Feitelijke gegevens

• 12e druk, 1906
• 256 pagina's
• Uitgeverij: L.J. Veen Wageningen

Flaptekst

Eerste zin

De diepe basstem van Steyn klonk in de vestibule.

Samenvatting

De inmiddels 97-jarige Ottillie Dercksz heeft vroeger samen met Emile Takma een moord gepleegd op haar eigen man: generaal Derckz. Na de dood van haar man doet Ottillie Dercksz alsof er niks aan de hand is. Maar een paar mensen weten van deze moord af. Ze is dan ook al snel over de dood van haar man heen: al snel begint ze een relatie met Emile Takma.

Één dochter van grootmoeder Ottillie, Ottillie Steyn de Weert genoemd, weet niet dat Emile Takma haar biologische vader is. Zij heeft altijd gedacht dat generaal Derckz haar biologische vader geweest is. Grootmoeder Ottillie Dercksz is dus tijdens haar relatie met generaal Dercksz vreemd gegaan met Emile Takma.

Moeder Ottillie Steyn de Weert heeft een 38-jarige zoon. Deze zoon, Charles Pauws, is schrijver en is getrouwd met de kleindochter van Emile Takma: Elly Takma. Regelmatig gaat Charles Pauws, ook wel Lot genoemd, bij zijn familie langs op bezoek. Hij hecht erg veel waarde aan zijn familie.

Omdat Lot en Elly recent getrouwd zijn, besluiten ze samen op huwelijksreis te gaan. Ze maken een reis door verschillende landen in Europa. Ze gaan als eerste naar Brussel, omdat ze daar de vader van Lot op willen zoeken. De vader van Lot valt het op dat Elly en Lot erg op elkaar lijken. Op dat moment komen ze erachter dat ze misschien wel neef en nicht van elkaar zijn. Ze zetten de huwelijksreis voort naar Parijs en Nice. In beide plaatsen woont familie van Lot.

Ondertussen wordt er door familieleden onderling regelmatig over ‘het Ding’ gesproken. Er zijn maar een paar familieleden die van de moord afweten, waardoor andere familieleden geen idee hebben waar het over gaat. Sommige familieleden merken dat er iets aan de hand is. Iedereen wil weten wat er aan de hand is, maar niemand laat iets los over het familiegeheim.

Als Lot en Elly nog op huwelijksreis zijn, overlijdt Emile Takma onverwachts. Als Lot en Elly hier bericht van krijgen, besluiten ze onmiddellijk om terug naar Nederland te reizen. Als ze in Nederland aankomen krijgen ze te horen dat ze een dag na de begrafenis zijn gearriveerd. Ze zijn dus voor niks terug naar Nederland gekomen.

Iedereen is op de hoogte gebracht van de dood van Emile Takma. Behalve zijn eigen echtgenoot Ottilie Dercksz. Iedereen is bang dat ze het niet aan kan. In de familie wordt er rond gevraagd wie de dood van Emile Takma tactisch aan Ottilie Dercksz wil vertellen.

Dan overlijdt de dokter van Ottilie Dercksz ook nog aan een beroerte. Ottilie Dercksz weet nog steeds niks over de dood van haar echtgenoot. Ook de dood van de dokter wordt wijselijk stil gehouden.
Op een gegeven moment vertelt Ottillie Steyn de Weert samen met haar zoon dat Emile Takma en de dokter ziek zijn. De grootmoeder Ottillie Derksz is echter niet dom, en heeft al lang door dat ze beide overleden zijn. Door de stress gaat ze vervolgens hallucineren over haar echtgenoot. Snel daarna sterft ze. Ze denkt nog steeds dat niemand achter het familiegeheim is gekomen. Dit is echter niet waar, want het geheim is inmiddels al uitgelekt. Er is namelijk een brief rond gegaan waarin uitvoerig over de moord verteld wordt.

Elly en lot hebben inmiddels al meerdere keren te horen gekregen dat ze zoveel op elkaar lijken. Als Lot vervolgens voor zijn werk naar Napels gaat, wordt hij opgezocht door zijn vader en Steyn. Beide onthullen het familiegeheim aan Lot. Ineens vallen alle puzzelstukjes voor Lot op zijn plaats.

Omdat Lot schrijver is, denkt hij erover na om over de moord een boek te schrijven. Na even nadenken ziet hij hier toch vanaf: hij besluit geen boek over het familiegeheim te vertellen.

Personages

Emile Takma

Emile Takma is de hallucinerende vader van mama Ottilie en de man van grootmoeder Ottilie. Hij is erg pessimistisch ingesteld: hij vindt het bijvoorbeeld een straf dat hij leeft.

Grootmoeder Ottilie

Grootmoeder Ottilie is al 97 jaar oud. Ze is altijd een hele spontane vrouw geweest. Inmiddels ziet ze het leven als één grote straf: ze vindt het leven niet meer leuk.

Elly Takma

Elly Takma is de kleindochter van Emile Takma. Ze is getrouwd met Lot.

Lot

Lot wordt ook wel Charles genoemd in het verhaal. Hij is één van de kinderen van mama Ottilie. Lot is een schrijver van 38 jaar en is getrouwd met zijn nicht Elly Takma. Samen leiden ze een gelukkig bestaan. Ze gaan samen regelmatig naar het buitenland.

Mama Ottilie

Mama Ottilie is de dochter van grootmoeder Ottilie en meneer Takma. Ze is zestig jaar en heeft al drie huwelijken achter de rug waar vijf kinderen uit zijn voortgekomen. Ondanks haar leeftijd probeert ze zich zo jong mogelijk te gedragen. Ze wil namelijk qua gedrag jong blijven, omdat ze het oud worden maar niks vindt.

Quotes

"‘Nee, ik heb al jaren geen opzet meer voor een roman. Ik denk ook, dat ik er niet meer één schrijf. Ik word al te oud, want schrijven doe je toch alleen maar voor jonge mensen!’ ‘Maar je schrijft toch ook voor jezelf!’ ‘Met het waanidee dat je kunst bedrijft? Alles is heel mooi als je jong bent, maar kunst is niet alles in het leven.’ " Bladzijde 27

"Hij wilde niet oud worden. Hij wilde jong sterven en niet ieder jaar de ouderdom aan zijn hart voelen knagen, als een beest dat hem opvrat. Iedereen was nu zo ver weg. Elly was weg, zijn vader was weg en ook Steyn zou weer weggaan…. " Bladzijde 132

"Ze besefte dat hij dood was. De dood had hem overvallen en hij was zonder er iets van te merken weggegleden uit het leven. Tante Adèle barstte in snikken uit. Ze belde om de twee meiden. ‘De oude heer is dood!’ riep ze, toen de meiden boven waren. " Bladzijde 95

"Zijzelf voelde zich totaal van streek. Dat vreselijke geheim dat ze nu kende, ging haar krachten te boven. Ze kon het haast niet voor zich houden. ‘Steyn…. Steyn’, zei ze, terwijl Lot met zijn moeder sprak, ‘Ik wou je even spreken… als dat kan….’ " Bladzijde 105

Thematiek

Geheim/ familiegeheim

Familiegeheim is het thema van het verhaal. Ottillie Dercksz heeft haar eigen man generaal Dercksz vermoord. Maar een paar mensen weten van deze moord af. De dochter van Ottillie Dercksz, Ottillie Steyn de Weert, denkt dan ook dat ze de dochter van generaal Dercksz is. Dit is echter niet het geval: ze is namelijk de dochter van Emile Takma. Tijdens de relatie tussen Ottillie Dercksz en generaal Dercksz, is Ottillie Dercksz dus vreemd gegaan met Emile Takma. Omdat maar een paar familieleden en de dokter van de moord af weten, heerst er een groot familiegeheim. Onder familieleden onderling wordt er regelmatig over ‘het Ding’ gesproken. Hier wordt de moord mee bedoeld. Uiteindelijk lekt het familiegeheim uit. In een brief staat namelijk verteld wat Ottillie Dercksz bij haar man generaal Dercksz gedaan heeft. Veel familieleden worden van dit geheim op de hoogte gebracht.

Motieven

Moord

Ottillie Dercksz heeft haar man generaal Dercksz in het verleden vermoord. Na de dood van generaal Dercksz, is ze vervolgens een relatie met Emile Takma begonnen. Maar een paar mensen weten van de moord op generaal Dercksz af.

Liefdesrelatie: happy end

Liefdesrelatie is een motief in dit verhaal. Lot en Elly zijn erg verliefd op elkaar geworden. Ze zijn getrouwd en gaan in dit verhaal op huwelijksreis met elkaar. In het verhaal komt de liefde van Lot en Elly erg naar voren: ze doen alles voor elkaar en houden ontzettend veel van elkaar.

List, leugens en bedrog

In het verhaal komen erg veel leugens naar voren. Zo weet Ottillie Steyn de Weert niet wie haar echte moeder is, omdat haar moeder Ottillie Dercksz dit altijd geheim gehouden heeft. De familieleden zijn over bepaalde dingen niet eerlijk naar elkaar, waardoor er leugens verteld worden en/of dingen achtergehouden worden.

Familiebanden/familiebetrekkingen

In dit verhaal speelt de familieband een belangrijke rol. In het eerste opzicht lijkt de familie een hechte familie. Ze zijn veel bij elkaar. Het is niet altijd even gezellig, maar iedereen vindt het leuk om bij elkaar te zijn. Toch schuilt er een groot familiegeheim achter deze familie. Hierdoor heeft ook niet iedereen evenveel zin om nog bij elkaar te zijn. Één zoon van Ottillie Dercksz wil bijvoorbeeld niks meer met de familie te maken hebben.

Trivia

Ook al zou je het op het eerste gezicht niet zeggen: dit verhaal is een autobiografisch verslag van Couperus. De personages uit het verhaal zijn namelijk gebaseerd op het leven van Couperus. De vader van Couperus leek bijvoorbeeld erg op de oude meneer Takma.

Titelverklaring

De titel, 'Van oude mensen, de dingen, die voorbijgaan', slaat op het grote familiegeheim waar vrijwel niemand van af weet. Ottillie Dercksz heeft in het verleden haar man generaal Dercksz vermoord. Dit heeft ze met behulp van Emile Takma gedaan. Er zijn maar een paar mensen die van deze moord afweten.

Ondertussen worden de mensen die van de moord afweten steeds ouder. De dokter, die van deze moord af weet, overlijdt bijvoorbeeld na een beroerte. 

De familieleden die wél van de moord afweten, praten onderling regelmatig over 'het Ding'. Met 'het Ding' wordt de moord op generaal Dercksz bedoeld.

Doordat de tijd verstrijkt en de mensen steeds ouder worden en zelfs overlijden, is de kans kleiner dat 'het Ding' uitkomt. Naar mate de tijd verstrijkt, hoe meer dingen er dus voorbij gaan. Naar mate de tijd verstrijkt, wordt de kans dat het familiegeheim onthuld wordt alleen maar kleiner.

Structuur & perspectief

Het verhaal is verteld vanuit het auctoriale perspectief. Dit perspectief wordt ook wel de alwetende verteller genoemd. Iemand van ‘boven’ vertelt het verhaal, waardoor de gedachten en handelingen van alle personen naar voren komen.

Onderstaand een quote van het gebruikte perspectief:
‘Op Theo’s bellen werd er door een zuster opengedaan. Het klooster hoorde toe aan de Zusters van de Onbevlekte Ontvangenis Onzer Lieve Vrouwe van Lourdes en tante was er een van de blijvende gasten met nog een par andere vrome oudere vrouwen. Ze werden naar een klein salon gebracht waar op de schoorsteenmantel een beeld van de Heilige Maagd stond.’ –bladzijde 57

Decor

Het verhaal speelt zich voornamelijk af in Den Haag. Hier woont namelijk de oma van Ottilie. Naast Den Haag speelt het verhaal zich ook in het buitenland af. De zus van Lot woont namelijk in Frankrijk. Daarnaast gaan Lot en zijn vriendin naar verschillende plekken in Europa, waardoor het verhaal zich ook in België en Italië afspeelt.

De verteltijd van het verhaal is ongeveer een jaar. Het begint in de zomer van 1904 en eindigt in het voorjaar van 1905.

Stijl

Wat ten eerste opvalt aan het verhaal is dat het verhaal is opgebouwd uit flashbacks. Er worden erg veel tijdssprongen gemaakt, waardoor het af en toe verwarrend is wanneer het verhaal zich precies afspeelt.

Daarnaast is de schrijfstijl van Couperus is lastig. Zijn taalgebruik is ouderwets, waardoor niet alle woorden makkelijk te begrijpen zijn. Daarnaast maakt hij gebruik van veel ingewikkelde woorden en bijvoeglijke naamwoorden. Hierdoor is het lezen van het verhaal lastig.

Onderstaand een quote van de gebruikte schrijfstijl:
‘Anna liet ze uit en mama Ottilie hees zich achter dokter Roelofsz trede voor trede de trap op. Ze probeerde te verstaan wat hij in zichzelf mummelde, maar kon er geen wijs uit worden.
Puffend van de trap kwam hij binnen en zei de beide andere oudjes, die voor het raam zaten goedendag.’ – bladzijde 22

Slotzin

Zijn blond en fijn gezicht boog zich over zijn papieren heen en bij het schijnsel van de kamp werden langs zijn slapen al grijze haren bij hem zichtbaar.

Beoordeling

Ik vond het erg lastig om in het verhaal te komen. De schrijfstijl stond me niet aan, waardoor ik me niet kon concentreren op het verhaal. Normaal moet ik af en toe wennen aan een schrijfstijl, maar om eerlijk te zijn kon ik echt niet door het verhaal heen komen. Aan het einde van het verhaal was ik nog steeds niet aan de schrijfstijl gewend. Hierdoor kwam het verhaal af en toe erg warrig op me over.

Als de schrijfstijl je wel aanstaat, denk ik dat dit een leuk boek kan zijn om te lezen. De verhaallijn is boeiend en interessant. Omdat het ook nog eens vanuit het auctoriale perspectief geschreven is, zijn de gedachten en handelingen van alle personages uitvoerig beschreven. Hierdoor krijg je als lezer een goede indruk van alle personages.

Ik zal het verhaal niet zo heel snel aan anderen aanraden. Toch vind ik dat je het verhaal een kans moet geven. Als de schrijfstijl je aanstaat, vermoed ik dat dit een leuk verhaal is om te lezen!

Recensies

"Zijn taal is zo bijzonder en prachtig. Het maakt dat het boek echt een genot is om te lezen (al is het in het begin misschien even wennen aan het taalgebruik). Heel vaak reflecteren de hoofdrolspelers op zichzelf of hebben ze interessante inzichten. Zoals bijvoorbeeld Lots gedachten over al dan niet trouwen of zijn opvattingen over het schrijverschap. Het geeft stof tot nadenken, zelfs ruim een eeuw later." http://www.ingeleest.nl/r...orbijgaan/

"Je vraagt je af hoe de critici in Nederland zo dom hadden kunnen zijn. Pas vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw kwam er meer waardering voor deze roman van Couperus. Het boek had in dit jubileumjaar niet misstaan als keuze voor de campagne van Nederland leest. Als er één boek geschikt is voor een breed publiek, dan is het Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan…" http://www.tzum.info/2013...rbij-gaan/

Bronnen

Trivia

https://nl.wikipedia.org/...ij_gaan...