Feitelijke gegevens

• 1e druk, 1975
• 153 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Er zijn mij een paar dingen overkomen, - niet alleen de dood van mijn moeder.

Samenvatting

Laura krijgt bericht dat haar moeder, die in Nice woont, is overleden. Ze besluit er direct heen te rijden met de auto. Dan zegt ze dat de dood van haar moeder niet het enige is wat haar is overkomen en vertelt ze over haar liefdesrelatie met Sylvia…

Laura Tinhuizen is 35 jaar en woont in Amsterdam. Ze was getrouwd met Alfred Boeken, maar na een huwelijk van 7 jaar scheiden ze met als voornaamste reden dat het huwelijk kinderloos bleef.

Het is een zaterdag in februari als Laura Tinhuizen de veel jongere Sylvia Nithart voor de etalage van een juwelier ziet staan. Laura voelt zich direct aangetrokken door Sylvia en ze raken in gesprek. Laura stelt alle vragen en Sylvia antwoordt erop. Toch gaat Sylvia mee naar Laura’s huis in Amsterdam en vrijwel direct trekt ze bij haar in. Voor Laura is deze vorm van een relatie helemaal nieuw. Sylvia heeft echter al meerdere relaties met zowel mannen als vrouwen achter de rug. Beide vrouwen willen hun relatie verzwijgen voor hun moeders. Sylvia doet net alsof ze bij de gefantaseerde zoon van Laura intrekt, Thomas. Sylvia denkt vooruit en als Laura en zij samen in de dierentuin zijn gaat ze bijvoorbeeld op de foto met een wildvreemde jongen, die ze later aan haar moeder zal laten zien als Thomas.

In mei wil Laura haar moeder in Nice bezoeken. Sylvia wil mee. Hoewel Laura het eerst niet wilt geeft ze toch toe, zolang Sylvia maar uit de buurt van haar moeder blijft. Laura’s moeder stelt veel vragen aan Laura, ook over haar relatie. Maar Laura ontloopt de essentie. Maar dan komt Sylvia tevoorschijn. Laura’s moeder heeft de situatie vrij snel door en slaat dan met haar stok op Sylvia in. Hierdoor verslechtert de relatie van Laura en haar moeder, maar ook die van Laura en Sylvia.

Ze gaan weer terug naar Nederland en het gesprek gaat verscheidene malen over kinderen. Voor Laura is zelf moeder worden de enige manier om van haar moeder af te komen. Sylvia vraagt heel nadrukkelijk of Laura een kind van haar zou willen, maar Laura doet dit af als onmogelijk.

Samen bezoeken ze de toneelvoorstelling van Orfeus en Euridyke. Hier ontmoeten ze ook Alfred. Sylvia flirt dan al met hem, hoewel Laura dit niet door heeft. De relatie tussen Laura en Sylvia gaat hierna al snel bergafwaarts. Sylvia doet bot en praat amper. Ze maakt de hele dag schoon en Laura begrijpt absoluut niet wat er aan de hand is. Dan besluit Sylvia om weg te gaan, ze zal na drie dagen bellen. Laura is er kapot van maar hoopt met smart op het telefoontje. Wat uitblijft… Laura raakt in paniek als ze beseft dat Sylvia echt weg is. Alfreds vrouw Karin belt, dat Sylvia en Alfred er samen vandoor zijn.

Laura probeert over haar gebroken hart heen te komen. Als dat bijna gelukt is, is daar Sylvia opeens weer. Ze is zwanger. Sylvia doet heel blij en alsof er niks is gebeurd. Dat ze juist heel goed bezig was door zo zwanger te raken van Alfred en daarna het kind naar Laura te brengen. Laura vindt dat de situatie moet worden uitgepraat. Maar dit heeft een dramatische afloop wanneer Alfred Sylvia doodschiet.

Laura is nog steeds onderweg. In de auto krijgt ze last van duizelingen en verliest ze haar aandacht en controle op de weg. Laura kan een kamer krijgen bij een oudere vrouw in Avignon en daar blijft ze een week. Ze is dus ook niet meer naar de begrafenis van haar moeder gegaan, ze heeft simpelweg niks meer laten horen. De laatste zin van het boek suggereert dat Laura uit het raam springt en zo zelfmoord pleegt. Een tragisch einde.

Personages

Laura Tinhuizen

Laura Tinhuizen is 35 en werkt als conservator in een museum. Ze is kunstzinnig en denkt veel na over waarom dingen gaan zoals ze gaan. Laura heeft een relatie van 7 jaar met Alfred achter de rug. Ze is van hem gescheiden met als voornaamste reden dat ze geen kinderen kon krijgen. Ze wordt voor het eerst verliefd op een vrouw als ze Sylvia ontmoet. Laura voelt zich gedomineerd door haar moeder. De manier om daarvan af te komen is volgens haar om zelf moeder te worden.

Sylvia Nithart

Sylvia Nithart is 20 jaar. Ze toont niet makkelijk haar gevoelens en is erg zwijgzaam. Sylvia weet erg goed wat ze wil en gaat tot het uiterste om dit te bereiken. Ze heeft zowel relaties met mannen als met vrouwen gehad. Sylvia krijgt een relatie met Laura. Sylvia is op een gegeven moment verdwenen en het lijkt alsof ze niet meer van Sylvia houdt. Sylvia is echter een relatie aangegaan met Alfred Boeken, Laura’s ex-man, om op die manier Laura’s grootste wens in vervulling te laten gaan: moeder worden.

Alfred Boeken

Alfred Boeken is de ex-man van Laura. Ze zijn gescheiden. Hij is nu samen met Karin en ze hebben samen 2 kinderen. Hij krijgt een ondertussen een relatie met Sylvia en hij bezwangert haar. Hij is wel echt verliefd op Sylvia. Als dan blijkt dat ze hem alleen gebruikte om zwanger te raken en weer terug naar Laura gaat, vermoordt hij haar uit onmacht.

Quotes

"Als je je altijd een dochter voelt, is er maar één manier om van je moeder af te komen, en dat is door zelf moeder te worden."

"Ik stak over. Ik hijgde plotseling een beetje. Nooit eerder had ik zo duidelijk het gevoel, van de ene seconde op de andere, dat ik bezig was met iets dat mijn leven ging veranderen. Ik had nog nooit iets met een vrouw gehad, en op dat moment realiseerde ik mij nauwelijks, dat ik hard op weg was. Vermoedelijk dacht ik op dat moment nog, dat ik mij liet meeslepen door een of ander platonisch, kunsthistorisch gevoel, afkomstig uit boeken."

Thematiek

Homofilie/ homoseksualiteit

Een belangrijk thema is de lesbische relatie die Sylvia en Laura met elkaar hebben. Het blijkt een liefde met een dramatisch einde. Eerst is het een liefde die begint zonder enige verwachtingen. Het enige wat telt is het heden, en dat ze nu graag bij elkaar willen zijn. De eerste verliefdheid, de romantiek, het avontuur, het leidt de aandacht af van wat er komen gaat. Laura wil Sylvia beter begrijpen maar Sylvia staat dat niet toe. Er ontstaan verwachtingen waar ze beiden niet aan kunnen voldoen. Hun liefde neemt een dramatische wending wanneer Sylvia toch probeert om Laura’s grootste wens te vervullen… Ze wordt zwanger. Niet van zomaar iemand, maar van Alfred, Laura’s ex-man. Mulisch houdt de relaties in het boek tegen het licht en laat je erover nadenken door niks voor vanzelfsprekend aan te nemen. Vooral in de tijd dat dit boek werd geschreven, was homoseksualiteit echt nog niet zo geaccepteerd als het nu is.

Motieven

Dood

Het boek begint met de dood van Laura’s moeder, een belangrijk personage die Laura heeft gevormd tot wat ze is. Laura voelt tijdens haar hele relatie met Sylvia de afkeuring van haar moeder. Het boek eindigt ook met een sterfgeval. En zo zijn de twee vrouwen met wie Laura het meeste had, allebei overleden.

Moeder-dochterrelatie

De moeder van Laura is een belangrijk persoon voor Laura die haar heeft gevormd zoals ze is. Wanneer Laura's moeder dood gaat, gaat Laura op zoek naar een nieuw persoon die de positie van haar moeder over kan nemen in haar leven. Laura heeft een relatie met Sylvia en zodra Laura's moeder doodgaat, wordt de relatie met Sylvia intenser. Dit komt waarschijnlijk doordat Laura de leegte en emoties van de vrouw die ze mist, in wil vullen.

Orpheusmotief

In het boek zijn er veel overeenkomsten met het Grieke toneelstuk ‘Orpheus vriend’, een variatie op het Orpheus en Euridice. Laura staat voor Orpheus, Sylvia voor Euridice.

Motto

"… weer doorsidderde mijn hart
Eros, zoals de wind op de bergen in eiken valt. "

Dit is een citaat uit een gedicht van Sappho, een lyrische dichteres uit de Griekse Oudheid. Haar werk kenmerkt zich door het bezingen van verfijnde gevoelens in de omgang tussen vrouwen. Hierdoor is het gerucht ontstaan dat ze lesbisch was. Sappho is afkomstig van het eiland Lesbos. Vandaar het woord lesbisch, dit betekent oorspronkelijk: afkomstig uit Lesbos.

Trivia

Harry Mulisch was in 1965 de best geklede schrijver van Nederland.

Titelverklaring

De titel is ‘Twee Vrouwen’. In het boek draait het om de relatie tussen twee vrouwen, Laura en Sylvia.

Structuur & perspectief

We lezen vanuit Laura’s perspectief. Je weet als lezer al haar gedachtes en je wordt in het ongewisse gelaten over de gedachten van Sylvia.

Het verhaal begint als Laura op weg is naar de begrafenis van haar moeder, dat is een moeilijk moment voor haar. Ze zegt dan dat dat niet het enige moeilijke is, en hier begint pas echt het verhaal over haar relatie met Sylvia en alles wat er is gebeurd.
Er lopen in feite twee verhaallijnen naast elkaar. We volgen Laura als ze op weg is naar Avignon, en de verhaallijn dat ze terugblikt op haar tijd met Sylvia. Het einde is wel weer echt in Avignon waardoor de cirkel zich sluit.

Decor

Het boek speelt zich af in de jaren ’70, toen is het ook geschreven. Het eindigt in 1975, dat is duidelijk door het laatste stukje in het boek. Op de laatste bladzijde staat: “Lingueglietta, mei- juni 1975.” De vertelde tijd is ongeveer 30 jaar, want Laura kijkt ook nog terug op haar jeugd.

Het verhaal speelt zich voornamelijk af in Laura’s huis in Amsterdam, maar bijvoorbeeld ook in de schouwburg. Daar kijken ze naar het toneelstuk Orfeus en Euridice. De twee jongens die de rollen spelen, verspillen nodeloos hun zaad en dat geeft Sylvia een inzicht in de onvruchtbare relatie die zij en Laura hebben. De plekken waar ze samen naartoe gaan zijn vaak van invloed op hun gedachten of op latere situaties. Al die plekken, een hotelkamer, een restaurant etc, bevinden zich bijna altijd in Amsterdam.
Daarnaast speelt een stuk zich af in Zuid-Frankrijk, Nice, waar de moeder van Laura woont.

Stijl

Het was controversieel van Harry Mulisch om over een lesbische relatie te schrijven toentertijd. Hij schrijft heel verfijnd, gevoelig en tegelijkertijd een beetje mysterieus. Je leest alles vanuit het perspectief van Laura waardoor je net als haar, Sylvia niet zo goed begrijpt maar wel heel graag wilt begrijpen.
Mulisch schrijft heel nauwkeurig en zo zie je precies voor je wat er gebeurt in het verhaal. De zinnen zijn niet moeilijk, en de woorden niet ouderwets, wat het makkelijk lezen maakt.

Slotzin

Ik kan eerder beneden zijn dan de echo van mijn schreeuw terug is van het paleis.

Beoordeling

Twee vrouwen is een controversieel boek (voor die tijd met name) met mooie vergelijkingen en metaforen. Het is niet heel dik en je hebt het dus vrij snel uit.

Ik vond het een bijzonder boek. Het is op een psychologische manier erg spannend en het is interessant hoe je de vrouwen naarmate het boek vordert steeds meer gaat doorgronden.

Recensies

"Over de vraag of Mulisch een geloofwaardige vrouw portretteert, kun je discussiëren." http://www.volkskrant.nl/...icus.dhtml

"Het personage van Laura komt goed uit de verf, maar Sylvia, die met haar impulsief handelende aard probeert om Laura het felbegeerde kind te schenken, blijft aan de oppervlakte." http://recensieweb.nl/rec...iet-weten/