Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 223 pagina's
• Uitgeverij: Ambo Anthos

Flaptekst

Eerste zin

Ook op deze woensdagmiddag in de vroege lente van 1985 had mijn moeder van haar jongere zuster Mijntje weer wat tweedehandstijdschriften meegekregen. Het stapeltje dat ze in haar handen hield leek toch wat dikker dan gewoonlijk.

Samenvatting

In de lange proloog " De Nieuwe boekies" beschrijft een negenjarige verteller in de zomer van 1965 dat zijn moeder in plaats van de gewone tijdschriften als Libelle en Margriet ineens veel spannender tijdschriften van een familielid krijgt. Ze verstopt ze voor haar zoon en die wordt daardoor nieuwsgieriger. Als zijn moeder er geheel gebiologeerd in blijft lezen en ook zijn vader interesse toont voor de tijdschriften, vraagt hij zich af wat het voor boekjes zijn. 's Avonds hoort hij zijn vader en moeder tekeergaan. De lezer weet dat het om seks gaat, de jongen denkt dat ze ruzie hebben. Aan het einde van de proloog vertelt de vader dat de ik-verteller een broertje of zusje krijgt. De uitwerking van de nieuwe "boekies" is niet mis. Hij krijgt negen maanden later een zusje dat Francien wordt genoemd.

De twaalf hoofdstukken daarna hebben steeds een maandagdeel en een dinsdagdeel. Daardoor wordt het boek niet-chronologisch verteld. Dat werkt goed voor de "spanning" in de roman.

In het maandagdeel wordt beschreven dat de verteller naar het Slotervaartziekenhuis wordt geroepen, omdat zijn tien jaar jongere zus zus met wie hij nauwelijks contact meer heeft daar met spoed is opgenomen. Hij laat zich brengen door een taxi en ontmoet er zijn familie die in spanning op de gang wacht. Ze zijn met zijn zus bezig.  Hij ziet er ook Dylan, de zoon van zijn zus . Het gaat goed mis en de arts vertelt dat Francien gestorven is aan een gesprongen spatader in haar slokdarm. Dramatisch is het afscheid dat de zoon van zijn gestorven moeder moet nemen. Hij belooft dat hij goed zijn best zal doen om diploma's te halen. De verteller wordt door een oom thuisgebracht. Het is duidelijk dat hij al lange tijd in onmin met zijn familie leeft. Hij heeft er in zekere zin afstand van genomen.

In het dinsdagdeel is de ik-verteller in de verwaarloosde woning van zijn overleden zus op zoek naar voorwerpen. Bij elke vondst het worden daarna herinneringen opgehaald, waardoor de lezer in deze dinsdagdelen steeds op een reis tussen heden en verleden wordt meegenomen. Zo kan er door de verteller het volgende worden beschreven:
-  hij ziet een zitbank met bloedvlekken: Francien heeft bloed opgegeven (zie titel)
- hij ziet op de bank een tijdschrift met zijn eerste verhaal: zijn zus heeft hem opgebeld en gezegd dat ze niet wilde dat hij over de familie schreef en over de afstand die er tussen hem en de familie was. Hij wordt daarna gebeld door zijn uitgeefster en omdat hij onder de indruk van de dood van Francien is, zegt hij dat hij niet wil dat het boek wordt uitgegeven. Dat is een impulsbeslissing.
- hij ziet verborgen flessen goedkope rosé van AH die verwijzen naar het veelvuldige alcoholgebruik van zijn zus
- hij ziet een trouwfoto van haar met een gemene, criminele Turk Boerak die haar ook mishandelde. Er wordt verteld dat de plechtigheid op een maandagmorgen plaatsvond en dat hij zijn zwager nauwelijks had kunnen spreken..
- hij beschrijft het bezoek aan de begrafenis van een overleden oom, waar hij zijn neefje Dylan (de zoon van Francien) ontmoet
- hij beschrijft hoe ordinair zijn zusje zich kleedde en zich in het openbaar  met zware make-up versierde  - hij beschrijft dat zijn moeder hem vertelde dat zijn zus zwanger was (19 jaar oud) en in het Slotervaartziekenhuis haar zoontje kreeg die ze daarna nauwelijks aanraakte. Er wordt in de familie nooit verteld van wie het kind is.
- hij vertelt van de dag dat zijn familie een dagje weg zou gaan en hij het rijk alleen heeft met zijn vriendinnetje Ingrid die van haar moeder aan de pil mag. Ze hebben (17 jaar oud)  voor de eerste keer echte seks (humoristisch beschreven). Na het klaarkomen ziet hij dat zijn zusje Francien de vrijpartij heeft gezien: zijn vader was niet lekker geworden en de familie was teruggekeerd.
- hij vertelt over zijn studie Italiaans en daaraan verbonden de dag dat zijn zus hem vanuit Milaan belt  om te vertellen dat  ze van huis weggelopen is en geen geld meer heeft. Hij regelt dat Italiaanse vrienden van hem haar weer naar Nederland terugsturen.
- Een ander voorval is de dag dat hij 29 jaar wordt en zijn zus ineens voor zijn neus staat. Hij schaamt zich voor zijn vriendenkring, maar hij gaat daarna zelf aan de jenever waardoor hij stomdronken in zijn bed belandt en helemaal niet meer weet wat er op die avond is gebeurd. Ze had een flesje Old Spice voor hem meegenomen.
- In het laatste hoofdstuk denkt hij terug aan het ene moment dat hij en zijn zusje iets gemeenschappelijks deelden. Ze was dol op een nummer van Don McLean "Vincent" over de schilder Van Gogh. Hij vertelt haar de geschiedenis van de bizarre schilder en zij krijgt het plaatje voor haar verjaardag. Ze hebben dat liedje vaak samen beluisterd. Hij kende de tekst uit zijn hoofd. Het was het enige moment dat ze zich samen van de Bickerseilanders onderscheiden, maar het schenkt hem wel innerlijke rust.

Hij drinkt aan het einde van die dinsdag van de rosé die ze had verstopt. Lekkere wijn. De symboliek zal duidelijk zijn. Daarnaast belt hij zijn uitgeefster en zegt hij haar dat het boek over zijn familie toch mag worden uitgegeven en bovenaan de gastenlijst moet de naam van Dylan komen.

 

 

Personages

De verteller

De verteller is naamloos, maar het lijkt erop dat de schrijver met zijn ik-verteller autobiografische gegevens gebruikt. Hij is net als de schrijver in 1956 geboren op Bickerseiland. Hij heeft een periode waarin hij zich afzet tegen zijn platvloerse familie en dat hij schamat voor zijn familieleden tegenover zijn vriendenkring. Hij is inmiddels afgestudeerd (Italiaans) en gelukkig getrouwd en hij is een aankomend schrijver, waarbij zijn armoedige afkomst de bron voor zijn boeken is. De verteller verwaarloost het contact met zijn zus. Hij ergert zich aan haar gedrag. Maar als ze sterft, gaat hij terug naar het verleden. Hij schaamde zich ervoor dat hij haar slecht heeft behandeld en hij kan vreugde putten uit een heel mooie herinnering. Hij laat merken dat hij het na haar dood beter zal aanpakken. De roman gaat door en hij nodigt zijn neef Dylan uit om bij de presentatie daarvan aanwezig te zijn.

Francien

Francien heeft een slechte reputatie. Toen de verteller nog thuis woonde, kon hij nog wel met haar opschieten (de gezamenlijk gedeelde voorliefde voor Don McLean) maar toen hij het huis uit was, ging ze zich ordinair kleden maar ook gedragen. ze schuwde mannenvlees niet en heeft op haar 19e een kind, van wie niemand in de familie weet wie de vader is. ze heeft ook niet zo veel met de jongen. Daarnaast doet ze dingen die de verteller niet kan waarderen: loopt weg van huis naar Italië, komt onverwacht bij hem op bezoek, trouwt met een louche Turk die haar bovendien mishandelt en gaat uiteindelijk ook aan de drank. Dat laatste probleem wordt haar fataal. Eigenlijk beseft de verteller dat hij niet zo veel afstand van haar had moeten nemen. Hij probeert dat waarschijnlijk goed te maken in de nieuwe relatie met haar zoon Dylan.

Quotes

""Nee, iets nog veel leukers om mee te spelen.... Heb je het nog niet geraden?" "Nee", zei ik naar waarheid. Mijn vader trok zijn ogen los uit de mijne en keek even van me weg. Toen vroeg hij: "Wat zou je zeggen van een broertje of zusje/"" Bladzijde 26

""Mijn zus? wat is er met haar?" "Weet ik niet precies, jongen. Bloed... allemaal donker bloed uit d'r maag.... Helemaal niet goed, jongen.... Kom maar gauw." Bladzijde 30

""Het gaat niet door. Ik kap het af. Jullie moeten alles van mij wissen uit je computers, alles versnipperen wat geprint is, alles moet weg... Dat voorschot stort ik terug op jullie rekening. is het duidelijk, Cristina?"" Bladzijde 61

"Of hoe had ze het gevonden dat haar zo ver boven haar staande, tien jaar oudere broer, kort nadat deze zijn cadeautje in ontvangst had genomen en haar jas had weggebracht als een dronken lor moest worden weggedragen, terwijl er allerlei vuige taal uit zijn mond spatte?" Bladzijde 210

"Die maandagochtend in oktober 1991 is het enige moment gebleven dat ik de wettige echtgenoot van mijn zus heb mogen meemaken. Vijf minuten: van tien voor halftien tot vijf voor halftien. Twee keer onze handen even tegen elkaar, een plichtmatige felicitatie en een haastige afscheidsgroet, ziedaar de volledige geschiedenis van onze omgang." Bladzijde 119

"Ja, daar is het bij gebleven, bij dat ene liedje, bij dat ene 45-toerenplaatje met muziek- en bepaald niet de meest sensationele uit de popgeschiedenis- die Francien en mij heel kort, als duo, als koppel, als broer en zus, apart van de rest plaatste. Door dat nummer waren we heel even met zijn tweeën, en dan nog met de hulp van Don McLean...." Bladzijde 219

"Mijn handen klemmen zich zo stevig om de Ajaxposter dat ik de rol uit zijn vorm druk. Ze lag toen in hetzelfde ziekenhuis als vannacht, in het Slotervaart, ik herinner me het opeens met zekerheid. Dylan stond gisteren naast zijn dode moeder op de plek waar ze hem twintig jaar geleden het leven heeft gegeven." Bladzijde 97

Thematiek

Relatie tussen broer en zus

Het thema van de roman is de relatie tussen broer en zus. De verteller is tien jaar ouder dan zijn zusje. Hij heeft zelf gestudeerd en zijn zusje gedroeg zich als een arbeiderskind, maakte zich erg op en nam het niet nauwe met de mannen. De verteller heeft daarom afstand genomen van zijn milieu. Hij ziet zijn zusje nauwelijks en hij schaamte zich voor haar als ze een keer onuitgenodigd op zijn verjaardag komt. Ze trouwt met een handtastelijke Turk die ook in de gevangenis komt. Maar de situatie verandert als zijn zusje plotseling wordt opgenomen in het ziekenhuis en al jong sterft. Hij gaat in haar huisje op zoek naar herinneringen en voorwerpen van vroeger. Het verleden is confronterend. Hij heeft een schuldgevoel aan de situatie overgehouden en hij vraagt zich af hoe dat komt. Wanneer is de breuk gekomen. Een lied van Don McLean is daarbij leidend. Toch krijgt hij ook weer waardering voor zijn zus. Ze is gestorven aan een aandoening die waarschijnlijk veroorzaakt is door teveel drankgebruik. In haar woning verborg ze goedkope rosé. Maar aan het einde van de roman heeft hij op een of andere manier toch weer enige waardering voor zijn zus gekregen. Als symbool van die postume verbetering van de relatie doet hij twee dingen. Hij laat zijn neefje Dylan bovenaan de gastenlijst voor zijn boekuitreiking zetten en hij neemt de wijn van zijn zus tot zich. Hij vindt het lekkere wijn. Ook dat is symboliek voor de vrede van zijn geweten.

Motieven

Schuldgevoel

Wanneer de verteller in het huis van zijn zus op zoek is naar het verleden, bekruipt hem steeds meer een schuldgevoel. Hij heeft zijn zus niet netjes behandeld en eigenlijk afstand van haar genomen.

Armoede

Het gezin van de verteller groeide op in armoede en eenvoud.

Dood

De zus van de verteller sterft aan een aandoening aan de slokdarm. Ze heeft spataderen op de slokdarm (door alcoholgebruik) en die zijn gesprongen. Ook de vader van de verteller is jaren geleden gestorven aan een hersentumor.

Alcoholproblemen

Zus Francien heeft een alcoholprobleem gehad. Ze was alcoholiste geworden door een eenzaam en liefdeloos bestaan. Na haar dood vindt hij verstopte flessen goedkope rosé. De verteller heeft zelf ook een alcoholprobleem als hij zonder na te denken aan de jenever begint. Er komt dan een moment dat hij ladderzat wordt en zich niets meer weet te herinneren. Dat gebeurt o.a. op zijn 29e verjaardag als hij zijn zus onverwacht voor de deur ziet staan. Hij begint dan excessief te drinken.

Afkomst

De verteller schaamt zich voor zijn afkomst: het gezin groeide op op Bickerseiland en daarvoor schaamte de verteller zich.

Schaamte

De verteller heeft gevoelens van schaamte voor zijn zus. Ze komt een keer binnen als hij jarig is: ze is ordinair gekleed en spreekt plat. De verteller heeft zich afgekeerd van zijn afkomst en een vriendenkring om zich heen gecreëerd met vrienden van een betere komaf. Hij schaamt zich voor het optreden van zijn zus, maar intussen wordt hij op die avond zelf ladderzat omdat hij teveel jenever drinkt.

Familiebanden/familiebetrekkingen

De verteller heeft afstand genomen van zijn verleden. Ze woonden op het Bickerseiland in Amsterdam. Een armoedige wijk. Hij is er weggegaan en hij heeft gestudeerd. Hij komt na de dood van zijn vader nauwelijks meer bij zijn familie en dat geldt ook voor de afstand die hij genomen heeft van zijn zus. Hij wordt door de familie als een buitenbeentje beschouwd.Bovendien vindt men het niet leuk dat hij de familiebanden in een boek gaat beschrijven.

Motto

"For a sister's love is pure
Because she thinks he 's wonderfull
When he is not so sure"

Lounden Wainwright (The Picture)

Opdracht

Voor W.P.

Titelverklaring

De opvallende titel komt letterlijk in de tekst voor. De zus van de verteller is in haar eenvoudige woning op de bank overvallen door een bloeding. Ze is daardoor overleden. Een dag later bezoekt hij haar woning en ziet de vlek.
Citaat blz. 31 "En toen heeft iemand nog snel geprobeerd die dikke, verse vlek uit haar bank te poetsen, Bloed, dat krijg je er later nooit meer uit."

Maar de titel verwijst ook dieper naar de bloedband tussen zus en broer. Hij heeft zijn liefde voor zijn zus verwaarloosd, maar er is toch een gevoel zichtbaar bij de verteller. In je achterhoofd denk je ongetwijfeld aan de uitdrukking: "Het bloed kruipt waar het niet gaan kan."
De bloedband kun je nu eenmaal nooit helemaal verwijderen. Ook al wil je zoals de verteller dat doet afstand nemen van je familie.

Structuur & perspectief

De roman is opgebouwd uit een vrij  lange proloog en 12 hoofdstukken met een titel. De proloog gaat over het verleden van 1965 waarin beschreven wordt dat de negenjarige verteller nog een zusje Francien krijgt. Hij is dan negen jaar.

De twaalf hoofdstukken zijn identiek opgebouwd. Ze hebben een titel en het hoofdstuk zelf is opgebouwd uit een maandag- en een dinsdagdeel. In het maandagdeel vertelt de ik-figuur dat hij door de familie opgeroepen is om naar het Slotervaartziekenhuis te komen omdat zijn 39-jarige zus met spoed is opgenomen.
In het dinsdagdeel bezoekt hij de woning van zijn (de vorige avond) overleden zus en bekijkt hij voorwerpen (o.a foto's, sloffen, flessen rosé)  en haalt zo herinneringen over zijn zus terug. Hij wordt overladen met schuldgevoelens en vraagt zich af hoe de verwijdering tussen hen beiden  tot stand is gekomen. Een prima structuur die goed past bij de inhoud van de roman en meer spanning wekt dan een chronologisch vertelde fabel.

De ik-verteller vertelt in de o.v.t. op maandag  en natuurlijk in de herinneringen  in het dinsdagdeel. Wanneer hij op zoek is in de kamer van Francien doet hij relaas aan de lezer in de o.t.t. 

Decor

Het decor is Amsterdam. De verteller is geboren op het armoedige Bickerseiland. Daar is zijn eenvoudige familie blijven wonen, maar hij heeft afstand van zijn familie genomen en is o.a. schrijver van het familieverhaal geworden. Een gedeelte van de hoofdstukken speelt in de symbolische ruimte van het Slotervaartziekenhuis waar zijn zus sterft.

Het verhaalheden speelt zich af in 2006. De proloog in 1965 en in de herinneringen komen diverse jaren voor waarin beschreven wordt wat broer en zus met elkaar meegemaakt hebben.
Een belangrijke datum is ook de 29e verjaardag van de verteller (18 maart 1985) wanneer zijn zus onaangekondigd bij hem voor de deur staat  en hij zich schaamt voor zijn ordinair uitziende en plat pratende zus tegenover zijn vriendenkring.

Stijl

Philip Snijder is een rasverteller. Hij schrijft gemakkelijk en met veel gepaste humor: nl. die van een man die op latere leeftijd kan relativeren wat belangrijk is -en wat niet-  in het leven. Daarnaast zijn z'n metaforen vrijwel alle goed gevonden, gepast en ook al vaak met humor.

Enkele van de vele voorbeelden:
(blz. 55) "De vraag van de taxichauffeur trof me als een kogel van een sluipschutter."
(blz. 70) "Mijn zus keek me aan, ze bekéék me, zoals je een model op een modefoto bekijkt, of een exotisch dier achter de tralies van zijn kooi."
(blz. 71) "Ook de blik van de jongen maakte voortdurend vlooiensprongen over mijn lichaam."
(blz.117) "Onvoorstelbaar smerig waren die ogen, in de letterlijke betekenis: de manier waarop ze tot in loerden, gaf de indruk dat ze tot in hun verste diepten waren volgestort met stinkend vuil, met bedorven bloemenwater, met braaksel."
(blz. 117) "Daarboven een neus die ooit door een enorme kracht zo onherstelbaar scheef en plat was geslagen dat hij nu nog het meest leek op een gebruikt en weggegooid condoom."
(blz. 125) "Het kan niet anders of de 'kolereturrek'op de foto die ik nu terugzet tussen de andere, staat net een blokje hoger dan ik op het erepodium van het kampioenschap Francien-pijn-doen."
(blz. 129) "wat wel; degelijk het geval is. Bij het besef dat ik abortus heb laten plegen op de voldragen vrucht van mijn eerste boek, sper ik mijn slaperige ogen open en kom ik omhoog op mijn ellebogen." 

 

Slotzin

Ik leg mijn mobieltje terug op Franciens tafeltje bij de andere spullen. In dezelfde beweging grijp ik de fles Rosato della Venezie en haal die naar me toe. Ik draai de schroefdop open, maak met het logge ding een soort proostgebaar naar niemand, en neem dan een lange, klokkende teug. Het is lekkere wijn.

Beoordeling

Philip Snijder heeft weer een mooie roman geschreven. Zijn vijfde alweer. De Amsterdamse rasverteller beschrijft deze keer zijn schuldgevoel over  een moeizame broer-zusrelatie. Hij doet dat in zijn bekende stijl. Het verhaal is structureel mooi opgebouwd en heel prettig om te lezen met een prima relativerende (want humoristische) stijl . Dat kan elke eindexamenleerling aan.  Aanradertje.
Deze roman is goed te combineren met andere romans over familiebetrekkingen (Vgl. Esther Gerretsen "Broer.") (2016 Boekenweekgeschenk) 
maar ook met romans over de verhouding tussen twee zussen:
Rita Spijker - Tussen zussen
Jowi Schmitz - Kus van je zus
Siska Mulder - Zus
Inez van Dullemen - Twee zusters

Recensies

"Een enerverend boek dat je vanaf de eerste woorden grijpt. Eigenlijk niet realiserend waar het op uitdraait en wat het met jezelf doet. En eigenlijk spreekt de titel boekdelen. Immers familie of je het wil of niet blijft. Die bloedband is er of je het nu wil of niet. En op elke plek waar dat bloed terecht komt zul je het niet kunnen uitwassen. Of je je beter voor wil doen, of je je wilt afzetten door anders te praten of anders te kleden, de onzichtbare bloedband is altijd aanwezig." https://www.schrijverspun...ip-snijder

"Bloed krijg je er nooit meer uit is voor mij geen luchtige roman gebleken maar eentje waarbij je wat dieper ingaat op het begrip bloedband en wat sommige onverwachte gebeurtenissen met je kunnen doen. Bij de ik in het verhaal blijkt de liefde uiteindelijk dieper te zitten dan hijzelf aanvankelijk dacht. Ik heb genoten van dit verhaal en ben blij dat ik kennis heb kunnen maken met het werk van Philip Snijder en verwacht in de toekomst nog wel eens wat van hem te lezen en daarbij zal ik mij niet laten leiden door de cover. Want ook nu bleek maar eens te meer dat het verhaal zeker aansprak… alleen de uiteindelijke cover niet." https://christinabrouwers...p-snijder/

"Bloed krijg je er nooit meer uit lijkt kracht te verliezen door de eindeloze herhalingen van Snijder als het gaat om de schuldgevoelens van de man. Toch weet Snijder op een ander vlak vrijwel direct begrip bij de lezer op te wekken. Middels het goedgekozen ik- perspectief beschrijft Snijder van binnenuit het ongemak dat de man had bij zijn domme, ietwat onaangepaste familie. Met de typerende dialogen, de onbegrijpelijke houding van diverse familieleden en de enorme simpelheid waarmee de familie van de man in het leven staat overtuigt Snijder de lezer al snel: dit is geen familie waar de man thuishoort. De goed beschreven psyche van de mens en de ingewikkelde familierelaties redden Bloed krijg je er nooit meer uit. Bij de familie, inclusief Francien, moet je ver vandaan blijven. Zelfs na de dood." http://www.tzum.info/2016...ooit-meer/

"Op een zeker punt verliest het boek zijn kracht: Snijders pen schiet door in zelfkastijding. 'Mijn negentienjarige zus was op mijn negenentwintigste verjaardag geweest, het was echt waar', recapituleert de verteller na 25 bladzijden over de verjaardag, en bijna een heel boek over zijn botte gedrag. 'Ze was gekomen, ik had haar binnengelaten, al had ik er geen herinnering aan haar te zien weggaan.' Jaha, dat zijn we niet vergeten. Misschien is de auteur te persoonlijk betrokken bij dit vermoedelijk autobiografisch geïnspireerde gewetensboek. Misschien wordt het, net als in de recente Woody Allen-films, tijd voor een alter ego." http://www.volkskrant.nl/...~a4365039/

"En nu dus deze mooie, pijnlijke en toch ook weer ijdele roman – Snijders radicale zelfbeschuldiging is natuurlijk óók niet vrij van ijdelheid. Want de zus kunnen we niet meer vragen of ze zich echt door hem verraden voelde. Het maakt Bloed krijg je er nooit meer uit tot Snijders meerduidigste en interessantste werk tot nu toe. Literaire jury’s lieten zijn boeken meestal links liggen, mogelijk afgeschrikt door de evidente autobiografie. Daar moet maar eens een einde aan komen: er zijn weinig auteurs die zichzelf zo voortvarend met het fileermes te lijf gaan." https://www.nrc.nl/nieuws...9-a1518057