Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2025
• 156 pagina's
• Uitgeverij: Pluim

Flaptekst

Eerste zin

Sinds ik volwassen ben voel ik me als iermand die hersteld is van een ziekte. De dagen van dwang waren eindelijk voorbij, de turnbok en de springkast hoefde ik niet langer te vrezen. Noch de grillen van de mensen die zich mijn meerderen noemden.

Samenvatting

Quotes

"In een van haar meer lucide periodes had mijn moeder me voor Jeremy gewaarschuwd. : hij is zijn broer verloren aan het toeval", zei ze, 'en mensen die iets kostbaars verliezen, koesteren wrok. Hij zijn boze mensen., Behoud je voor hem"." Bladzijde 30

"Jeremy vertelde me dat hij eraan dacht om iemand te vermoorden. Hij wilde iemand anders zijn leven ontnemen om de dood te vergelden van zijn, die door louter pech gestorven was, en waarvoor niemand ooit was veroordeeld. eigen broer" Bladzijde 36

"Ingrijpende gebeurtenissen, die waren mij niet vreemd. Ik kende de mannen van mijn moeder. De gezichten van Jeremy, Duncan en Cecile en de witte duizendpoten op Pims benen. De rode wijnvlek op de hond. De dwalende honden van Ruud." Bladzijde 95

"Wanneer ik als klein kind ongehoorzaam was liet mijn moeder me altijd zelf de roede kiezen waarmee ik afgeranseld zou worden: de pollepel, de stoffer of de deegroller, Meestal koos ik de stoffer, omdat de borstelharen me zacht en genadig leken. Ik kreeg er echter vreselijke rode strepen op mijn billen van, die na twee dagen paars waren en daarna langzaam groen werden. Desondanks bleef ik de stoffer kiezen." Bladzijde 110

"Het litteken op mijn wang voelde ik niet meer, behalve wanneer mensen ernaar keken. Met deze nieuwe wond zou dat waarschijnlijk net zo gaan. Over een jaar zou ik onherroepelijk beschadigd worden, en daarna weer en onderwerping na onderwerping zouden zo de contouren van een mensenleven zichtbaar blijven." Bladzijde 142

Thematiek

Het leven van een loser

'Overgang op commando' lijkt gemakkelijk gezegd op de adolescentenversie van Het leven van een loser. De zin van het bestaan kun je als thema van deze roman zien. Of als je voor een dubbeltje geboren bent, zul je nooit een kwartje worden. Kun je je losmaken uit je milieu of ben je minder kansrijk dan kinderen die in een beter sociaal milieu opgroeien? Afkomst of ontwikkeling? Je moet erbij zijn, je moet erbij horen, en Schelvis wil zich graag aansluiten bij een groep: de vriendgroep in het kustdorp aan zee en in Amsterdam in haar bijbaantjes en in de woongroep waarvan ze deel kan uitmaken. De elitemensen in dat groepje (activisten) zet het meisje aan de kant dat bloed dweilt in een paardenslachterij. Maar Jeremy c.s. komen nota bene uit dezelfde sociale laag. Zonder succes na een paar jaar keert ze terug naar het armzalige milieu waarin ze geboren is. Haar vrienden van vroeger staan enigszins lusteloos en toekomstloos in de snackbar. Ook voor hen is het leven niet rijker geworden. Jeremy heeft het 'geschopt' tot manager van een snackbar. Duncan is blijkbaar iets slechts overkomen (hij heeft een lap voor zijn oog) en staat achter een machine zijn tijd te verdoen. Celine is een friet etende vrouw geworden. Met al die constateringen kun je je best voorstellen dat deze tweede roman van De Vries een literaire vertolking van 'Het leven van een -stel- losers.' is.

Motieven

Wraak

Jeremy wil wraak nemen op Pim, die de dood van zijn broer op zijn geweten heeft. Schelvis wil hem daarbij helpen, (om zijn gunst te krijgen) maar ineens draait Jeremy om en laat hij Pim wreken met een hamer op het gezicht van Schelvis.

Moeder-dochterrelatie

Er is nauwelijks sprake van een relatie tussen Schelvis en haar moeder. De laatste kijkt helemaal niet naar haar om. Ze denkt er voortdurend aan om telkens nieuwe mannen in haar bed te krijgen. Daarmee gaat ze naar bed en Schelvis moet het soms allemaal aanhoren. Haar moeder zorgt niet goed voor haar en ze kijkt niet naar haar om. Als Schelvis uit de stad terugkeert, is haar moeder uit de flat verdwenen. Ze is spoorloos. Er wordt in de roman niet meer verteld wat er met haar gebeurd is.,

Grensoverschrijdend gedrag

De oude man Ruud laat Schelvis bij hem wonen, maar daar staat een 'tegenprestatie' tegenover, nl. dat hij seksueel misbruik van haar maakt. Hoewel het niet expliciet wordt verteld, mag je ervan uitgaan dat de bloedende anus van Schelvis veroorzaakt is door de handelingen van Ruud. Haar bekkenbodem zou verwoest zijn, maar wie zou dat anders gedaan kunnen hebben dan Ruud.

De dood

De dood speelt een vrij grote rol. Mert, de broer van Jeremy, komt om bij een ongeluk als gevolg van joyriding. Jeremy wil daarom wraak nemen op Pim. Ruud, de bejaarde man in de stad, zit dood in zijn stoel als Schelvis terugkeert naar zijn woning. Ze moet ergens onderdak vinden. De dood komt ook voor in de paardenslagerij, waar Schelvis werk heeft gevonden: ze moet het bloed van de gedode dieren van de vloer dweilen.

Coming of age

We volgen de ontwikkeling van een pubermeisje uit een laag sociaal milieu dat zich een weg moet worstelen naar de volwassenheid. Door schade en schande merkt ze dat ze van haar dubbeltje nooit een kwartje kan maken.

Vriendschappen

De vriendschap met Jeremy, Celine en Duncan is geen hechte vriendschap. Ze besluiten samen Pim te straffen, maar Jeremy draait de wraakactie terug en hij geeft Pim de gelegenheid om wraak te nemen op Schelvis. Sowieso kan ze geen goede relatie aan gaan met de mensen met wie ze omgaat. Dat gebeurt later ook met de mensen met wie ze een werk-of woonrelatie heeft. Ze wordt er door elitevriendjes op gewezen dat ze in een onbetamelijk baantje werkt. Dat zou bijdragen aan het kapitalistisch systeem.

Motto

There is a chain for you babe...
Babe, it goes around your throat...

Now yield to me...
That little bit of love that you have...

-Chelsey Minnis, Poemland

Titelverklaring

De vreemde titel; wordt op blz.133 letterlijk in de tekst opgenomen. 
"Het is tijd voor een spel", zei Jeroen. "Het is een bijzonder spel, we hebben het speciaal voor jou ontworpen. "Het heet 'Overgave op commando'. De regels van het spel zijn: je doet alles wat ik zeg. En je mag niet protesteren."

Structuur & perspectief

Er zijn twee delen in deze roman.
Deel 1 : Aan mijn voeten, de zee (blz.9-74)
Deel 2 : Boven mijn hoofd, de oneindigheid (blz. 77- 156) 

De twee delen worden onderverdeeld in hoofdstukken die getiteld zijn. In die titels komt (behalve in het allerlaatste hoofdstuk) de term "onze held ' terug. In de Verantwoording achteraf zegt de schrijfster dat die titels gebaseerd zijn op het format van Oliver Twist van Charles Dickens: er wordt namelijk steeds vermeld wat er met het personage in dat hoofdstuk gebeurt.
De twee delen worden verteld door Schelvis, een ik-vertelster, die achteraf vertelt en dus de o.v.t. gebruikt. In deel 1 is ze nog een puber, in deel 2 is ze volwassen geworden.

Decor

Schelvis vertelt niet hoe het dorp uit deel 1 heet. Het is een kustdorp aan zee en er staat een staalfabriek in /vlak bij het dorp. Er zijn niet zoveel. staalfabrieken aan zee en de lezer zal vrijwel direct denken aan de stad IJmuiden. Niet toevallig waarschijnlijk is de titel van het eerste deel een tekst gebaseerd op een liedje van Cornelis Vreeswijk, die over het zwemmen in de haven van IJmuiden ging. Nadia de Vries groeide op in Beverwijk.(Niet ver van IJmuiden.) Zonder dat het vermeld wordt denk je als lezer toch aan de Hoogovens en aan Tata Steel.
In deel twee vertrekt Schelvis naar een grote stad die met de trein ongeveer dertig miunuten van de eerste plaats ligt...Het is een grote stad die een metro heeft. Dat heeft toch wel veel weg van Amsterdam. Nadat haar leven ook geen groot succes in de stad is, keert Schelvis na enkele jaren terug naar haar geboortedorp.

In de tekst wordt niet vermeld in welke jaren het verhaal van Schelvis zich afspeelt. Als ze in de grote stad aankomt, is het juni, zodat ze op straat kan slapen. Maar je weet niet welk jaar.(blz. 147: "Ik ben terujggegaan naar de plek waar ik vandaan kweam. Van de jaren die ik elders doorbracht, zijn er geen bewijs stuklen. Ik heb nooit een huis gekocht, of een baan met een vast contract gehad... etc..")

Stijl

De vertelstijl van de terugkijkende Schelvis is helder maar meestal ook wat cynisch en ze gebruikt ook wel zwarte humor. (blz. 13 Regelmatig vonden we hele boeketten, die waren neergelegd voor de pechvogels die stierven in de berm.” Ja, wel ongemakkelijk, maar die pechvogels hadden er toch niets meer aan.”
Maar ook het woord 'geestig' is op zijn plaats. Niet alles in haar leven is gelukt en ze relativeert dat op een luchtige manier. 

Maar er is een opmerkelijk kenmerk. Terwijl ze eigenlijk uit een omgeving  met vooral losers komt, worden er als bijzonder kenmerk vrij vaak onbekende (en dus lastige) woorden gebruikt. Ik durf ook te bekennen dat ik de betekenis van een aantal woorden niet kende, ook al omdat ik ze nog nooit gezien/gehoord had. In een opsomming van moeilijke woorden kom ik vrij gemakkelijk tot een stuk of dertig woorden. Uit de NRC-recensie: "Want Schelvis mag dan van zichzelf zeggen dat ze „geen bijster intelligent kind” was, ze analyseert zinnig, vervat haar gedachten in eloquente formuleringen en weet daarmee een veilige afstand te bewaren tot de ellende die haar omringt. Eigenaardig is die toon, die soms bijna geaffecteerd aandoet, met af en toe een gekunsteld anglicisme, maar het is wel grappig, en ook heel eigen, De Vries moet het erom gedaan hebben."

Een aantal voorbeelden van onbekende woorden: fenotypen (blz. 15= uiterlijke kenmerken van een persoon) transgressie (blz. 23 = het overschrijden van regels en geboden) intrusief (blz. 24 = opdringerig) consulvieve (blz47= soort stuip) anticipatoir (blz. 85 = vooruitlopend) pluraliteit (blz. 97= verscheidenheid van vormen) stupor der gewenning (blz. 104= toestand van verminderd bewustzijn ) immersie (blz. 113:= onderdompeling in een ervaring) hetacombe (blz. 128= opoffering van dieren) codependentie ( blz. 139= een vorm van gedrag waarbij een persoon zijn gevoelens ondergeschikt maakt aan die van anderen)

Slotzin

In het oog van de dode vis zag ik mijzelf weerspiegeld. Mijn wang was grotesk, mijn gezicht was onmenselijk. In het vlies van mijn oog glinsterde ik. Ik was onmiskenbaar en groot. En ik dacht: "Kijk dat ben ik!

Beoordeling

Een kleine, goed geschreven tweede roman van een nog jonge auteur. Het verhaal is structureel gezien goed opgebouwd, het thema is interessant en de stijl is helder. Vreemd genoeg gebuikt de vertelster die uit een laag sociaal segment van de bevolking komt en ook geen hoge opleiding in het voortgezet onderwijs heeft genoten een groot aantal moeilijke woorden waarvoor de gemiddelde lezer een woordenboek/ internet zal moeten gebruiken om de betekenis van die woorden te achterhalen. Ook ik moest die hulpmiddelen gebruiken, omdat ik een aantal woorden nog nooit bewust had gezien of gehoord.
Ook laat Nadia de Vries informatie achterwege, die de lezer zelf moet aanvullen en interpreteren.
Ondanks het vrij dunne boek is het geen gemakkelijk werk, maar wel één op een hoog niveau. Voor het voortgezet onderwijs zie ik dit boek het meest in aanmerking komen voor leerlingen op het vwo.

Recensies

"Het mooie van Overgave op commando is dat alles klopt in deze roman, die tegelijkertijd uiterst tragisch en zeer geestig is. De Vries hanteert een feilloze stijl met eenvoudige middelen. Iedere zin loopt gesmeerd en toch gaat er iets buitengewoons van uit. ’De logistiek van een nieuw leven aangaan had ik enigszins onderschat. Het leven in de stad is duur, en een veelheid aan gebouwen en adressen betekent nog niet dat er voor iedereen een huis is. De eerste weken na mijn aankomst zat er niets anders op dan op straat te slapen.’ Dit is slechts één voorbeeld van een mooi begin van een alinea, het boek staat vol met dit soort zinnen. In plaats van meer te citeren, raad ik iedereen aan dit boek direct te gaan kopen en te gaan lezen." https://uitgelezenboeken....mando.html

"Deze roman levert een indringend portret van onzichtbaarheid, dat de lezer confronteert met de vraag wat het werkelijk betekent om erkend te worden — niet als ideaal, maar in onze kwetsbaarheid en worsteling. Opnieuw demonstreert de auteur haar meesterlijke beheersing van het pijnlijk concrete detail en het vermogen om de rafelranden van het menselijk bestaan onverbloemd in beeld te brengen. Met emotionele precisie nestelt Overgave op commando zich in het veld van maatschappelijk betrokken proza. Het werk van Nadia de Vries is een urgente stem binnen de hedendaagse Nederlandse literatuur." https://www.hebban.nl/rec...p-commando

"Als Schelvis een schoonmaakbaantje neemt in een paardenslagerij, oordeelt ze zelf dat het eerlijke arbeid is („Het is onprettig werk. Maar het liegt niet.”), maar haar woongroepgenoten, types die immer het gelijk aan hun kant hebben, walgen ervan: „Dus jij draagt bij aan de grote machine die bloed vergiet! Mooi is dat.” Daar stokt het dus, voor Schelvis wéér. Wie eerzaam en uit bittere noodzaak vuile handen maakt, wordt toch nog aangekeken op dat vuil. En daar wordt dit kleine verhaal ook groot, een vertelling over onze wereld en tijd, over zelfgenoegzame haves en buitengesloten have-nots (en daarmee natuurlijk ook over vele werelden en tijden voor de onze)." https://nrcwebwinkel.nl/o...p-commando