Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 94 pagina's
• Uitgeverij: CPNB

Flaptekst

Eerste zin

Haar broer belde haar, vlak voor hij zijn been zou verliezen. Ze had hem dat jaar nog niet gesproken.

Samenvatting

De 52-jarige Olivia Landman, financieel directeur van het familiebedrijf Kyvon Serviezen, hoort vlak voordat ze een aandeelhoudersvergadering ingaat dat haar vijf jaar oudere broer Marcus zijn been door amputatie dreigt te verliezen. Hij is suikerpatiënt, maar leeft daar niet naar. Na de presentatie van de winstcijfers excuseert ze zich. Ze gaat naar haar broer, die een zonderling leventje heeft geleid. Hij huilt als hij te weten komt dat zijn been eraf is. Olivia regelt daarna een revalidatiehuis voor hem, vlak bij haar in de buurt. Maar Marcus is bang om in ziekenhuizen e.d. te verblijven en ze doet hem het voorstel om in haar ruime appartement te komen inwonen. Haar man Gerard is tandarts en ze heeft twee zoons van 17 en 14 jaar, Julius en Tom. Die vinden hun oom ook raar, maar als hij eenmaal in hun huis is, krijgen ze begrip voor hem. Ze vinden het zelfs leuk als hij verhalen vertelt. Gerard vindt dat zijn relatie met Olivia niet goed is: ze is te kil en ze stort zich veel te veel op haar werk. Ze heeft het verlies lijdende bedrijf bij de hand genomen en wil zich als vrouw manifesteren en revancheren. Maar ze vergeet dat familiebetrekkingen belangrijker zijn dan werk.

Marcus is vijf jaar ouder, hun ouders hadden geen tijd voor hen en Marcus zorgde voor de opvang van zijn zusje. Toen ze dat zelf kon, liet ze hem alleen.
Ze heeft 's nachts wel een verschil van mening met Marcus. Hij huilt veel gemakkelijker dan zij. Zij heeft door dat Marcus weet van haar huwelijkscrisis. Haar man die niet tegen het kille van Olivia kan, meldt zich ziek: hij vindt zichzelf overspannen.
Vanwege de ruzie met Marcus vindt Olivia dat hij naar de revalidatiekliniek moet, maar na de fysio-dag gaat hij gewoon naar hun appartement.  Haar zoons vinden dat prima. Zij gaat dan 's nachts in de kliniek de plaats innemen van Marcus en als ze in bed ligt, voelt ze de pijn van Marcus in haar been. (Een variant op fantoompijn) 

De dag erna is er een zomerborrel en de aandeelhouders zouden het niet zo problematisch vinden als de zaak wordt opgeheven. He, daar gaat het levenswerk van Olivia. Die avond luistert Olivia ook een gesprek af dat tussen de vier mannen uit haar omgeving wordt gevoerd: ze vinden haar te kil en weinig empathisch. Ze blijft maar zakelijk denken: de zaak toch redden is haar ideaal. Zou een Nespressobar de zaak kunnen redden?  De oude mevrouw Grim-Kyvon die een belangrijke aandeelhouder is, denkt dat het bespreekbaar is dat de zaak wordt opgeheven. Olivia zou zich dan schuldig voelen.

Ze gaat terug naar de kliniek van Marcus. Als ze de volgende morgen naar buiten kijkt, ziet ze dat de mannen uit haar naaste omgeving in de vijver aan het vissen zijn. Ze wenken haar en ze gaat inderdaad naar hen toe. Ze sluit zich bij de mannen aan en besluit naast haar broer te gaan zitten.

Personages

Olivia Landman

Olivia is 52 jaar en een kille zakenvrouw die veel te veel aandacht besteedt aan haar werk en te weinig aan haar zoons en haar man die tandarts is. Ze wil goed presteren maar vergeet van het leven te genieten. Haar zoons vinden dat niet zo leuk en omarmen de gekke oom die Marcus is. Olivia blijft tot het einde toe volharden, totdat ze inziet dat haar broer door haar in de steek gelaten is en dat er een andere manier van leven kan zijn. Ze neemt symbolisch naast hem plaats op een bankje bij het vissen in de laatste passage. Al als kind had ze haar broer laten stikken toen ze voor zichzelf kon zorgen. Daarvoor had hij haar opgevoed. Uit alles blijkt dat Olivia een vrouw is met weinig zelfkennis en met weinig empathie. De les voor haar moet zijn dat ze moet relativeren: haar huwelijk is niet echt slecht en als het bedrijf ophoudt te bestaan , is het niet de schuld van Olivia.

Marcus Landman

Marcus is 57 jaar en hij heeft de eerste jaren van haar leven voor Olivia gezorgd. Zijn ouders hadden niet veel tijd vanwege de zaak en hij had zijn zusje begeleid. Toen ze zich groot genoeg voelde, had ze hem in de steek gelaten. Marcus had altijd al een bijzondere kijk op de wereld gehad. Hij was geen carrièremaker zoals zijn zus. Op het laatst noemt hij zich wandelcoach. Dat maakt hem tot een gekke (maar leuke) oom en zijn neven hangen aan zijn lippen. Ze mogen hem graag, merkt Olivia tot haar spijt. Marcus is eerst even van slag als hij hoort dat zijn been eraf moet (wie zou dat niet zijn?) maar binnen een paar dagen heeft hij alweer een andere weg uitgestippeld. De mensen met wie hij in aanraking komt, mogen hem graag (Gerard, Julius en Tom en de oude heer Kyvon)

Gerard

Gerard is tandarts, maar helemaal niet zo'n workaholic als zijn vrouw. Hij vindt zijn werk niet eens leuk en zijn grote wens is een camper te kopen en rond te reizen. Daarom voelt hij zich best aangetrokken tot Marcus. Hij vindt zijn vrouw te kil en wil daarover met haar praten. Hij vindt dat zijn huwelijk na zoveel jaar in een crisisperiode verkeert, omdat zijn vrouw te weinig empathie heeft. Wanneer hij geen vooruitgang ziet, meldt hij zich overspannen thuis. Hij ziet uitkomsten nu Marcus in zijn huis verkeert.

Quotes

"Toen Julius thuiskwam, was Tom zijn ouders voor. Hij had zijn jas nog niet uit of Tom zei: "Onze gekke oom komt hir wonen." "Geintje zeker?" "Marcus komt een tijdje logeren", zei Gerard. "heeft hij weer geen huis?"" Bladzijde 37

""Het spijt me", zei Olivia. Marcus veegde eindelijk zijn wangen droog en sprak heel kalm: "Het is alsof mijn benen in brand staan. Allebei." Het gezin zweeg. Vijf mensen voelden hun benen in brand staan. Toen glimlachte Marcus, maar het kwaad was al geschied. Niet alleen het verdriet, ook de pijn was het gezin binnengedrongen." Bladzijde 40

"Hij was een verwaarloosde jongen die verlichting vond in zijn leven toen hij een zusje kreeg over wie hij zich moest ontfermen. Haar te kunnen troosten was zijn troost geweest. Zodra ze groot genoeg was had ze hem verlaten en was hij weer alleen." Bladzijde 48

"Olivia wachtte. Ze wachtte op het gesprek dat ze hadden, maar waarvan ze zelf geen deel leek uit te maken. Ze wachtte op zijn klachten en wist dat haar passieve houding hem stoorde." Bladzijde 59

"Toen ze haar knieën optrok en zich klein maakte,a ls een bang kind onder de dekens , verging ze van de pijn in haar linkerbeen. Ze greep het vast, maar de pijn werd alleen maar erger en ze huilde als haar broer. Ze huilde om het verlies van het been." Bladzijde 75

Thematiek

Relatie tussen broer en zus

Niet alleen de titel maar ook een groot deel van de inhoud slaat op het thema relatie tussen broer en zus. Het is wel enigszins verklaarbaar, want de schrijfster is haar eigen broer aan kanker verloren en dat heeft haar doen beseffen hoe belangrijk familiebetrekkingen tussen broer en zus kunnen zijn. Ze gebruikt in haar verhaal de veel te kille en zakelijk ingestelde Olivia. Haar broer belt haar dat bij hem mogelijk een been zal worden afgezet en dan worden bijzondere gevoelens in haar wakker. Ze gaat naar hem toe en neemt hem in huis. Zoals gezegd hecht ze veel waarde aan haar werk en minder aan haar man, zoons en broer. Daardoor bevindt ze zich ook in huwelijksmoeilijkheden. Ze praat met haar broertje in de nacht en ze hoort dan dat hij de zorg voor haar op zich had genomen, omdat haar ouders geen tijd voor hen hadden. Ook die vonden werk belangrijker dan relaties. Marcus heeft haar altijd in de gaten gehouden en naar school gebracht. Toen ze het alleen kon, had ze hem in de steek gelaten. Dat bezorgt haar later wel een schuldgevoel. Hij was in tegenstelling tot haar een emotionele man die veel huilde, maar ook veel aandachtig besteedde aan de kwaliteit van het leven. Hij leefde onder eenvoudige omstandigheden (bijv. in een stacaravan) Door zijn houding en de houding van haar zoons en man gaat Olivia beseffen dat er belangrijker dingen zijn dan werk. Ze sluit zich aan bij de mannen als ze aan het vissen zijn en neemt plaats naast haar broer.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Gerard haar man die veel minder gek is op zijn werk dan Olivia, vindt dat ze te kil en te berekenend is. Dat veroorzaakt een huwelijkscrisis, waardoor hij zelf overspannen dreigt te geraken.

Verdriet

Marcus Landman zegt tegen zijn familie dat hij verdriet heeft vanwege zijn afgezette been. Ook Olivia ervaart op den duur een groot gevoel van verdriet vanwege haar onvermogen op een normale manier met de mensen uit haar omgeving om te gaan.

Beroepsproblemen

Doordat Olivia zich in haar werk vastbijt, vooral om zich te bewijzen, vergeet ze het onderhouden van de normale relaties in haar gezin en met haar broer. Ze is te kil.

Ernstige ziekte

Marcus lijdt aan suikerziekte en omdat hij zich niet aan de gewenste gedragswijze houdt, wordt zijn been geamputeerd. Vanaf dat moment is hij een gehandicapte.

Schuld (gevoel)

Olivia kampt wel met schuldgevoelens. Haar broer heeft haar vroeger altijd opgevangen en zij heeft hem daarna eigenlijk aan zijn lot overgelaten. Daarom gaat ze hem in huis opnemen, maar dat gaat in het begin ook niet erg van harte. Door de houding van haar gezinsgenoten krijgt ze ook schuldgevoelens tegenover haar broer.

Familiebanden/familiebetrekkingen

Natuurlijk is de relatie van Olivia en Marcus het belangrijkste, maar er is ook sprake van slecht onderhouden relaties tussen Olivia en haar man en Olivia en haar beide zoons. ze besteedt te weinig aandacht aan hen en stort zich te veel op haar werk. Ze komt er in deze novelle achter dat de gezinsleden een heel andere kijk hebben op haar dat dat zij dat heeft. Ze moet echt in de spiegel leren kijken.

Motto

Er is geen motto. 

Opdracht

Er is geen opdracht.

Trivia

"Broer" is het Boekenweekgeschenk van 2016. Het is voor het eerst in dertien jaar dat een vrouw het Geschenk heeft geschreven. Er zijn meer dan 600.000 papieren versies gedrukt. Het boek verschijnt ook in een e-pubversie.

Titelverklaring

De titel is niet moeilijk te verklaren. Het gaat om de relatie tussen de vertelster Olivia Landman en haar broer Marcus. Die moet een been missen vanwege zijn suikerziekte. Ineens gaat ze beseffen dat familierelaties belangrijker zijn dan werk.

Structuur & perspectief

De structuur van het verhaal is dat er kleine hoofdstukjes zijn die van elkaar gescheiden worden door typografische tekens. Het verhaal wordt vrijwel chronologisch verteld. Je zou kunnen zeggen dat er een opening in handeling is.

Het verhaaleinde is open ( de vraag is dan: zal Olivia veranderen of zal haar broer een grote invloed op haar (gezins-) leven gaan uitoefenen?)
Het meest lijkt het erop dat alles goed komt. Je zou de laatste passage als een soort gewenst visioen kunnen zien, maar het ligt meer voor de hand dat Olivia de werkelijkheid beschrijft : de vijf vissende mannen bij wie ze zich aansluit. 

Het perspectief berust bij de personale verteller, de 52-jarige Olivia Landman. Ze vertelt in de o.v.t. het verhaal aan de lezer .

Decor

Het decor is natuurlijk "weer" (namelijk zoals in zoveel moderne Nederlandse romans  Amsterdam, waar het bedrijf Kyvon Serviezen is gevestigd. Olivia is financieel directeur daarvan. Ze woont ook in Amsterdam  met haar man Gerard en haar twee zoons in een ruim appartement op een van de hoogste etages.

Over de tijd kun je niet veel zeggen. Er worden geen data en jaartallen genoemd. Uit de tekstgegevens kun je wel opmaken dat het een actueel en modern verhaal is. Internet ed. spelen een rol) Wel weten we uit een tekstgegeven dat er sprake is van een zomerborrel, maar er wordt niet bij verteld of dat op 21 juni is. In ieder geval speelt het verhaal zich in een korte periode in een zomer  af: van de dag van de amputatie tot aan de dag van het aangemeten krijgen van een beenprothese.

Stijl

Het boekje is geschreven in de kenmerkende stijl van Esther Gerritsen, zoals ze die in de door haar geschreven romans Superduif, Dorst en Roxy  hanteerde. Eenvoudig zinnen en dito woordgebruik. Geen overvloed aan metaforen.
Het meest opvallende kenmerk van haar vind ik altijd de vaak  vlotte en veelvuldig gehanteerde  scherpe dialogen. Ze doen altijd heel natuurlijk aan. En iedereen die wel eens heeft geschreven, weet hoe moeilijk het schrijven van dialogen is.  Het heeft voor het lezen een prettige bijkomstigheid. Je vliegt door het verhaal heen.

Slotzin

Tom gaf hun boterhammen. Toen ze at merkte ze pas dat ze honger had. Zachtjes bungelde ze met haar benen, als een kind. Ze keek naar beneden en zag dat het ene been van haar broer voorzichtig mee bewoog.

Beoordeling

Klein maar  mooi  werkje over familiebetrekkingen waarin het besef bij de vertelster doordringt dat de relaties in je gezin en in je familie van veel groter belang zijn dan het zich onderscheiden in je werk. 

Het niveau van het werkje is het gemiddelde van de laatste jaren.
Wie Esther Gerritsen als schrijfster nog niet kent, krijgt een aardig idee van haar  stijl en thematiek. maar het blijft allemaal wat vrijblijvend, waardoor er niet heel lang over gesproken zal worden.

Vanwege het feit dat Boekenweekgeschenken altijd een heel vaste maar korte lengte hebben,(94-96 pagina's)  beoordelen we van scholieren.com het Geschenk voor de Literatuurlijst altijd met 1 punt. Dat heeft in dit geval dus niets met de kwaliteit te maken. 

Recensies

"Interview in NRC met de schrijfster van het Boekenweekgeschenk." http://www.nrc.nl/handels...en-1595250

"Interview in Trouw met de schrijfster van het Boekenweekgeschenk Binnen het oeuvre van een schrijver kan een Boekenweekgeschenk een Fremdkörper, een hoogtepunt of een mijlpaal zijn. De novelle 'Broer', die vanaf volgende week in een oplage van zeshonderdduizend op u ligt te wachten, is misschien wel alledrie." http://www.trouw.nl/tr/nl...kers.dhtml

"De subtiliteit zit in deze passages en in de sterke dialogen. Het verhaal van Broer is aan de schematische kant: terwijl Olivia balanceert op de rand van een zenuwinzinking (haar werk houdt misschien op, haar huwelijk maakt een crisis door), haalt ze haar labiele broer Marcus in huis om verder te revalideren. Juist zij kan hem er niet bij hebben. Haar drie mannelijke huisgenoten wel, tot haar verbazing. Op zekere nacht zoekt de verzenuwde Olivia de revalidatiekliniek op, om in het bed van haar broer te gaan liggen. Veel heeft Broer niet om het lijf, maar als kennismaking met de oorspronkelijke Gerritsen kan het goed dienstdoen." http://www.volkskrant.nl/...021281a60b

"Gerritsen laat de omkering in deze novelle - hulpverlener wordt hulpbehoevend - treffend, maar wat vlak en toch ook voorspelbaar zien. Er zit minder verrassing in het verhaal dan we van haar gewend zijn. Toch een prima Boekenweekgeschenk." http://www.parool.nl/rece...~a4261123/

"Jammer genoeg gaat dit mooie Boekenweekgeschenk net één pagina te lang door. Hoe het verder moet met Olivia wordt niet aan de verbeelding overgelaten, maar iets te veel ingevuld in een sentimentele scène die ook niet helemaal overtuigt. Misschien voelde Gerritsen ineens wat wroeging tegenover de hoofdpersoon met haar emotionele ellende, al mocht zij haar been dan wel behouden. In elk geval heeft het genre van de amputatieromans er een mooi exemplaar bij." http://www.nrc.nl/handels...an-1597537

"Tot het einde toe houdt Gerritsen ons in spanning om te besluiten met een verrassend einde. 'Broer' is één van de beste boekenweekgeschenken van de laatste jaren." https://www.hebban.nl/rec...over-broer

"Broer is een sterke novelle over een in wezen gevoelige vrouw die gaat inzien dat ze door het uitvlakken van emoties die impact kunnen hebben op haar leven zo danig van alles en iedereen vervreemdt, dat ze eigenlijk juist niet méér in in dienst van emoties kan leven dan ze op deze wijze doet. Een novelle waarin het (gevoel van!) onvermogen je te schikken naar een situatie trefzeker wordt onderuit geschopt. Prachtig." https://www.hebban.nl/rec...over-broer

"Wat ik zo fijn vind aan het proza van Gerritsen zijn de uitstekende dialogen. Ze zijn echt uit het leven gegrepen en zorgen vaak voor geestige scènes. Herkenning en de mogelijkheid je te identificeren met de personages maakt haar werk bij mij geliefd. Ik hoop dat door dit Boekenweekgeschenk vele lezers haar werk zullen ontdekken." http://www.ingeleest.nl/r...roer-2016/