Feitelijke gegevens

• 37e druk, 1981
• 160 pagina's
• Uitgeverij: Atlas

Flaptekst

Eerste zin

Het land ligt al weken in mist gehuld, op sommige plaatsen stapelt hij zich op tot een kasteel of kathedraalachtig bouwwerk, er valt een nauwelijks waarneembare vochtigheid.

Samenvatting

In 1981 krijgt Jeroen Brouwers een telefoontje van de verpleging uit het verzorgingstehuis waar zijn moeder al jaren woont. Zijn moeder heeft hij wegens verschillende omstandigheden al heel lang niet gezien noch gesproken. Hij krijgt het nare nieuws te horen dat zijn moeder tijdens het televisie kijken is overleden. Jeroen besluit om niet naar haar crematie te gaan, omdat hij het hypocriet vindt om dan wel ineens van zich te laten horen. Wel wil hij dat er op haar crematie een stukje uit het boek ‘Daantje gaat op reis’ gelezen wordt. Dit is namelijk het boek dat hij in het interneringskamp van zijn moeder gekregen heeft.

Jeroen Brouwers begint na de dood van zijn moeder echter wel na te denken over zijn leven, waardoor er allerlei herinneringen van vroeger naar boven komen. De grootste herinnering aan zijn kindertijd met zijn moeder is de tijd in het interneringskamp Tjideng op Java. Samen met zijn moeder zat hij hier ook met zijn zus en grootmoeder. Zijn vader zat elders in een gevangenis in Japan.
Elke dag wordt de kleine Jeroen met de dood en het harde leven in het kamp geconfronteerd. Hij ziet hoe vrouwen vernederd worden door de Japanners, en hoe moeilijk iedereen het heeft om te overleven. Ook ziet hij langzaamaan zijn oma aftakelen. De familie Brouwers is niet van het bidden en dat laten ze dan ook aan oma over. Oma bidt dagelijks voor een goede afloop. Het mag echter niet baten, want vlak na Jeroen zijn vijfde verjaardag overlijdt ze in het interneringskamp.

Jeroen had voor zijn verjaardag het boek ‘Daantje gaat op reis’ gekregen, wat hij keer op keer opnieuw leest omdat hij het leuk vindt om te lezen. Daarnaast is het een goede en leuke tijdsbesteding voor hem in het kamp. Ook biedt het na alle nare dingen een afleiding voor hem. In een korte periode is de opa van Jeroen ook overleden en ligt zijn zusje in het ziekenhuis door een val met een rolschaats. Continu maakt alles een diepe indruk op de kleine Jeroen.

Midden 1945 moeten alle gevangenen naar voren komen waar ze te horen krijgen dat ze twaalf uur in dezelfde houding moeten staan en moeten kikkeren. Kikkeren betekent dat ze op dezelfde plaats kikkerbewegingen moeten maken. Dit krijgen de gevangenen als straf, omdat er twee atoombommen zijn afgeworpen in Japan. Daarnaast worden ook nog eens alle bezittingen van alle gevangenen verbrand. Ergens verwachten de gevangenen dat dit het laatste van de oorlog is en dat ze bevrijd worden, maar voordat ze dat zeker weten moeten ze nog twaalf uur in dezelfde houding kikkeren.

Uiteindelijk verschijnt er een wagen van het Rode Kruis met voedsel. De moeder van Jeroen verstopt wat voedsel in haar BH, maar als dit gevonden wordt, wordt ze gestraft door de Japanners. Daarnaast krijgen alle gevangenen als straf dat ze dagen niet mogen eten. Uiteindelijk mogen ze enkele maanden later het kamp verlaten.

De oorlog is nu voorbij en de overlevende familieleden worden weer met elkaar herenigd. Ze besluiten om naar Nederland te emigreren waar ze een leven op kunnen bouwen.

Als Jeroen wat ouder is ontmoet hij Liza. Al snel vinden Jeroen en Liza elkaar leuk, waardoor ze ook al snel met elkaar de liefde bedrijven. Toch blijkt de liefde tussen Liza en Jeroen niet heel sterk te zijn, omdat ze elkaar op een gegeven moment verlaten. Na de dood van Jeroen zijn moeder komt Jeroen er echter achter dat hij Liza toch heel erg mist, waardoor ze weer besluiten om samen opnieuw een relatie te beginnen. Jeroen voelt ineens hoe tegelijk rouwen en verliefd zijn voelt. Hij vindt het een ontzettend rare combinatie en weet niet zo goed wat hij met al zijn gevoelens moet. Om zijn gevoelens en emoties een plekje te geven, besluit hij om het hele verhaal op te schrijven. En dat is dus dit boek Bezonken rood.

Personages

Jeroen Brouwers

Jeroen Brouwers is de hoofdpersoon van dit verhaal. Door zijn ogen wordt het verhaal dan ook verteld. Op jonge leeftijd, rond een leeftijd van drie jaar, komt Jeroen in een interneringskamp op Java terecht. Hier ziet hij verschrikkelijke dingen die hij de rest van zijn leven niet vergeet. Daarnaast hebben deze gebeurtenissen hem ook gevormd zoals hij later is. Hij is erg onzeker, weet niet wat hij wil en vindt het moeilijk om mensen te vertrouwen. Daarnaast kan hij soms erg agressief uit de hoek komen. Uiteindelijk probeert hij zijn hele leven te verwerken door een boek te schrijven.

De oma van Jeroen

De oma van Jeroen wordt in het verhaal omschreven als een lieve en oude vrouw. Helaas weet ze het kamp niet te overleven en overlijdt ze in het kamp wegens de verschrikkelijke omstandigheden.

De moeder van Jeroen

Ook over de moeder van Jeroen wordt niet heel veel verteld. Jeroen heeft, als hij volwassen is, geen contact meer met haar. Waarom is niet bekend. De moeder van Jeroen heeft het kamp echter wel overleeft en overlijdt, later in een verzorgingstehuis, ten gevolge van oudheid.

Liza

Liza heeft een relatie met Jeroen Brouwers. Over deze relatie wordt vrij weinig verteld, omdat het hele verhaal om Jeroen Brouwers zelf draait. De relatie gaat af en toe aan en uit omdat Jeroen Brouwers niet precies weet wie hij is en wat hij met zijn leven wil. Jeroen en Liza hebben dus geen stabiele relatie.

Quotes

"Wij staan in de zon, ik op mijn rolschaats hang tegen mijn moeder aan, haar magere dij omklemmend met mijn beide armen. Haar lichaam is klam zoals alle kamplichamen klam zijn: het zijn lichamen die niet meer kunnen zweten van vervuiling en omdat in die lichamen bijna geen vocht kan worden uitgezweet door vochtverlies." Bladzijde 75

"Ik in die langsrijdende trein kan, minder dan een seconde lang, mijn moeder op een van de bovenverdiepingen aan het verlichte raam zien staan, zwaaiende met een handdoek,- maar ik til er niet eens mijn hoofd voor op. Ik zit te lezen. Dat zij maar sterft, dat wijf, - dat haar sentimentele geweten sust door op steeds grotere afstand met een steeds grotere lap textiel naar mij zwaaien." Bladzijde 24

Thematiek

Wo ii: nederlands indië / jappenkamp

Het verhaal gaat voornamelijk over de kindertijd van Jeroen Brouwers in het Japanse interneringskamp op Java. Jeroen zit samen met zijn moeder, zus en oma in dit kamp en ziet langzaamaan iedereen om zich heen overlijden. Continu ziet hij hele heftige dingen. Na de dood van zijn moeder komt hij erachter hoeveel indruk het kamp op hem heeft achtergelaten. En dan blijkt dat alle emoties en indrukwekkende dingen destijds meer indruk op hem gemaakt hebben dan hij dacht.

Motieven

Rouwverwerking

Jeroen Brouwers begint in de tijd dat hij gaat rouwen om zijn moeder na te denken over zijn hele leven. De rouwverwerking van zijn moeder brengt heel wat los bij hem, omdat hij erachter komt dat hij zijn hele kindertijd nooit verwerkt heeft. Hij besluit daarom om zowel te rouwen om zijn moeder, als de nasleep van zijn kindertijd te verwerken.

Identiteitsverlies

Jeroen Brouwers kampt heel erg met het feit wie hij nou is. Door zijn verleden in het interneringskamp heeft hij zichzelf nooit heel erg goed kunnen ontwikkelen, waardoor hij nu niet precies weet wie hij is. Daardoor is zijn relatie met Liza ook al een paar keer uitgegaan. Uiteindelijk probeert hij met behulp van het schrijven van het boek achter de vraag te komen wie hij nou eigenlijk is.

Wo ii: nasleep en verwerking

Jeroen Brouwers komt er na de dood van zijn moeder achter dat hij zijn tijd in het interneringskamp op Java nooit verwerkt heeft. Als kind is hij altijd maar doorgegaan, waardoor hij deze heftige tijd nooit een plekje heeft kunnen geven. Uiteindelijk besluit hij door met behulp van pen en papier zijn verhaal op te schrijven, waardoor hij zijn verleden een plekje kan gaan geven.

Motto

‘De wind, die eigenlijk alleen zo nu en dan maar eens komt neergestreken, voortdurend komende van en onderweg naar elders, maar nooit constant op één plaats bezig, draagt vlaagsgewijs nu eens verkwikkende, dan weer onverkwikkende geuren aan, en soms een wolk vlinders of libellen, maar ook wel soms een zwem zwarte vogels,- en is hij weer voorbij, dan blijft nog geruime tijd alles in de tuin, wat maar bewegen kan en door hem is aangeraakt, in beweging.’
Deze mysterieuze volzin vind ik terug in een aantekenboekje van meer dan tien jaar geleden. Ik heb hem nooit in enige tekst, kunnen gebruiken, maar na al die jaren zet ik hem hier maar neer. Ik weet nu dat deze zin een metafoor is: hij zou in een rouwadvertentie of in een doodsbrief kunnen staan.
‘De wind’, dat is: iemands leven.

‘Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt.’’

Jeroen Brouwers heeft deze zin dus al eerder opgeschreven, maar kon het nooit gebruiken. In dit verhaal speelt de dood van zijn moeder centraal. Jeroen Brouwers wil met behulp van dit motto laten zien hoe ‘De wind’ als iemand zijn leven ook gezien kan worden.
Na de dood van zijn eigen moeder lijkt hij in een dal te raken: alle herinneringen aan zijn kindertijd in het kamp komen ineens naar boven. Soms lijkt het dat als iemand dood is dat alles over is: het hart en het leven van deze persoon is gestopt. Toch kan dit van alles teweeg brengen: de persoon is weg, maar de nabestaanden blijven achter met veel herinneringen die af en toe lastig kunnen zijn.

Trivia

De schrijver van dit verhaal, Jeroen Brouwers, heeft dit boek na de dood van zijn moeder geschreven om zijn leven in het interneringskamp Tjideng op Java te verwerken. Inmiddels is het boek al in erg veel andere talen uitgegeven, en heeft Jeroen Brouwers er een Franse prijs voor mogen ontvangen.

Titelverklaring

De titel Bezonken rood slaat op de kleur rood die op verschillende manieren wordt gebruikt in het laatste hoofdstuk van het verhaal. De kleur rood verwijst naar de rode zon als deze ondergaat, de rode zon en de rode ogen van de Japanners. Al deze verschillende gebruikte manieren van rood slaat op het bloed dat in het kamp gevloeid heeft en de manier waarop de gevangenen behandeld werden.

 

 

 

Structuur & perspectief

Het verhaal is vanuit het ik-perspectief geschreven. Het hele verhaal wordt door de ogen van Jeroen Brouwers geschreven. Het verhaal speelt zich zowel in de jeugd van Jeroen Brouwers als in zijn huidige leven af, waardoor het hele verhaal dan ook niet op chronologische wijze geschreven is.

Het verhaal is opgedeeld in verschillende hoofdstukken. De hoofdstukken zijn te herkennen aan een aantal witregels op een nieuwe bladzijde, waarna het hoofdstuk begint.

Decor

Er worden verschillende ruimtes gebruikt. Ten eerste vertelt Jeroen Brouwers zijn herinneringen over het interneringskamp Tjideng op Java, waar hij samen met zijn moeder in zijn kleuterjaren vastzit. Daarnaast speelt het verhaal zich in Nederland af. Jeroen Brouwers is dan samen met zijn vriendin Liza met wie hij in de Achterhoek woont.

Het is lastig om te zeggen wat nou precies de vertelde tijd is. Het verhaal begint in de tijd dat Jeroen Brouwers in het interneringskamp zit. Dit is rond het jaar 1945. Jeroen Brouwers heeft ongeveer vier jaar in dat kamp gezeten. De jaren waarover hij daarna verteld is ongeveer veertig jaar: dit is de tijd waarop hij zijn herinneringen over het interneringskamp probeert te verwerken.

Stijl

De schrijfstijl van Jeroen Brouwers is erg opvallend. Er is weinig spanning waar te nemen, maar toch is het verhaal op zo’n manier geschreven dat de lezer gepakt wordt. Hij schrijft op een hele directe manier en draait niet om de feiten heen. Toch verwoordt hij alles wel weer met zoveel details, dat het verhaal op een bijzondere manier omschreven wordt. De schrijfstijl van Jeroen Brouwers maakt het verhaal ook erg realistisch en beeldend.
Ook worden er erg veel tegenstellingen gebruikt. Zo zegt hij aan het begin van het verhaal dat hij Liza ontmoette. In de volgende zin zegt hij vervolgens dat Liza hem ontmoette. In de zins- en woordopbouw worden tegenstellingen gebruikt, maar ook in het gebruik van emoties. Zo is Jeroen Brouwers de ene keer heel erg over zichzelf te spreken, terwijl hij zich op het volgende moment niet meer in de spiegel aan kan kijken omdat hij zichzelf zo verschrikkelijk vindt. In het hele verhaal worden tegenstellingen gebruikt die later, aan het einde van het verhaal, weer allemaal bij elkaar terug komen.

Niet alleen de schrijfstijl van Jeroen Brouwers is opvallend, maar ook de manier waarop het verhaal is opgebouwd. Het begin van het verhaal en het einde van het verhaal komen uiteindelijk weer samen. Aan het begin van het verhaal vertelt Jeroen Brouwers dat zijn moeder overleden is. Vervolgens vertelt hij over zijn leven in het interneringskamp. Het verhaal is dus eigenlijk geschreven vanuit één grote flashback. Aan het einde van het verhaal komt Jeroen weer terug bij de dood van zijn moeder waardoor het begin en het einde van het verhaal weer samen komen, waardoor het verhaal een samenhangend geheel is.

Slotzin

Later begon het te waaien, en ontstonden er waterdruppels tegen de buitenkant van het raam, die langzaam over het glas begonnen te schuiven, zodat er tussen mij en mijn andere ik een webachtig traliemotief ontstond en ik mijn gezicht in de mist in vloeibaarheid zag ontbinden.

Beoordeling

Recensies

"Het boek kwam Brouwers op hevige reprimandes te staan van onder meer Rudy Kousbroek, die vond dat Brouwers de gruwel in de Jappenkampen aandikte. Maar Brouwers, die Kousbroek polemisch decimeerde als \"een geobsedeerde raaskallende gelijkhebber\", stelde: \"Ik heb niet gelogen, ik heb een roman geschreven.\"" http://www.demorgen.be/dm...wers.dhtml

"Het is moeilijk te zeggen of het te rechtvaardigen is wat Brouwers heeft geschreven. Als de verhalen niet op feiten zijn gebaseerd, dan wordt er dus een valse geschiedenis neergezet. Aan de andere kant blijft het literatuur en heeft Brouwers het recht om te vertellen wat hij wil. Ik persoonlijk vond het in ieder geval een interessant en indrukwekkend boek, ongeacht of het op feiten is gebaseerd." http://peace-sells.blogsp...-rood.html