1. Pieter Langendijk, ‘Het wederzijds huwelijksbedrog’, Amsterdam 2001, Em. Querido’s Uitgeverij, eerste druk 1714. 2. Dit boek heb ik gekozen omdat het een boek uit de tijd van de Verlichting of uit de Romantiek moest zijn. Ik geloof trouwens niet dat ik eerder een boek uit deze tijden heb gelezen. Als het niet uit één van deze tijden hoefde te zijn zou ik het nooit gekozen, omdat het nogal lastig lezen is. Dit boek is een blijspel, wat dus meer bestaat uit gesprekken tussen bepaalde personen. Het is wel een verhaal maar heel uitgebreid wat ik niet echt leuk vind. Er komen ook nog eens oude Nederlandse woorden in voor die je wel begrijpt maar eerst twee keer over na moet denken. Dit boek heb ik geleend bij de bibliotheek bij mij in de buurt. Die is best groot en ik dacht dat daar vast wel veel keus was, wat achteraf hard tegenviel. Ik had de literatuurlijst meegenomen en ben eerst de leukste titels afgegaan. Helaas merkte ik al snel dat er weinig boeken waren uit die tijd. Toen ben ik maar gewoon heel de lijst afgegaan. Uiteindelijk stuitte ik op Het wederzijds huwelijksbedrog. Ik was blij dat ik eindelijk een boek had gevonden, dus heb ik het meegenomen en thuis las ik pas waar het over ging. Na het lezen van het voorwoord had ik een idee van wat ik moest verwachten. Het leek me wel een geestig boek maar ook heel saai. Maar dat viel wel mee na ik een stukje gelezen had. Verder verwachtte ik dat er veel in gedicht zou worden en dat er een liefdesrelatie in voor zou komen. 3. Het klassicistisch blijspel speelt zich af Utrecht. Lodewijk, een edelman, loopt met zijn vriend Jan, een verlopen soldaat, te slenteren door de stad. Jan begint te klagen dat het lopen zo lang duurt en hij wil weleens weten waarom Lodewijk daar eigenlijk wil rondlopen. Lodewijk legt uit dat hij op zoek is naar een dame die hij de vorige dag zag wandelen in de Maliebaan. Jan snapt het niet, Lodewijk is edel geboren maar kan niet de levenswijze van een heer van stand er op na houden, en dat was erg belangrijk in die tijd om met iemand te kunnen trouwen. Samen hebben Lodewijk en Jan niet veel geld, alles wat ze hebben, hebben ze verdient met kaartspelen. Ze hadden afgesproken om het gewonnen geld precies in tweeën te delen zodat ze allebei de helft zouden krijgen. Lodewijk heeft een plan bedacht om de dame te verleiden. Hij wil een graaf spelen en dan moet Jan een baron zijn, zijn neef. Ze willen knechten huren en een koets om in te rijden. Maar Jan vindt dan dat hij nieuwe kleren nodig heeft en ze spreken af dat hij naar een kledingverkoper gaat en Lodewijk naar de waard om hun bagage op te halen want ze moeten ergens anders gaan logeren. Jan schakelt ondertussen nog een paar lakeien in. Eenmaal bij de waard vraagt Lodewijk om logeergelegenheid voor een graaf, twee of drie lakeien en een baron. Terwijl de waard en Lodewijk zacht praten nadert Charlotte, een adellijke juffer met haar meid Klaar. Charlotte praat hardop tegen Klaar met de boodschap wat ze allemaal moet halen. Ze noemt allemaal heel dure dingen op en Klaar herhaalt heel zacht allemaal goedkope dingen. Ook Charlotte moet dus op haar centen letten. Lodewijk is klaar met de waard en ook Charlotte is weg. Lodewijk loopt dan naar Klaar toe en presenteert haar een kleine gift. Maar in ruil daarvoor wil hij graag weten wie de dame is die er net was, Charlotte dus. Klaar vertelt dat zij het puikje van de stad is en aan elke vinger wel een vrijer kan krijgen, haar moeder bezit een grote schat. Klaar vraagt dan waar Lodewijk aan wil beginnen, en Lodewijk vertelt dat hij graag met Charlotte zou trouwen. Lodewijk geeft Klaar wat geld als zij beloofd om af en toe verslag te komen doen van wat Charlotte van Lodewijk vindt. Even later komt Charlotte luidruchtig aangelopen en vertelt dat haar parelsnoer is gestolen. Lodewijk gaat erachter aan maar kan de dieven niet meer stoppen. Charlotte vertelt ondertussen aan Klaar dat het allemaal maar opgezet is om Lodewijk voor zich te winnen. Dan krijgen Charlotte en haar moeder Konstance een zak met geld van de bode. Er zit een brief bij, het is van Charlotte’s broer, Karel Adelpoort. Hij vertelt dat alles goed met hem gaat, dat hij onlangs getrouwd is en binnenkort langskomt. Lodewijk en Charlotte proberen steeds meer indruk op elkaar te maken door te doen alsof ze nog steeds hoog van adel zijn en erg veel geld bezitten, terwijl ze dat allebei niet hebben. Jan, die zich voordoet als baron, probeert Klaar te versieren die eigenlijk zou gaan trouwen met Hans, haar vrijer. Maar dan gebeurt er iets ergs, Konstance is het er niet mee eens als Lodewijk en Charlotte met elkaar trouwen. Dan komt Karel langs, hij praat met Charlotte over de graaf die haar bemint, Lodewijk dus en Karel wil een keer met hem praten. Maar Lodewijk weet dan nog niet wie Karel is en heeft hem wel samen met Charlotte gezien en vreest nu dat Charlotte iemand anders heeft. Als Klaar en Jan aan het praten zijn komt Karel met zijn lief Sofie binnen. Ze wordt hartelijk ontvangen. Maar Jan begint het warm te krijgen, hij herkent Karel ergens van en moet zo snel mogelijk weg zien te komen. Maar het is al te laat, Karel begint vragen te stellen en weet even later zeker dat Jan de soldaat was die met zijn paard uit het leger is vertrokken. Dan vraagt Karel naar Jan’s naam en die geeft Jan, een erge lange, verzonnen Poolse naam. Maar als Klaar en Jan bij de deur zijn roept Karel snel: ‘Jan! Jan, luister nog even’. En Jan keert zich om en zo komt Karel erachter wie hij dan echt is en trekt zijn degen. Jan verliest en even later wordt Lodewijk gevraagd om langs te komen omdat die nu waarschijnlijk ook niet de waarheid heeft verteld. Karel probeert uit Lodewijk te krijgen dat hij ook geen echte heer van stand is en vraagt hem even later om te bekennen wie hij is. Lodewijk vertelt dan dat hij afstamt van een oud en adellijk geslacht maar dat in de loop der tijd tot steeds meer armoe is afgegleden. Hij vertelt een ontroerend verhaal en Karel vraagt hem later naar zijn naam. Lodewijk Van Kaalenhuizen. Karel vraagt hem of hij eerlijk is en Lodewijk vertelt hem dat hij zijn zuster en moeder achter heeft gelaten toen hij vertrok, zijn jongste broer was toen al gestorven. Dan weet Karel het zeker, het is de Lodewijk die zoveel jaren werd vermist. Dan kijkt Sofie eens goed en herkent in Lodewijk haar broeder. Ze zijn verenigd en besluiten om terug te keren naar Brussel. En Jan, die wil niks met Lodewijk te maken hebben na het gevecht met Karel.
4. 1. Structuur: De structuur van dit boek is erg kenmerkend voor een blijspel. Het is ook een blijspel. Wel zie je soms ‘eerste bedrijf’ boven een nieuw stuk staan. Een bedrijf is denk ik ongeveer hetzelfde als een hoofdstuk in een normaal boek. Alleen zijn er maar vijf bedrijven in dit boek. Elk bedrijf is weer onderverdeeld in tonelen. Dat zijn dan gesprekken met bepaalde personen. Dan staat er bijvoorbeeld onder het eerste toneel: ‘Lodewijk, Jan. Het tweede toneel kan bijvoorbeeld staan: ‘Klaar, Lodewijk’. Een toneel is dus een gesprek. Het verhaal is verder niet ingewikkeld opgebouwd. Het is wel zo dat alles met elkaar te maken heeft, maar omdat alles zo helder wordt uitgelegd blijft het verhaal goed te volgen. Er zijn geen terugblikken en je bent zelf de toeschouwer van het verhaal. Het is namelijk een toneelstuk. Je krijgt te horen wat de personages zeggen en een deel van wat zij denken. 2. Perspectief: Het stuk is geschreven in meervoudig personaal perspectief. 3. Tijd: De vertelde tijd van het verhaal is ongeveer een dag: het begint voor het middaguur en eindigt ’s avonds om negen uur. De verteltijd is ongeveer twee uur. Het tijdsverloop is chronologisch. 4. Ruimte: Het eerste en het derde bedrijf spelen in Utrecht, voor de huizen van Konstance en de waard, die tegenover elkaar liggen. Het tweede, vierde en vijfde bedrijf spelen in een kamer in het huis van Konstance. 5. Personages: De belangrijkste verhaalfiguren zijn: Lodewijk van Kaalenhuizen: is een arme Utrechtse edelman, die zich voordoet als de rijke Poolse graaf van Habislouw (wat letterlijk ‘ik heb niets’ betekent). Hij is aan lager wal geraakt en alleen een rijk huwelijk kan hem er bovenop brengen. Hij wordt verliefd op Charlotte. Die liefde wordt alleen maar groter doordat hij denkt, dat Charlotte heel rijk is. Doordat hij zich voordoet als graaf hoopt hij zo te mogen trouwen met Charlotte. Charlotte Adelpoort: een slimme verarmde adellijke juffer, die als een blok voor Lodewijk valt. Ze is dan wel van adel, maar niet rijk. Haar familie heeft alleen maar schulden. Ook haar liefde wordt beinvloed door de indruk van rijkdom. Ook zij doet zich rijk voor, dit om in de smaak te vallen bij Lodewijk. Jan: een verlopen soldaat, een vriend van Lodewijk. Hij doet zich, deels op verzoek van Lodewijk voor als baron van Schraalenstein (eenvoudige steen). Op die manier hoopt hij Klaar voor zich te kunnen vinden. Hij bedriegt mensen zonder enige moeite, zelfs zijn eigen vriend. Klaar: de brutale meid van Konstance en Charlotte. Ze is verliefd op Jan. Maar zou ook met Hans gaan trouwen. Jan belooft haar ook dat hij met haar zal trouwen en dat ze barones zal worden. Hierdoor heeft ze geen moeite om Hans te bedriegen en als uit vuil te behandelen. Klaar drijft de spot met onder andere Charlotte en doet haar na. Hans: de vrijer van Klaar, hij wil met haar trouwen. Konstance van Adelpoort: zij is de moeder van Charlotte. Ze speelt bij de liefdesaffaire van Charlotte een belangrijke rol, ze wil haar dochter graag aan een rijke huwelijkspartner helpen. Karel van Adelpoort: een legerkapitein, zoon van Konstance. Hij is de reddende engel, die voorziet dat Lodewijk en Jan helemaal niet rijk zijn. Zelf blijkt hij zich echter ook aan bedrog schuldig te hebben gemaakt door Sofie te hebben wijsgemaakt dat zijn moeder een grote schat heeft. Sofie: de vrouw van Karel, en de zus van Lodewijk. 6. Achtergrond van het boek: Pieter Langendijk had niet een speciale reden voor het schrijven van dit boek. Wel staat er in zijn voorwoord dat de Fransen altijd met de eer strijken dat zij zo goed zijn in blijspelen schrijven en dat zij op het idee gekomen zijn om het te gaan doen. Dat vindt hij van niet. Ook staat er in zijn voorwoord dat er deze tijd weinig geestige blijspelen nog te vinden zijn, en daar wil hij dus een steentje bijdragen. Met deze tijd bedoelde hij de tijd waarin hij toen zelf leefde. Hij wilde de Fransen te boven streven, omdat zij zichzelf zo goed vonden. 7. Verklaring titel, ondertitel, motto, opdracht: De titel is makkelijk te verklaren. Het geeft weer waar de hoofdpersonen in het verhaal mee bezig zijn. Charlotte en Lodewijk zijn elkaar aan het bedriegen. Ze willen beide met elkaar trouwen, omdat ze beide de schijn voor houden rijk te zijn. Wederzijds huwelijksbedrog dus. Het boek heeft geen ondertitel, motto en opdracht. 8. Thema en motieven: Het thema van het boek is bedrog. Al het bedrog dat voorkwam op een rijtje: - Lodewijk en Charlotte bedriegen elkaar door zich rijker voor te doen dan ze zijn. Ze hopen op een huwelijk met elkaar, en op die manier weer rijk te zijn. - Jan bedriegt Klaar, hij belooft haar dat ze barones zal worden. - Klaar bedriegt Hans, ze wil namelijk helemaal niet met hem trouwen. - Karel heeft Sofie weer bedrogen door te liegen over zijn rijkdom. - Konstance wil haar dochter maar wat graag aan een rijke man helpen, en werkt daardoor mee aan het bedriegen van Lodewijk en Jan, evenals Hans en Fop dat doen. Het verhaal is kenmerkend voor een verhaalmotief. • Het wederzijds bedrog van Charlotte en Lodewijk. • Liefde en huwelijk • Spot met o.a. het classicisme. Dat zie je onder andere uit de spot met taal- en spellingsregels, spot met de gewoonte dat er Frans gesproken werd in de hogere kringen en tot slot spot met de modeliteratuur. 9. Genre, stroming en belang van het boek binnen de literatuurgeschiedenis: Genre: blijspel. Stroming en belang: Langendijk werd op 25 juli 1683 in Haarlem geboren. De schrijver, die zijn publiek wist te vermaken, had zelf in zijn leven weinig reden tot lachen. Toen hij zes jaar oud was, stierf zijn vader. Al gauw moest hij zelf mee de kost verdienen. Zijn moeder was verkwistend en zuinig. Later raakte hij zelfs aan de drank. Ook zijn vrouw, met wie hij na de dood van zijn moeder trouwde, gooide het geld over de balk. Toen hij ziek werd, kreeg hij van het stadsbestuur van Haarlem gratis een plaats in het Proveniershuis aangeboden. Als tegenprestatie werd Langendijk stadshistorieschrijver. Bij zijn dood in 1756 liet hij een breed opgezette, maar onvoltooide geschiedenis van de stad Haarlem na. Aan de ene kant is het werk wel typerend voor de stroming van die tijd, het classicisme. Dat blijkt uit de opbouw. Het stuk telt vijf bedrijven, die volgens de regels naar het hoogtepunt en de ontknoping voeren. Ook heeft hij met zorg de eenheid van plaats en tijd gehandhaafd. Maar aan de andere kant drijft hij juist de spot met het classicisme. 10. Schrijfstijl: Het verhaal is een toneelstuk en het is dus in een wisselend perspectief geschreven. Telkens als er een persoon spreek, gebeurt dat in de ik-vorm. 11. Spanning: De enige spanning die ik voelde in het boek was de vraag hoe het zou aflopen en wat er zou gebeuren als het bedrog aan het licht zou komen. Wel merk je dat het verhaal naar een climax gaat, waarin al het bedrog aan het licht zal komen. Het boek is niet echt spannend omdat het verhaal niet serieus lijkt, er worden constant dingen belachelijk gemaakt. Je neemt de dingen dus minder serieus. 12. Biografische gegevens over de auteur: Pieter Langendijk werd op 25 juli 1683 in Haarlem geboren. Zijn vader had een goedlopend bedrijf, maar toen Pieter zes jaar was, kwam er een eind aan zijn onbezorgde kinderjaren. Zij vader stierf en Pieter bleef alleen met zijn moeder achter. Het familiebedrijf ging failliet en Pieter moest meehelpen in het kleine bedrijfje dat zijn moeder eerst in Amsterdam en later in Den Haag had. Dit ging ten koste van zijn schoolopleiding. In 1722 verhuisden moeder en zoon naar Haarlem. Pieter was nog jong toen hij al kostwinner was voor zijn humeurige, verkwistende en drankzuchtige moeder. In 1728 trouwde hij met een ziekelijke en spilzieke vrouw, dit huwelijk duurde tot haar dood in 1739. Financieel ging het hierna steeds slechter met Langendijk. In 1747 moest hij uit armoede een groot deel van zijn verzameling boeken en prenten verkopen. Uiteindelijk was hij aangewezen op steun van het gemeentebestuur. Hij kreeg een gratis plaats in het proveniershuis en moest als tegenprestatie een – onvoltooid gebleven – stadsgeschiedenis van Haarlem schrijven. 5. Eerste reactie: Het onderwerp van dit boek is de wederzijdse poging de ander te bedriegen om hem of haar zo te overtuigen te trouwen. Dit vond ik wel een grappig onderwerp, omdat er hierdoor veel misverstanden ontstaan. Ik had wel een dergelijke situatie verwacht, door de titel. Volgens mij wordt het onderwerp goed uitgewerkt, want het is een leuk boek geworden met veel ingewikkelde plannen de ander te overtuigen van hun eigen rijkdom. Er wordt geen bepaalde visie gegeven op het onderwerp en ik heb nog nooit een boek gelezen of film gezien met hetzelfde onderwerp. De belangrijkste gebeurtenissen in dit boek zijn als Lodewijk Charlotte ziet lopen en als het bedrog uitkomt. Als Lodewijk Charlotte niet had zien lopen had hij ook niet geprobeerd haar zo ver te krijgen met hem te trouwen en het uikomen van het bedrog is de clou van het verhaal. Ik vind dat deze gebeurtenissen goed beschreven worden, want het wordt duidelijk hoe het in zijn werk gaat zonder dat er te veel aandacht aan wordt besteed. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort en spelen een belangrijke rol in de gedachten en handelingen van de personen. De gebeurtenissen zijn echter wel ongeloofwaardig. Charlotte en Lodewijk hebben geen van beiden geld en toch denken ze van elkaar dat ze erg rijk zijn. dat komt nogal ongeloofwaardig over. Het boek bleef echter wel boeien, omdat het op een grappige manier is geschreven. de gebeurtenissen worden duidelijk beschreven, maar vaak wordt de samenhang tussen twee gebeurtenissen al duidelijk voordat die verteld wordt. Dit maakt het boek nogal voorspelbaar. Wel vind ik het een grappig boek. Er gebeuren geestige dingen in. Toch is het ook wel weer saai. Tweede reactie: Het onderwerp van dit boek is de wederzijdse poging de ander te bedriegen om hem of haar zo te overtuigen te trouwen. Dit vond ik wel een grappig onderwerp, omdat er hierdoor veel misverstanden ontstaan. Ik had wel een dergelijke situatie verwacht, door de titel. Volgens mij wordt het onderwerp goed uitgewerkt, want het is een leuk boek geworden met veel ingewikkelde plannen de ander te overtuigen van hun eigen rijkdom. Er wordt geen bepaalde visie gegeven op het onderwerp en ik heb nog nooit een boek gelezen of film gezien met hetzelfde onderwerp. De belangrijkste gebeurtenissen in dit boek zijn als Lodewijk Charlotte ziet lopen en als het bedrog uitkomt. Als Lodewijk Charlotte niet had zien lopen had hij ook niet geprobeerd haar zo ver te krijgen met hem te trouwen en het uikomen van het bedrog is de clou van het verhaal. Ik vind dat deze gebeurtenissen goed beschreven worden, want het wordt duidelijk hoe het in zijn werk gaat zonder dat er te veel aandacht aan wordt besteed. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort en spelen een belangrijke rol in de gedachten en handelingen van de personen. De gebeurtenissen zijn echter wel ongeloofwaardig. Charlotte en Lodewijk hebben geen van beiden geld en toch denken ze van elkaar dat ze erg rijk zijn. dat komt nogal ongeloofwaardig over. Het boek bleef echter wel boeien, omdat het op een grappige manier is geschreven. de gebeurtenissen worden duidelijk beschreven, maar vaak wordt de samenhang tussen twee gebeurtenissen al duidelijk voordat die verteld wordt. Dit maakt het boek nogal voorspelbaar. Je leert de hoofdpersonen in dit boek niet goed kennen. Dat vind ik bij de meeste boeken storend, maar hier niet. Het past bij het verhaal. Ik keur het gedrag van de hoofdpersonen af, want ik vind niet dat je moet proberen met iemand te trouwen vanwege zijn (vermeende) vermogen. In de situatie waarin de hoofdpersonen zich bevinden zou ik echter misschien wel zo handelen, omdat er een grote sociale druk op hen rust. Hun acties zijn zeer voorspelbaar, maar dat is niet erg. Het maakt het boek makkelijker te lezen en te begrijpen. Het boek is niet ingewikkeld opgebouwd. Het is echter wel zo dat alles met elkaar te maken heeft, maar omdat alles zo helder wordt uitgelegd blijft het verhaal goed te volgen. Er zijn geen terugblikken en je bent zelf de toeschouwer van het verhaal. Het is namelijk een toneelstuk. Je krijgt te horen wat de personages zeggen en een deel van wat zij denken. Het taalgebruik is niet moeilijk. Het is gewoon nederlands, maar dan op rijm geschreven. de zinnen zijn kort en goed te begrijpen. Er worden zo goed als geen beschrijvingen gegeven, maar dat is omdat dit boek een toneelstuk is. het is dus de bedoeling dat je alles ziet en niet dat het beschreven wordt. Het taalgebruik past wel bij de personages. Ze proberen zich door deftig taalgebruik beter voor te doen dan ze in werkelijkheid zijn. wat mij vooral opviel is dat het taalgebruik zo formeel is ook tijdens een ruzie. Ik vond het een grappig boek dat zeer goed te lezen was. Er was niets dat ik storend vond aan dit boek, behalve het grote aantal witregels. Mijn mening dat ik het saai vond is wel een beetje veranderd. Ik vind het inmiddels iets minder saai.