Primaire gegevens: Auteur Pieter Langendijk Titel Het wederzijds huwelijksbedrog Uitgeverij taal en teken Vertaald door H. Adema Verschenen in 1714 Aantal Blz. 79 Verantwoording van de keuze: Omdat ik er kort geleden achter kwam dat Lijmen/het been niet als historisch boek telde, moest ik nog een boek lezen voor 1880. Ik liet m’n vader de lijst zien wat we mogen lezen en hij pikte deze eruit en raadde me deze aan. Toen ik vertelde aan Emilie dat ik dit ging lezen, vertelde ze me dat ik dat beter niet kon doen. Maar koppig als ik was, ging ik het toch lezen. De vorige keer dat iemand mij een boek afraadde (Noodlot), bleek het uiteindelijk ook erg leuk te zijn. Verwachting vooraf: Ik wist dat het een blijspel was en nadat ik de inleiding van de ‘vertaler’ had gelezen, dacht ik dat het best een grappig boek zou zijn.
Eerst reactie achteraf: Ik vind dit werk: Spannend: Nee, ik vond het boek niet echt spannend, maar ik was wel benieuwd naar de afloop. Meeslepend: Een beetje, opzich is het verhaal redelijk dramatisch beschreven, dit wordt misschien versterkt
doordat het als ‘toneelstuk’ geschreven is. Verder merk je ook wel het verhaal naar een climax loopt en dat
uiteindelijk al het bedrog van alle mensen bekend wordt. Ontroerend: Nee, ik vond het niet ontroerdend. Je leeft wel een klein beetje mee, maar ontroerend is het niet, ze doen het zichzelf aan. Grappig: Redelijk, sowieso is het anders geschreven dan normale boeken, omdat de zinnen rijmen. Daardoor
komt het verhaal al overdreven over. Verder is iedereen bezig iedereen te bedriegen. Ook is het erg leuk dat de
hoofdpersonen elkaar vaak belachelijk maken. Realistisch: Nee, afgezien van het feit dat het boek lang geleden is geschreven, vind ik het niet realistisch. Opzich dat adel elkaar bedriegt om zo een rijk iemand te trouwen zie ik nog wel gebeuren, maar niet op deze
manier. Deze mensen hebben allemaal wel een beetje een bord voor hun kop en ik kan me niet voorstellen dat
het zo makkelijk zou kunnen. Fantasierijk: Erg, het plot is best leuk bedacht. Interessant: Een beetje, ik vond het best leuk te zien hoe dom al die mensen waren. Hoe ze elkaar probeerden te
bedriegen en het allemaal niet doorhadden. Net het soap, het was leuk om ze te volgen, terwijl je zelf eigenlijk
het overzicht hebt. Origineel: Best wel. Je moet er maar opkomen. Het plot zit leuk in elkaar. Zoiets heb ik ook nog nooit ergens anders gezien of gelezen. Goed te begrijpen: Zodra je alle namen doorhad ging het prima. De leukste dingen zoals parodien op bepaalde
dingen haal je er moeilijk uit, tenzij het erbij stond, maar dat is logisch, wij leven nou eenmaal niet in de tijd

waarin het geschreven was. Het werk heeft mij niet aan het denken gezet en ook niet iets geleerd. Korte samenvatting van de inhoud: VERTONERS: Lodewijk: een edelman, minnaar van Charlotte
Jan: een verlopen (vervallen / aan lager wal geraakte) soldaat, vriend van Lodewijk
Een waard
Charlotte: een adellijke juffer
Konstance: de moeder van Charlotte
Klaar: de meid van Konstance en Charlotte
Een bode
Hans: de vrijer van Klaar
Fop: de broer van Klaar
Karel: een legerkapitein, zoon van Konstance
Hendrik: een winkelier
Joris: een kleermaker
Sofie: de vrouw van Karel (en tevens zus van Lodewijk) ZWIJGERS: Een knecht van de waard, twee lakeien van Karel, twee of drie lakeien4 van Lodewijk en Jan en een kruier. Lodewijk, een arme edelman, keert samen met Jan, een verlopen soldaat, terug naar zijn geboortestad Utrecht om zijn familie te zoeken. Ze hebben met vals kaartspelen enig geld gewonnen. Lodewijk heeft op de Maliebaan een meisje gezien, waar hij verliefd op is geworden. Hij wil zich voordoen als een rijke graaf en zijn vriend wordt baron. Ze logeren in een herberg die toevallig staat tegenover het huis van Charlotte, het meisje dat ze zochten. Zij heeft ook stiekem een oogje op Lodewijk. Ondertussen krijgt de familie van Charlotte een brief, dat Charlotte’s broer Karel naar huis zal terugkeren om zijn vrouw voor te stellen. Lodewijk en Charlotte zijn van plan te trouwen, maar Charlotte is eigenlijk ook maar arm en Lodewijk en Charlotte weten dus niet van elkaar dat ze arm zijn. Zo worden hele scènes opgevoerd (o.a. met Fop en Hans die zich resp. voordoen als pachtboer van zogenaamd landgoed van Konstance en juwelenverkoper waar Lodewijk een ring van koopt) om maar te laten zien hoe rijk ze zijn. Klaar, de dienstmeid, verleidt de ‘baron’. Dan komt Karel thuis. Hij is zijn vrouw vooruit gereisd om te zien hoe de situatie thuis is. Konstance, de moeder van Charlotte, en Karel gaan dan Sofie, de vrouw van Karel, ophalen. Klaar en Charlotte blijven thuis. Ondertussen komt Jan ook nog. Als Karel en Konstance dan terugkomen, ziet Karel Jan en hij herkent hem als een van zijn gedeserteerde soldaten, die er zes maanden geleden met zijn beste paard vandoor ging. Jan wordt dan opgesloten en als Lodewijk langskomt moet ook hij alles bekennen. Hij vertelt zijn echte naam, Lodewijk van Kaalenhuizen, en hij blijkt een broer van Sofie te zijn. Dan komt ook uit dat Charlotte en Konstance ook arm zijn. Dat had Karel niet aan zijn vrouw verteld en het blijkt dus dat iedereen elkaar voorgelogen had. Jan wordt vrijgelaten en Karel is kapitein, dus die kan Lodewijk wel aan een officiersplaats helpen als ze naar Brussel gaan, zodat hij later met Charlotte kan trouwen. Hij vraagt Jan de waard en de ingehuurde lakeien te betalen en al hun spullen naar het huis te halen, maar Jan gaat er met het geld vandoor… Ik ontferm me wel over mijn geld en dat van jou, Voor zover er iets van over is. Ik blijf net zo lang lopen
Tot jij geen enkele macht meer hebt me op te laten knopen. Vaarwel, bedriegers, en ook u, heer kapitein! Gij wordt gegroet door mij, Baron van Schraalenstein. (laatste woorden van Jan)
Tijd en ruimte: Het eerste en derde bedrijf spelen zich af op de straat voor de huizen van Konstance en van de waard, die tegenover elkaar staan. Het tweede vierde en vijfde bedrijf spelen zich af in een kamer in het huis van Konstance, in Utrecht. (dit is van tevoren in het boek genoemd, net als de personen die er in voor zullen komen) Ook de (vertelde) tijd, waarin het verhaal zich afspeelt, ongeveer één dag, staat ook van tevoren in het boek genoemd: De geschiedenis begint voor de middag en eindigt des Avonts ten negen uuren. De verteltijd, dus de tijd die het uitvoeren van het toneelstuk zou duren zal wat korter zijn, misschien enkele uren. Er is één flash-forward. Als Jan en Klaar samen zijn, houdt Jan allemaal verhalen op over hoe het zal zijn als zij getrouwd zijn en ze barones wordt. Het boek heeft een gesloten einde. Het verhaal is helemaal chronologisch geschreven. De wijze van vertellen: Het verhaal is een toneelstuk en het is dus in een wisselend perspectief geschreven. Telkens als er een persoon spreek, gebeurt dat in de ik-vorm. Spanning: De enige spanning die ik voelde in het boek was de vraag hoe het zou aflopen en wat er zou gebeuren als het bedrog aan het licht zou komen. Wel merk je dat het verhaal naar een climax gaat, waarin al het bedrog aan het licht zal komen. Het boek is niet echt spannend omdat het verhaal niet serieus lijkt, er worden constant dingen belachelijk gemaakt. Je neemt de dingen dus minder serieus. Thema en motieven: Het thema van het boek is bedrog. Al het bedrog dat voorkwam op een rijtje: - Lodewijk en Charlotte bedriegen elkaar door zich rijker voor te doen dan ze zijn. Ze hopen op een huwelijk met elkaar, en op die manier weer rijk te zijn. - Jan bedriegt Klaar, hij belooft haar dat ze barones zal worden. - Klaar bedriegt Hans, ze wil namelijk helemaal niet met hem trouwen. - Karel heeft Sofie weer bedrogen door te liegen over zijn rijkdom. - Konstance wil haar dochter maar wat graag aan een rijke man helpen, en werkt daardoor mee aan het bedriegen van Lodewijk en Jan, evenals Hans en Fop dat doen. De motieven zijn: - Liefde, rijkdom en huwelijk - Spot met o.a. het classicisme. Dat zie je onder andere uit de spot met taal- en spellingsregels (vs. 1607 e.v.), een parodie op verzen van de rederijkers (vers van Jan in het vierde bedrijf), spot met de gewoonte dat er Frans gesproken werd in de hogere kringen ( vs. 38-39 bijvoorbeeld) en tot slot spot met de modeliteratuur (Klaartje in vs. 401 e.v. spot met een toendertijd veel gelezen herdersroman Astrée van Honoré d’Urfé). - Zich rijker voordoen dan men in werkelijkheid is. - Men als adel voordoen terwijl men dat helemaal niet is (Jan) Personages: De belangrijkste verhaalfiguren zijn: Lodewijk van Kaalenhuizen: is een arme Utrechtse edelman, die zich voordoet als de rijke Poolse graaf van Habislouw (wat letterlijk ‘ik heb niets’ betekent). Hij is aan lager wal geraakt en alleen een rijk huwelijk kan hem er bovenop brengen. Hij wordt verliefd op Charlotte. Die liefde wordt alleen maar groter doordat hij denkt, dat Charlotte heel rijk is. Doordat hij zich voordoet als graaf hoopt hij zo te mogen trouwen met Charlotte. Charlotte Adelpoort: een slimme verarmde adellijke juffer, die als een blok voor Lodewijk valt. Ze is dan wel van adel, maar niet rijk. Haar familie heeft alleen maar schulden. Ook haar liefde wordt beïnvloed door de indruk van rijkdom. Ook zij doet zich rijk voor, dit om in de smaak te vallen bij Lodewijk. Jan: een verlopen soldaat, een vriend van Lodewijk. Hij doet zich, deels op verzoek van Lodewijk voor als baron van Schraalenstein (eenvoudige steen). Op die manier hoopt hij Klaar voor zich te kunnen vinden. Hij bedriegt mensen zonder enige moeite, zelfs zijn eigen vriend. Klaar: de brutale meid van Konstance en Charlotte. Ze is verliefd op Jan. Maar zou ook met Hans gaan trouwen. Jan belooft haar ook dat hij met haar zal trouwen en dat ze barones zal worden. Hierdoor heeft ze geen moeite om Hans te bedriegen en als uit vuil te behandelen. Klaar drijft de spot met onder andere Charlotte en doet haar na (zie bijvoorbeeld versregel 470 en verder). Hans: de vrijer van Klaar, hij wil met haar trouwen. Konstance van Adelpoort: zij is de moeder van Charlotte. Ze speelt bij de liefdesaffaire van Charlotte een belangrijke rol, ze wil haar dochter graag aan een rijke huwelijkspartner helpen. Karel van Adelpoort: een legerkapitein, zoon van Konstance. Hij is de reddende engel, die voorziet dat Lodewijk en Jan helemaal niet rijk zijn. Zelf blijkt hij zich echter ook aan bedrog schuldig te hebben gemaakt door Sofie te hebben wijsgemaakt dat zijn moeder een grote schat heeft. Sofie: de vrouw van Karel, en de zus van Lodewijk.
Titel, ondertitel en motto: De titel is makkelijk te verklaren. Het geeft weer waar de hoofdpersonen in het verhaal mee bezig zijn. Charlotte en Lodewijk zijn elkaar aan het bedriegen. Ze willen beide met elkaar trouwen, omdat ze beide de schijn voor houden rijk te zijn. Wederzijds huwelijksbedrog dus. Het boek heeft geen ondertitel en motto. Plaats in de literatuurgeschiedenis. Pieter Langendijk werd op 25 juli 1683 in Haarlem geboren. De schrijver, die zijn publiek wist te vermaken, had zelf in zijn leven weinig reden tot lachen. Toen hij zes jaar oud was, stierf zijn vader. Al gauw moest hij zelf mee de kost verdienen. Zijn moeder was verkwistend en zuinig. Later raakte hij zelfs aan de drank. Ook zijn vrouw, met wie hij na de dood van zijn moeder trouwde, gooide het geld over de balk. Toen hij ziek werd, kreeg hij van het stadsbestuur van Haarlem gratis een plaats in het Proveniershuis aangeboden. Als tegenprestatie werd Langendijk stadshistorieschrijver. Bij zijn dood in 1756 liet hij een breed opgezette, maar onvoltooide geschiedenis van de stad Haarlem na. Aan de ene kant is het werk wel typerend voor de stroming van die tijd, het classicisme. Dat blijkt uit de opbouw. Het stuk telt vijf bedrijven, die volgens de regels naar het hoogtepunt en de ontknoping voeren. Ook heeft hij met zorg de eenheid van plaats en tijd gehandhaafd. Maar aan de andere kant drijft hij juist de spot met het classicisme. De persoonlijke beoordeling: Onderwerp Ik vond het best een interessant onderwerp en best origineel. Ik heb bewondering voor de schrijver hoe hij zoiets kan bedenken. Al die mensen die elkaar bedriegen op zo’n manier, daar kunnen soapschrijver nog wat van leren. Het onderwerp is niet herkenbaar in mijn omgeving, maar ik heb het laatst wel op tv gezien. Bij de Carlo en Irene show (rtl4) hadden Carlo en Irene 2 mensen van de albertkuip geplukt en ze vertelden ze dat ze een date hadden met een miljonair. Beide dachten dus van elkaar dat ze miljonair waren. Carlo en Irene dachten dat het aan het einde niet erg zou zijn als ze het van elkaar hoorden, als ze verliefd zouden zijn, want dan zou het geld niet meer uitmaken. Beiden werden ze opgemaakt, allerlei dingen geleerd zoals eten, sigaren roken en ze kregen een metamorfose. Het was erg leuk om te volgen en leek dus erg op dit verhaal. Het is niet echt een onderwerp om over na te denken, omdat het niet heel realistisch is dat je je bijvoorbeeld rijker voordoet dan je bent om met je vriendin te trouwen, omdat je denkt dat zij juist wel veel geld heeft. Veel diepgang had het onderwerp in het boek niet. Het speelt zich allemaal aan de oppervlakte af, en eigenlijk heeft alleen de kijker door hoe het zit. Echt diepgang is natuurlijk lastig, want het toneelstuk moet uitgevoerd kunnen worden. Ik denk niet dat ik iets weggelaten of veranderd zou hebben. Ik vond het wel een grappig verhaal. Ik denk niet dat de schrijver enige serieuze bedoeling had met het verhaal. Vooral door een Jan in het stuk toe te voegen en een Klaar bij de vrouwen, zat er altijd een leuk element in de gesprekken. Helemaal leuk vond ik dat de schrijver die 2 bij elkaar wilde brengen, ze waren elkaars evenbeeld, alleen dan in een ander geslacht. De gebeurtenissen Ik denk dat de gebeurtenissen belangrijker waren dan de gevoelens. Het draaide constant om het bedriegen en hoe ze het aanpakten. De gebeurtenissen waren natuurlijk wel gedreven door gevoelens en verlangens naar o.a. rijkdom. Het aantal gebeurtenissen waren precies goed. Ik vond de gebeurtenissen vooral grappig. Het leuke is dat ze elkaar bedriegen, omdat ze zich anders voor doen dan ze zijn. De gevoelens die ze elkaar tonen (waarvan het elke keer de vraag is of ze het echt menen) zijn ook belangrijk voor het verhaal. De gevoelens zorgen voor het bedrog. Over het algemeen kwamen de gebeurtenissen niet erg geloofwaardig over, doordat het overdreven is en door de rijm in de gesprekken. De afloop lag redelijk voor de hand. Het bedrog moest aan het licht komen. Verder was het niet echt een verhaal waarin na het ontdekken van het bedrog doden zouden vallen. Wel had ik verwacht dat Lodewijk en Jan gestraft zouden worden en zich in een donker holletje zouden terugtrekken. Dit gebeurde niet. Wel had ik niet verwacht dat Jan ervandoor zou gaan en blijft een schurk zou blijven. Lodewijk wordt kennelijk wel vergeven (mede doordat Sofie zijn zus ik vermoed ik). De personages De personen kwamen redelijk levensecht over. Ik kon mij een goede voorstelling maken van het toneelstuk met de personen uit het verhaal. Eigenlijk hield ik niet in m’n achterhoofd dat het een toneelstuk was, dus maakte ik gewoon een voorstelling van het verhaal alsof het zich echt afspeelde buiten e.d.. Ik kom me niet echt goed inleven in de personen, omdat ik het gevoel had dat je als een soort buitenstaander naar het verhaal zat te kijken. Ook gebeurde er allerlei dingen die teveel van me af stonden. Verder herken ik niet echt personen uit het verhaal in mijn eigen leefwereld, vooral omdat het personen zijn die in een andere tijd en leeftijdwereld leven en in een andere fase zijn dan ik ben. Ook zou zo’n verhaal zich nooit nu afgespeeld kunnen hebben. Dat de personen alleen maar aan geld en aan hun eigenbelang denken en elkaar daarom dus bedriegen, vind ik geen goede eigenschappen van de personen. Ik zou de hoofdpersoon niet anders laten handelen, want als de hoofdpersoon een heilig boontje zou worden, zou het verhaal saai worden.
De opbouw Het verhaal was natuurlijk makkelijk opgebouwd. Het was heel duidelijk aangegeven wie wat zei en er kwamen geen flashbacks in voor. Het enige lastige was de namen leren, maar zodra je goed wist wie wat was, ging het prima. Ik kon alles goed begrijpen, het verhaal was erg simpel, maar aan het einde kwam er opeens zoveel bedrog naar boven dat het niet heel duidelijk was wie wie nou had bedrogen en waarom. Gelukkig was het boek vertaald en stonden er af en toe opmerkingen in de kantlijn. Echt spannend vond ik het boek dus niet, het zat er eigenlijk wel aan te komen dat het bedrog aan het licht zou komen, maar ondanks dat vond ik het erg leuk om te lezen. Het taalgebruik Het taalgebruik was niet altijd even makkelijk. Het was dan wel vertaald, maar er zaten nog steeds oude woorden tussen en soms zelf wat Frans. Ook was het in rijm geschreven, maar dat maakte het lezen soms juist gemakkelijk. Er kwamen veel dialogen voor in het boek, eigenlijk was alles in dialoogvorm, maar doordat er altijd een naam voor stond, wist je altijd zeker wie het zei. Ze waren niet erg natuurlijk weergegeven, omdat het in rijmvorm was. Verwerkingsopdracht Een dagje te gast bij de familie Adelpoort... Roddelblad Privé Op een mooie zomerse avond besloot ik eens langs te gaan bij de familie Adelpoort. Er gingen wat geruchten over list en bedrog in die familie en als hoofdredacteur van de Privé ben ik daar natuurlijk dol op. Verder is het natuurlijk mijn plicht u op de hoogte te houden wat er gaande is bij de BN’ers. Toen ik daar aanbelde, werd er open gedaan door de dienstmeid, ene Klaar. De naam zegt al genoeg, wat een brutaal kreng is het zeg. Ze probeerde me meteen af te poeieren. Dit maakte mij nieuwsgierig, misschien had de familie inderdaad een hoop te verbergen. Maar met een leuk verhaal en eens vals ID (recherche, je moet wat om aan je informatie te komen) wist ik toch binnen te komen. Binnen keek ik mijn ogen uit, wat een huis, of liever gezegd wat een kast(eel) van een huis. En ontzettend tuttig ingericht. Hier woonde duidelijk rijke mensen, of ze wilden absoluut die indruk wekken. Hoe dan ook, ik was binnen. In de woonkamer was het een drukte van jewelste. Ik kende lang niet alle gezichten, maar ze kenden elkaar duidelijk en keken bedenkelijk. Ik stelde me netjes voor en zij volgende mijn voorbeeld. De gastvrouw, Konstance heette met welkom. Zij woonde hier met haar dochter Charlotte, met Hans, zogenaamde toekomstige echtgenote van Klaar en Fop, de broer van Klaar. Verder waren er nog twee heren. Ene Jan, rare vent en Lodewijk. Even later kwam Karel, broer van Charlotte, met zijn vrouw Sofie binnen. Ik begon eens wat vragen te stellen en het was duidelijk dat er een gigantische spanning heerste en dat eigenlijk iedereen last van zijn geweten had. Des te beter voor ons, want wij willen alles weten. Ik begon maar bij Klaar, dat leek me wel een flapuit. Zodra Klaar vertelde dat ze met Jan wilde trouwen, begon Hans meteen zich boos ermee te bemoeien. Het schijnt dat Klaar met Hans zou gaan trouwen, maar omdat Jan een baron is, had ze Hans gedumpd voor Jan. Hans vond dit niet zo leuk en dat liet hij goed merken. Nu bleek dat Jan gelogen had en geen baron was. Klaar vond dit niet zo leuk en wilde eigenlijk Hans terug. Gelukkig was Hans zo verstandig haar af te wijzen en voor zijn trots te kiezen. Jan en Lodewijk hadden de boel een beetje op zitten lichten. Lodewijk had iedereen wijs gemaakt dat hij rijk was en van adel was. Het 1e klopte duidelijk niet. Hij had hierover gelogen om met Charlotte te kunnen trouwen. Zij had ook gelogen dat ze rijk was om kans te maken bij Lodewijk. Nu werd dus duidelijk dat ze beide gelogen hadden en helemaal niet rijk waren. Maar kennelijk was het echte liefde, want Karel bood Lodewijk een baan aan om later met Charlotte te kunnen trouwen. Als dit allemaal nog niet genoeg soap was voor 1 avond, bleek Sofie ook nog eens de zus van Lodewijk te zijn. Hierdoor kon Karel moeilijk lang boos blijven op Lodewijk. De meeste interessante figuur verdween helaas. Jan. Wij hebben vernomen dat hij Lodewijk uiteindelijk ook nog eens bedrogen heeft. Lodewijk had Jan de opdracht gegeven de ‘hotel’ te betalen waar zij geslapen hadden, maar Jan had de benen genomen. Hoe het met Jan afloopt, zullen wij u hopelijk volgende week kunnen vertellen. Wij gaan ons best doen Jan op te sporen om zijn kant van het verhaal te vertellen...