Met de verkiezingen in het verschiet breekt een spannende tijd aan voor jongeren. Welke keuzes worden er gemaakt en welke invloed hebben die op ons leven? Om de belangen van de jonge generatie structureel te behartigen, bestaat er in veel landen een integraal jeugdbeleid. In Nederland ontbrak dat nog, tot nu. Deze maand werd de Nationale Jeugdstrategie aan de politiek gepresenteerd. Lotte Prins (20), de voorzitter van de Nationale Jeugdraad (NJR), vertelt er meer over.

"Op de basisschool dacht ik dat de wereld eerlijk was", vertelt Lotte. "Later kwam ik erachter dat dat niet zo is, maar ik bleef rechtvaardigheid belangrijk vinden. Ik ging in de lokale jongerenraad en ging in het bestuur bij het LAKS. Toch merkte ik dat ik heel graag met het overkoepelende plaatje bezig wilde zijn in plaats van met een specifiek thema voor jongeren." Daarom ging ze het bestuur van NJR in. "Het eerste jaar was ik bestuurslid Internationale Inspraak. Nu ga ik mijn tweede jaar als voorzitter in."

De Nationale Jeugdstrategie 

Nationale Jeugdraad (NJR) is een landelijke organisatie die opkomt voor de belangen van jongeren. Aan de ene kant zijn ze een vereniging waar bijna vijftig jongerenorganisaties onder vallen. Dat gaat van jonge klimaatbewegingen tot politieke jongerenorganisaties. Aan de andere kant heeft NJR zelf projecten lopen. "Dat zijn projecten waarmee jongeren hun stempel op de wereld kunnen drukken", vertelt Lotte. "Ze kunnen hun stem laten horen, iets goeds doen voor een ander of zichzelf ontwikkelen."

Eén van de projecten waar NJR zich de afgelopen jaren mee heeft beziggehouden, is de Nationale Jeugdstrategie. "Dit is een soort compleet overzicht van de grootste thema’s die onder jongeren spelen, de problemen die ze ervaren en mogelijke oplossingen hiervoor", legt Lotte uit. "Veel landen hebben al zoiets, en op Europees niveau bestaat er ook een jeugdstrategie. Maar Nederland had het nog niet. In 2023 is er in de Tweede Kamer een unanieme motie aangenomen om zo’n jeugdstrategie te ontwikkelen, en wij hebben daar toen de opdracht voor gekregen."

Gebrek aan toekomstperspectief

Ze pakten het grondig aan: NJR vormde een regiegroep van honderd jongeren die representatief zijn voor Nederland. "We hebben een selectie gemaakt op basis van gender, leeftijd, opleidingsrichting, migratieachtergrond en woonplaats. Ook zijn we in de jeugdgevangenis geweest en heeft Caribisch Nederland meegepraat." Naast de regiegroep is er een stuurgroep, waar onder andere Lotte zelf en de staatssecretaris van Jeugd inzitten. "Vervolgens hebben we vragenlijsten rondgestuurd, en zijn we het land doorgetrokken om jongeren te spreken. Uiteindelijk hebben we 12.000 jongeren tussen de 12 en 29 jaar oud gesproken."

Tijdens de gesprekken met jongeren, waren er drie rode lijnen die telkens naar voren kwamen. "Allereerst is er gebrek aan toekomstperspectief", licht Lotte toe. "Dat kan zowel op individueel niveau zijn, bijvoorbeeld dat je je afvraagt of je wel een gezin kunt stichten. Maar dit speelt ook vanuit het klimaat- of geopolitiek perspectief." Daarnaast komt de bestaanszekerheid van jongeren in het geding. Deze generatie heeft vaker moeite om rond te komen, bijvoorbeeld door hogere woonlasten en flexibele banen. De derde overkoepelende uitdaging is de verslechtering van de mentale gezondheid van jongeren. De wachtlijsten bij de GGZ en jeugdzorg lopen op, het aantal suïcides neemt toe en de mentale veerkracht neemt af.

Deze uitdagingen zijn niet bepaald mild. Ze raken aan grote existentiële problemen en vraagstukken, en belemmeren jongeren zowel in hun dagelijkse leven als de toekomst. Volgens Lotte is het niet één struikelblok dat ertussenuit springt, maar vooral de veelheid van problemen waar jongeren tegenaan lopen. "De jongeren die we spraken zeiden: als het één probleem zou zijn, dan kan ik dat wel oplossen. Gaat het slecht op school, dan ga ik gewoon blokken. Maar als het slecht gaat op school, én je kan niet meer bij je ouders wonen, én ondertussen moet je werken, én je maakt je zorgen over je vrienden en de toekomst, dan wordt het een stuk ingewikkelder. Het is een soort giftige cocktail."

'Niet meer smeken om gehoord te worden'

De negen thema’s zijn vastgesteld, en de voorstellen liggen klaar. Maar het is niet voor het eerst dat jongeren zich laten horen. Wat maakt de Nationale Jeugdstrategie anders? "Het belang van dit integrale jeugdbeleid is dat de politiek er niet meer omheen kan", legt Lotte uit. "Er zijn best wel veel organisaties in Nederland die zich bezighouden met jongerenparticipatie, en die proberen allemaal ergens een plek aan tafel te krijgen. Maar uiteindelijk ligt daar, jammer genoeg, in de politiek niet de prioriteit. We willen niet meer smeken om gehoord te worden, de politiek moet er nu voor zorgen dat jongeren structureel een plek hebben in beleidsvorming."

Om dit te waarborgen heeft de Nationale Jeugdstrategie ook drie randvoorwaarden: betekenisvolle jongerenparticipatie, diversiteit, inclusie en gelijkheid en integraliteit." Zonder deze voorwaarden kan de Jeugdstrategie niet bestaan. Iedereen moet kunnen meepraten, en de jongeren die meepraten moeten een representatieve groep vormen. Er kunnen geen beslissingen worden gemaakt over jongeren, zonder jongeren. Dat vergt samenwerking tussen ministeries, én politieke wil."

Laatste redmiddel 

Het valt Lotte op dat de jongeren die NJR sprak allemaal heel gemotiveerd waren om mee te werken aan het project. "Natuurlijk vroegen zich af: zouden de ambtenaren nu wel naar me luisteren? Er is onder jongeren weinig vertrouwen. Maar uiteindelijk laten ze hun stem wel horen. Zelfs de jongeren uit de jeugdgevangenis, die echt aan het kortste eindje van het systeem hebben getrokken.  Er is een wil bij al deze jongeren en jongerenorganisaties om nog één keer aan Den Haag te trekken. Maar we hoorden ook van de jongeren terug dat als dit niet lukt, ze het ook niet meer weten. Het is een soort laatste redmiddel, wat ik echt wel schokkend vond." 

De afgelopen jaren is het vertrouwen in de politiek sterk gedaald. Niet gek, vindt Lotte. "Ook ik ben opgegroeid met een kabinet dat om de anderhalf jaar valt, en waar het ene schandaal op het andere volgt. Dus het is niet heel vreemd als je op een gegeven moment hoop verliest. Anderzijds: er bestaan veel voorbeelden van problemen waar, toen er direct jongeren bij betrokken werden, vooruitgang in kwam."

Stip aan de horizon

De Nationale Jeugdstrategie loopt tot 2040. "De wereld ziet er dan heel anders uit dan nu. Ik hoop een stukje beter, maar dat weet je natuurlijk niet. De komende vijftien jaar moet dit beleid de overheid binden aan jongerenparticipatie. Om de twee jaar wordt het herzien, en op de helft doen we een grote vernieuwingsronde. Misschien zijn er dan wel hele andere thema’s, vijf jaar geleden had je ook niet verwacht dat de geopolitieke problematiek zo speelde onder jongeren."

Volgens Lotte is het betrekken van jongeren bij deze problematiek uiteindelijk een stuk simpeler dan nu vaak wordt verondersteld. "De handvaten liggen er, de jongeren staan er klaar voor. En het is heel urgent, want om eerlijk zijn: als we deze problemen nu niet aanpakken, is er überhaupt niet zoveel toekomst meer in Nederland. De bal ligt nu bij de politiek."

In september heeft NJR het beleid overgedragen aan de Tweede Kamer. "Zij gaan er nu op reageren. Veel politici waren wel enthousiast om mee te doen, en omdat het zo groot is, kunnen ze er niet meer van wegkijken. De problemen gaan morgen echt niet allemaal opgelost zijn, maar ik hoop dat het jeugdbeleid zo wel een soort stip aan de horizon biedt.