Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 218 pagina's
• Uitgeverij: Ambo Anthos

Flaptekst

Eerste zin

In mijn vroegste herinnering duwt mijn moeder me in een buggy over het asfalt, tegenover het restaurant, langs de zee. Een eind verder zet ze de buggy aan de kant van de weg, met mijn gezicht naar het water, en knielt naast me neer. Ze zegt: ‘Leun eens voorover.’ We laten onze hoofden hangen en bewegen ze zacht heen en weer, zodat de wind door onze haren en over de huid in onze nek strijkt. ‘Zo voelt vrijheid,’ zegt ze

Samenvatting

De 34-jarige Suzy Koster is kunstschilderes en woont bij haar vriend Victor op  Malta. Ze heeft gehoord dat haar vader die op het zustereilandje Gozo  een restaurant runt, terminaal is, omdat hij kanker heeft.
Die trip van Malta naar Gozo behoort tot het verhaalheden. Tijdens haar verblijf herinnert Suzy zich steeds dingen uit het verleden, maar het is zeer de vraag of alles wat ze aan de lezer vertelt  wel klopt en of ze niet zelf dingen door elkaar haalt of zelfs fantaseert.
Verleden:
- haar moeder heet Lucinda Koster en daar heeft ze geen bijzondere band mee. De moeder wilde vroeger graag op het eilandje wonen en een restaurantje runnen, maar van lieverlede voelt ze zich een gevangene op het eiland. Ze loopt een keer weg, wordt in de grot van Odysseus teruggevonden, daarna behandeld in een ziekenhuis en als Suzy 12 jaar is, vertrekt ze met de taxi. Ze wil haar vrijheid terug. Het is op dat moment onduidelijk of haar broertje Daniél over wie ze vertelt en op dat moment vier jaar is, met moeder meegaat.
- haar vader Alfred is zo boos, dat hij haar kleren in een dekenkist heeft gestopt en die aan een eilandbewoner heeft gegeven om te bewaren, Pa Mitchel.
- Andere herinneringen zijn dat Suzy vindt dat ze haar broertje moet beschermen tegen pesters op school en dat ze keer naar hem teruggaat midden in de nacht als ze aan het logeren is bij haar vriendinnetje Cathy.
- ze heeft twee schoolvriendinnen Alessandra en Cathy en het stoute jongetje van de klas Dominic is haar vriendje. Als ze later (op haar 20e) met hem naar bed gaat en samenwoont, raakt ze zwanger en gaat bij hem weg.

In het verhaalheden gebeurt o.a het volgende:
- ze gaat helpen in het restaurant van haar vader, Daarin is 22 jaar niets vernderd.
- ze gaat de dekenkist van haar moeder ophalen bij Pa Mitchel. Als ze de kleren aantrekt, wordt haar vader laaiend
- ze ontmoet een toerist Rico die ze het eiland laat zien en met wie ze naar bed gaat
- ze bezoekt haar vriendin Allessandra die een baby heeft gekregen en ze is jaloers op haar
- ze gaat naar de grot van  Odysseus om alles op een rijtje te zetten
- als ze daaruit komt, is haar vader buiten haar medeweten naar het ziekenhuis gebracht en in coma geraakt
- hij overlijdt en ze begraaft hem met hulp van vriend van de familie Martini
- ze heeft het moeilijk met de verwerking van zijn dood: er komt oud leed boven en dat wil ze verwerkt hebben, voordat ze teruggaat naar Malta waar haar vriend de kunstschilder Victor op haar wacht.

Verleden:
Ze was naar Victor op Malta gegaan waar ze van hem schilderlessen kreeg. Ze heeft blijkbaar iets ergs meegemaakt. In het op een na laatste hoofdstuk wordt uit de doeken gedaan dat een jongetje Daniël door een ongeluk om het leven is gekomen. Waarschijnlijk is het haar zoontje van vier geweest.

In het allerlaatste hoofdstuk zit Suzy weer op de boot naar Malta. Alles blijft achter, behalve één jongen die ze altijd bij zich zal houden.

 

Personages

Suzy Koster

Suzy gaat naar Gozo om haar terminale vader te bezoeken. Ze haalt herinneringen op uit het verleden. Vooral het trauma dat haar moeder het gezin verliet, is heel sterk. Maar weet ze zich alles precies te herinneren, zoals het destijds is voorgevallen. Het lijkt alsof er twee Daniëls zijn. De jongste is waarschijnlijk door een toevallig ongeluk om het leven gekomen. Suzy moet het trauma van het dode kind verwerken voordat ze weer terug kan naar Malta.

Lucinda Koster

De moeder van Suzy wordt omschreven als een mooie flamboyante vrouw die een ultra klein rolletje in een film heeft gespeeld. Ze wilde eerst graag een restaurant runnen op Gozo, maar als ze daar een aantal jaar is ziet ze dat ze gevangen ziot op een eiland met een man die weinig open staat voor nieuwe dingen. ze vlucht eerst weg naar de symbolische plek waar ooit Odysseus zou hebben gezeten, wordt daarna opgesloten in een psychiatrische afdeling van een ziekenhuis en vertrekt als Suzy twaalf jaar is. Er wordt niets meer van haar vernomen.

Alfred Koster

De vader van Suzy is een saaie, traditionele man die van weinig veranderingen in zijn omgeving houdt. Alles moet altijd op dezelfde manier gebeuren als vroeger. Dat heeft zijn vrouw van hem verwijderd. Wanneer Suzy naar Gozo terugkeert ziet ze in dat haar vader nog steeds niet veranderd is Hij heeft een terminale vorm van kanker en hij overlijdt als hij in een coma komt omdat hij door gevolgen van die kanker is gevallen. Niet lang daarna sterft hij.

Dominic

Dominic was het schoolvriendje van Suzy. Zij en hij deden op school wel eens dingen verkeerd die straf opleverden. Dat betekende een band tussen hen. Dominic schat die band later anders in dan Suzy. Ze krijgen al heel jong een relatie, Wanneer hij een kind wil en Suzy uiteindelijk zwanger wordt doet ze hetzelfde als haar moeder en ze verlaat hem. Dominic heeft niet lang daarna alweer een andere vrouw. Hij is daar jaren later ook al weer van gescheiden.

Quotes

"Hoe dan ook vind ik het raar dat mijn eerste herinnering er een aan mijn moeder is, en niet aan hem. Het doet me denken aan iets wat ik ooit gelezen of gehoord heb, dat de meeste baby’s eerder papa dan mama zeggen, omdat ze hun vader veel minder vaak zien en voelen dat ze meer hun best moeten doen om hem aan zich te binden. Waarschijnlijk is de waarheid veel eenvoudiger, kunnen babymondjes gewoon eerder pa voortbrengen dan ma." Bladzijde 6

"Mijn concentratie wordt verstoord door gestommel op de trap. Ik kijk op en zie mijn moeder een grote koffer naar beneden slepen. Halverwege de serre, op weg naar de deur, krijgt ze door dat ik er zit en draait ze zich naar me om. Het zonlicht valt door het glazen dak en werpt een korte schaduw aan haar voeten, van een vrouw met een koffer en een kleine jongen ernaast. Hun silhouet op de vloer maakt me intens verdrietig. Het kind heeft zijn hand in de hare. ‘Dag, Daniël,’ zeg ik, maar hij zegt niks, hij kijkt mij alleen verwachtingsvol aan." Bladzijde 9

"Op hun slaapkamer duwt mijn vader een band in de videorecorder en spoelt hem naar het goede punt. Ik zie mijn moeder langs de zee wandelen en ben wat teleurgesteld, want ze loopt alleen maar en het is heel snel voorbij. ‘Is het al klaar, papa?’ ‘Ja, het is niet zo lang. Maar het is wel een echte film, die heel veel mensen hebben gezien.’ ‘Je zei dat ze speelde, maar ze speelt helemaal niet.’ ‘Hoe bedoel je?’ ‘Ze loopt alleen maar.’ ‘Ik bedoel grotemensenspelen." Bladzijde 16

"Ik sla niet met mijn vuisten in zijn gezicht. Alle dingen waarvan je denkt dat je ze zou doen, doe ik niet. Ze zouden zinloos zijn en ik kan niks wat zinloos is meer verdragen. Ik ben niet eens boos op die man, hij heeft hem niet gezien, dat geloof ik, het is niet zijn schuld dat Daniël aan het spelen was. Mijn vader aan het helpen was." Bladzijde 217

""Ze waren van mijn moeder." : Die wilde ze niet meer?" Ik haal mijn schouders op. "Is ze gestorven?" "Weggegaan". "En jij was een kind?" "Twaalf. Niet iedereen van twaalf is een kind."" Bladzijde 101

"Thuis plas ik over het staafje. Twee duidelijke streepjes. Ik kan er nog wel een kopen om het zeker te weten, maar dat hoeft niet. Dit is genoeg." Bladzijde 197

Thematiek

Heden en verleden

Het gaat eigenlijk in de roman om een verwerking van een trauma. Als ik de onduidelijk verstrekte tekstgegevens (onderdeel van de vertelstructuur) voor mezelf goed interpreteer, heeft de vertelster in het verleden enkele trauma's opgelopen die ze, als ze 34 jaar is, probeert te verwerken op het eiland van haar jeugd. In haar jeugd heeft ze het niet gemakkelijk gehad met een geestesziekelijke moeder die het niet naar haar zin had op het eiland Gozo. Ze was al eens weggelopen, daarna opgenomen in een ziekenhuis tot schaamte van Suzy en daarna voorgoed weggegaan, al of niet met haar vierjarige broertje Daniël. Suzy blijft dan nog een jaar of twaalf op het eiland, wordt zwanger van een jeugdvriendje Dominic, maar verlaat hem dan meteen. Dan komt dat zoontje die ook Daniël heet, vier jaar later door een stom ongeluk om het leven. Daarna is ze waarschijnlijk gevlucht naar Malta waar ze met de schilder Victor kennis maakt. Als haar vader overlijdt, is die missie op Gozo volbracht en keert ze terug naar Malta. In haar gedachten zal ze haar zoontje altijd bij zich hebben.

Motieven

Queestemotief

Zeker met de verwijzing van de titel naar Odysseus mag je zeggen dat er een queestemotief is. Suzy Koster gaat naar malta om haar vader te bezoeken en om het verleden te achterhalen. Aan het einde van de reis vertrekt ze weer naar Malta.Dan voldoet het verhaal aan de klassieke kenmerken van de Middeleeuwse queeste

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Het verlangen naar vrijheid is het meest van toepassing op Lucinda Koster die eerst op het eiland Gozo wilde wonen, maar dat later toch als een gevangenis zag waaruit ze zich wilde bevrijden. Al op de eerste bladzijde van het verhaal zegt moeder Lucinda tegen haar tweejarig dochtertje Suzy als ze op het strand staat dat "vrijheid"zo aanvoelt. Beiden gaan een keer naar de grot van Odysseus die ook al symbool staat voor het verlangen naar vrijheid. Odysseus zat er gevangen door Calypso uit te kijken naar zijn terugkeer naar huis. Ook Suzy verlangt naar vrijheid en wil niet bij Dominic blijven als ze zwanger van hem is geworden. Na het trauma met haar zoontje vertrekt ze naar het grotere Malta en vindt daar onderdak bij de oudere kunstschilder Victor die geen kinderen wil en zich ook niet zo wil binden.

Relatie tussen broer en zus

Als het broertje Daniël bestaan heeft (en waarom ook niet) dan heeft Suzy altijd het gevoel gehad dat ze hem moest beschermen (bijv. als ze een nachtje logeert bij haar vriendin Cathy). Maar hij gaat waarschijnlijk met haar moeder mee. Ze noemt haar eigen zoontje daarna ook Daniël.

Dood

Het wordt eigenlijk heel impliciet verteld, maar het lijkt erop dat het zoontje van Suzy door een noodlottig ongeval om het leven komt. Hij speelt op straat en een buurman rijdt hem per ongeluk aan. Maar ook de vader van Suzy die terminaal is als ze naar het eiland Gozo komt, sterft tenslotte. Waaraan precies is niet duidelijk, maar het meest waarschijnlijke is een hersentumor. Een kennis die Suzy heeft (de moeder van het jongetje Salvatore) sterft eveneens. Ook hier is de doodsoorzaak gissen, maar zelfmoord is waarschijnlijk. Openlijk kan dat niet verteld worden, omdat ze anders niet in gewijde grond mag worden begraven.

Overspel

Als Suzy op Gozo is ontmoet ze een klant in haar restaurant. Ze laat hem het eiland zien en gaat daarna met hem naar bed. Daarna moet hij zo snel mogelijk verdwijnen.

Psychische afwijking

Moeder Lucinda wilde eerst graag op het eiland wonen, maar daarna voelde ze zich gevangen in een kooi. Ze verdwijnt een keer en wordt door een vriend gevonden in een grot, waar ooit Odysseus werd gevangen gehouden. Ze wordt gek en brengt een tijd door in een ziekenhuis. Het is een taboe en later verdwijnt Lucinda van het toneel.

Moeder-dochterrelatie

Moeder Lucinda heeft het gezin verlaten toen Suzy twaalf jaar oud was. Ze stapte op een morgen in een taxi en verdween uit haar leven. Haar vader pakt haar kleren in een kist en verbergt die. Als Suzy retour Gozo gaat, haalt ze de kist op en trekt de kleren van haar moeder aan.(dat is symbolisch) Dat mag niet van vader. Dan laat ze de toerist Rico de kleren van haar moeder in zee werpen. Dat staat allemaal symbool voor de moeder-dochterrelatie. Ook zij gaat net als haar moeder in de grot van Odysseus zitten.

Kinderwens

Suzy is jaloers op het kindje van haar vroegere schoolvriendin Alessandra. Ze wil het heel graag in handen houden en daarna nauwelijks meer afstaan. haar vriend Dominic wil; graag een kind: ze neemt d epil onregelmatig in, doet daarna een test en ziet dan twee duidelijke streepjes. Dan besluit ze weg te gaan bij Dominic die al snel weer een ander heeft. Over een abortus wordt niet gesproken. Waarschijnlijk heeft ze dus een kind uit deze relatie gekregen, die ze naar haar broertje Daniël noemt. Maar dat kind is overleden. Met haar allerlaatste vriend Victor heeft Suzy geen kinderen. Die kan daar geen tijd en energie voor vrij maken.

Liefdesleven: jeugdliefde

Suzy heeft een jeugdliefde Dominic die haar zwanger heeft gemaakt, omdat ze van hem met de pil moest stoppen. Wanneer ze een test heeft gedaan, verlaat ze hem.

Motto

Er is geen motto

Opdracht

Er is geen opdracht

Trivia

Het is het literaire debuut van Matthijs Eijgelshoven.

Titelverklaring

Het is bijzonder dat de titel in zijn geheel niet in de roman voorkomt. Dan moet er een symbolische verklaring voor zijn.
Calypso was een Griekse nimf in de mythologie die bekend werd dat ze de zwervende Odysseus zeven jaar gevangen hield en hem eigenlijk niet terug wilde laten gaan naar zijn vrouw. Op het eiland Gozo hebben de bewoners er ter wille van het toerisme ervan gemaakt dat er een grot is op het eiland die het raam van Odysseus wordt genoemd. Daarnaar wordt twee keer in de tekst verwezen.
1. (blz. 47) "Precies . waarvan elke toeristenfolder tegenwoordig beweert dat Odysseus erin gevangen heeft gezeten." [Het is de plek waar moeder  Lucinda tijdens haar verdwijning is aangetroffen door de vriend van het gezin Martini] 
2. (blz. 137) Het raam van Odysseus. Zeven jaar lang heeft hij door die opening over de golven gestaard. Hoeveel grotten met dezelfde claim to fame zouden er zijn op de eilanden in de Middellandse zee?  [ Op de plek waar haar moeder was,  is Suzy gaan kijken]

"Retour Calypso"  verwijst dus op de een of andere manier naar het zich gevangen voelen zitten in een situatie. Omdat er ook vermeld staat dat de mooie Lucinda het eerst leuk vond om een restaurant te runnen op ene eiland, voelt ze zich door de saaie vader Alfred een vogel in een kooi en wil ze vrijheid (zie ook hoofdstuk 1). Ze besluit te vertrekken, maar loopt daarvóór  al een keer weg naar de grot van Odysseus. Daarna wordt ze nog een tijdje echt opgesloten. Het retourtje moet dan verwijzen naar Suzy die immers ook naar de grot van Odysseus afdaalt. Is zij vrij? Ze wil het wel zijn, want als ze zwanger wordt van haar vriendje Dominic om wie ze niet echt veel geeft, gaat zij ook meteen bij hem weg.

Structuur & perspectief

Het verhaal wordt verteld in 50 relatief kleine hoofdstukjes zonder titel. Die hoofdstukjes wisselen elkaar af wat betreft het verleden en het heden. In het heden bezoekt de ik-verteller Suzy Koster het huis van haar vader, omdat die ernstig ziek is geworden.  Tijdens het bezoek denkt ze vaak terug aan haar jeugd met haar vader die verdween toen Suzy 12 was. Het is dus een niet-chronologische roman. 

Het perspectief is dat van een ik-verteller en dus in principe onbetrouwbaar. Je moet als lezer maar aannemen wat zij vertelt. Bovendien laat de verteller gegevens weg die de lezer zelf moet aanvullen. Zijn de  herinneringen van Suzy wel scherp genoeg? Is Suzy zelf ooit moeder geworden van een zoontje Daniël of verwart ze die geschiedenis met die  van haar broertje Daniël.
Dat maakt het boek interessant, maar ook voor enkele interpretaties vatbaar.
 

Decor

Er worden nauwelijks gegevens over de tijd prijsgegeven. Zo staat er nergens een jaartal of een datum. 
Het decor wordt wel omschreven. Het is een klein eiland Gozo dat in de buurt van het grotere Malta ligt. De eilanden zijn per boot bereikbaar. Suzy komt in het begin van de roman op Gozo aan. Het is een ziekenbezoek aan haar vader. Aan het einde vertrekt ze.

Er is één buiten tekstueel gegeven: als de moeder is teruggekeerd van haat eerste verdwijning, helpt Suzy haar vader in het restaurant. Er wordt luid  een hit te horen gebracht. Het is "Bamboleo" van The Gipsy Kings. Dit hit werd geschreven in 1988. Maar dat is dan al minstens 22 jaar geleden, want zolang is de moeder al weg. Dat moet inhouden dat het heden in ieder geval na 2010 zou afspelen. 

Stijl

De stijl van dit literaire debuut is mooi. De zinnen en woorden zijn helder: die zijn ook niet onbekend of moeilijk.  De dialogen kort en ter zake doende.
Je kunt ook oog hebben voor een aantal heel fraaie metaforen die ook goed gedoseerd door de tekst staan:
- (blz. 9) "Ik merk nu al , tijdens het rijden, dat de jaren op Malta worden weggevreten onder de wielen van mijn auto, afgescheurd als dagen van een kalender  die achteruitloopt."
- (blz. 90) "Wanneer ik Daniël in zijn slaap kus. kreunt hij tevreden en beweegt wat met zijn schouders. Ik blijf als een schildwacht naast zijn bed zitten.
-(blz. 102) We lopen zwijgend naar zijn auto, bedrukt alsof we net een oude kennis hebben begraven. Ik overweeg hem te vragen wat er met zijn ouders is gebeurd en bij wie hij is opgegroeid, maar ik doe het niet. Ik wil dat zijn aanwezigheid een fris glas limonade  in een hete zomer blijft."
-(blz. 169) Het grommen van de motoren zwelt aan toe een gebrul en de boot stampt met zijn boeg op de golven als een opgewonden paard op het strand."
- (blz. 180) "Alfred nam haar veel te serieus. Uiteindelijk werd dat restaurant een kooi, dat had hij kunnen weten. En je moeder was geen parkietje."
 

Slotzin

Alles verdwijnt in de schemer, alles blijft op Gozo. Behalve één jongen, die zal ik altijd bij me hebben, hij zal me vergezellen tot alles ophoudt. Het is donker geworden. Ik trek mijn sokken en schoenen weer aan en loop naar de voorplecht. Nog een paar minuten, dan zijn we bij de kade.

Beoordeling

Mooie debuutroman, waarbij de schrijver het procedé toepast van het weglaten van belangrijke gegevens. De lezer mist essentiële informatie om de roman te kunnen begrijpen en moet daarnaar  zelf op zoek.
Daarom moet je de overigens fraai uitgegeven roman wel twee keer gaan lezen om te kijken hoe het een en ander in elkaar zit. Omdat de titel in de roman niet voorkomt, zul je actief moeten zoeken naar de link met de klassieke mythologie

De roman lijkt me geschikt voor ervaren havo-en vwo-leerlingen. Is ook een goed voor de analyse met leesclubjes. Met elkaar naar de informatie zoeken, kan veel opleveren.

De roman past op je literatuurlijst in een themagroepje als bijv. 
- De dood van een kind
   Inge Diepman    Diep (2007)
   Beitske Bouwman - Kindengel (2007) 
   A.F. Th. van der Heijden - Tonio (2011)
   Stevo Akkerman - Donderdagmiddagdochter (2014)

- Moeder-dochterrelatie
  Lieneke Dijkzeul - Achterstallig geluk (2013)
  Esther Gerritsen - Dorst (2012)
  Marie de Meister - De stilte van Thé (2016) 
  Rita Spijker - Ver van mij (2012)
  Nicole van Nierop - Ik houd van u (2012)