Feitelijke gegevens

• 20e druk, 1983
• 328 pagina's
• Uitgeverij: Lemniscaat

Flaptekst

Eerste zin

O, de suizelende wind door het jonge riet! Hasse Simonsdochter kon er nooit genoeg van krijgen. Vooral in de lente, wanneer het nog groen en buigzaam was, was het riet haar lief.

Samenvatting

Hasse is een ongehoorzaam meisje met donker haar en zwarte ogen. Voor haar ouders en de rest van het dorp is het duidelijk dat ze een elfenkind is. Het echte dochtertje van Hasses ouders is meegenomen en de elfen hebben er een van hun kinderen voor in de plaats gelegd. De enige manier om de elfen de kinderen weer om te laten ruilen is om het elfenkind slecht te behandelen. Dus Hasse wordt slecht behandeld door haar ouders, ze slaan haar en geven haar te weinig te eten. Wanneer het weer goed is verblijft Hasse in haar Rietburcht. Een hutje gebouwd van riet waar ze ’s zomers in woont en met pijl en boog jaagt op wat ze maar te pakken kan krijgen. Op een dag wanneer ze tussen het riet op zoek is naar eten, wordt ze ontdekt door een groep veedrijvers die haar willen verkrachten. Ze probeert ze met haar tanden en nagels van zich af te houden, maar ze overmeesteren haar. Gelukkig komt dan Jan van Schaffelaar die een van veedrijvers neersteekt en Hasse redt. Hij laat haar veilig naar huis gaan. Er worden Hasse vragen gesteld over haar gescheurde kleding, maar ze zegt niets. Bij toeval hoort Hasse dat Jan ter dood veroordeeld is voor het neersteken van de veedrijver. Dat mag natuurlijk niet gebeuren dus Hasse gaat naar de grote stad Kampen om te proberen het vonnis tegen te houden. Niemand hoort haar in de grote menigte die is verzameld om naar de terechtstelling te komen kijken. En dan als er nog maar even is voordat Jan onthoofd zal worden, verbidt Hasse hem. Ze biedt zich aan als zijn vrouw om zijn leven te sparen. Zo trouwt ze met Jan van Schaffelaar en wordt samen met hem verbannen van Kampens grondgebied en haar geliefde rietlanden.

Maar het verlies blijkt kleiner dan het geluk dat ze ervoor terug krijgt. Jan neemt haar mee naar Zutphen en de twee zijn dol op elkaar. Jan moet echter al na een paar dagen weg omdat hij als huursoldaat moet gaan vechten in een oorlog. Voordat Jan weggaat huurt hij een huisje voor Hasse  en geeft haar geld om de zomer mee door te komen. Hasse houdt het nog geen week uit in het huisje. Samen met Tiekse, de hond die ze als gezelschap heeft gekocht, gaat ze in het bos wonen om buiten te leven en te jagen. Na een paar maanden komt ze weer terug in Zutphen en haar huisje is dan ingepikt door iemand anders omdat het zo lang leeg heeft gestaan. In de stad hoort ze dat het leger een enorme nederlaag heeft geleden en dat Jan van Schaffelaar waarschijnlijk ook gesneuveld is. Ze is er kapot van en besluit terug te gaan naar haar geliefde rietgronden. Maar Jan is niet dood en komt een week na Hasse in Zutphen. Met zijn vendel gaat hij haar achterna en ze vinden elkaar bij de schaapskooi waar ze hun huwelijksnacht door brachten.

Jan van Schaffelaar en zijn vendel van trouwe soldaten worden nu ingezet om geldtransporten op de Veluwe te overvallen en Hasse doet daar ook aan mee. Ze is een goede boogschutter en geniet van het buiten leven. In een grote boerenhoeve wonen Hasse en Jan met de soldaten van het vendel en ze hebben nergens te kort aan.

Op een avond wanneer het verschrikkelijk weer is, komen twee priesters aan bij de hoeve. Ze schrikken ervan dat er geen boerenfamilie woont, maar een vendel soldaten. Een van de priesters, broeder Egidius, is er fel op tegen dat Hasse in soldatenkleding rondloopt en denkt dat ze een heks is. Na wat dreigementen over en weer vertrekken de priesters weer en lijken er geen problemen meer te zijn.

Ondertussen is Gerrit van Wou na de dood van zijn vader naar Den Bosch gegaan om het vak van klokkengieter van zijn oom te leren. Hij moet met zijn oom klokkengieten voor de stad Kampen en om het klokkenspijs te kopen gaan ze naar Amsterdam. Daarbij reizen ze door de Veluwe waar ze overvallen worden door de Graafschappers, zoals het vendel van Jan van Schaffelaar zich noemt.

Jan besluit Gerrit, zijn oom en een knecht als gijzelaars te houden, maar Kampen dreigt tegen de heer van Zutphen dat ze de IJsel af zullen sluiten als de gijzelaars niet worden vrijgelaten. En omdat Jan van Schaffelaar en het vendel toch nog als huursoldaten in dienst zijn van Zutphen moeten ze daar wel gehoor aan geven. Dus Gerrit en de andere mannen worden weer vrijgelaten.

Maar het leger waar Zutphen bij hoort wordt verslagen en het vendel krijgt geen soldij meer uitbetaald. Ze gaan opzoek naar een nieuwe werkgever. Wanneer ze hierover praten kondigt Hasse aan dat ze een kind krijgt over vijf maanden. Iedereen van het vendel besluit zich aan te bieden bij Bisschop David van Bourgondië. Eerst moeten ze net als de gewone soldaten orders van bovenaf uitvoeren, maar na een verzoek van Jan krijgen ze weer meer vrijheid. Ze gaan naar Barneveld waar de moeder van Jan vandaan blijkt te komen. Opnieuw gaan ze in een hoeve wonen en zorgen daar met harde hand dat de boeren hun belastingen betalen. Hasse krijgt een dochtertje dat Lysken wordt genoemd naar de moeder van Jan. De boeren zijn daar natuurlijk niet blij mee en broeder Egidius ziet kans om de steden op te jutten om de Graafschappers aan te vallen. Omdat Amersfoort en Nijkerk genoeg hebben van de bende die hun hoeves berooft brengen ze een legertje op de been. En dan zitten de Graafschappers in de val. Ze worden omsingeld en besluiten zich terug te trekken in de grote kerk van Barneveld. Maar die wordt stukje bij beetje kapot geschoten door de aanvallers en er zit niets anders op dan zich over te geven. De huurlingen mogen gaan als ze Jan van Schaffelaar en Hasse aan de vijand geven. Dat wil Jan niet laten gebeuren en omdat Hasse in haar soldatenkleren net een man lijkt, stort hij zich van de kerktoren af om haar te redden. Hasse is er kapot van en na de vrije aftocht valt het vendel uit elkaar. Klein Butsken heeft Lysken uit de hoeve kunnen redden en dat troost Hasse een beetje. Butsken blijft bij haar en helpt haar met het verzorgen van Lysken, maar hij wordt gepakt tijdens het stelen en ter dood veroordeeld. Hasse komt erachter, maar kan de woorden ‘Ik verbid hem’ niet opnieuw uit haar keel krijgen. Ze graaft de schat op waar Jan haar over verteld heeft en trekt terug naar Kampen. Daar doet ze zich voor als waarzegster met een sluier om haar identiteit te verbergen. Op een dag komt Gerrit van Wou bij haar en vraagt haar of ze kan zien waar Hasse is. Hasse is verschrikkelijk bang dat hij haar herkent en dat gebeurt uiteindelijk ook. Hij verteld haar dat vader Egidius nog steeds naar haar opzoek is. Gerrit vraagt haar ten huwelijk eerst wil ze er niets van weten, maar er wordt gesuggereerd dat ze uiteindelijk toch met hem trouwt.

Personages

Hasse Simonsdochter

Hasse wordt slecht behandeld door haar ouders omdat ze een elfenkind zou zijn. Ze is de dochter van een rietsnijder en is ongehoorzaam tegen haar ouders. Ze is vijftien wanneer ze met Jan van Schaffelaar trouwt. In de zomer leefde ze niet bij haar ouders in de hut maar in de rietlanden waar ze voor zichzelf joeg om te eten te hebben. Later wanneer ze met Van Schaffelaar samen is blijkt ze als geduchte boogschutter een aanvulling voor het vendel. Ze heeft een heel tenger figuur met zwarte haren en nog donkerdere ogen. Ze is eigenwijs en leert snel.

Jan van Schaffelaar

Hij heeft als bijnaam de bastaard van Norg en kan niet ouder zijn dan vijfentwintig. Hij heeft een goede opvoeding gehad, maar is niet echt van adel. Hij is een knappe man zeker in zijn officiersuniform. Hij werkt als huursoldaat en komt oorspronkelijk uit Drenthe. Hij houdt verschrikkelijk veel van Hasse en maakt haar een soort onder aanvoerder in het vendel.

Klein Butsken

Een van de huur soldaten uit het vendel. Hij heeft scheve schouders een voorovergebogen gang en kromme benen. Hij is verschrikkelijk lelijk met een stompe neus, waterige oogjes en een laag voorhoofd. Ook na de dood van Jan blijft hij zijn hem trouw en zorgt voor Hasse en haar dochtertje.

Gerrit van Wou

Gerrit is zestien jaar oud en wil na de dood van zijn vader bij zijn oom in de leer om meester klokkengieter te worden. Hij werkt hard, maar wanneer hij gegijzeld is door de Graafschappers heeft hij nog niet geleerd eerst na te denken voor hij wat zegt. Hij wordt verliefd op Hasse, maar probeert haar te vergeten tot hij hoort dat Jan van Schaffelaar dood is. Hij vraagt Hasse ten huwelijk en er wordt gesuggereerd dat ze trouwen.

Vader Egidius

Hij is een Dominicaanse priester die handelt in aflaten. Hij is erg streng en vindt het verschrikkelijk dat Hasse in soldatenkleren, mannen kleren rondloopt. Hij is er van overtuigd dat zij een heks is en maakt dan ook jacht op haar. Eerst jut hij de legers op om de Graafschappers aan te vallen, maar als hij Hasse daarbij niet vindt stopt hij niet met zoeken. Hij wil haar op de brandstapel krijgen.

Quotes

"Van een taaie berkentwijg vormde ze een boog, van lang geel gras vlocht ze een koord. De pijlen kostten meer moeite, ze had er lange harde takken voor nodig die van een scherpe punt moesten worden voorzien. Ze hardde de punten door ze even in het vuur te houden. Jan van Schaffelaar keek het verbaasd aan." Bladzijde 54

"De tijd van het ultimatum was bijna verstreken. Jan van Schaffelaar duwde Hasse in de armen van de verbaasde Blauwpoeper. ‘Hier,’grauwde hij, ‘houd haar vast. Ga achteruit jullie.’ Eer iemand goed begreep wat er ging gebeuren stond hij boven op de borstwering, zette handen in de zij, schreeuwde: ‘Hier hebben jullie Jan van Schaffelaar!’ – en sprong. " Bladzijde 268

"In het hout boven zijn hoofd zat een vreemde kwast, als een mensengezicht. Duidelijk kon hij een weelde van zwart haar onderscheiden, twee donkere ogen, de krachtige vorm van een kin. Dat knoestengezicht herinnerde hem aan iemand en opeens drong het met een schok tot hem door, dat het precies leek op het gelaat van een jongen die later een meisje in manskleren bleek te zijn." Bladzijde 168

Thematiek

Coming of age

Hasse groeit in het boek op. Ze heeft natuurlijk in haar jeugd voor zichzelf leren zorgen, maar door haar huwelijk met Jan wordt ze ook geestelijk volwassen. Ze leert verantwoordelijkheden te nemen en kiest zelfs op het eind voor een veilige toekomst voor haar kind in plaats van haar geluk.

Motieven

Geschiedenis

Omdat het een historisch verhaal zijn de normen en waarden anders dan die we nu hebben. Bovendien hebben historische gebeurtenissen zoals de twee legers die in de Nederlanden tegen elkaar strijden veel invloed op het leven van Hasse.

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Hasse zoekt de vrijheid. In een stad voelt ze zich opgesloten, ze kan zich niet aan de regels die de samenleving haar oplegt houden. Jan geeft haar die vrijheid en samen genieten ze van de vrijheid.

Geluk / verlangen naar geluk

Jan zegt tegen Hasse dat zij een persoon is die nooit lang ongelukkig kan blijven. Hasse zoekt naar geluk. Ze laat zich niet uit het veld slaan en kan zelfs na de verschrikkelijke dood van Jan toch langzaam weer op krabbelen.

Trivia

Hasse Simonsdochter werd voor het eerst in 1983 uitgegeven. Dat betekent dat het boek al 30 jaar oud is.

Titelverklaring

Hasse Simonsdochter is de hoofdpersoon. Voor een tijdje is ze Hasse van Schaffelaar, maar ze raakt hem kwijt. Ze kan de droom die hun avontuur samen is niet vasthouden en keert terug naar de gronden waar ze geboren is. 

Structuur & perspectief

Het verhaal is chronologisch opgebouwd. Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller die vooral met Hasse meekijkt, maar af en toe ook andere mensen volgt. Ongeveer halverwege het verhaal begint Gerrit van Wou ook een rol te spelen en wordt hij ook gevolgd wanneer hij niet direct iets met Hasse te maken heeft.

Decor

Het verhaal speelt zich af vanaf ongeveer 1477. Het verhaal bestrijkt minder dan tien jaar en speelt in de Nederlanden. Hasse woont eerst in het kleine dorpje Grafhorst, daarna gaat ze met Jan mee naar Zutphen. Met de Graafschappers wonen ze eerst op de Veluwe en daarna in Barneveld. Na de dood van Jan trekt ze terug naar Kampen. 

Stijl

Thea Beckman schrijft snel en geeft elk van haar personages een heel eigen wil mee. Ze geeft elk van haar personages een eigen taal en daardoor gaan ze leven in het hoofd van de lezer.

Slotzin

Gerrit van Wou stond op, boog zich over haar heen, keek in de zwarte ogen en voelde hoe hij er opnieuw in verdronk.

Beoordeling

Hasse Simonsdochter is al jaren mijn favoriete boek en toen ik er bij toeval achter kwam dat het dit jaar (2013) dertig jaar oud is, kon ik me dat haast niet voorstellen. Ik merk geen verschil in de taal terwijl je dat bij een kinderboek misschien wel zou verwachten. Misschien heeft Thea Beckman door haar verhaal in het verleden te laten afspelen gezorgd dat het verhaal langer kan overleven zonder ouderwets te worden. Thea Beckman is een fantastisch schrijfster die denk ik vooral jonge meisjes aanspreekt omdat juist de vrouwen in haar verhalen zo heerlijk eigenwijs zijn. Er zit humor in, historische feitjes en het is een verhaal dat me elke keer weer raakt. Als Jan van de toren springt moet ik hoewel ik het verhaal al zo vaak heb gelezen nog steeds huilen. Een geweldig boek dat ik iedereen, ook volwassenen, zou aanraden.

Recensies

"Hasse Simonsdochter is verreweg hetbeste boek van Thea Beckman dat ik ooit heb gelezen." http://persoonlijk.wimpel...nsdochter/