Feitelijke gegevens

• 50e druk, 1962
• 178 pagina's
• Uitgeverij: Viking Press

Flaptekst

Eerste zin

They’re out there.

Samenvatting

Op een psychiatrische afdeling van een ziekenhuis woont een groep mannen samen. Sommigen van hen zijn maar tijdelijk op de afdeling, sommigen zitten er voor langere tijd en een aantal van hen zit er vrijwillig. De afdeling wordt geleid door The Big Nurse, een vrouw die niet met zich laat sollen en die de meest vreselijke dingen met een glimlach zegt. The Big Nurse heeft de touwtjes strak in handen en de patiënten zijn zo bang voor haar, dat ze zich volledig hebben overgegeven aan haar regime. Wie niet meewerkt krijgt namelijk schoktherapie (stroomstoten in het hoofd) en in het uiterste geval wordt er een deel van de hersenen weggehaald.

Omdat de patiënten weerloos zijn, hebben ze zichzelf wijsgemaakt dat The Big Nurse het goed met ze voor heeft. Al haar regels en straffen zijn zogenaamd alleen maar in het belang van de patiënten, of dit nu echt zo is of niet.

Op een dag komt er een nieuwe patiënt binnen, McMurphy. McMurphy is vanaf het eerste moment al anders dan de andere patiënten. Meestal komen nieuwelingen vrij timide binnen, maar McMurphy neemt met veel bravoure meteen het heft in handen. Hij stelt zich aan iedereen voor en besluit dat hij nu de leider van de groep is.
McMurphy is eigenlijk helemaal niet geestesziek. Hij was gevangene op een werkboerderij en heeft gedaan alsof hij ontoerekeningsvatbaar was om overgeplaatst te worden. McMurphy is een rasgokker en al snel gaat hij een weddenschap met de groep aan, waarin hij stelt dat hij The Big Nurse binnen een week 'gek' kan maken.

McMurphy gaat een soort mentale oorlog met The Big Nurse aan, waarin hij allerlei psychologische spelletjes met haar speelt. The Big Nurse heeft dit natuurlijk door en doet precies hetzelfde terug. McMurphy moet goed opletten dat hij zichzelf niet laat gek maken door The Big Nurse, want als hij over de grens gaat, en haar uitscheldt of gewelddadig wordt, zal hij naar de afdeling Disturbed worden overgeplaatst, en daar kom je niet meer zomaar weg. McMurphy wint de weddenschap, maar daarmee is de kous nog niet af.

McMurphy probeert het leven op de afdeling makkelijker te maken en weet op slinkse wijze veranderingen in het beleid doorgedrukt te krijgen. The Big Nurse is hier natuurlijk absoluut niet blij mee.

Op een gegeven moment komt McMurphy erachter dat hij niet zomaar weer weg kan gaan zodra zijn gevangenisstraf erop zit. Het is namelijk het ziekenhuispersoneel dat bepaalt wanneer iemand naar huis mag. Een poosje ervaart McMurphy wat de anderen ervaren. Zij waren zo vlak en onverschillig over het beleid omdat ze wisten dat dat het veiligste was om te doen.

Wanneer The Big Nurse de patiënten weer ergens mee onderdrukt, pleegt een van hen zelfmoord in het zwembad.

McMurphy raakt weer extra gemotiveerd om te vechten voor de rechten van de patiënten en hij begint de anderen daarin langzaam maar zeker mee te krijgen. De andere patiënten voelen zich gesterkt door hem, en door het feit dat hij toch wel dingen voor elkaar krijgt. Zo weet McMurphy bijvoorbeeld een uitje voor de patiënten te regelen, waar hij zelf ook een beetje aan verdient. The Big Nurse maakt van deze situatie gebruik om McMurphy bij de andere patiënten zwart te maken. Ze laat ze geloven dat McMurphy zoiets alleen maar doet om geld te verdienen en dat het helemaal niet om hen gaat. De meeste patiënten beginnen dit te geloven en keren zich tegen hem.

The Big Nurse besluit dat de patiënten die aan het uitje hebben deelgenomen een speciale reinigingsprocedure moeten ondergaan. Een van de patiënten wil echter nooit gewassen worden en raakt in paniek. Het ziekenhuispersoneel is wreed tegen hem en McMurphy verliest zijn wilskracht. Hij valt de medewerker aan en Chief Bromden, een Indiaan die twintig jaar gedaan heeft alsof hij doof en stom is, helpt hem daarbij.
Chief Bromden en McMurphy worden verplaatst naar de afdeling Disturbed waar ze heel veel schoktherapie ondergaan. McMurphy kan hier echter heel goed mee omgaan.

Op de andere afdeling heeft McMurphy inmiddels een soort heldenstatus verworven. Er wordt veel naar hem gevraagd, en als Chief Bromden naar de afdeling terug mag, vertelt hij de rest alles en ook hoe McMurphy zich niet klein laat krijgen. The Big Nurse is hier natuurlijk niet blij mee en besluit dat McMurphy terug moet naar de afdeling omdat zijn heldenstatus anders alleen maar groter wordt.
Bij terugkomst organiseren de patiënten een illegaal feestje, waarbij een van de patiënten in bed met een prostituee eindigt. The Big Nurse dreigt dit aan zijn moeder te vertellen en de patiënt weet uit paniek in een onbewaakt moment zijn keel door te snijden. Wanneer The Big Nurse dit aan McMurphy vertelt, draait hij door en valt haar aan.

Uiteindelijk keert McMurphy terug in een rolstoel met een kaartje eraan waar 'Lobotomie' op staat, de behandeling waarbij een deel van de hersenen wordt weggesneden. Hij lijkt in niets meer op de oude McMurphy en de patiënten geloven niet eens dat hij het echt is. Een hoop patiënten die vrijwillig op de afdeling verbleven, gaan terug naar huis en Chief Bromden ontsnapt. Maar voor Bromden dat doet, smoort hij McMurphy met een kussen omdat hij weet dat dit geen leven voor hem is.

Personages

The Big Nurse

Over The Big Nurse komt de lezer niet meer te weten dan dat ze een ontzettend gemeen kreng is dat met een lieve glimlach, en zogenaamd de beste bedoelingen, haar stempel op het leven van de patiënten drukt. De zuster (die eigenlijk Nurse Ratched heet) staat in het verhaal voor het grotere systeem. Zij voert uit wat het systeem haar opdraagt. Ze doet wat ze moet doen zonder verder over de gevolgen daarvan na te denken of ooit stil te staan bij de vraag of het niet anders kan. Het gaat bij haar om efficiëntie alleen. Ze blijft vriendelijk maar onbuigzaam. Ze doet zich voor als een aardige dame die het beste met de cliënten voor heeft maar die niet anders kan handelen omdat ze ook slachtoffer van het systeem is.

McMurphy

McMurphy is een ontzettend trotse, charismatische en wat ruwe man. Er valt absoluut niet met hem te spotten en hij weet precies wat hij wil. Hij heeft een groot sociaal talent en hij weet de situatie vaak op slinkse wijze naar zijn hand te zetten. Hij is een echte leider die niet goed tegen onrecht kan. Toch heeft McMurphy diep van binnen maar een klein hartje en zijn zijn bedoelingen echt goed.

Chief Bromden

Chief Bromden is een Indiaan die zichzelf heeft aangeleerd zich doof en stom te gedragen. Dit heeft hij al gedaan voordat hij werd opgenomen, omdat hij gediscrimineerd werd en blanken hem behandelden alsof hij er niet was. Doordat hij zichzelf buiten de groep plaatst, is hij een erg goede observator. Hij heeft haarscherp in de gaten wat er allemaal gebeurt.

Quotes

"And they brought him back to the ward two weeks later, bald and the front of his face an oily purple bruise and two little button-sized plugs stitched one above each eye." Bladzijde 13

"I told them all I could, and nobody seemed to think a thing about me all of a sudden talking with people—a guy who’d been considered deaf and dumb as far back as they’d known him, talking, listening, just like anybody." Bladzijde 161

Thematiek

Maatschappijkritiek

Het overkoepelende thema is maatschappijkritiek. Het boek vormt een grote aanklacht tegen de manier waarop er met geesteszieken werd omgegaan en de manier waarop ze behandeld werden. Maar eigenlijk gaat het nog verder dan dat. Het boek is een aanklacht tegen de manier waarop autoriteiten hun macht misbruiken. Dat gaat dus niet alleen om het ziekenhuis als autoriteit, maar ook om de overheid en de manier waarop die over het leven van McMurphy kan beschikken. Dit thema komt ook terug in het verhaal van Chief Bromden en de manier waarop de rijken zijn familie van hun grond hebben gejaagd en hun macht hebben misbruikt. Het boek heeft ook daadwerkelijk een grote impact gehad op de manier waarop men naar de psychiatrie keek. Daar hield de impact echter niet bij op. De methoden werden ook daadwerkelijk veranderd naar aanleiding van de verontwaardiging van het publiek: 'The book's publication contributed to a backlash against the entire psychiatric treatment system in the US in the 1960s. Huge, spirit-crushing state institutions – like the Oregon facility later depicted in the film – began reducing their excessive resident numbers and granting patients more rights.' Bovenstaand citaat komt uit het volgende artikel dat een aanrader is om ook even te lezen: http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/8296954/How-One-Flew-Over-the-Cuckoos-Nest-changed-psychiatry.html

Motieven

Machtsverhoudingen

De zuster en McMurphy zijn bezig met een constante machtsstrijd om te bepalen wie mentaal de sterkste is.

Eenzaamheid & isolement

De patiënten leven natuurlijk heel geïsoleerd. Ze komen niet in aanraking met de buitenwereld en weten vaak helemaal niet wat zich daarin afspeelt. Maar bijvoorbeeld Chief Bromden is heel lang ook erg eenzaam binnen de afdeling omdat hij doet alsof hij doof en stom is en hij daardoor niet meer zijn mening durft te geven omdat hij bang is dat ze erachter komen dat hij al die tijd heeft gelogen.

Discriminatie en racisme

Het verhaal van Chief Bromden heeft heel duidelijk met discriminatie en racisme te maken. Hij werd behandeld alsof hij gek was omdat hij een Indiaan was en zijn familie werd van hun grond gejaagd. Daarnaast zijn er nog de \\\'black boys\\\' die een soort sloofjes van de hoofdzuster zijn.

Opdracht

To Vik Lovell

who told me dragons did not exist,
then led me to their lairs

Trivia

Op aardig wat plaatsen werd een ban op het boek geplaatst. Hieronder een lijst die op Wikipedia staat: 1974: Five residents of Strongsville, Ohio sued the local Board of Education to remove the novel from classrooms. They deemed the book "pornographic" and said that it "glorifies criminal activity, has a tendency to corrupt juveniles, and contains descriptions of bestiality, bizarre violence, and torture, dismemberment, death, and human elimination". 1975: The book was removed from public schools in Randolph, New York and Alton, Oklahoma 1977: Removed from the required reading list in Westport, Maine 1978: Banned from the St. Anthony, Idaho Freemont High School and the teacher who assigned the novel was fired 1982: Challenged at Merrimack, New Hampshire High School 1986: Challenged at Aberdeen Washington High school in Honors English classes. 2000: Challenged at Placentia Yorba Linda, California Unified School District. Parents say that the teachers could "choose the best books, but they keep choosing this garbage over and over again"

De schrijver was zelf ook werkzaam op psychiatrische afdelingen en heeft daar veel met patiënten gesproken over hun ervaringen.

Titelverklaring

De titel komt uit een versje dat de oma van Chief Bromden voor hem zong:

Vintery, mintery, cutery, corn,
Apple seed and apple thorn,
Wire, briar, limber lock
Three geese in a flock
One flew East
One flew West
And one flew over the cuckoo's nest

Dit verwijst mogelijk naar de verschillende paden die de patiënten ingeslagen zijn. Je kunt links gaan, je kunt rechts gaan, maar je kunt ook heel iets anders doen. Dat laatste deed McMurphy uiteindelijk, hij ging totaal anders om met de situatie op de afdeling dan de andere patiënten.

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit drie delen, die weer opgedeeld zijn in hoofdstukken. De delen symboliseren de 'slagen' in de mentale oorlog tussen The Big Nurse en McMurphy. Telkens als een van hen een grote slag wint, eindigt ook dat deel.

Het boek verloopt in chronologische volgorde en er worden weinig tijdssprongen gemaakt. Er zijn alleen een paar flashbacks waarin Chief Bromden terug denkt aan zijn verleden.

Het boek wordt verteld vanuit het personage Chief Bromden. Omdat hij zich doof en stom voordoet, is hij de perfecte 'fly on the wall' die vooral observeert en analyseert. Daarnaast staat hij symbool voor de manier waarop mensen door onderdrukking kunnen verzwakken. Dit gebeurt natuurlijk met alle patiënten. Doordat ze steeds weer worden onderdrukt, geven ze hun strijdlust compleet op. Chief Bromden heeft hier van kindsbeen af aan al mee te maken gehad doordat hij werd gediscrimineerd. Chief Bromden staat symbool voor hoe de manier waarop mensen worden behandeld hun innerlijk verandert. Chief Bromden gelooft bijvoorbeeld dat hij geen kracht heeft, terwijl hij heel sterk is en hij doet zich doof/stom voor omdat hij vroeger genegeerd werd en men deed alsof ze hem niet konden horen, terwijl hij recht naast ze stond.

Decor

Het verhaal speelt zich af op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis is Oregon. Het speelt zich af in de jaren 50, toen technieken als schocktherapie en lobotomie gebruikt werden.

Stijl

Opvallend aan de stijl is dat de accenten van de karakters fonetisch uitgeschreven worden. Je leest dus precies op wat voor manier er gepraat wordt, wat het levendig maakt. De karakters gaan daardoor meer tot de verbeelding spreken en het is daardoor meer alsof je naar een film kijkt dan dat je een boek leest.

Er wordt verder niet heel diep op emoties en gedachten ingegaan. Er wordt gewoon letterlijk weergegeven wat er gebeurt en de lezer kan daar zelf invulling aan geven. Er worden verder geen ingewikkelde woorden of lange zinnen gebruikt, waardoor de aandacht echt bij de inhoud blijft. Ook worden er geen uitgebreide beschrijvingen van uiterlijkheden gedaan. Het blijft eigenlijk een vrij droge weergave van wat er 'gebeurde' en dat zegt al meer dan genoeg.

Slotzin

I been away a long time.

Beoordeling

One flew over the cuckoo's nest is een boek waar je al heel snel in meegezogen wordt. Als lezer voel je je bijna onderdeel van de afdeling, en voel je ook de frustratie van de onderdrukking die de patiënten ondergaan.
Het is natuurlijk geen vrolijk verhaal, maar de manieren waarop McMurphy de zuster vaak te slim af is, en hoe hij haar gek probeert te krijgen, zijn erg vermakelijk om te lezen. Het boek leest bovendien makkelijk weg. Er wordt geen ingewikkelde taal gebruikt, waardoor de aandacht echt bij de inhoud blijft.

Uiteindelijk blijft de lezer achter met een soort rilling over de rug, omdat de gruwelen uit het verhaal niet helemaal uit de lucht gegrepen zijn en het onvoorstelbaar is dat het er echt zo (of ongeveer zo) aan toe ging in die tijd. Het boek spreekt ontzettend tot de verbeelding en ik weet zeker dat bepaalde beelden of scènes me wel bij zullen blijven.

Recensies

"One of the most revolutionary novels of the 1960s, One Flew Over the Cuckoo\'s Nest is a considerable literary feat, as well as a heart-felt cry against the dull sameness that modern life imposes upon us." http://classiclit.about.c...neflew.htm

"Despite its impressionistic reveries, its invocations of the great wide American space beyond its scrubbed walls, Cuckoo’s Nest conducts its dramatic business with an unabashed, cartoon-stroked theatricality almost entirely within the intense confines of its sanitarium, apart from a fishing jaunt that gives everyone, including the reader, a welcome outdoor recess break." http://www.vanityfair.com...ott-201112

Bronnen

Wikipediapagina

http://en.wikipedia.org/w...l%29#Title

http://www.sparknotes.com/lit/cuckoo/canalysis.html

Sparknotes