Deel 1: verhaalanalyse: Algemene informatie over het boek en de schrijver: Titel: One flew over the cuckoo=s nest. Schrijver: Ken Kesey. 1e druk: 1962. Gelezen druk: De druk van 1983, uitgegeven door Penguin Books Ltd, Harmandsworth, Middlesex, England. Ken Kesey, geboren in Colorado in 1935, groeide op in de staat Oregon. Hij heeft gestudeerd in Oregon en Stanford. In de jaren 60 werd Kesey een legendarische leider van de Beat Generation, een subcultuur gebaseerd op het gebruik van drugs. Kesey deed als een soort proefpersoon mee aan experimenten van de overheid met drugs. Hij werd de leider van een groep genaamd AMerry Pranksters@, die van het gebruik van drugs een soort religie gemaakt hadden. Hij is meerdere malen gearresteerd en is een keer gevlucht naar Mexico om aan gevangenisstraf voor het bezit van drugs te ontsnappen. Na deze wilde jaren is Kesey met vrouw en kinderen op een boerderij in Oregon gaan wonen. Enkele boeken van Ken Kesey: >Sometimes a Great Notion= en >Kesey=s Garage Sale=. Titel, ondertitel, motto: Het boek heet >One flew over the cuckoo=s nest=. Cuckoo betekent gek in het Amerikaans. The Cuckoo=s nest staat voor het gekkenhuis waarin het verhaal zich afspeelt. De titel is afgeleid van een volksliedje. Dat liedje staat als motto voorin: One flew east, one flew west, One flew over the cuckoo=s nest. (Children=s folk rhyme). De One waarnaar verwezen wordt, is McMurphy. McMurphy, de hoofdpersoon besluit in plaats van naar oost of west te gaan, eens een kijkje te nemen in het cuckoo=s nest. Dit boek heeft twee motto=s. Het tweede is als volgt: To Vik Lovell

who told me dragons did not exist
then led me to their lairs. Dit is een tegenstrijdig stukje tekst. (vrij vertaald: wie me vertelt dat draken niet bestaan, mag me naar hun holen leiden). Dit stukje tekst geeft het dilemma aan dat in het boek speelt. Een niet gek persoon, McMurphy, is in een gekkenhuis om >beter= te worden. Dit kan natuurlijk niet en McMurphy zet de boel op stelten Samenvatting: Er komt een nieuwe patiënt in een psychiatrische inrichting, McMurphy. McMurphy doet alsof hij gek is, om uit een strafkamp te komen. De hoofdzuster, mevrouw Ratched, in het boek bekend als the Big Nurse, heeft de touwtjes in handen en controleert alles. McMurphy, een gokker, gaat met de patiënten een weddenschap aan: hij denkt dat hij the Big Nurse binnen een week kan laten doldraaien. Tegen de verwachtingen van alle patiënten in lukt dit. Kort na deze actie hoort McMurphy dat the Big Nurse, degene is die moet bepalen wanneer hij vrij komt. Hij besluit zich voortaan te gedragen als modelpatiënt. De andere patiënten zijn vreselijk teleurgesteld. Ze zagen McMurphy als de bevrijder van the Big Nurse. Eén van de patiënten kan het niet aan en verdrinkt zichzelf. McMurphy wordt weer rebels, organiseert een basketbal-competitie op de afdeling en een vistochtje op de oceaan. Achter de rug van McMurphy om stookt the Big Nurse patiënten tegen hem op. Ze vertelt ze dat McMurphy=s banksaldo enorm is toegenomen sinds hij op de afdeling is (dit komt door allerlei weddenschappen, die hij constant met patiënten afsluit en ook aan het vistochtje heeft hij verdient). Ze vertelt de patiënten dat ze door McMurphy gewetenloos worden uitgebuit. De meesten geloven haar. Dan bewijst McMurphy dat het hem helemaal niet om het geld te doen is. Hij verdedigt samen met de ik-figuur Chief Bromden, een patiënt tegen een aantal verplegers, die die patiënt de doodsangsten op het lijf jagen. Ze worden in Shock-therapie gedaan. Ze komen alle twee terug op de afdeling. McMurphy organiseert een feest met drank en twee hoertjes, maar The Big Nurse betrapt hen. Billy Bibbit, die met één van de meisjes geslapen heeft, wordt door the Big Nurse zo bang gemaakt, dat hij zelfmoord pleegt. The Big Nurse geeft McMurphy de schuld, deze wordt zo kwaad dat hij haar probeert te vermoorden. Een deel van de hersenen van McMurphy worden als therapie verwijdert (lobotomie). Hij is als hij terug op de afdeling komt een soort levend lijk. Chief kan het niet aanzien en besluit McMurphy te doden. Vervolgens vlucht hij richting Canada. Genre: Het boek is een satire op het leven in een psychiatrische inrichting en op de samenleving. Thema: Het thema van het boek is het conflict tussen de maatschappij en de individuele persoon. The Big Nurse vertegenwoordigt de maatschappij (alles moet netjes, op één bepaalde manier en alles wordt gecontroleerd). McMurphy vertegenwoordigt de individuele mens (hij wil kunnen lachen, zich op allerlei manieren kunnen uitleven enz). Motieven: The Big Nurse: Zij vertegenwoordigt de maatschappij met allerlei regels en controles. McMurphy: Hij vertegenwoordigt de individuele mens, met verlangens, plezier, leven, en met kracht. Vriendschap en vertrouwen: Door deze twee zaken kun je weerstand bieden aan het systeem, de maatschappij. Dat ondervindt Chief Bromden. Door zijn vriendschap met en vertrouwen in McMurphy kan hij de maatschappij weer aan. Structuur, samenhang en spanning Het boek is helemaal chronologisch. Het boek bestaat uit vier delen en ieder deel is onderverdeeld in hoofdstukjes. De vier delen beschrijven ieder een andere periode in de tijd dat McMurphy op de afdeling is. Ze volgen elkaar chronologisch op. Er is veel samenhang tussen deze delen. Er is maar één verhaallijn, die rond McMurphy en zijn gedrag in de inrichting. De spanning loopt langzaam op. Je vraagt je steeds af wat de volgende stap van The Big Nurse tegen McMurphy zal zijn en je hoopt tot het eind toe dat het niet fataal met McMurphy afloopt. Wat echter wel gebeurt. Het verhaal begint bij het begin en eindigt gesloten, als je tenminste op het verhaal van McMurphy let. Als je op het leven van de ik-figuur, Chief Bromden let, dan val je in het begin midden in het verhaal en eindigt het verhaal open.
Personages: Randle Patrick McMurphy is een Ierse-Amerikaan. Hij is een grote man, met rood haar. Hij weet precies wat hij wil en beter nog, wat hij niet wil. Hij is soms nogal opvliegend, maar houd wel zijn hoofd erbij. Wanneer hij op de afdeling aankomt lijkt hij eerst een echte egoïst: probeert zoveel mogelijk geld te winnen met weddenschappen en wanneer hij een vistochtje met een hoertje erbij organiseert, gaat hij met het meisje en verdient nog geld aan de hele onderneming ook. Later echter gaat hij zich verantwoordelijk voor de andere patiënten voelen. Hij heeft door dat ze hem nodig hebben en hij probeert hen zoveel te helpen en op hun gemak te stellen. Miss Ratched, the Big Nurse, is eigenlijk helemaal geen vijand van de patiënten. Ze probeert op een zo goed mogelijke manier de patiënten te begeleiden. Zij vindt dat er in het systeem op de afdeling geen plek is voor individuelen. Het beste is wanneer iedereen samenwerkt. Samenwerken moet je namelijk ook in de samenleving, dus moeten de patiënten het ook. Praten over problemen is ook heel belangrijk. Er zijn discussies, waarin patiënten over hun problemen moeten praten. Zij praat in zo=n discussie de patiënt een manier van denken aan. Chief Bromden is een indiaan met een Amerikaanse moeder. Hij heeft jaren niet gesproken. Niemand in de inrichting weet dat hij kan praten of horen. Hij deed dit om niet onder invloed te komen van the Big Nurse. Door McMurphy krijgt hij echter door, dat je je niet hoeft te verstoppen voor the Big Nurse, maar dat je haar kan trotseren. Na de Shock-therapie is hij voorgoed genezen. Hij kan de the Big Nurse en de maatschappij aan. Tijd: Het boek speelt in of vlak voor de jaren 60. Tegenwoordig wordt er geen shock-therapie meer gebruikt in psychiatrische inrichtingen. Het boek is chronologisch. Er zijn af en toe flash-backs naar de jeugd van Chief Bromden. Deze geven aan hoe de maatschappij iemand gek kan maken. Perspectief: Het verhaal wordt in het ik-perspectief verteld. De ik-figuur is Chief Bromden. Chief Bromden kan doordat hij nooit spreekt, zeer goed waarnemen. Hij luistert altijd aandachtig en verder kijkt en denkt hij. Op het eind van het verhaal gaat Chief toch weer praten. Ruimte: Het verhaal speelt zich af in een psychiatrische inrichting in Oregon. De inrichting ligt in een nogal afgelegen deel, er is eigenlijk geen contact met de buitenwereld. McMurphy organiseert een vistochtje, ze gaan vissen op Grote Oceaan. Dan speelt het verhaal zich af in de auto ernaar toe, in de haven en op de boot. Taalgebruik en stijl: Chief Bromden, de ik-figuur is gek. Hij vertelt het verhaal, zijn grammatica is niet erg goed, zijn taalgebruik is simpel. Alles wat hij ziet, denkt hij dat the Big Nurse kan controleren of besturen. Wanneer het hem mistig voor de ogen wordt denkt hij dat the Big Nurse een mistmachine heeft aangezet. De mist is er echter niet echt, hij ziet hem alleen. Door zijn taalgebruik en zijn zicht op de inrichting, heb je helemaal het idee dat the Big Nurse een afschuwelijk wezen is, dat met de maatschappij aan haar kant, de patiënten indoctrineert. Bronvermelding: Survey two: a look at the contemporary novel, uitgegeven door Van Walraven bv. Apeldoorn in 1995. Prisma uittrekselboek Amerikaanse literatuur, door Heleen Kost, eerste druk 1988, Het Spectrum in Utrecht.
Deel 2: persoonlijke tekstbeleving: One flew over the cuckoo's nest is een boek waarin werd afgezet tegen de maatschappij. Een maatschappij, die controleert en die je persoonlijkheid probeert te vernietigen. Voor sommige mensen is de maatschappij ook inderdaad zo kwaadaardig. De maatschappij kan heel hard zijn, wanneer je er niet precies in past. McMurphy hangt in het boek de held uit door als individueel persoon op te vallen en eigen ideeën naar voren te brengen. Dat gebeurde nooit op de afdeling. Iedereen probeerde zo min mogelijk op te vallen en liet zich angst aanjagen door the Big Nurse. McMurphy is echter níet gek, hij doet alsof en daarom durft hij the Big Nurse aan te pakken. De tegenstanders zijn aan elkaar gewaagd. The Big Nurse heeft echter meer wapens en daarom wint ze de strijd. Het was geen eerlijke strijd. McMurphy maakte weinig kans en wist niet wat er komen zou. Wanneer hij geweten had hoe hij zou eindigen (namelijk als levend lijk) zou hij, denk ik zich nooit zo gedragen hebben zoals hij deed. In het begin vond ik >One flew over the cuckoo=s nest= een nogal wazig boek. McMurphy was toen nog niet in de inrichting. Chief Bromden vertelt dan hoe het leven daar is. Hij doet dit echter op een manier waarvan je eerst denkt: Awaar wil hij met zijn verhaal naar toe?@ Op een gegeven moment, wanneer McMurphy in de inrichting is aangekomen en deze het leven daar gaat bepalen, wordt het verhaal leuk. In het begin snap je gewoon de situatie niet. Chief Bromden zegt bijvoorbeeld dat the Big Nurse >fog machines= heeft waarmee ze mist over de afdeling kan blazen, zodat je niks meer ziet en niks meer kan. Het heeft een tijd geduurd voordat ik besefte dat deze >fog machines= niet bestonden, maar dat het bij hemzelf gewoon mistig voor de ogen werd. ABefore noontime they=re at the fog machine again but they haven=t got it turned up full; it=s not so thick but what I can see if I strain real hard. One of these days I=ll quit straining and let myself go completely, lose myself in the fog the way some of the other Chronics have...@ Blz 39. De leukste delen in het boek zijn de delen waarin McMurphy the Big Nurse uitdaagt. De eerste keer dat hij dit doet, doet hij dit door zingend (wat niemand ooit doet op de afdeling) in zijn boxershort naar de badkamer te lopen en zingend naar de wc te gaan. The Big Nurse weet niet meer hoe ze het heeft en laat zich door McMurphy uitdagen. A>Your horses are hungry, that=s what she did say.= He=s enjoying the way the sound rings in the latrine. >Come sit down beside me, an= feed them some hay.= He gets a breath and his voice jumps a key, gaining pitch and power till it=s joggling the wiring in all the walls. >My horses ain=t hungry, they won=t eat your hay-ay-aeee.= He holds the note and plays with it, then swoops down with the rest of the verse to finish it off. >So fare-thee-well darlin=, I=m gone on my way.= Singing! Everybody=s thunderstruck. They haven=t heard such a thing in years, not on this ward.@ Blz 88. McMurphy is dus vrolijk aan het zingen op de wc. Hij wil ook zijn tandenpoetsen, maar omdat het nog heel vroeg is, mag dat van de verplegers nog niet. ATandenpoetsen kan pas vanaf kwart voor zeven, dan pas gaat het kastje open waarin de tandpasta bewaard wordt.@ De verpleger is juist de vloer met zeep aan het poetsen en McMurphy pakt wat van die zeep en gaat in de badkamer al zingend zijn tanden poetsen. Dan komt the Big Nurse aan op de afdeling en hoort McMurphy zingen en ze wordt woedend.@ AThen, just as she=s rolling along at her biggest and meanest, McMurphy steps out of the latrine door right in front of her, holding that towel around his hips - stops her dead! She shrinks to about head-high to where that towel covers him, and he=s grinning down on her. Her own grin is giving way, sagging at the edges. >Good morning, Mrs Rat-shed! How=s things on the outside?= >You can=t run around here - in a towel!= >No?= He looks down at the part of the towel she=s eye to eye with, and it=s wet and skin tight. >Towels against ward policy too? Well, I guess there=s notin= to do exce--= >Stop! Don=t you dare. You get back in that dorm and get your clothes on this instant!=@ Blz 93. McMurphy daagt de Nurse nog verder uit. Hij zegt dat hij geen kleren heeft. Een verpleger moet dan kleren voor hem halen. AThe big black boy ... ambles to the linen room to get McMurphy a set of greens - probably ten sizes too small- and ambles back and holds it out to him with a look af the clearest hate I ever saw. McMurphy just looks confused, like he don=t know how to take the outfit the black boy=s handing to him, what with one hand holding the toothbrush and the other hand holding up the towel. He finally winks at the nurse and shrugs and unwraps the towl, drapes it over her shoulder like she was a wooden rack. I see he had his shorts on under the towel all along.@ Blz 96. Tussen The Big Nurse en McMurphy is het vanaf deze scene oorlog. Eigenlijk is the Big Nurse helemaal niet zo=n erg mens als in het boek wordt voorgesteld. Ze probeert haar werk zo goed mogelijk te doen. Makkelijk werk (met gekken werken) is het niet. Ze probeert haar patiënten bijvoorbeeld via groepstherapie te helpen. Tijdens deze discussies probeert ze patiënten haar mening mee te geven. Ze doet dit met het idee dat haar mening de juiste is en dat wanneer de patiënten zoals haar waren (en dus haar meningen deelden) ze geen patiënten zouden zijn. In het boek komen in verhouding tot de hoeveelheid mannen weinig vrouwen voor. Slechts 5 hebben een echte rol, terwijl meer dan 15 mannen een wezenlijke rol hebben. Onder de 5 vrouwen zit nogal verschil. Ten eerste is er natuurlijk de kenau-achtige Big Nurse. Zij is niet echt vrouwelijk. Het enige vrouwelijke aan haar zijn haar enorme borsten. De vrouwen die het tegenovergestelde van the Big Nurse zijn, zijn de mooie, seksuele Candy en Sandy, de twee hoertjes. Alleen hun namen zijn al een miljoen keer vrouwelijker dan de naam Big Nurse, of Mrs Ratched, zoals ze echt heet. Candy en Sandy zijn aantrekkelijke jonge vrouwen, waar je veel plezier mee kan hebben. De vrouw van Harding speelt in het boek ook een rol. Zij is een vrouw die heftige gevoelens in een man kan losmaken. Wanneer zij verschijnt zijn alle ogen op haar gericht. Zij is zich daar van bewust en manipuleert. Zij weet heel goed dat ze door met andere mannen te flirten Harding kwetst. Ze vindt dat leuk en flirt daarom, wanneer ze op bezoek komt ijverig met McMurphy. McMurphy moet hier overigens niets van hebben. De vrouw van Harding is dus niet echt eerlijk. Candy en Sandy wel, ze zijn onschuldig doordat ze zich nooit beter voordoen dan ze zijn. Iedereen weet van het begin af aan dat het hoertjes zijn. De vrouw van Harding doet alsof ze heel eerzaam is, maar Harding weet zeker dat zijn vrouw dat helemaal niet is. De laatste vrouw die in het boek een rolletje heeft is een verpleegstertje. Zij verpleegt op een gegeven moment de Chief en McMurphy, deze zijn beiden licht gewond geraakt bij een actie van McMurphy tegen the Big Nurse. Zij is een vriendelijk lief vrouwtje met een groot hart. Ze sluit ook direct McMurphy en Chief Bromden in haar hart. Ze kan ze echter niet helpen in een strijd tegen the Big Nurse, daarvoor heeft ze niet genoeg macht. Zij mag the Big Nurse ook niet, ze vindt haar niet gevoelig genoeg. Ik vind dit boek een zeer intelligent geschreven boek. Dit vind ik om de volgende reden: In het boek laat Ken Kesey precies zijn hoe een maatschappij werkt, hoe regels werken en hoe onredelijk de straf kan zijn als je eerlijkheid en jezelf bent. Ik vind het heel knap hoe duidelijk dit alles in het boek is geworden.