Feitelijke gegevens

• 64e druk, 1947
• 302 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

Ik zal hoop ik aan jou alles kunnen toevertrouwen, zoals ik het nog aan niemand gekund heb, en ik hoop dat je een grote steun voor me zult zijn.

Samenvatting

Na enkele uitleg in het voorwoord over hoe het boek Het Achterhuis tot stand is gekomen, lees je de eerste entree en zin van Anne zelf: ze begint met schrijven in haar dagboek op haar verjaardag, want ze heeft hem toen gekregen. Anne begint met het schrijven van brieven aan Kitty, zo noemt ze haar dagboek. De eerste bladzijden gaan over het leven op school, vriendinnen en jongens. Al vrij snel, namelijk op 8 juli 1942, lees je over het begin van het onderduiken van de familie Frank. Anne beschrijft hoe de voorbereidingen worden getroffen, waar ze schuilen, wie de familie helpt en hoe hun nieuwe onderkomen wordt ingericht. Een paar dagen later voegt de familie Van Daan zich bij hen. Hierna schrijft Anne voornamelijk over de ergernissen die zij heeft wat betreft de mensen in huis: moeder en Margot begrijpen haar niet, Peter is erg lui en mevrouw Van Daan zeurt enorm over Anne’s opvoeding. In sommige passages is al te lezen hoe angstig Anne eigenlijk is, want ze moeten altijd stil zijn en de bel roept veel schrik op. In november komt mijnheer Dussel bij hen schuilen, hierdoor deelt Anne nu met hem een kamer in plaats van met Margot. Het wordt al snel duidelijk dat Anne niet met hem op kan schieten. Mijnheer Dussel houdt zich ook niet goed aan de regels die zijn opgesteld in het Achterhuis, dit leidt tot vele irritaties.

Nadat de laatste onderduiker zich bij hun groep heeft aangesloten, beschrijft Anne de vele conflicten in het Achterhuis. Niemand kan echt goed met elkaar opschieten, ook niet personen binnen één familie. Anne is hiervan vaak de dupe, blijkt uit haar dagboekbrieven, aangezien zij niets goed kan doen in de ogen van andere mensen. Alleen haar vader komt nog wel eens voor haar op. Omdat Anne niet naar buiten mag en niet bepaald goed kan opschieten met haar gezelschap in het Achterhuis, stort zij zich op haar leren. Hierbij gaat het om Engels, steno, geschiedenis en meer. Dit blijft zij gedurende haar gehele verblijf in het Achterhuis doen. Naast deze alledaagse gebeurtenissen, beschrijft Anne hoe het er met de oorlog voor staat en wat zij ervan meekrijgen als onderduikers. Dat niet alleen, er worden ook meerdere inbraken en bombardementen beschreven, met de angst die hierbij komt kijken. Anne schrijft ook regelmatig over hoe goed ze het eigenlijk hebben als onderduikers tegenover de Joden die wel zijn opgepakt en afgevoerd naar concentratiekampen.

Doordat Anne in een oorlog leeft en schuilen moet, is ze gedwongen om snel op te groeien. Halverwege het boek blijkt dan ook dat ze in de puberteit terecht is gekomen. Er is namelijk een omslag: de conflicten in het Achterhuis, zowel die van anderen als die van haarzelf, worden meer op de achtergrond en in een nieuwe licht geplaatst. Anne begint lichamelijke en psychische veranderingen te ondergaan. Zo voelt zij zich ook ineens aangetrokken tot Peter, die twee jaar ouder is dan zij. Ze zoekt veel toenaderingen en droomt over hem. Wanneer hij de genegenheid eindelijk met haar deelt, vindt zij dit erg prettig. Echter, na een tijdje ontdekt ze dat het toch niet helemaal juist is. In dezelfde periode wordt duidelijk dat Anne beter met haar zus Margot op kan schieten, ze communiceren meer, maar delen nog steeds geen diepste geheimen met elkaar. Ook de band met haar vader veranderd, want zij heeft nu het idee dat hij haar juist niet begrijpt. De band met de overige onderduikers blijft voornamelijk hetzelfde, het wordt enkel minder beschreven als voorheen. Over de helpers worden gebeurtenissen beschreven in het dagboek die Anne wat aan gaan wat betreft ziekte e.d. omwille het feit dat zij dan niet langs kunnen komen, maar er wordt niet diep op deze personen in gegaan.

Anne’s dagboek eindigt met inzichten over zichzelf, die ze overigens door de gehele twee jaar beschreef. Drie dagen na haar laatste brief, dus op 4 augustus, worden de onderduikers opgepakt en afgevoerd naar concentratiekampen. Anne en Margot overlijden twee maanden voor de bevrijding aan tyfus. Otto Frank is de enige die de oorlog overleeft.

Personages

Anne

Annelies Marie Frank is het hoofdpersonage in het boek. De dagboekbrieven zijn vanuit haar geschreven. Ze krijgt haar dagboek op haar 13e verjaardag. Niet lang daarna moet de familie gaan schuilen. Anne beschrijft de gebeurtenissen in het Achterhuis, hierbij gaat het voornamelijk om irritaties en ruzies. Ze beschrijft hoe haar relaties met de andere onderduikers zijn. Hieruit blijkt dat ze slecht over Anne denken: over hoe slecht ze is opgevoed en onbescheiden ze is. Alleen haar vader is hier soms anders in. Halverwege het boek komt er een omslag in de gedachten van Anne, dit wordt duidelijk in de volgende passage: ‘Ik heb de laatste tijd helemaal geen zin in het opschrijven van de gebeurtenissen hier. Veel meer gaan me m’n eigen belangen van het hart.’ Ze komt in de puberteit en bovendien is zij gedwongen om snel volwassen te worden. Ze geeft zelf aan veranderd te zijn, hierin geeft ze zelf ook voorbeelden. Zo kijkt ze anders naar situaties, zoals verschillende ruzies en eerder dagboekentrees. De relaties met sommige onderduikers worden verschillend. Ze gaat haar vader minder waarderen, terwijl ze Margot en Peter juist hoger in het vaandel zet. Vooral met Peter bouwt ze een hechte relatie op, die ze daarna weer probeert af te houden vlak voordat ze worden gearresteerd. In de tijd dat Anne in het Achterhuis verblijft, is ze niet alleen met de relaties van de onderduikers onderling bezig. Ze heeft haar eigen dromen, zoals het worden van schrijfster en journaliste, niet opgegeven. Daarbij blijft ze ook leren, zoals algebra, geschiedenis, Engels en meer. Dit doet zij met veel plezier, bovendien geeft het enige bezigheid.

Familie Frank

De vader van Anne, Otto Frank, wordt eerst als steun door Anne gezien. Hij is de enige die haar nog wel eens wil verdedigen en helpen. Wanneer Anne ouder wordt, heeft ze het gevoel dat hij haar minder goed begrijpt. Ze vindt zijn aandacht ook minder fijn worden. In haar dagboekbrieven noemt ze hem Pim. De moeder van Anne, Edith Frank, wordt niet als moeder gezien door Anne, hoewel wel zo genoemd. Anne geeft aan dat ze geen moeder heeft, dat ze haar eigen moeder moet zijn. Ze houdt dan ook niet van Edith en heeft hier geen verdriet om. Anne heeft vaak ruzie met haar moeder, omdat ze haar moeder niet begrijpt. Dit wordt niet beter naarmate de twee jaar verstrijkt. De zus van Anne, Margot Frank, is twee jaar ouder dan Anne. Allereerst kunnen zij totaal niet met elkaar opschieten. Anne ziet haar eerst ook als tegenpool, net zoals haar moeder. Wanneer zij eenmaal in de puberteit terecht komt, trekt Anne meer naar Margot toe. Ze praten zelfs meer met elkaar, maar ze worden nooit beste vriendinnen.

Familie van Daan

Mijnheer van Daan is de vader van Peter. Hij wordt niet echt opgemerkt door Anne, ze vindt hem dan ook stil en sloom. Ze kan het niet goed met hem vinden. Hij speelt geen belangrijke rol in het boek. Mevrouw van Daan is de moeder van Peter. Anne heeft absoluut geen goede band met haar, want Anne vindt dat zij zich enorm aanstelt. Ze is dan ook degene die het meest ruzie heeft met iedereen in het huis. Mevrouw van Daan flirt met mijnheer Dussel waar iedereen bij is. Peter van Daan is de zoon van mijnheer en mevrouw van Daan. Peter is twee jaar ouder dan Anne. In het begin kan Anne hem niet uitstaan, maar zodra zij in de puberteit komt, heeft ze meer aandacht voor hem. Ze wordt zelfs verliefd op hem. Zodra hij meer genegenheid naar haar toe gaat tonen, is ze eerst verheugd om zich vervolgens te realiseren dat het niet gepast is.

Dussel

Albert Dussel is een tandarts die zich later bij de beider families in het Achterhuis voegt. Hij deelt een kamer met Anne, maar Anne heeft een hekel aan hem: ze vindt hem maar bazig en arrogant. Omgekeerd geldt hetzelfde. Hij houdt zich niet aan de regels in het huis.

De helpers

Victor Kugler, Johannes Kleiman, Bep Voskuijl en Miep en Jan Gies zijn de 5 personen die de onderduikers helpen van buitenaf. Zij werken allemaal op het kantoor van Opekta, het bedrijf van Otto Frank. Zij zorgen voor eten, boeken, nieuws en andere zaken uit de buitenwereld. Ze worden als een aangename afwisseling in gezelschap beschouwd en daarbij zijn de onderduikers hen erg dankbaar. Ieder heeft ook z’n eigen leven dat oppervlakkig door Anne wordt beschreven. De eerste twee worden opgepakt bij de arrestatie van de acht onderduikers.

Quotes

"Vanaf zondagmorgen tot nu lijkt een afstand van jaren. Er is zoveel gebeurd dat het is of de hele wereld zich plotseling omgedraaid heeft, maar Kitty, je merkt dat ik nog leef, en dat is de hoofdzaak zegt vader." Bladzijde 24

"Op gewone dagen moeten we al fluisteren; helemaal niet spreken en niet bewegen is nog tien keer erger." Bladzijde 49

"We zijn nog zo egoïstisch dat we over ‘na de oorlog’ spreken, over nieuwe kleren en schoenen ons verheugen, terwijl we eigenlijk iedere cent moesten sparen om na de oorlog die andere mensen te helpen, te redden wat er nog te redden valt." Bladzijde 77

"Alle rechtvaardigheid en dankbaarheid ten spijt; gevoelens laten zich niet wegslaan. Fietsen, dansen, fluiten, de wereld in kijken, me jong voelen, weten dat ik vrij ben, daar snak ik naar en toch mag ik het niet laten zien, want denk er eens aan als we alle acht ons gingen beklagen of ontevreden gezichten zouden zetten, waar moet dat naartoe?" Bladzijde 140

"Dat is het wat wij nooit mogen vergeten, dat hoewel anderen heldenmoed in de oorlog of tegenover de Duitsers tonen, onze helpers heldenmoeder in hun opgewektheid en liefde bewijzen." Bladzijde 162

"Ik ben veranderd, en grondig ook, helemaal en alles. Mijn meningen, opvattingen, kritische blik, mijn uiterlijk, innerlijk, alles is veranderd." Bladzijde 213

"En Peter… Peter wil ik niet opgeven, hij is zo lief en ik bewonder hem zo, het zal zo mooi tussen ons kunnen worden, waarom steken die ouwen dan hun neuzen er weer in?" Bladzijde 218

"Ben ik werkelijk pas veertien? Ben ik werkelijk nog een dom schoolmeisje? Ben ik werkelijk nog zo onervaren in alles? Ik heb meer ervaring dan de anderen, ik heb iets meegemaakt wat haast niemand op mijn leeftijd kent." Bladzijde 246

"Na de oorlog wil ik in ieder geval een boek getiteld ‘Het Achterhuis’ uitgeven, of dat lukt blijft ook nog een vraag, maar m’n dagboek zal daarvoor kunnen dienen." Bladzijde 262

"Ik vraag me steeds weer af of het niet beter voor ons allemaal was geweest, als we niet waren gaan schuilen, als we nu dood waren en deze ellende niet meemaakten en vooral al de anderen spaarden." Bladzijde 272

Thematiek

Wo ii: jodenvervolging

Anne Frank moet samen met haar familie en kennissen onderduiken omdat de joden vervolgd worden. Om deze reden is het boek van de dagboekbrieven van Anne gepubliceerd, omdat er een oproep van de minister van Cultuur, Onderwijs en Wetenschap was om de documenten na de oorlog te publiceren. Zo kunnen mensen lezen over de gebeurtenissen in die tijd rondom de Jodenvervolging. Anne deelt vooral haar gedachten en haar gevoelens, maar er wordt ook veel informatie over de oorlog gegeven. Ze deelt hoe het ervoor staat met de rechten en plichten voor joden, maar ze heeft hierover ook haar mening.

Motieven

Angst

Anne en de rest van de onderduikers leven in constante angst in het Achterhuis. De medewerkers, op de helpers na, mogen hen niet horen tijdens het werk. Ook de buitenwereld mag niet op de hoogte zijn van hun aanwezigheid in het Achterhuis. Bij ieder geluid zijn de onderduikers bang en treffen zij voorbereidingen om zo stil mogelijk te zijn. Ze hebben dan ook bepaalde regels in huis over het water laten stromen, fluisteren, ramen open en dergelijke. Alles om te voorkomen dat ze worden ontdekt.

Vertrouwen

Anne schrijft in haar dagboek (Kitty) omdat zij niemand anders haar gedachten en gevoelens durft toe te vertrouwen. Ook haar vader en later Peter niet. Gezien de onderwerpen in haar dagboekbrieven, blijkt dat ze wel vertrouwen heeft in het schrijven van een geheim dagboek dat enkel voor zichzelf is. Anne besluit wel om de dagboekbrieven te gebruiken voor een boek als zij op de radio hoort dat oorlogsdocumenten worden verzameld, maar toch blijft zij in vol vertrouwen doorschrijven.

Verlangen naar vrijheid / vrijheidsdrang

Anne heeft ruim twee jaar opgesloten gezeten in het Achterhuis. Ze heeft in deze periode geen buitenlucht gezien, maar ook heeft ze amper rechten in de oorlog. Anne verlangt niet alleen naar de buitenwereld, maar ook naar school en andere activiteiten waaraan zij nu niet kan deelnemen. Dit verlangen wordt gedeeld door de medeschuilers en hierdoor lopen de irritaties soms hoog op.

Puberteit

Anne is 12 wanneer ze moet onderduiken. Er gaan twee jaar over de dagboekbrieven heen waarin ook de puberteit een intrede doet, zowel psychisch als lichamelijk. Anne is zich hier van bewust en beschrijft de gebeurtenissen rondom dit onderwerp uitgebreid.

Trivia

Anne Frank had zelf de intentie al om haar dagboeken, hetzij wel herschreven, uit te geven als boek met de titel ‘Het Achterhuis’ na de oorlog.

Miep bewaarde de dagboeken van Anne Frank om ze na de oorlog ongelezen aan haar vader Otto Frank te geven.

Otto Frank wist op het moment van het lezen van de dagboeken van Anne Frank pas wat haar gedachten en gevoelens echt waren geweest.

Titelverklaring

‘Het Achterhuis’ is de titel die Anne Frank zelf heeft bedacht voor haar boek dat ze wilde publiceren zodra de oorlog voorbij zou zijn. De reden hiervoor is dat zij in het achterhuis van haar vaders, Otto Frank, kantoor waren onderdoken. De dagboeken gaan dan ook over de dagelijkse gebeurtenissen in de schuilplaats van de familie Frank en anderen. De passage die hierover gaat in Anne’s dagboek, is als volgt: ‘Gisteravond sprak minister Bolkestein voor de Oranjezender erover dat er na de oorlog een inzameling van dagboeken en brieven van deze oorlog zou worden gehouden. Natuurlijk stormden ze allemaal meteen op mijn dagboek af. Stel je eens voor hoe interessant het zou zijn als ik een roman van het Achterhuis uit zou geven.’

Structuur & perspectief

Het boek ‘Het Achterhuis’ bestaat uit de dagboekbrieven die Anne Frank heeft geschreven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hierdoor bestaan er geen echte hoofdstukken of delen in het boek. Iedere entree is voorzien van een datum, aanhef aan Kitty en afsluiting van Anne Frank. De brieven zijn achter elkaar geplaatst in het boek. De toevoegingen van het herschrijven van het dagboek toen Anne hoorde dat er een publicatie na de oorlog zou plaatsvinden, staan weergeven met datum en zijn schuingedrukt zonder aanhef of afsluiting. In het midden van het boek staan enkele bladzijden vol met foto’s.

De dagboekbrieven zijn geschreven in de ik-persoon. Immers: Anne schrijft er zelf in. Soms noemt ze haar naam ook wel eens in derde persoon, voornamelijk als het gaat om situaties waarbij meerdere mensen in het Achterhuis worden betrokken. Doordat het Anne’s woorden zijn, krijg je alleen mee wat haar gevoelens en gedachten zijn. Uiteraard worden er ook vele gebeurtenissen beschreven waarin de andere personen die schuilen worden genoemd, maar de situaties zijn allemaal beschreven vanuit Anne’s perspectief. Hierdoor heb je geen idee van hoe en wat de anderen denken en voelen.

Decor

‘Het Achterhuis’ speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog, van 12 juni 1942 tot 1 augustus 1944. Aangezien het verhaal van Anne Frank echt is gebeurd en door haar is opgeschreven, komt de angst voor de Jodenvervolging naar voren. Dit was een actueel thema in die tijd en Anne zit ondergedoken om het feit dat zij Joods is. Hierdoor zou het onlogisch zijn wanneer het verhaal in een andere tijd wordt geplaatst, het zou niet meer overeen komen met de tijd en gebeurtenissen. Doordat het een dagboek is, wordt het verhaal in chronologische volgorde door Anne verteld.

Dit geldt ook voor het decor, aangezien Anne Frank alle dagboekbrieven op enkele in het begin na in het Achterhuis in Amsterdam schrijft, waar zij samen met haar familie en kennissen is ondergedoken. De plek wordt uitvoerig door Anne omschreven in een van de eerste brieven die zij schrijft in het Achterhuis: waar welke ruimtes zijn en wie waar verblijft. Tevens hebben ze de woning zelf ingedeeld en versierd, zoals Anne in haar dagboek schrijft.

Stijl

Doordat de redactie van ‘Het Achterhuis’ het taalgebruik van Anne zoveel mogelijk wilde bewaren, wordt er gebruik gemaakt van oud Nederlands. Dit is bijvoorbeeld te herkennen aan de zinsopbouw (‘Pim gaf me zo ongeveer weer hoe ik de zaak moest aanpassen, maar vermaande me om liever tot de volgende dag te wachten, wegens mijn opgewondenheid’) en enkele woorden zoals ‘tamelijk’, ‘dan’ in plaats van ‘daarna’ en ‘dadelijk’. Tevens heeft maakte Anne wel gebruik van lange zinnen, gelukkig wel onderbroken met komma’s en punt komma’s: ‘Ik damp van woede en ik mag het niet tonen, ik zou willen stampvoeten, schreeuwen, moeder eens hard door elkaar schudden, huilen en weet ik wat nog meer om de nare woorden, de spottende blikken, de beschuldigingen die als pijlen uit een scherp gespannen boog mij elke dag opnieuw treffen en die zo moeilijk uit mijn lichaam te trekken zijn.’ In het boek worden vrijwel geen dialogen weergeven, enkel wanneer Anne een gesprek, discussie of ruzie rechtstreeks wil weergeven. Dit is logisch, gezien het feit dat het een dagboek is.

In de oorspronkelijke versie van het boek zijn vooral germanismen gecorrigeerd, maar deze zijn weer toegevoegd in de huidige druk (op de woorden na waarvan de redactie dacht dat de lezer ze niet zou begrijpen). In dit boek is Anne haar tekst aangepast aan de huidige spelling, maar ook de fouten rondom voorzetsels, lidwoorden en voornaamwoorden zijn verbeterd. Dit staat achterin het boek vermeld.

Slotzin

Ach, ik zou wel willen luisteren, maar het gaat niet, als ik stil en ernstig ben, denkt iedereen dat het een nieuwe komedie is, en dan moet ik me wel met een grapje eruit redden, nog niet eens over m’n eigen familie gesproken, die beslist denkt dat ik zien ben, me hoofdpijnpillen en kalmeertabletten laat slikken, m’n hals en voorhoofd voelt of ik koorts heb, naar m’n ontlasting vraagt en m’n slechte bui bekritiseert, dat houd ik niet vol, als er zo op me gelet wordt, dan word ik eerst snibbig, dan verdrietig en ten slotte draait ik m’n hart weer om, draait het slechte naar buiten, het goede naar binnen en zoek aldoor naar een middel om te worden, zoals ik zo erg graag zou willen zijn en zoals ik zou kunnen zijn, als… er geen andere mensen in de wereld zouden wonen.

Beoordeling

Voordat ik aan het boek begon, wist ik al het een en ander over het verhaal van Anne Frank. Ik heb het dan over het feitelijke gebeuren rondom haar onderduiken. Ook had ik de plek al gezien waar zij ondergedoken zat, waardoor ik een goed beeld kon vormen tijdens het verhaal. De emotionele lading en de precieze gebeurtenissen die plaatsvinden in het Achterhuis wist ik echter nog niets van, dus ik vond het erg interessant en integrerend om te lezen. Daarbij maakt het verhaal ook veel gedachten en emoties bij mezelf los, want het onderwerp is natuurlijk gevoelig. Ik kan er bijvoorbeeld niet over uit hoe het kan dat mensen op zo’n manier worden behandeld.

Ook kan ik me goed in Anne inleven. Niet qua tijd of omgeving, maar wel hoe het moet zijn als je twee jaar met dezelfde mensen zit opgesloten in een relatief kleine ruimte. Dat niet alleen, ook de manier waarop zij beter alles op kan schrijven dan zich kan uiten in spraak bijvoorbeeld. Het ouderwetse taalgebruik is soms lastig om te lezen, maar het heeft zo ook zijn magie. Hierdoor en door het heftige onderwerp duurt het wel lang voordat je door het boek heen bent, maar aandachtig lezen is ook niet erg voor een keer.

Recensies

"Anne Frank is vermoedelijk – na het kindeke Jezus – het meest postuum geëxploiteerd joodse kind geweest. Zij en haar dagboeken hadden meer respect verdiend." http://nrcboeken.vorige.n...ieven-1947

"Het is eigenlijk helemaal geen zwaar boek of depressief, nee Anne was een heel vrolijke meid. Zo’n meid die, moest ze in je klas zitten, je zou bewonderen voor haar stoutmoedigheid en haar onfeilbaar goed humeur." http://deleesfabriek.nl/2...-en-peter/