Feitelijke gegevens

• 3e druk, 2015
• 229 pagina's
• Uitgeverij: Ploegsma

Flaptekst

Eerste zin

Ik haat eerste schooldagen. Ik weet dat iedereen dat zegt, maar ik haat ze echt.

Samenvatting

Het boek begint met de eerste schooldag van Jade. Ze heeft een rotzomer gehad doordat haar vader is vreemdgegaan (hoewel haar ouders nu wel weer bij elkaar zijn) en haar vriendje Wout het heeft uitgemaakt. Finn, haar beste vriendin, zegt dat het ongeluk altijd in drievoud komt. Dat blijkt ook als Zoë, een meisje dat Jade vroeger heeft gepest samen met haar toenmalige vriendinnen Nikki en Babet, weer op school is. Jade probeert haar excuses aan te bieden, maar Zoë reageert hier slecht op. Daarna probeert Jade haar te ontwijken. Finn vraagt wat er aan de hand is, maar omdat zij gepest is, kan Jade het niet vertellen. Als klap op de vuurpijl heeft Wout ook nog een ander. Sofie, haar zus, troost haar en vertelt dat er iets is dat ze nog niet kan vertellen. Haar ouders steunen haar niet voor haar gevoel, maar gelukkig is Finn er wel voor haar.

Op school vindt Jade een briefje in haar kluisje: ‘wat als… iedereen je uitlacht?’. Het is geen vraag van wie het komt: Zoë. Na de gym blijkt dit dreigement werkelijkheid te worden: er zit stroop op haar broek, maar Jade laat zich er niet verslagen door voelen. In gedachten gaat ze echter wel terug naar enkele pesterijen en hoe zij zich voelde in het tweede jaar nadat haar vriendinnen van school gingen. Een meisje, die ook wel eens hielp bij de pesterijen, zit nog wel op school: Evi. Zij is van mening dat ze de wraakacties hebben verdiend. Jade besluit daarna naar haar zus Sofie te gaan. Zij geeft het advies om af te wachten of het echt zo erg was en dan nogmaals gemeend excuses te maken. Daarna vertelt Sofie eindelijk wat haar dwars zit: hun ouders hadden al langer problemen dan sinds afgelopen zomer, omdat hun moeder zich niet gelukkig voelde.

Het gepest van Zoë blijft doorgaan. Opnieuw geeft ze Jade een briefje: ‘wat als… je niemand meer kunt vertrouwen?’. Al snel blijkt dat Zoë Jade haar telefoon heeft gebruikt (terwijl haar vriendinnen Jade bezighielden op haar werk) om Finn uit te vragen, zonder dat Jade dit wist. Finn betrapt Jade als zij haar telefoon checkt om de berichtjes te lezen. Als Finn weer gaat dansen, confronteert Jade Zoë, maar zij ontkent alles. Jade heeft de volgende ochtend een goed gesprek met haar moeder, waarin ze hoort dat ze graag bij haar vader wil blijven en haar moeder steun geeft vanwege Wout. Omdat Jade het aan iemand kwijt moet, besluit ze Nikki en Babet te spreken. Nikki reageert geïrriteerd, maar Babet snapt Zoë wel en heeft medelijden met Jade. Wanneer Jade met Finn afspreekt, weet zij het gehele pestverhaal van Zoë te vertellen, alleen zonder Jades naam te hebben genoemd. Jade besluit het handschrift te wilen vergelijken, maar Zoë is haar voor met een nieuw briefje: ‘wat als… iedereen over je roddelt?’.

Jade wil enorm graag excuses maken, maar ze weet niet hoe. Sofie raadt haar aan om te vertellen hoe zij zich voelt en waarom ze het heeft gedaan. Jade bedenkt allerlei scenario’s, maar wordt dan in de les te kakken gezet: ze ontvangt een rouwboeket. Als Zoë begint te lachen, zegt Jade er wat van en krijgt ze een preek over zich heen. De hele school heeft het erover, dus Finn komt er op die manier ook achter. Ze is enorm boos, zeker als Wout het voor Jade opneemt terwijl hij nog met Zoë heeft gezoend. Het volgende weekend gaat ze uit met Lauren, een meisje van haar werk en vertelt ze het hele verhaal. Lauren geeft dan aan dat het niet klinkt alsof ze spijt heeft. De maandag erop vindt ze nog een briefje: ‘Wat als… je de genadeklap niet ziet aankomen?’.

Jade herinnert zich daarna ineens alles. Ook hoe ze Zoë, nadat zij heeft geprobeerd duidelijk te maken aan Jade dat ze moeten stoppen, van de trap heeft geduwd. Zoe had daar een gebroken arm aan over gehouden en zij is gewoon weggelopen. Na de laatste streek is Jade echter niet meer bang voor Zoe, maar dan komt de genadeklap: Lauren staat ineens voor haar en weet haar haarfijn uit te leggen dat ze Zoë haar zus is. Zij was al die tijd degene die wraak nam! Lauren duwt nu Jade van de trap, waardoor ze gewond raakt. Zoë is echter degene die haar vindt, omdat ze een vermoeden had dat Lauren erachter zat. Na een laatste spijtbetuiging in gedachten is het boek uit.

Personages

Jade

Het hoofdpersonage is 16 jaar oud en zit in de laatste klas van de HAVO. Haar ouders zijn nog bij elkaar, maar niet zonder enige problemen thuis. Haar zus Sofie gaat op kamers. Jade heeft een beste vriendin Finn en haar vriendje Wout heeft het net uitgemaakt. Wanneer Zoe ineens terug is op school, schrikt Jade enorm. Zeker omdat er dreigbriefjes en pesterijen volgen. Jade begint steeds minder zelfvertrouwen te krijgen en juist meer spijt, maar dat maakt de pester niet uit: Jade moet net zo vernederd worden als Zoe destijds. Dus wordt alles, onder andere Wout en Finn, van haar afgenomen. Jade voelt zich uiteindelijk enorm schuldig en wordt lichamelijk verwond aan het einde van het boek.

Zoë

Het meisje dat door Jade, Nikki en Babet enorm werd gepest in de brugklas. Daarna ging ze van school, maar in de laatste klas is ze weer terug. Mooier en populairder dan ooit. Als Jade ineens dreigbriefjes krijgt, is het niet gek dat ze Zoe verdenkt. Zeker omdat zij niet bepaald vriendelijk doet. Uiteindelijk blijkt het echter de zus van Zoe te zijn die Jade wilde terugpakken.

Finn

De huidige beste vriendin van Jade. In het boek wordt er echter alleen vertelt over hoe Finn enkele jaren in Amerika heeft gewoond en dat zij daar is gepest. Jade lijkt, doordat ze Finn niet kan/durft te vertellen over wat ze zelf heeft gedaan, niet zoveel met Finn op te trekken in het boek. Hierdoor leer je het personage niet echt heel goed kennen. Hoe het met de vriendschap tussen Finn en Jade eindigt, is onbekend.

Lauren

In het nieuwe schooljaar krijgt Jade een nieuwe collega: Lauren. Ze kan het goed met haar vinden en Lauren helpt haar regelmatig, bijvoorbeeld door het bijwerken van haar make-up. Lauren is tevens degene die Jade weet te vertellen dat het niet klinkt alsof ze spijt heeft en vlak daarna verkondigd dat zij degene was die Jade bedreigde.

Quotes

"Het is drie jaar geleden toen ik haar voor het laatst heb gezien en nu staat ze daar alsof ze nooit is weggeweest." Bladzijde 16

"Het heeft geen zin om mezelf dingen wijs te maken. Ze weet nog precies wie ik ben." Bladzijde 29

"Wout kijkt me aan. ‘Ik heb iemand anders.’ Het komt als een stomp in mijn maag bij me binnen. Het is echt uit. En het komt ook nooit meer goed. Nu niet. Nooit niet." Bladzijde 55

"Ben je nog op school? Moet met je praten. Ben bij de bankjes in het park." Bladzijde 99

"‘Geen sorry,’ zegt Babet. ‘Je zegt precies wat ik al die tijd niet hardop heb durven zeggen. Soms denk ik ook wel eens: als wij het niet waren geweest, dan was ze wel door een ander groepje gepest in de klas.’" Bladzijde 162

"Nog even en ik begin te janken of te gillen of allebei. Zie je het dan echt niet, Finn! Snap je het dan echt niet?" Bladzijde 168

"‘Weet je.’ Finn zet een stap naar voren. ‘Ik heb altijd geweten dat karma een bitch was. Ik wist alleen niet dat jij het ook was.’" Bladzijde 206

"Dit keer weet ik dat ik het verdiend heb. Een klap komt altijd hard aan als je ontspannen bent. Nu kan ik me schrap zetten." Bladzijde 212

Thematiek

Vriendschap

PESTEN. Dit jeugdboek draait duidelijk om een duidelijk (actueel) thema: pesten. Wanneer Jade Zoe ziet, blijkt al snel dat zij haar vroeger heeft gepest. Ze heeft hier spijt van, maar ze weet niet goed hoe ze haar excuses moet maken. Jade wordt echter daarom nu zelf gepest, zodat zij hetzelfde gevoel heeft als Zoe destijds. Het beeld van de pester en het slachtoffer komt hierdoor in een verhaal bij een personage aan bod.

Motieven

Angst

Zoe had in de brugklas angst om naar school te gaan vanwege haar pestkoppen. Lauren wil Jade hetzelfde laten voelen als Zoe terugkeert en dit doet ze door middel van dreigbriefjes. Dezelfde angst die Zoe voelde toen zij gepest werd, voelt Jade nu in de laatste klas van de HAVO. Jade reageert er echter anders op en dit wordt kwalijk genomen door Lauren, die daarom nog een laatste wraakactie neemt. Dit is het einde van het verhaal.

Vriendschap

De vroegere vriendschap van Jade met Nikki en Babet is belangrijk voor haar, omdat ze er daardoor bij hoorde en Jade zonder hen nooit had gepest. Omdat ze meiden naar een andere school gaan in het tweede jaar, verliest ze hen uit het oog waardoor ze op school nergens meer bij hoort. Jaren later is Finn haar beste vriendin, maar met haar kan ze het pestverhaal niet delen, waardoor de vriendschap in het boek niet duidelijk uit de verf komt. Lauren lijkt een vriendin te zijn, maar is dit niet. Aan het einde van het boek heeft Jade niemand meer.

Haat

Doordat Jade Zoe heeft gepest, heeft Zoe nu een vreselijke hekel aan haar. Hierdoor denkt Jade dan ook dat Zoe degene is die de dreigbriefjes stuurt en wraakacties uithaalt. Dat Zoe Jade haat, wordt letterlijk in het boek benoemd.

Heden & verleden

In het boek worden eigenlijk twee verhalen vertelt: een van een twaalfjarige Jade en een vanuit een zestienjarige Jade. De een leeft in het verleden en de ander in het heden. Echter is het verhaal van het heden niet compleet zonder het verleden, waardoor beide leeftijden belangrijk zijn.

Motto

‘What doesn’t kill you, makes you stronger.’

Jade heeft in de brugklas een meisje genaamd Zoë gepest, samen met twee vriendinnen. De reden hiervoor was omdat ze niet uit haar schulp trok en omdat ze niks terug deed. Om een reactie uit te lokken (dus om Zoë sterker te maken) ging Jade door met het pesten.

Trivia

In het boek ‘Wat als…?’ zitten echte dreigbriefjes die je kunt openvouwen.

Het boek is genomineerd voor de Crimezone YA Thriller Award 2014.

Titelverklaring

Jade heeft Zoë vroeger gepest en nu is het meisje ineens terug op school. En ze neemt wraak op Jade door middel van briefjes met bedreigingen in de vorm van vragen met ‘wat als…?’. Jade probeert het wel goed te maken, maar wat als sorry zeggen niet genoeg is? Daar draait het gehele verhaal om.

Structuur & perspectief

‘Wat als…’ bestaat uit 25 kleine hoofdstukken, waarbij enkele hoofdstukken bestaan uit flashback van ‘vier jaar geleden’ toen Jade Zoë pestte samen met Nikki en Babet. De dreigbriefjes voor Jade worden als een echt memobriefje weergegeven. In het verhaal volg je het perspectief van Jade, maar wel in de zij-persoon. Gedachten en gevoelens van anderen komen niet aan bod, behalve wanneer die uitgesproken wordt naar Jade. Doordat Jade degene is die constant aan het woord is, heb je als lezer een idee van zowel de pester als het slachtoffer.

Decor

Het boek ‘Wat als…’ vindt in de moderne tijd plaats. Dit is te herkennen aan de smartphones met bijvoorbeeld Whats App, maar ook de social media zoals YouTube, Facebook en Twitter. Het is echter wel duidelijk dat het verhaal een paar jaar geleden is geschreven, omdat Hyves er nog in voor komt, ook al wordt door een van de personages voorspelt dat dit medium zal verdwijnen. Bovendien is pesten een actueel onderwerp, ook al gebeurde het vroeger ongetwijfeld ook. Wanneer het verhaal in een andere tijd zal worden geplaatst, zal de context niet meer kloppen.

Over het verhaal gaan enkele weken tot maanden. Dit is bewust gedaan, zodat de gevoelens en gedachten van Jade goed geïllustreerd kunnen worden. Jade is voornamelijk op school, thuis, in de stad of op haar werk in het boek.

Stijl

Danielle Bakhuis heeft een schrijfstijl die lekker door leest. Het zijn korte zinnen en er komen geen moeilijke woorden in voor. Wel worden er buitenlandse woorden, zoals Engels en Spaans, gebruikt als spreektaal van Finn en Sofie. Voor jongeren van tegenwoordig is dit normale taal, waardoor het gemakkelijk te begrijpen is. Wanneer dit lastig is, wordt het meteen uitgelegd. Er komt veel dialoog in het boek voor, maar dit is gelijk verdeeld met de handelingen, gedachten en gevoelens van Jade die het verhaal veel meer betekenis geven.

Slotzin

Sorry. Ik ben blij dat je nooit hebt opgegeven. Ik ben blij dat je er nog bent.

Beoordeling

Ik heb het boek ‘Wat als…’ nu twee keer gelezen. De tweede keer wist ik dat het Zoë niet was, maar omdat het een tijdje geleden was, wist ik niet meer wie het ook alweer wel was. Dit maakte het boek toch wel redelijk spannend. Voor mijn gevoel heeft het verhaal een klein open einde doordat de relaties tussen verschillende personen niet worden toegelicht en je als lezer niet weet hoe het met Jade afloopt. Dit vind ik jammer!

Verder vind ik het lastig om het boek qua onderwerp te beoordelen. Het is interessant om het verhaal eens te lezen vanuit zowel de pester als het slachtoffer. Dat heb ik nog niet eerder meegemaakt! Echter vind ik het wel lastig om medelijden met Jade te hebben, in beide gevallen. Maar dat komt misschien ook omdat ik zelf gepest ben vroeger.

Recensies

"Het ik-verhaal wordt realistisch en duidelijk verteld, maar met een onwaarschijnlijk zelfinzicht en te protserig taalgebruik voor een puber." http://www.deboekensalon....ook/345959

"Wat als is een leerzaam boek dat iedere jongvolwassene zou moeten lezen. Waarin je niet alleen leest over de gevoelens van de gepeste, maar ook van de pestkop.’" http://www.limburger.nl/