Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2004
- 288 pagina's
- Uitgeverij: Querido
Flaptekst
'Met zijn middelvinger tekende hij haar wenkbrauwen na, die begonnen in een stip en na een sierlijke boog eindigden in een punt, als de Arabische faa, maar dan omgekeerd, kachelzwarte wenkbrauwen die op haar getinte huid geplakt leken te ziten.' Het oppervlakkige leven van escapist Daan Hollander, leraar geschiedenis aan het DataCare College, neemt een nieuwe wending als hij de slimme Hajar (spreek uit Hazjar) in zijn klas krijgt. De leerlinge, een Marokkaanse met hoofddoek, valt als een blok voor hem. En hij voor haar, al heeft hij dat niet meteen in de gaten. Hajars broertje Khalid en de cynische collega's van Daan Hollander waarschuwen het stel op eigen wijze. Daan volgt uiteindelijk Hajar, tot zijn oren verliefd, tot in de medina van Tetouan, waar hij haar letterlijk en figuurlijk in de menigte verliest. Hajar en Daan is een zinderend liefdesverhaal in een vernuftige compositie. Twee mensen die weten dat ze voor elkaar bestemd zijn, proberen samen een leven op te bouwen ondanks de krachten die hen willen scheiden.
Eerste zin
Toen Daan Hollander, leraar geschiedenis aan het DataCare College in Amsterdam, Hajar Nait Sibaha, uit vijf vwo, voor de eerste keer neukte, hield zij haar hofddoek om - op zijn verzoek.Samenvatting
Daan Hollander is begin dertig en leraar geschiedenis op het DataCare College (gesponsord door DataCare) in Amsterdam, waar hij zelf ook leerling is geweest. Hij is mentor van 5 vwo. In die klas zit Hajar Nait Sibaha. Ze is zeventien, moslima en komt uit Marokko. Daan heeft vaker affaires met leerlingen en met vele vrouwen. Ook toen Daan nog leerling was op de school, deden zijn docenten dat al. Hajar en Daan trekken naar elkaar toe en krijgen een geheime relatie. Er zijn wel geruchten op school, maar die worden afgedaan als roddels. Eigenlijk weten alle docenten wel wat er aan de hand is.
Hajar is een slim meisje. Ze heeft geen moeder meer en haar vader is vaak weg. Haar broer (Khalid) is op het verkeerde pad terecht gekomen. Ze heeft één goede vriendin. Daan heeft beide ouders nog, die lang geleden uit elkaar zijn gegaan. Zijn vader (Jaak) is communist en zijn moeder (Jannie) is een beetje zweverig. Daan heeft een aantal vrienden, met wie hij aan beleggen doet en op (dure) vakanties gaat, waar veel vrouwen zijn.
Hajar leert in haar vrije tijd een aantal vrouwen uit de buurt om Nederlands te leren, zodat ze kunnen begrijpen wat een juf over hun kinderen zegt. Op suggestie van Daan noemt ze het 'Moeder Marokko Vadertje Holland' (MMVH). Omdat er steeds meer vrouwen bij komen, wordt het een stichting. Hiervoor heeft ze meer ruimte nodig en daarvoor heeft ze hulp van de imam nodig. Daarom kleed ze zich bedekter, met een hijab en djellaba. Door het werk voor de stichting zien Daan en Hajar elkaar niet vaak meer, totdat Daan een brief van Hajar krijgt, waarin ze uitlegt dat Daan en zij geen relatie kunnen hebben, omdat ze toch niet bij elkaar passen.
Daan heeft veel liefdesverdriet en stort zich op andere dingen: uitgaan, drinken, huilen, slapen, zich aftrekken. Wanneer hij na de vakantie terug op school is, doet Hajar alsof hij niet bestaat.
Op een gegeven moment wordt er een leerling van het Datacare college doodgeschoten. Er wordt een stille tocht gehouden en er worden knuffels neergelegd. Daar hebben Daan en Hajar iets meer contact: ze leggen hun knuffels (die ze goed van elkaar kennen) naast elkaar neer.
In de volgende zomervakantie gaat Daan met een vriend naar Venetië. Hier kan hij zijn gedachten verzetten en hij wordt wat serieuzer, mede doordat hij boeken leest die een collega Nederlands (Phreek) hem heeft aangeraden. Vervolgens stort hij zich meer op zijn werk en hij wordt actiever in de school. Hij gaat ook verhuizen, omdat zijn oude huis een soort vrijgezellenhuis was, wat niet meer past bij zijn nieuwe levensstijl. Hij gaat middenin Amsterdam wonen - hij woonde eerst in de Bijlmer. Hij koopt ook een degelijke fiets, in plaats van zijn 'sexy' mountainbike. Maaike wordt zijn nieuwe vriendin, zij weet van Hajar. Het gaat goed, totdat er een interview met Hajar in Het Parool verschijnt. Daan valt terug en wil even geen contact met Maaike. Hij raakt weer in hetzelfde stramien van huilen, slapen en aftrekken. Op een gegeven moment maakt hij het uit met Maaike, die begrijpt dat zijn grote liefde Hajar is.
De derde zomervakantie ziet Daan Hajar in een winkelstraat. Hajar studeert inmiddels aan de universiteit. Wanneer ze praten, blijkt dat Hajar vorige winter is getrouwd met een Marokkaanse man. Het weerzien roept zoveel emoties op, dat Hajar ermee instemt te scheiden van haar man.
Wanneer Hajar naar Marokko gaat om te vragen of haar man haar wil verstoten - dat is makkelijker dan scheiden - sluit haar opa haar op. Daan is heel bezorgd. Een buurjongen bevrijdt haar uiteindelijk. In de periode die volgt zijn Daan en Hajar heel erg verliefd en hebben ze een goede tijd. Op een gegeven moment raakt Hajar vermist, ze is niet op een afgesproken plek.
Daan begint aan een zoektocht, belt ambassades in Marokko en doet aangifte. Hij krijgt geen contact met de familie van Hajar. In Amsterdam wordt hij nog in elkaar geslagen door Khalid (broer van Hajar), die sterk geradicaliseerd is. Daan komt in het ziekenhuis terecht en als hij eruit komt, blijft hij bij zijn moeder. Wanneer hij beter is, gaat hij naar Marokko, naar Tetouan, Chaouen en Fès, om Hajar te zoeken en haar familie te spreken. Niemand weet waar Hajar is. Daan gaat terug naar Nederland, nadat hij zich kaal heeft geschoren. Hij neemt ontslag bij het DataCare College en gaat in Marokko wonen. Hij draagt een djellaba en noemt zich Daniil.
Rond diezelfde tijd komen er twee brieven van Hajar aan op Daans adres in Amsterdam. Ze lijken van Hajar te komen, maar zijn "even onbestelbaar als niet te retourneren". Er staan vreemde dingen in, onder andere: "Ik weet niet hoe ik hier moet leven, Liefste, in deze woonst waar de wijnrank langs het venster kruipt, de lente groen in de takken springt en de zangtijd genaakt, o Beminde, mijn ziel schreeuwt je naam en ik schrijf je naam naar mij toe maar wie schrijft de mijne, wie die de mijne heeft getekend in de palm van zijn hand?"
Personages
Daan
Hoofdpersonage. Man van begin dertig met zwart krullend haar. Hij is heel hip, is de jonge populaire geschiedenis docent. In zijn privéleven is hij een escapist, met drugs, drank, feestjes en vrouwen. Hij heeft vaker affaires met leerlingen, maar met Hajar wordt het echt serieus, ook al heeft hij dat zelf niet zo door. Hij wordt serieuzer door zijn vriendin Maaike, daarnaast is hij vader van een dochter uit een andere relatie. Daan gaat in Marokko wonen en noemt zich Daniil met een kaal hoofd en ringbaartje.
Hajar
Hoofdpersonage. Mysterieus, omdat je minder van haar te weten komt dan van Daan. Ze is heel slim en gedreven met sterke meningen (over haar geloof, de hoofddoek, de maatschappij). Ze zit in 5 vwo en krijgt een relatie met Daan, waarin zij het voortouw neemt. Ze draagt een hoofddoek, maar soms ook niet. Ze heeft zwart krullend haar. Ze wordt op een gegeven moment door haar opa gevangen gehouden in Marokko, maar weet te bevrijden. Ze komt terug bij Daan, maar op het einde van het verhaal verdwijnt ze. Of Daan haar vindt, kom je niet te weten. Dat ze van hem houdt, blijkt echter wel uit de brieven die ze hem stuurt.
Jim Pretzel
De beste vriend van Daan, die een vergelijkbaar leven heeft met veel feestjes. Jim is eigenaar van het ICT bedrijf DataCare. Hierdoor is Jim heel rijk. Later gaat dit bedrijf failliet en Jim komt in de bijstand terecht, hij heeft lang geen contact met Daan. Wanneer hij zijn moeder in Israël heeft opgezocht, gaat hij daar wonen en wordt hij Joods.
Brian
Een andere vriend van Daan. Hij is Surinaams. Hij werkt bij Waterbeheer in Amsterdam en daar maken ze veel gebruik van wanneer ze met boten varen. Hij gaat op een gegeven moment weer in Suriname wonen.
Khalid
De broer van Hajar. Hij is niet veel aanwezig thuis, net als Hajars vader. Khalid komt in de criminaliteit terecht en slaat Daan een keer in elkaar. Daarnaast is hij geradicaliseerd moslim, dat blijkt als hij een training tot jihad blijkt te hebben gevolgd.
Quotes
"Of neem zijn compaan Klos (Kluzinskie en Klos zijn onafscheidelijk als Jansen en Janssen in Kuifje). Die liet zijn balpen vallen onder meisjesrokken toen de meisjes nog rokken droegen. En hij zette de ramen open op een dag als vandaag, opdat in de binnendrijvende voorjaarskoelte de meisjestepels zich op hun hoven zouden verheffen." Bladzijde 3
"Daan had op een wat luie manier bezwaren tegen de hoofddoek, teken van onderdrukking nietwaar, achterlijk gedoe bla bla bla, maar vooral vond hij het zonde voor zo'n meisje. Zonde voor hem om precies te zijn." Bladzijde 8
"Brugklasmeisjes! Dat was nog de lagere school! Daans hormonen begonnen pas te woelen als ze een jaar of zestien waren - die meisjes." Bladzijde 9
"ach jezus, hoe Hajar daar met haar billen op de kille blauwe kunststof van de 'behandeltafel' lag met haar broekje op een enkel en Daan haar 'behandelde' - weg, weg, spoken uit het verleden, pijnigende details waarop hij zich dagelijks aftrekt, Allah help hem, stuur je ghibils, je woestijnwinden, en bedelf hem onder het zand!" Bladzijde 63
"Als zij hevig maar bijna geluidloos is klaargekomen, is Daan alweer in staat tot een nieuwe ronde, van achteren, ze zit al op haar knieën en leidt zijn pik tussen haar uiteenstaande billen naar binnen en dan merkt hij dat ze zich vingert terwijl hij haar neukt, jezus, te gek, hij wil proberen gelijk met haar klaar te komen maar dat lukt hem nooit, hij ziet de geul van haar rug, haar rechte brede schouders, de blote nek - het is alles liefde, liefde die naar hem toe stroomt, er is geen houden aan en het voelt of alles wat hij is met zijn zaad bij haar naar binnen spuit. Hij blijft in haar en voelt de spasmen van haar kut als ze komt, schreeuwend deze keer en met nog meer geweld dan daarnet." Bladzijde 150
"It's the economy, stupids, had Kluzinskie gezegd - vreemd eigenlijk, waarom in het Engels (omdat het een uitspraak is van de Amerikaanse president Bill Clinton, stupid), nou hier it's the fun, stupids, twintig uur per dag." Bladzijde 154
"Toen de held van deze geschiedenis, Daan Hollander, zijn leerling Hajar Nait Sibaha, uit V6, voor de laatste keer neukte, hield zij eigener beweging haar hoofddoek om. Dat is ruim een maand geleden. Daarna radiostilte." Bladzijde 178
"Die is helemaal van God los, nou ja, Allah dan." Bladzijde 230
"Het zal gebeuren - redeloos weten - dat op een dag de zon door een wolk zal vallen om een grande dame in witte chador in het licht te stellen [...] en met een ruk staat ze stil - ze heeft hem herkend [...] ze schuift haar doek weg van haar mond en prevelt 'Daan', zoals Daan opgestaan zijnde 'Hajar' prevelt en terwijl hun handen in de eindeloos vertraagde tijd aan een reikend gebaar beginnen stormen en razan hun zielen op elkaar af om middenin het dreunende zingen van de koranschool op de hoek - la illah illa Allah - kopje-onder te gaan in de kolkende stilte van hun eeuwige liefde." Bladzijde 288
Thematiek
Romeo en juliamotiefDit motief gaat over twee mensen die verliefd worden, maar waarbij hun verschillen in de weg zitten. Dit verhaal is niet voor niets gebaseerd op West Side story (lijkt op Romeo & Julia). Hajar en Daan maken ongeveer hetzelfde door: ze worden verliefd en krijgen een relatie, maar mogen niet van de buitenwereld. Dit komt door cultuurverschillen, maar ook door de leraar-leerlingrelatie. Hier komt veel verdriet bij kijken en het is onduidelijk of ze samen eindigen.
Multiculturele samenlevingDe problemen waar Hajar en Daan mee te maken hebben, gaan over cultuur. Daarnaast draait het verhaal om de hedendaagse maatschappij van 2004, waarbij de multiculturele samenleving een belangrijk thema was, zeker met 9/11.
Coming of ageDaan maakt een coming of age ontwikkeling door. Hij begint als escapist, maar wordt steeds serieuzer. Dit komt deels door zijn liefdesverdriet om Hajar en deels door Mayke (zijn nieuwe vriendin wanneer het uit is met Hajar).
Motieven
Arabisch
Hajar en Daan hebben een uiting van liefde in het schrijven van hun namen. Ze doen dit in het Arabisch en schrijven naar elkaar toe, totdat ze elkaar tegenkomen. Dit doen ze telkens als ze elkaar opnieuw ontmoeten na uit elkaar geweest te zijn.
Knuffels
Daan en Hajar komen dichter bij elkaar wanneer ze allebei hun knuffel neerleggen bij het monument van de doodgeschoten leerling. Daarnaast kennen ze de knuffels van elkaar, omdat ze elkaar vaak zien. De knuffels zijn ook een symbool voor kinderlijkheid: Daan koopt geen nieuwe knuffel, omdat hij het los wil laten. Daarnaast deed Daan al zijn knuffels weg toen hij ging verhuizen.
Motto
Bernardo: 'He's one of them!'
Maria: 'No, he's only him.'
West side story
Opdracht
Voor Daniela
Titelverklaring
Hajar en Daan is een beschrijvende titel: de twee hoofdpersonen zijn Hajar en Daan, het verhaal draait om hun relatie.
Structuur & perspectief
Het boek bestaat uit tien hoofdstukken, die als volgt getiteld zijn: Een kranig meisje, Pé Wessels, 911, Jaak en Jannie, Moeder Marokko Vadertje Holland, School met den koran, Stille omgang, In het diepe, 9-11 en Moeder Marokko. Deze titels omvatten het belangrijkste onderwerp in dat hoofdstuk. Zo is er in het hoofdstuk 'Jaak en Jannie' een soort flashback naar Daans jeugd en bij 'School met den koran' gaat het over het DataCare College, die veel moslims op school heeft gekregen, waardoor ze moeten sluiten.
Het verhaal wordt in een auctoriaal perspectief verteld, met een zeer aanwezige verteller, die soms zelfs commentaar geeft: "Hajar (spr. Hazjar)", "simuleert - pardon, typefout - stimuleert de zelfstandigheid van de leerling", "het was Phreek die ontdekte - enfin, dat kome om redenen van compositie beter in een volgend hoofdstuk aan de orde". Daarnaast wordt de lezer een aantal keer direct aangesproken: "misschien helpt het als ik u zeg dat er ook gewenste intimiteiten bestaan".
Hoewel de titel 'Hajar en Daan' luidt, is het perspectief van Daan meer aanwezig. Alleen in brieven van Hajar en in dialogen komt de focalisatie (blik) van Hajar naar voren. Daarentegen beschrijft Daan bijvoorbeeld alles wat hij ziet vanuit zijn focalisatie.
Decor
Het verhaal beslaat minimaal drie jaar (drie zomervakanties). Er worden grote delen in de tijd overgeslagen, vooral wanneer Daan liefdesverdriet heeft. Het wordt niet chronologisch verteld: nadat Daan en Hajar seks hadden, wordt verteld hoe dat zo kwam.
Het verhaal speelt zich vooral af in Amsterdam en Marokko (o.a. Fez, Tetouan). Verder is er Diemen in een flashback naar Daans jeugd, Venetië met vakantie en er zijn herinneringen naar New York.
Stijl
De stijl kenmerkt zich vooral door hele lange zinnen met heel veel bijvoeglijk naamwoorden. Dit komt vooral terug in de beschrijvingen van Daan van Hajar en de brieven van Hajar. Zoals hier (een pagina lang): "Zijn hinde hapert in zijn ooghoek, loopt dan naar de vierde tafel bij het raam, pakt haar boeken uit, zet de rugzak op de stoel naast haar, doet haar agenda open en heeft daar dringende bezigheden, zijn oogdoorborende, zijn hartbezetene, zijn braambos, zijn geurende ceder, zijn bloesemende meiboom, zijn moerbeitoppen [...] zijn hartverzakking, vaatverwijding, heilig vat, smorzando orgasma, fata morgana, esthete extase, zijn lovedrug, ghb'tje, lotuseter, o haarvracht en tille, o spina dorsale, capelli nucale, zijn intercultureel membraantje, zijn maakbare samenleving - zijn Vrouw." (blz. 110).
Daarnaast wordt er een accent/uitspraak getracht weer te geven in de tekst: "Eeh, Brrian boyie, oewee moete nu ech oewel naar Jimmy, 'oor. Anders gáát hij ons beukah". Daan heeft ook een vriend die alle 'o's' als 'ö' uitspreekt: "Ze dat meisken uit je höfd". Door de lange zinnen, wordt er veel gebruikgemaatk van komma's en van verbindingsstreepjes. Daarentegen komen er ook heel veel zinnen voor waar juist komma's missen op plekken waar je die wel zou verwachten.
Slotzin
En: 'O liefste, ben ik een marmot in de winter? Ontwaak, noordenwind en kom! Kom haastelijk, vind mij op de berg die naar de Berg wil, vind mij op mijn stee, met mijn purperen haarbond om, mijn gouden spangen met de zilveren stipjes, in mijn witte goudbestikte kleed, mijn vingers in henna gedoopt, vind mij.' En: 'Overweldig me en maak me vrij.'Beoordeling
Ik moest doorlezen om dit boek leuk te vinden. Het verhaal is vaak verwarrend door het niet-chronologische en de mega lange zinnen. De vele woorden in deze lange zinnen vond ik dan wel weer mooi gekozen. Daarentegen is het taalgebruik over het algemeen heel erg grof. Ik moest daar vaak om lachen, maar vond het liefdesverhaal daardoor minder pakkend, omdat ik het niet echt serieus kon nemen. Ik zag wel dat er grote culturele thema's aangesneden worden, maar vond de manier waarop niet zo relaxed. De karakters zijn meer een soort stereotypen en ze praten ook stereotyperend over anderen. Hajar biedt de nodige nuance, maar ik vind dat haar perspectief te weinig naar voren komt.
Toch pakte het verhaal me tegen het einde wel, vooral de groei die Daan doormaakt tot een meer volwassen en verstandig iemand. Daar kon ik wel aannemen dat zijn liefde voor Hajar oprecht is en dan leef je meer met hem mee in zijn zoektocht.
Recensies
"De sjablones in het tijdsbeeld horen, zou je kunnen zeggen, bij het realisme van de roman. Maar met het liefdesverhaal is iets anders aan de hand. Anker weet blik- semsgoed dat zijn verhaal niet uit de lucht is komen vallen, getuige de verwijzingen naar Romeo and Juliet en naar West Side Story, Daans lievelingsfilm, waarvan hij zegt: “Het is bijna camp en toch heel zuiver.”" https://deleesclubvanalle...en-daan-2/
"Het is een af en toe hilarisch en vlot geschreven verhaal, hier en daar Herman Koch-achtig cynisch. Maar ook gevoelig en pijnlijk. Openhartig en confronterend. Een mooie liefde die niet mag zijn en Daan wegvoert van een gemakkelijk en oppervlakkig leven. Nog steeds actueel veronderstel ik. Een aanrader!" https://www.hebban.nl/rec...ar-en-daan
REACTIES
1 seconde geleden