Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 351 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Om zijn houding iets natuurlijks te geven liep hij vlot de stenen trap van de Club op. Boven aangekomen stuitte hij op een vrouw achter een tafeltje waarop een gastenboek lag opengeslagen.

Samenvatting

A’DAM 
Adam Landau (veertiger) bezoekt een club van industriëlen in Amsterdam. Hij hoort iemand achter zijn rug zeggen 'dat hij zijn leven moet omgooien'. Direct daarna ontploft er een bom op de Dam. Adam schiet mensen te hulp: een vrouw die bijna bloot  haar onderlichaam toont en een man, Talens van Erdingen. Hij maakt met hem later een afspraak n een restaurant. Adam kan goed met computerprogramma's overweg en hij beheert een Goededoelenpot als boekhouder.
In het derde hoofdstuk beschrijft Adam zijn relatie met Keet bij wie hij een zoon (Jaffe) heeft gemaakt. Op een bepaald moment was het vuur van de liefde gedoofd en verliet hij het gezin.
Daarna bevindt hij zich in de internationale trein naar Zürich. Hij heeft een aktetas bij zich waarin cash geld zit. Hij heeft de boel opgelicht en ook via het internet grote bedragen weggesluisd naar rekeningen in het buitenland. Een jonge vrouw moet bijbetalen voor het reizen met de eerste klas, maar ze zegt dat ze dat geld niet heeft. Adam schiet het geld voor en komt in gesprek met Lili, een zeer aantrekkelijke vrouw. Ze overnachten in de trein , maar daarna gaat Lili mee naar Zürich. Hij vertelt haar dat hij boekhouder is. Zij vertelt hem dat ze een fotografe is en het Europese vluchtelingenprobleem in kaart wil brengen. Zo reist ze naar een vluchtelingencircus in Belgrado.

ZUR 
Dit deel begint met de flashback waarin Adam vertelt hoe hij en zijn moeder betrokken waren bij een verkeersongeluk. Hij voelt zich schuldig aan haar dood en zijn broer Robert (woonachtig in Shanghai) vindt dat ook. Hij had tijdens het rijden opmerkingen gemaakt over het roken van zijn moeder en minder goed opgelet.

Daarna loopt hij in de Zwitserse plaats  enkele banken af om cash geld te vangen dat hij naar de bnank had overgemaakt. Hij overnacht in Hotel Dante en hij ziet Lili weer. Ze gaan weer zoenen en hebben een heel prettig seksueel contact. Lili heeft hem nu al in zijn macht. Ze maken zelfs een vluggertje op de WC.

Er komt weer een flashback waarin Adam vertelt dat hij een seksuele relatie heeft gehad met een grote vrouw, Mercedes, van wie hij later hoort dat het een transgender is. Dat is wel het einde van d e relatie.

Lili en Adam hebben afgesproken in het centrum van Zürich. Hij ziet haar daar met een vreemde man op een terras zitten die ze ook kust. Speelt ze een dubbelspel? Wat later doet ze bij hem  net alsof er niets aan de hand is. Ze hebben weer seks. Ze wil echter de vluchtelingen fotograferen en daarom moet Adam alleen verder. Via Istanbul wil hij naar Shanghai, want in het Verre Oosten staat zijn geld geparkeerd. Hij pakt de trein naar Istanbul, maar laat cash geld achter voor Lili.

SHANG 
In Istanbul laat Adam een vals paspoort maken, waardoor hij moeilijker te traceren is, wanneer de politie achter hem aanzit. Daarna vliegt hij door naar Shanghai waar zijn broer woont. Hij zoekt contact met hem, maar zijn broer klinkt niet erg enthousiast. De volgende dag spreken ze af en ook in dat gesprek sinds jaren blijft Robert  eerst  terughoudend. Later draait hij wat bij. Ook in Shanghai laat Adam een paspoort maken. Robert leidt hem rond door zijn moderne fabriek in huiden en tassen. Hij voelt zich moreel verantwoord voor de werknemers die vaak in China worden uitgebuit. Hij is dus anders dan zijn broer.
Adam beschrijft in flashbacks zijn vader Hans die de fabriek in Rotterdam heeft opgezet. Op weg naar zijn valse pas ontmoet hij een Chinese escortgirl en zij is hem erg gewillig, al of niet onder invloed van drugs.  Dan ontvangt Adam een berichtje van Lili dat ze eraan komt. Lili wacht op Adam in de lobby van het hotel. Hij wil zijn nieuwe liefde ook aan zijn broer voorstellen en er wordt een afspraak gemaakt. Daarna wordt er weer heel wat goedgemaakt door Lili in bed.
Adam die weer weg wil, bezoekt zijn broer voor een een laatste keer. Ze hebben een gesprek waarin duidelijk wordt dat beiden een ander beeld van hun vroegere onderlinge relatie hebben. Adam denkt dat hij zijn broertje altijd heeft beschermd en Robbert vindt juist dat hij beknot werd door Adam. In het gesprek vertelt Adam dat hij fraude heeft gepleegd en de boel in Nederland  heeft opgelicht. Robert (moreel sterker dan Adam) wordt boos en er volgt een vechtpartij tussen de beide broers ( Kaïn en Abelmotief).
Op wereldniveau zijn er weer aanslagen gepleegd in Londen, Parijs  en Italië.  

SJØ 
Deel vier speelt zich enige tijd later af in het Noorse Sognefjord. Lili heeft hem de plek aangeraden. Er is een vakantiecamping die genoemd is naar de filosoof Wittgenstein. Die wordt gerund door de Turid (een wat stuurse vrouw die ook huisarts is, maar in de zomer de camping runt.) De camping wordt vooral bezocht door studenten. Verder is het er erg stil en geïsoleerd. Toch komt er al snel een seksuele toenadering tussen Adam en Turid.  Ze ontdooit en toont zich een relaxte vrouw die er geen been in ziet om met hem te neuken. In de winter moet Turid terug naar haar man en gezin. Adam belooft op de camping te passen; hin moet de strijd aangaan met de winterse elementen. Op een bepaald moment raakt hij volkomen geïsoleerd, doordat een ijsberg de toegangsweg naar de buitenwereld afsluit.  Hij doet een  poging de filosofenhut te bereiken, voor bereik met zijn telefoon. Hij heeft contact met Lili die hem een compromitterende foto stuurt van haar en Robert, gemaakt in Shanghai. heeft ze ook zijn broer verleid? Hij wordt jaloers en boos tegelijk.  Op de terugweg valt hij en hij verwondt zijn been. Daardoor raakt hij opgesloten in zijn hut en de wond begint verdachte plekken te vertonen. Hij vraagt Lili om hulp. In een visioen ziet hij zijn opa Josef, die hem moreel steunt. In de oorlog  is Josef Landau door de nazi's geëxecuteerd. Moreel gezien  was hij ook weer heel wat beter dan zijn kleinzoon Adam.
Ineens verschijnt Jaffe (Adams zoon) is een kano in het fjord. Hij is gewaarschuwd door Lili en hij helpt, zijn vader, scheert zijn baard af en verzorgt de ontstoken wond door het abces open te snijden. Daarna blaast de politie de ijsberg op en wordt Adam gearresteerd voor de fraude die hij heeft gepleegd. Jaffe die rechten studeert,  heeft van Lili de toedracht gehoord en geeft zijn eigen vader aan. 

ØY
Adam is veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf,  maar zit in een experimentele vrije gevangenis. Turid mag hem bezoeken en tijdens zo'n weekend hebben ze weer volop seks. Ze heeft een open huwelijk met haar man. Ze krijgt een liefdevolle relatie met Adam. Adam denkt tijdens zijn straf over zijn leven na en over de zin van zijn bestaan. Hij schrijft ook Robert een brief.
Op een keer praten Turid en Adam over het gestolen geld. Lili is na de arrestatie een keer in de hut geweest en heeft het geld dat verstopt zat in de sportschoenen van Adam weggehaald. Hij had haar het dat geheim  verteld. Lili neemt weer contact op om een afspraak te maken. Tijdens dat gesprek dat op de veerboot plaatsvindt, komt de ware aard van Lili boven. Ze wil geld zien  om dat te gebruiken voor haar terroristische organisatie die steeds aanslagen in Europa heeft gepleegd en ook weer nieuwe beraamt. Zo niet dan heeft ze een seksfoto van haar met Jaffe die ze op het internet zal verspreiden. Door de chantage wordt Adam zo boos dat hij haar wil vermoorden. Hij vliegt haar aan, maar de veerman Olof behoedt hem voor een moord. Als Lili wegvlucht, geeft Adam haar aan bij de politie. Als ruil voor die belangrijke  informatie over aanslagen mag hij verkorting van zijn straf;  hij wordt bewaker van criminelen op een paradijselijk eiland, waar ook Turid wekelijks naar toe komt om de liefde te bedrijven. Adam heeft nu wel inzicht in zijn leven. Hij is van plan de rest van het gestolen geld aan Olof te schenken, opdat die een nieuw leven kan beginnen. 

In visioenen ziet hij zijn overleden moeder die zegt dat hij geen schuld heeft aan haar dood en zijn opa Josef die het heeft over de moraal van de mens in een slechte wereld. Er zijn 36 mensen benoemd die alles in het oog moeten houden. Jaffe is er één van.
Het laatste hoofdstukje is dan van filosofische aard. Adam heeft zijn louteringsproces ondergaan, is blij met zijn simpele leven met Turid. Hij weet ook dat dood en scheiding in ieders leven zullen voorkomen. Maar voorlopig is hij meer dan tevreden.

 

Personages

LIli

Lili is een aantrekkelijke vrouw. Ze is een helper voor Adam in het eerste deel van de roman. Maar ze wordt een tegenspeler in het vervolg. Ze zit achter het geld van Adam aan om daarmee aanslagen te kunnen bekostigen. Adam wil haar aan het einde vermoorden, maar wordt daarvan weerhouden door Olof. Prototype van de femme fatale.

Turid

Turid lijkt in het begin van de kennismaking met Adam een wat stuurse vrouw, maar uiteindelijk wordt ze een helper voor hem. Ze heeft de ware liefde voor hem opgevat en heeft met haar echtgenoot afspraken gemaakt dat ze hem mag bezoeken in de gevangenis en later hem kan vergezellen op het paradijselijke eiland.

Robert Landau

Robert is de ene helft van de Bijbelse broers Kaïn en Abel. Hij heeft zijn broer al een lange tijd niet bezocht, o.a. vanwege de dood van zijn moeder. Hij geeft Adam daarvan de schuld. Hij heeft de fabriek van zijn familie overgenomen. Hij lijkt moreel sterker in zijn schoenen te staan dan zijn broer. Hij denkt ook heel anders dan Adam over de periode dat zijn broertje hem in bescherming nam. Het komt tot een handgemeen wanneer ze in Shanghai over die periode praten. Adam bekent dat hij fraude heeft gepleegd en Robert wordt daarom woedend. Na de veroordeling hebben ze geen contact meer met elkaar.

Jaffe Landau

Jaffe wordt in de steek gelaten door zijn vader. Tot aan zijn verschijning in Noorwegen lezen we weinig of niets van hem. Hij lijkt eerst de helper van zijn vader die geïsoleerd in een fjord zit opgesloten. wanneer hij hem verzorgd heeft, blijkt hij juist een tegenstander te zijn. Hij heeft zijn vader aangegeven bij de politie. Eigenlijk is dat wel een verraad aan de vader en heeft die daad een oedipaal trekje. Zijn opa Josef praat dat handelen goed, omdat Jaffe een van de zesendertig rechtvaardigden in de wereld is. Jaffe studeert ook rechten.

Adam Landau

Adam is de mens die over zijn leven nadenkt. Hij is niet 100 % goed maar ook niet 100 % slecht. Hij pleegt fraude, omdat hij zich de vrijheid wil geven een ander leven te gaan leven. Je kunt hem als lezer onmogelijk onsympathiek vinden. Hij lijkt het bijvoorbeeld met zijn broer het beste voor te hebben, maar die vindt dat niet. hij heeft een schuldgevoel over de dood van zijn moeder. Die praat hem dat later in een visioen uit zijn hoofd. Hij dacht het paradijs te kunnen betreden met Lili, maar het wordt uiteindelijk Turid die daar wel in slaagt.

Quotes

"Niet omdraaien, fluisterde een stem achter hem in zijn oor, ik weet waar jij mee bezig bent. Jij moet je leven omgooien. Hij keek om maar zag niemand. En in die beweging, terwijl hij zijn hoofd weer terugdraaide, spatte met een snoeiharde knal de pyloon van het monument op de Dam uiteen." Bladzijde 12

"Dood en breuk zullen zich altijd voordoen. Ook Turid zal misschien op een dag verdwijnen. Of hijzelf. maar niet zonder echo of het licht dat zij tweeën weerkaatsen." Bladzijde 351

"'Niemand was schuldig aan het bizarre ongeluk. het waren de wegwerkers, de slaap nog in hun ogen, die hun pyloontjes zo onzuiver hadden geplaatst, die al; grapjes makend witte strepen hadden getrokken, die het verzuimden om jou met lichtsignalen in de enige goede baan te leiden." (de moeder van Adam in een illusie)" Bladzijde 346

"Hij kleedt zichzelf uit tot op een zwembroek, pakt een scheermes en laat zich in het water zakken. Adam schaamt zich omdat niet hij als vader zich over zijn zoon ontfermt maar andersom. Hij heeft zich de laatste tijd vaak afgevraagd wie degene was die zijn vrouw en kind in de steek heeft gelaten. [...]. Alsof een kind iets was dat bij de failliete boedel hoorde die hij bij zijn vrouw achterliet." Bladzijde 284

"Het ging hem niet om het geld, rijkdom was niet zijn drijfveer. Het was de vrijheid die hij nastreefde met het geld om eindelijk zijn ware zelf de ruimte te geven. Hij wist wat hij waard was, hij had alleen nooit de juiste vorm gevonden. Zich een leven lang laten afleiden van de hoofdweg." Bladzijde 85

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Adam (let op de naam) bezint zich op zijn leven als hij halfweg is. (een 40-er). Is dit nu wat hij van zijn leven gemaakt heeft? Hij heeft geen spectaculaire baan, geen huwelijk meer; het contact met zijn zoon en broer is nihil en hij voelt zich schuldig aan de dood van zijn moeder. Hij krijgt vlak voordat er een aanslag in Amsterdam wordt gepleegd, een anonieme boodschap van mysterieuze aard. "Je moet je leven omgooien." Adam, doet dat ook: hij steelt geld van de organisatie voor Goede Doelen en stort dat grote bedrag voorlopig op buitenlandse banken. Hij is nu vrij om wat te doen en hij begint een nieuw leven in de 'criminaliteit.' Hij verlegt duidelijk zijn morele grenzen over wat goed en kwaad is. In het verhaal gaat hij op zoek naar zichzelf en hij moet zoals dat bij een queeste altijd het geval is moeilijkheden overwinnen. Daar is bijvoorbeeld Lili die zijn hoofd op hol brengt. Ze is aantrekkelijk, goed in seks, maar ze blijkt uiteindelijk toch de femme fatale te zijn, die zijn geld wil hebben om de aanslagen die de organisatie waar ze lid van is, te kunnen steunen. Ze is bereid daarvoor ver te gaan door seks te hebben met zijn broer en zoon en om de foto's daarvan te gebruiken als chantagemiddel. Ze heeft daarvoor als de misdaad verraden aan de zoon van Adam, die hem wel helpt om in leven te blijven. Dat verraderlijke gedrag brengt Adam bijna tot een moord, waardoor hij zedelijk ten onder zou zijn gegaan als een protagonist in een Griekse tragedie. Nu wordt hij gered door veerman (!) Olof , die hem van de moord weet af te houden. Ook mooi symbolisch als je naar de Griekse mythologie en veerman Charon kijkt. Omdat hij Lili zelf nu ook aangeeft bij het gezag, krijgt hij verkorting van zijn straf en mag hij op een paradijselijk eiland in Noorwegen zijn tweede Eva vinden. De Noorse Turid maakt hem het leven een stuk gemakkelijker. Het leven draait dus eigenlijk niet om geld, maar om de ware liefde te vinden. Dat zou je ook als lezer uit deze 'avonturenroman' kunnen lezen. (Paradise regained)

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Er is in het verleden een moeizame liefdesrelatie met zijn vrouw keet van wie hij zich laat scheiden. Hij ziet dan als de nieuwe Adam veel in de liefdesrelatie met de jongere Lili, die hem ook seksueel gezien kan opwinden. Ze blijkt later echter alleen op zijn geld te zijn uit geweest. Dat wilde ze gebruiken voorn een anti-kapitalistische organisatie die in Europa aanslagen pleegt. Als ze hem probeert te chanteren op de boot naar zijn eiland, wil hij haar vermoorden. De veerman (!) Olof houdt hem tegen. De struise Noorse Turid (arts) wordt zijn nieuwe Eva. Eerst hebben ze alleen seks omdat ze samen op de camping verblijven, maar ook na zijn veroordeling blijft ze de seksuele relatie in stand houden. Turid wil naaqst haar saaie man een minnaar van wie ze houdt. Tot aan het einde lijkt die laatste relatie te lukken, al filosofeert Adam dat het leven altijd gedomineerd zal worden door 'Dood en Breuk". Liefdesrelaties horen natuurlijk in het ontwikkelingsproces in het leven van de mens. Bij welk type vrouw kun je je het meest jezelf blijven of worden?

Queestemotief

Natuurlijk is Adam (let op de naam!) een zoektocht naar de ware zin van het bestaan. Daarom reist hij ook over de gehele wereld om zichzelf uiteindelijk terug te vinden op een stil Noors eiland. Met Turid (zijn nieuwe Eva) kan hij daar zijn tweede paradijs opbouwen. In feite heeft hij dus in de klassieke zin van het woord in de literatuur een louteringsproces ondergaan. Hij merkt ook dat geld je helemaal niet gelukkig maakt. Hij is van plan zijn gestolen geld aan een ex-moordenaar te geven.

Vader-zoonrelatie

Adam Landau is geen goede vader voor zijn zoon Jaffe, die hij na de scheiding met Keet nauwelijks meer heeft gezien. Hij komt later tot het besef dat hij het contact wil herstellen. aan het einde van de roman komt Jaffe als een deus ex machina het verhaal binnenvaren en hij heeft zijn vaders wandaad aan de Noorse politie gemeld. Hij helpt eerst zijn vader door hem te verzorgen aan zijn wond en aan zijn verwaarlozing. (zie het citaat onder nummer 4) Daarna overhandigt hij hem aan de politie. Hij is moreel beter dan zijn vader en lijkt in dat opzicht ook op zijn moreel gezien betere overgrootvader Josef die de confrontatie met de nazi's niet uit de weg ging.

Relatie tussen broers

Adam denkt dat hij zijn vier jaar jongere broer altijd goed beschermd heeft, maar als hij hem bezoekt in Shanghai vertelt zijn broer in een emotioneel gesprek dat hij het juist andersom heeft aangevoeld. Hij vond het helemaal niet prettig dat zijn broer zich zo met zijn leven bemoeide. Hij wil hem dan eigenlijk eerst niet ontvangen. Ze zijn ook tegenpolen, waarbij je in Bijbelse termen kunt denken aan een Kaïn en Abelrelatie, waarbij jaloezie een rol speelt. Robert heeft een goed gezinsleven en is succesvol als directeur van de fabriek die hij heeft overgenomen. Adams huwelijk is verbroken, hij ziet zijn zoon Jaffe nauwelijks en hij denkt in het begin na over zijn tot dan niet gelukte leven.

Schuld (gevoel)

Adam heeft een sterk schuldgevoel gekregen, omdat hij zich verantwoordelijk voelt voor de dood van zijn moeder. Terwijl hij achter het stuur zit en een onvoorzichtige manoeuvre uithaalt, omdat hij zijn moeder verbiedt een sigaret te roken, raakt de auto van de weg..

Dood

De dood speelt een rol, vooral in het familieleven van Adam. Zijn moeder heeft een auto-ongeluk niet overleefd, zijn vader is aan een hartaanval overleden en zijn opa Josef is door de nazi's geëxecuteerd.

Overspel

In Noorwegen runt Turid een vakantiecamping.Tijdens Adams verblijf wil ze wel met hem naar bed. Maar ook daarna (als hij is veroordeeld) heeft ze weekendjes waarin ze hem opzoekt. Het is eerst een wat stevige, pronte vrouw die langzaam ontdooit en voor Adam tenslotte wel de Eva is die hij weer terugvonden heeft.

Goed en kwaad

De roman is ook een verhaal over goed en kwaad en de grens die daartussen soms flinterdun is. Adam is geen puur slecht mens. Hij steelt weliswaar geld van zijn werkgever, maar helpt ook mensen uit de nood: de vrouw in Amsterdam, Lili in de trein, hij helpt Turid met de camping, zoals hij vroeger altijd zijn broertje heeft geholpen en beschermd. Weliswaar heeft die dat anders ervaren. Ook zijn familieleden zweven steeds tussen goed en kwaad in. Jaffe studeert rechten maar verraadt zijn vader aan de politie. Lili helpt vluchtelingen, maar is ook verantwoordelijk voor aanslagen. Mutatis Mutandi geldt het ook voor de vader en opa van Adam. Robert heeft in China een fabriek waar personeel wordt afgebeuld, maar hij probeert er toch het beste van te maken. Zegt Reisel niet dat er in ieder mens wel iets goed zit en in ieder mens ook iets slecht?

Wo ii: jodenvervolging

Er is door de executie van Josef Landau ook een link naar de Joodse afkomst en de Jodenvervolging door de nazi's in de Tweede Wereldoorlog.

Chantage // afpersing

Lili probeert Adam af te persen. Ze weet dat hij nog veel geld heeft staan op diverse baken. Ze wil dit hebben om aanslagen te plegen. Weigert hij dat, dan zet ze seksueel getinte foto's van zijn zoon Jaffe en zijn broer Robert op het internet.

Motto

"Er is altijd een andere kant, altijd."
- Jean Rhys, Wide Sargasso Sea 

Een mooie filosofische gedachte die goed bij de inhoud van de roman past en zeker op de hoofdpersoon Adam  van toepassing is.

Titelverklaring

Adam is de naam van de hoofdpersoon, de veertiger Adam Landau.

Structuur & perspectief

De bijna klassieke roman (queeste over de loutering van de mens) is in vijf grote delen onderverdeeld. Die zijn op hun beurt weer onderverdeeld in hoofdstukken die genummerd zijn. De titel van de vijf delen verwijzen steeds naar plaatsnamen waar het verhaal zich afspeelt.
A’DAM  : 6 hoofdstukken
ZÜR : 8 hoofdstukken
SHANG : 14 hoofdstukken
SJØ : 11 hoofdstukken 
ØY :8 hoofdstukken.
 Afgezien van enkele korte flashbacks (ongeluk met moeder, ontmoeting Mercedes, huwelijk Keet, executie opa)  wordt het verhaal vrijwel chronologisch verteld. 
Het perspectief berust bij de personale verteller Adam Landau. Hij vertelt in de o.v.t. in de eerste drie delen  en in hoofdstuk 8 van het vierde deel gaat de verteller over in de o.t.t. Er is niet direct een aanwijsbare reden voor.  

Decor

Het valt niet goed uit de tekst op te maken in welk  jaar de roman speelt. Gezien de aanslagen die nog niet in de Europese actualiteit hebben plaatsgevonden, moet je denken aan een tijd in de nabije toekomst. De vertelde tijd is enkele jaren, zeker nadat Adam gearresteerd is en op een Noors gevangeneneiland zijn straf uitzit.

Wat de decors betreft heb je door de hoofdstukkenindeling een goede aanwijzing in welke steden de roman zich afspeelt. Het begin is in Amsterdam, daarna een treinreis naar Zürich, een kort verblijf in Istanbul,  een vliegreis naar Shanghai. Daarna een vertrek per vliegtuig naar Noorwegen naar de camping Wittgenstein in Sognefjord en de laatste episode speelt in het Noorse  Bastoy. Het zijn ook decors die op de achtergrond een rol spelen bij de morele instelling van Adam L. 

 

Stijl

Wanda Reisel hanteert een vlotte vertelstijl, met realistische dialogen en ze mijdt moeilijke woorden. Door de gehanteerde stijl leest het boek vlotweg. Ze doet in haar metaforen "ook niet erg moeilijk"; ze zijn niet gezocht of poëtisch, maar roepen haarscherpe beelden op. 

Metaforen in deze roman:
(blz. 21) "De gigantische afgebrokkelde kies die het monument was geworden, werd de eerste dagen bedolven onder de bloemen en knuffels."
(bl. 25) "De Japanse had gelijk, liefde is breekbaar, een naakt zeedier dat met een schokje ineenkrimpt als je het met blote vingers aanraakt."
(blz. 292) Hij kijkt om naar camping Wittgenstein die hem dit afgelopen halfjaar heeft verborgen. De donkerbruine chalets lichten een beetje op door de sneeuw en de vale zon. De huisjes lijken op deze afstand triest, gebruikte theezakjes in de sneeuw."
(blz. 302) "Je moet accepteren, zegt hij tegen zichzelf, dat er een handige acteur in je huist die in aantrekkelijke vermommingen een gevaarlijk spel met je speelt. Onder die vermomming blijkt hij je tegenstander te kunnen zijn die jou kapotmaakt."
(blz. 334) "Geschrokken komt ze overeind, kijkt in paniek om zich heen, herpakt zich en springt op als een bang hert."
(blz. 345) "Zijn koosnaam had hij al zo lang niet meer gehoord, zijn hart sprong op als een hondje, pootjes in de lucht."

Slotzin

Zolang iets heel is moet je het koesteren. Al zitten we ieder opgesloten in ons lichaam, al zijn er zoveel gedachten die een ander kan lezen, niemand is er alleen voor zichzelf. Kijk maar. Zijn hand nu op haar rijzende en dalende buik. En dit. Zijn lippen die haar tussen haar schouderbladeren kussen. Daar. dat is alles wat er is.

Bijzonderheden

De namen spelen in deze roman een symbolische rol.
Adam wordt natuurlijk gebruikt voor de eerste mens, die het paradijs moet verlaten. Adam staat dus eigenlijk wel symbool voor de mensheid in wie altijd een kern van goed en kwaad in de wereld  schuilgaat. Stond in het paradijs van Adam niet de boom van de kennis van het goed en kwaad?
De opa van Adam heet Josef. Daarin zit een verwijzing naar God die mensen inspireert. Is Josef  Landau niet de figuur die na zijn dood toch een inspiratiebron voor Adam is? Fluistert hij niet in dat Adam zal moeten veranderen in zijn leven?

Jaffe wordt in het Hebreeuws vooral gebruikt voor meisjesnamen. Wil de schrijfster daarmee iets aangeven? 
Zo'n zelfde idee kan er achter het gebruik van de naam Mercedes zitten: de transgender met wie Adam seks heeft gehad die toch ook een naam heeft die met mannen kan worden verbonden. 

Lili kan een verwijzing zijn naar de Joodse naam Lilith. In Wikepedia daarover:
Lilith (Hebreeuws: לילית) is een vrouwelijk demonisch figuur in de joodse mythologie, mogelijk gebaseerd op een demonisch wezen in de Mesopotamische mythologie. Ze werd voor het eerst vermeld in de Babylonische Talmoed in de 3e-5e eeuw, en ontwikkelde zich in middeleeuwse joodse literatuur tot Eva's voorganger als eerste vrouw van Adam.

Haar precieze voorstelling verschilde, maar globaal werd ze geassocieerd met het kwaad, ziekte, de nacht, het verleiden van mannen] en kindermoord. In de joodse folklore werd haar rol de verpersoonlijking van de angst voor buitenechtelijke aantrekking en seks, en het prematuur overlijden van kinderen. In de moderne tijd wordt vaak Lilith positief gewaard als vrijgevochten vrouw in feministische kringen.

Beoordeling

"Adam"  is een  vlot lezende roman over een man die in een soort midlifecrisis verkeert en na een aanslag in Amsterdam het roer omgooit om voor zichzelf door middel van fraude een zekere levensvrijheid te scheppen. Het is eigenlijk een soort avonturenroman waarin veel gebeurt. Seks wordt ook zeker niet vermeden.

Wanda Reisel schrijft graag over mensen met een tekort of mensen die niet deugen. In ieder mens zit immers wel een goede of een slechte kant. De stijl van Reisel is   vlot, de bladspiegel aantrekkelijk en ook de structuur van de roman is niet moeilijk. Het is een vrijwel geheel chronologische roman in de klassieke zin van het woord.  Ondanks de 350 bladzijden kun je de roman relatief snel lezen.

Natuurlijk is "Adam"  goed te combineren met andere romans waarvan het thema ook de zin van het bestaan  en de midlifecrisis  is.  Je kunt dan o.a. denken aan:
Mensje van Keulen -  Bleekers zomer 
Toine Heijmans - Op Zee
Joke Hermsen - Blindgangers 
Herman Koch - Denken aan Bruce Kennedy 
Coen Peppelenbos - De valkunstenaar
Jan Vantoortelboom- De man die haast had 
Gerbrand Bakker- Boven is het stil 
 

Recensies

"Het schiet alle kanten op; een dragend thema ontbreekt. Daardoor gaan de verschillende episoden van het verhaal niet werkelijk een groter verband aan met elkaar. De gebeurtenissen stapelen zich min of meer willekeurig op, niets stuwt onverbiddelijk een bepaalde richting op. De urgentie ontbreekt, heet dat dan. Op een roman die maatschappijkritisch en spannend wil zijn is dat een flinke aanslag. Maar die weergaloze knal op de Dam, ja, díe blijft nog lang in de oren nadreunen." https://www.volkskrant.nl...~b02c67d6/

"Wel luidt het de ontknoping van de roman in, de vette clou die er toch nog inzit, en die ten langen leste de vraag beantwoordt of Reisel het nou meende, met dat droommeisje Lili, die eigenlijk te mooi en gewillig was om waar te zijn, met die malle aanslagen (‘Ze waren bezig de fallussen van het Westen te castreren’), met die fnuikende oninteressantheid die aan de hoofdpersoon kleefde. Dat antwoord is bevredigend, maar niet zaligmakend: de ontknoping maakt duidelijk dat Adam én ontroerend én een soort satire wilde zijn. Die dubbele ambitie neemt je uiteindelijk voor Reisels project in, maar dan vooral als grootse mislukking. Juist de maatschappijkritische ondertoon van de satire maakt dat de roman nog suffer in de soep loopt dan al gedacht. En ontroerend? Nee, de roman blijft te gek om waar te voelen." https://www.nrc.nl/nieuws...l-a3651613

"Wanda Reisel beoefent in 'Adam', net als in haar vorige boeken, een brede, psychologiserende stijl waarmee ze haar veelkantige protagonisten met genadeloze empathie uittekent. Ze heeft een bijzondere gave om het menselijk tekort en het menselijk lot te verbeelden, vol nuances en gevoel voor paradoxen en contradicties maar vooral toch met rake formuleringen zoals hier, als Adam zijn vermeende verliefdheid voor Lili benoemt: "Maar zo is het toch niet gegaan? Herinneringen kunnen je met onopvallende slordigheid en mistigheid om de tuin leiden, alsof de grote choreograaf daarboven niets beters te doen heeft dan vlak voor je neus een afleidende sluierdans uitvoeren." 'Adam' is het démasqué van de door zichzelf beetgenomen mens. Reisels stijl maar ook haar benadering van het menselijk gedrag heeft iets analytisch; zelfs op de meest emotionele momenten, zoals in de erotische passages, houdt ze haar personages een spiegel voor. Dat levert in 'Adam' een voorbeeldige, rijke roman op, thematisch hecht, maar veelkleurig uitgewerkt." http://www.wandareisel.nl...Itemid=275

"Mooi tv-interview op zondag 20 januari 2019 over de inhoud van de roman." https://www.vpro.nl/boeke...isel~.html

"Maar gelukkig is Reisels rijke roman geen rebus, want ook die verwijzingen zet ze verrassend naar haar hand: alles ten gunste van het verhaal dat ze wil vertellen, dat van de gevallen man Adam en zijn tragische queeste door een ontmannende wereld – die hem naar zichzelf zal voeren, naar wie hij werkelijk is. Eén eigenschap van – of liever sensatie bij – Wanda Reisels roman heb ik nog niet genoemd, en dat is de roes die dit boek opwekt, de roes waardoor je juist geen pas op de plaats wilt maken wanneer je een associatie krijgt met eerdere lectuur, met andere schrijvers, met actualiteit, met geschiedenis, wanneer je een verwijzing herkent. De roes die je als lezer wilt bewaren voor de duur van die ervaring. Dat zit niet zozeer in de bestanddelen, denk ik. Want in alle gemoede vraag ik mij af, wanneer ik over bovenstaande verhaalverwikkelingen zou lezen, of ik warm zou lopen voor zo’n roman. Het zit ’m dus vooral in Wanda Reisels muziek en dat is het ware kunststuk." https://www.vn.nl/de-boek...da-reisel/