Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2014
• 144 pagina's
• Uitgeverij: Atlas/ Contact

Flaptekst

Eerste zin

AL ZOLANG HIJ zich kon herinneren, voelde Leon meer dan hij liet zien. Daardoor dachten de mensen dat hij een sterke man was; dat hij een innerlijke kracht bezat die verdriet en pijn op een manier sneller dan de tijd kon verwerken.

Samenvatting

Leon is zes jaar oud als zijn vaste oppas Elsie -16 - vergeet het zolderluik te sluiten en een doodsmak maakt. Ze breekt een ruggenwervel en heeft een hersenbeschadiging. Ze wordt in een inrichting (Home Windekind) opgenomen en Leon moet haar van zijn ouders elke zaterdag bezoeken uit een soort schuldgevoel. Hij woont met zijn ouders in Zeedorp in Zeeuws-Vlaanderen. Hij gaat op school in Hulst. Hier ontmoet hij een aardig  vriendje Bertrand.Die komt voor hem op als Leon  gepest wordt. Als Leon 12 jaar is, sterft zijn moeder. Hij weet eigenlijk niet waaraan.Later begrijpt hij dat ze aan depressies leed.Het is belangrijk voor zijn latere leven want hij heeft een heel ander tijdsbesef dan de meeste mensen. Je hebt niet zoveel tijd in je leven. Zijn moeder is 41 jaar  geworden.Bertrand gaat studeren, maar Leon gaat na een jaar werken op zijn oude school als conciërge. Wanneer hij een keer naar Bertrand gaat die stage loopt in Dublin, neukt hij met de dronken vriendin van Bertrand, Shauna. Hij vertelt het oprecht tegen Bertrand. Die valt er niet van achterover.
Bertrand komt later ook op de school werken.Daarnaast  komt er een mooie jonge vrouw Liliana werken die de oude geschiedenisdocente komt vervangen. Ze wordt seksueel begeerd door de rector, maar ze valt juist voor Leon. Hij mag haar dan ook inwijden in het vrouw-zijn. Later komt ze bij hem inwonen in Zeedorp. Leon blijft de informatie in zijn leven steeds delen met Elsie, ook al zegt ze nooit iets terug. Leon komt steeds vaker te laat. Hij heeft geen agenda en geen horloge en hij gaat zich op die manier de ergernis van de rector op zijn hals halen. Als bij Bertrand een jongen wordt geboren, gaan ook de eierstokken van Liliane kriebelen. Maar Leon wil geen kinderen en maakt in het ziekenhuis een afspraak om zich te laten steriliseren. Als Liliane dat merkt, wordt ze woedend en verlaat hem.
Hij heeft de laatste tijd alleen maar aandacht voor zijn zelf te bouwen motorbootje. Als die klaar is laat hij het bootje in de Westerschelde droppen, gaat daarna Elsie ophalen uit Home Windekind en gaat met haar varen. Omdat ze zo'n ellendig leven kent en om te voorkomen dat ze in haar eentje zal sterven. breekt hij haar nek. Ze is dan 47 jaar.  Er komt een rechtszaak van maar de directie van het tehuis geeft aan dat Elsie aan epileptische aanvallen leed en verkeerd gevallen kon zijn in de boot. Leon heeft daarna (hij was 37) nooit meer gesproken.  Hij wordt in een psychiatrische inrichting opgenomen.
Uit het eerste hoofdstuk blijkt dat Leon een kwart eeuw in de inrichting heeft gezeten, als hij het verhaal personaal vertelt. Hij is dan 62 jaar.

Personages

Liliane

Liliane is lerares (geschiedenis!) op school als ze Leon ontmoet. Ze voelt zich tot hem aangetrokken en ze worden een stel. Hij mag haar ontmaagden en ze komt bij hem wonen. Liliane is als alle andere vrouwen: ze wil een kind. Als ze merkt dat Leon achter haar rug om een sterilisatie wil laten uitvoeren, maakt ze het uit.

Bertrand

Bertrand is zijn schoolvriendje. Hij komt voor Leon op. Hij is net als Liliane wereldser en handelt "normaal." Hij krijgt een vriendin en later ook een kind.

Elsie

Elsie valt door het zolderluik en breekt een ruggenwervel. Ze kan daarna nauwelijks meer praten. Ze zit in een rolstoel en wacht op haar dood. Leon zorgt ervoor dat die wat eerder komt. Ze heeft de functie van toehoorster. na de dood van zijn moeder gebruikt Leon haar als praatpaal.

Leon

Leon vertoont afwijkend gedrag: hij heeft door twee voorvallen in zijn leven een heel ander tijdsbesef. Hij leeft zonder horloge en klok. Hij regelt de tijd zelf. Gaat in het begin van zijn baan steeds erg vroeg naar school, maar komt later vaak te laat. Hij wordt o.a. daarom ontslagen door zijn rector. Hij wil zich niet voortplanten en laat zich steriliseren. Hij maakt een einde aan het leven van Elsie en verdwijnt daarna in een inrichting. Daar zit hij al 25 jaar te wachten op de oneliner van Elsie(?): "een mens sterft altijd in zijn eigen armen."

Vader

De vader van Leon is geen belangrijk personage. Hij werkt in zeeland bij Dow Chemical. Hij lijkt zich verder weinig om Leon te bekommeren, net zo min als hij zich druk maakt om de dood van zijn vrouw.

Quotes

"Op het moment dat hij, verborgen achter een stapel dozen, door het zolderraampje zag dat de zon in een oranjerode sluier wegzakte en het al zwakke licht op zolder daardoor nog meer verduisterde, viel Elsie achterover door het trapgat. Ze was het luik vergeten dicht te klappen. Met een schrille kreet – zo scherp dat" Bladzijde 7

"Elsies val brak haar ruggengraat en de bloeding in de hersenen beschadigde haar voorgoed. Als hulp eerder ter plekke was geweest, dan zou de schade beperkter zijn gebleven. Dat is wat een dokter achteraf, na lang aandringen van haar moeder, moest toegeven, waarna zij op een avond bij Leons ouders aanbelde en dat feit in een mengeling van woede en verdriet meedeelde." Bladzijde 70

"Zijn leven lang aanvaardde hij iets waarvan hij dacht dat ze het toen had gezegd, al wist hij niet zeker of ze de woorden ook daadwerkelijk had uitgesproken. Hij dacht dat ze toen in zijn oor fluisterde: Een mens sterft altijd in zijn eigen armen." Bladzijde 11

"Ook op de lenteochtend dat Liliane Lavie de poorten van de school door stapte en de glazen klapdeuren die op de lange gang naar de leraarskamer uitkwamen opende, om ze voorzichtig weer achter zich dicht te klappen, was hij al aanwezig. Ze was te vroeg voor het eerste lesuur. " Bladzijde 26

"Zijn duim rustte op het zachte bot achter haar oor. Hij klemde zijn vingers zacht rond haar hals en drukte haar hoofd achterover. Daarna kuste hij haar. Voor het eerst was hij zich diep bewust van het verstrijken van seconden en terwijl hij haar kuste woelde een onrust als een onderaards wezen door zijn onderbuik; tegelijkertijd bij dat besef vulde een gloed van kwaadheid en hartstocht zijn lijf." Bladzijde 45

"ROEG IN DE ochtend, toen Leon zevenendertig jaar oud was en Elsie zevenenveertig, vertrok hij met de aanhangwagen en boot naar de haven van Terneuzen. Hij liet er de boot in het water hijsen, startte de motor en voer terug naar Zeedorp. Daar bond hij de boot met een dik touw vast aan de weidepaal. Hij ging zitten en keek een poos naar de naamloze motorboot." Bladzijde 73

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Het gaat in deze novelle helemaal over tijdsbesef. Leon maakt iets ergs mee als hij zes is en Elsie valt. Hij is twaalf als zijn moeder overlijdt en er opeens niet meer is. Hij stelt zich dan als levensdoel zonder horloge of klok te leven en de tijd naar zijn hand te zetten. Hij moet alleen ouder zien te worden dan zijn moeder werd. Kijk bij de verklaring van dit thema ook naar de genoemde citaten bij de titelverklaring.

Motieven

Vriendschap

Zijn beste vriend is Bertrand. Ze sluiten zo'n bloedbroederschap onder jongens. Bertrand helpt Leon op school als hij gepest wordt. Hij wordt later ook collega op school bij Leon. Hij is anders: wereldser en wil wel een kind.

Moeizame liefdesrelaties

Omdat Leon zich niet wilt voortplanten loopt zijn relatie met Liliane stuk. Zij wil namelijk wel dolgraag kinderen, maar Leon heeft een afspraak gemaakt om zich te laten steriliseren en zij ontdekt dat. Dat is het einde van hun relatie.

Schuldgevoel

Hoewel Leon er weinig aan kan doen voelt hij zich schuldig aan de val van Elsie. Hij gaat uit schuldgevoel bij haar op bezoek: elke zaterdag. aan het einde doodt hij haar uit de zorg dat ze niet alleen zal sterven.

Moord

Eigenlijk vermoordt Leon Elsie maar het is een daad uit medelijden met haar. Hij voorkomt dat ze eenzaam sterft.

Schoolleven

De vriendschap speelt zich af op school. Leon wordt conciërge op school, later komt zijn vriend Bertrand er ook werken. Leon ontmoet Liliane op school en hij wordt door een jaloerse rector ontslagen (die aast zelf op Liliane).

Moeder-zoonrelatie

Leon is pas twaalf jaar als zijn moeder sterft. dat is ook de schrijver zelf overkomen. Hij vraagt zich voortdurend af waaraan zijn moeder is gestorven. In het boek rept zijn vader over depressies. In de werkelijkheid sterft zijn moeder aan een agressieve vorm van kanker.

Inwijding

Leon wijdt Liliane in op het gebied van de seksualiteit. Zelf had hij al seksuele ervaring opgedaan met Shauna, de Ierse vriendin van Bertrand, met wie hij vrijt als ze zich dronken aan hem opdringt.

Kindertijd & kinderleed

De kindertijd van Leon was niet leuk. Hij leed onder het ongeluk van Elsie en ook onder de vroege dood van zijn moeder.

Opdracht

Voor mijn broer 

Trivia

Vantoortelboom zegt dat dit boek autobiografisch is. Dat er in korte tijd drie boeken van hem verschenen zijn heeft te maken met het overlijden van zijn moeder op 42 jarige leeftijd aan een agressieve vorm van maagkanker, die erfelijk kan zijn. Hij was toen zelf zestien jaar en vaak alleen. Omdat zijn broer op kamers zat in Gent en zijn vader de hele dag de deur uit was om te werken, ging hij tenslotte lezen en daarna ook schrijven. Hij heeft niet onderzocht of hij de ziekte van zijn moeder draagt, want dat zou hem wellicht beroven van zijn innerlijke drijfveer, zijn onrust. De hoofdpersoon leeft ook met een eindpunt in gedachten en stelt daarbij ook nog prioriteiten. Hij vraagt zich af hoe dicht hij zijn medemens tot zich toelaat. In zijn visie is de mens onderhevig aan de tijd.

Titelverklaring

Leon is zelf de man die [geen] haast had. Hij verliest zijn moeder op jonge leeftijd: ze is maar 41 jaar en bij hem dringt het besef zich op dat je met de tijd op een bijzondere manier moet omgaan. Hij vindt ook dat hij als doel in zijn leven allereerst zijn moeder moet zien te overleven.

Er zijn dan ook veel verwijzingen naar de tijd in deze novelle.:
Een paar kenmerkende voorbeelden:
- Ik wenste toen dat ik die klok op de schouw kon vermorzelen en jouw jaren inhalen.
-Hij antwoordde voor zijn doen erg onberaden: ‘Het probleem, mevrouw, is dat men niet weet wanneer de tijd op is.’ (tegen zijn lerares die hem aanspoort iets te doen)
- ‘Je staat voor geschiedenis,’ schalde een stem opeens achter zijn rug. Hij draaide zich om en keek in het vrolijke gezicht van Bertrand. Ze schudden elkaar de hand (tijdens zijn reis naar Dublin)
-hij stelde zich voor een verschrikkelijke daad te hebben begaan, om zo levenslang te krijgen en zijn toekomst te kunnen slijten in een cel. De rust. Maar ook de veiligheid van het strikte tijdschema in een gevangenis. Het was een openbarend moment (idem)
-  Soms denk ik dat dat ook het eindpunt van mijn leven zal zijn: vijfendertig jaar. Alsof ik niet ouder mag worden. Het is een gedachte, daar ben ik me van bewust, maar wel een die pas kan verdwijnen als ik die leeftijd ben gepasseerd.’   Toen Elsie haar arm verlegde, besefte hij dat hij haar al die tijd had zitten strelen. Hij legde zijn handen in zijn schoot.     ‘Meer dan een ander weet ik waar ik op wacht. Laat de tijd zich maar haasten."
- . Ook zij maakte de fout om tijd als een vanzelfsprekendheid te beschouwen. Iedereen die hij kende – behalve Elsie – dacht tijd te kunnen beheersen naar eigen vermogen en goeddunken. Diep vanbinnen wist Leon dat hij een van de weinigen was die zich het werkelijke besef van voortschrijding eigen maakte. Hijzelf omhulde tijd. Zonder polshorloge, zonder klok.
- ‘Ik heb de jaren niet geteld dat ik daar heb gewerkt. Het leken er veel minder, maar het waren er zeventien. Dat is me achteraf meegedeeld door de secretaresse.​
- Tijd is een banaal mysterie, dacht hij, toen hij met zijn ogen ook haar hartenklop volgde op de huid van haar slapen. Hij stak een grijze lok achter haar oor. Daarna sloeg hij het portier dicht, klapte de rolstoel in en stak hem in de kofferbak.

ook al vanwege het bizarre tijdsbesef zal Leon geen kinderen willen hebben. Hij wil zichzelf niet over de grenzen van de dood heen laten voortleven. Hij moet daarvoor wel het offer van een geliefde brengen.
Hij zal in de armen van zichzelf doodgaan.

Structuur & perspectief

Het is maar een heel kort verhaal dat in heel korte hoofdstukken (soms een grote alinea) wordt onderverdeeld. Die hoofdstukken hebben gene titel.

In het eerste hoofdstuk is Leon 62 jaar en hij vertelt terug over wat er in zijn leven is gebeurd. Op 37-jarige leeftijd doodt hij Elsie, zijn vroegere oppas, uit mededogen. Na die tijd zit hij maar liefst 25 jaar in een inrichting waarover niets meer wordt verteld, want " Leon heeft niet meer gesproken."
Leon is een hij-verteller (personaal)  en hij vertelt in d e o.v.t. als achterafverteller.

Decor

Het decor is  een dorpje in Zeeuws-||Vlaanderen waar Leon is opgegroeid. Hij heeft school gedaan in Hulst (een iets grotere plaats) en hij gaat daar ook werken als conciërge. Een keer maakt hij een reis naar Dublin, waar zijn vriend Bertrand is gaan wonen.
Maar daarna blijft hij in Zeedorp. Als hij Elsie doodt, zit hij nog 25 jaar in een inrichting. Aan het einde is Leon 62 jaar.
Je kunt nauwelijks uit de gegevens opmaken wanneer de episode met de val van Elsie zich afspeelt. Dat zou wel eens midden vijftiger jaren zijn geweest, wanneer je aanneemt dat Leon  het verhaal aan de lezer vertelt omstreeks 2014.
Het is natuurlijk ook mooi symbolisch voor dit boek dat nu eenmaal gaat over de tijdsbeleving van de mens  en vooral die van de protagonist, dat er geen  jaartallen en data worden genoemd. Leon leeft immers zonder agenda en horloge.

 

Stijl

Vantoortelboom is een begaafde stilist. Hij schrijft poëzie. Zijn beeldspraken zijn geweldig mooi: Ik geef een aantal voorbeelden:
-Telkens als hij verzonk in die gedachten pakte hij haar hand, als was hij een lege batterij die stroom nodig had en kreeg hij die kracht via haar lichaam en geest binnen. 
- Leraars zijn de verdrevenen der aarde. Het legioen der zieke geesten,’ zei Bertrand spottend.    
‘Precies om die reden is het werk voor jou.’     ‘Dank je. Maar ik hou van het vak, niet van kinderen.’Hoe kun je dat nu weten? Je hebt nog nooit een jaar dag in dag uit met dezelfde kinderen gewerkt. Je zult zien, ze zullen aan je groeien als schimmels op een rotte boomstronk.
- Hij werd opeens bevangen door blijdschap. Alsof het waakvlammetje in zijn binnenste door een wind aangeblazen werd en een vreugdevuur ontstak.
-Toen hij haar arm aanraakte voelde die aan als vlees dat uit de diepvriezer was gehaald en lag te ontdooien op een bord in de keuken.
- Hij zou haar kunnen begeleiden door het gangenstelsel van de school als was ze een zeldzame mol met een witfluwelen vacht die hij, zwarte mol, moest beschermen en wie hij de weg moest tonen.
Jan Vantoortelboom is een genot om te lezen.

Slotzin

De directie van Home Windekind bevestigde dat Elsie, toen ze nog leefde, met het verstrijken van de tijd meer aanvallen kreeg. Zo’n aanval had ze op de boot. De krachtige stuipen deden haar lichaam opveren, waarna ze met haar nek op de bootrand belandde. Zo stond het uiteindelijk opgeschreven. Leon heeft nadien nooit meer gesproken

Beoordeling

Prachtige, kleine novelle over een jongen die moeite heeft met het begrip tijd. Iedereen om hem heen haast zich, maar hij heeft geen haast. Als hij zijn moeder maar overleeft.
Aanrader voor iedereen. Om over na te denken.

Recensies

"Twee lovende recensies die de schrijver zelf op zijn website heeft gezet in een PDF-bestand." http://www.janvantoortelb...-10-3-2015

"Het knappe van Jan Vantoortelboom is dat hij amper de gedachtewereld van zijn personages beschrijft en toch enorm veel diepte weet aan te brengen in de roman. Hoe Leon over bepaalde dingen denkt, wat hij voelt, het wordt vooral duidelijk uit wat hij doet en wat hem overkomt. Dat zorgt ervoor dat je als lezer zelf moeite moet doen Leon te begrijpen. Door de psychologie van de personages aan de lezer te laten kan de auteur volledig focussen op het verhaal en komt zijn beeldende stijl extra goed naar voren." http://mustreads.nl/recen...ortelboom/

"Deze auteur creëert werelden die op een bedrieglijke manier veilig zijn maar waarin van het ene moment op het andere het noodlot meedogenloos toeslaat. Melancholie en eenzaamheid maken nadien de dienst uit. Die leveren Leon 'een gezicht van steen' op. Bij het vorm geven van zijn verhalen vertrekt de schrijver steeds van intieme scènes, een microkosmos die geen beschutting biedt voor de graaiarmen van boze krachten. Jan Vantoortelboom is een sfeerschepper, een verteller en een beschouwer in één!" http://scriptor-boekrecen...t-had.html

"Diverse recensies van lezers op deze website. Allemaal lovend." http://www.hebban.nl/boek...oortelboom

"De man die haast had is essayistischer dan Vantoortelbooms eerdere werk. Hier staat het uitwerken van een idee, van misschien zelfs wel een kleine filosofie, centraler dan het neerzetten van een dramatisch veld. Het is kaler, koeler ook, en Vantoortelboom heeft zijn stijl er op aangepast. Het sappige Vlaams uit eerder werk is nagenoeg verdwenen; je hebt goed door dat hier iemand van de krullen af wil en nu wel weet welke gedachte hij naar voren wil schuiven." http://www.nrclux.nl/de-m...t/1359484/

"Verslag van een interview op televisie met de schrijver over zijn boek." http://reinswart.blogspot...n-die.html