Feitelijke gegevens
- 3e druk, 2007
- 219 pagina's
- Uitgeverij: Hoogland & Van Klaveren
Flaptekst
De geschiedenis van Woutertje Pieterse wordt door velen beschouwd als één van de belangrijkste Nederlandse klassiekers en doet voor velen zeker niet onder voor Max Havelaar. Deze roman over een dromerige, fijngevoelige jongen speelt zich af in het negentiende-eeuwse Amsterdam en is een grimmige en geestige satire op het bekrompen burgerdom. Echter zowel de spelling als het archaïsch taalgebruik vormen voor veel lezers een barrière. Reden genoeg voor een nieuwe editie van Woutertje Pieterse. Niemand minder dan Ivo de Wijs heeft zorggedragen voor de bewerking en bekorting van deze editie. Deze nieuwe versie zal hedendaagse lezers de gelegenheid geven opnieuw kennis te maken met dit prachtige werk dat voor vele schrijvers en lezers een inspiratiebron is gebleken.
Eerste zin
Het precieze jaar weet ik niet.Samenvatting
Woutertje Pieterse speelt eind 18e eeuw in Amsterdam. Het verhaal gaat over een jongetje, Wouter, dat opgroeit in een gezin zonder vader, met zijn moeder en vele broers en zussen. Het gezin is streng protestants en voor alles wordt ‘de Schrift’ aangehaald. Wouter wordt behandeld als een dom en lastig klein kind, waardoor hij weinig eigenwaarde heeft. Niemand legt hem zaken uit en hij worstelt met onbegrip voor veel gebeurtenissen in zijn wereld. Hij verliest zichzelf vaak in zijn fantasie en waant zichzelf in verre landen als koning of ridder. Wanneer hij stiekem boeken begint te lezen wordt dit alleen maar meer. Op een van zijn tochten hoort hij in zijn dromen een lokroep tussen de molens, die hij omdoopt tot Fancy. Hij wordt dan gevonden door een meisje dat Femke heet. Femke was de was aan het doen en Wouter is meteen verliefd haar. Wanneer Femke even naar binnen is beschermd Wouter haar schone wasgoed van een paar vervelende jongens en hij voelt zich net een held als in zijn boeken. Als dank geeft Femke hem een kus en Wouter is in de wolken. Vlak daarna raakt Wouter flink ziek. Femke komt hem zoeken bij hem thuis en wordt allesbehalve hartelijk ontvangen bij de familie Pieterse. Als Wouter weer beter is wil hij bij Femke langs en hij ontmoet ook haar moeder, juffrouw Claus. Tijdens zijn ziekte is Wouter in aanraking gekomen met een voorname dokter, meneer Holsma, waar hij naderhand ook vaak op bezoek gaat. De familie Holsma is niet gelovig en er gaat een nieuwe wereld voor Wouter open. Hij begint voor het eerst meer zelfstandig te denken en hij beseft dat er ook andere denkbeelden bestaan dan die van zijn familie. Wouters moeder geeft veel om wat andere mensen van haar denken en geeft Wouter dan ook tegenstrijdige boodschappen. Als hij volgens haar iets stoms heeft gedaan is hij niets waard, maar als een voornaam persoon er een andere mening op nahoudt kan ze soms compleet van mening veranderen. Ze heeft haar oudste zoon Stoffel erg hoog zitten, maar gedurende het boek blijkt dat ook hij eigenlijk niet veel weet. Dan is er ook nog juffrouw Laps, die vaak bij de familie Pieterse binnenvalt. Zij is nog veel strenger in het volgen van ‘de Schrift’ en wil iedereen overtuigen van haar gelijk. Verderop in het boek dringt ze erop aan dat Wouter met haar mee naar huis gaat, zodat ze hem kan overhoren over de preken van de dominee. Wanneer dit uiteindelijk plaatsvindt is ze opeens erg aardig tegen hem en Wouter krijgt er een ongemakkelijk gevoel bij. Het blijkt dat ze geen goede bedoelingen heeft en wanneer ze hem een kus wil geven vlucht Wouter weg. Bij Femke en juffrouw Claus leert hij ook pater Janssen kennen. Van zijn moeder heeft hij altijd geleerd dat ‘roomsen’ het niet bij het rechte eind hebben, maar hij kan goed opschieten met de vriendelijke man. Uiteindelijk moet Wouter gaan werken in de handel. Zijn eerste werkgever blijkt een oplichter te zijn en gaat er met de borg vandoor, waarvan Wouter uiteraard de schuld krijgt. Zijn tweede baantje is bij een betrouwbaardere firma, maar Wouter vindt het werk erg saai. Wanneer hij een paraplu breekt en er veel consternatie ontstaat, vlucht hij weg. Hij begint zich steeds meer af te zetten van het bekrompen milieu waarin hij is opgegroeid en creëert zijn eigen overtuigingen, zoals hij van dokter Holsma heeft geleerd. Het boek eindigt vrij abrupt, maar Ivo de Wijs heeft een slot toegevoegd. Hierin lezen we hoe Wouter uiteindelijk met Femke trouwt, onder toeziend oog van Fancy. Ze hebben hun eigen museum, waar dokter Holsma en pater Janssen voor hebben gezorgd. Moeder Pieterse is trots en roept dat ze het altijd al gezegd heeft.
Personages
Wouter
Wouter is een jongen die veel worstelt met zichzelf en zijn omgeving. Zijn streng gelovige familie wil hem niets uitleggen en noemt hem vaak dom, waardoor hij niets van de wereld snapt. Hij ontvlucht de echte wereld door boeken te lezen en te fantaseren over verre landen en koninkrijken. Gedurende het boek komt hij er steeds meer achter dat je een eigen overtuiging kunt ontwikkelen en begint hij zich af te zitten tegen het bekrompen milieu waarin hij is opgegroeid. Hij wil laten zien dat hij dapper is en zelfstandig, vooral aan zijn geliefde Femke.
Quotes
"Hij wilde graag doen wat voorgeschreven is om in de hemel te komen, maar het bidden zou zoveel beter gaan, meende hij, in 'n grot met kaarsen. Ook verveelden hem z'n broer Stoffel en z'n zusters en juffrouw Laps en de huisdominee en alles. Hij begreep niet waarom de hele familie niet naar Italië ging om daar een behoorlijke roversbende te beginnen." Bladzijde 22
"En de molens krasten en piepten: Karre, karre, kra, kra. Fanne, fanne, fan, fan. Sine, sine, sine, si. En de geluiden werden een liedje: Fanne, fanne, fan, fan... Sine, sine, si, si... Fanne, sine, fanne, sine... En het liedje werd een meisje. En het meisje werd een fee. Fanne sine... Fan... cy..." Bladzijde 24
"Wouter sprong 't kind achterna en haalde Emma uit het water. Maar toen ie nat en bemodderd werd thuisgebracht, zei juffrouw Laps "dat men de Here niet mocht verzoeken, en dat dééd men als men te water sprong zonder te kunnen zwemmen"." Bladzijde 58
"Wouter begon te begrijpen dat ie zich vergist had. Maar er was iets zo goedaardigs in het voorkomen en de manier van doen van 't meisje, dat hij zich tot haar aangetrokken voelde, ook al heette zij niet Fancy, maar Femke." Bladzijde 62
"Mijntje en Pietje... och, wat zeg ik: zo heetten de meisjes niet meer na de verhuizing. Truitje was Gertrude geworden. Mijntje heette nu Mina en wie haar een plezier wou doen, sprak de a uit als een e. Dat gaf zo'n Franse klank, vond ze." Bladzijde 71
"Ik wil niet te hard oordelen, maar ik geloof waarempel dat juffrouw Pieterse aardigheid begon te krijgen in Wouters ziekte. Ze vond het heel voornaam, zo'n dokterskoetsje voor de deur." Bladzijde 72
"Nog nooit was hij zo vriendelijk behandeld. Vanwaar dan zijn tegenzin? Hij herinnerde zich dat ze hem bij z'n vertrek 'n kus had willen geven en dat ie zich daar door 'n snelle beweging aan had weten te onttrekken. Waarom? Hij wist 't niet, maar als ie eraan terugdacht, voelde ie 'n zenuwachtige rilling, zoals de schok waardoor we soms gestoord worden ergens tussen waken en slapen." Bladzijde 104
"Het was nooit bij Wouter opgekomen dat 'n kwestie anders bekeken kon worden dan z'n moeder en Stoffel en andere - vanzelfsprekend volwassen - personen het deden. Ook hij, Wouter, bleek 'n overtuiging te kunnen hebben." Bladzijde 112
Thematiek
MaatschappijkritiekWoutertje Pieterse is een satire op het bekrompen burgerdom eind 19e eeuw. Daarom is maatschappijkritiek in mijn ogen het belangrijkste thema van het boek. Door de personages in het boek vrij duidelijk neer te zetten als dom, egoïstisch en zelfingenomen maakt Multatuli een statement over het burgerdom in zijn tijd. Naast maatschappijkritiek zijn ook coming of age en escapisme belangrijke thema's in het boek.
Motieven
Fancy
Fancy bestaat alleen in Wouters hoofd, hij heeft haar verzonnen toen hij bij de molens zat te dromen en associeert haar met Femke, die hij vlak daarna heeft ontmoet. Hij hoort soms haar lokroep en uit het slot van het boek blijkt ook dat Fancy alles in de gaten houdt. In feite is zij een soort God voor Wouter, nu hij steeds meer aan het geloof begint te twijfelen.
Bijbel
De Bijbel, of 'de Schrift' speelt een belangrijke rol in het boek. Het verhaal begint ermee dat Wouter zijn exemplaar van het Nieuwe Testament heeft verkocht, zodat hij het boek Glorioso bij de leesbibliotheek kan halen. Dit zorgt voor ophef in huize Pieterse en volgens juffrouw Laps zal het alleen maar erger worden met 'die jongen'. De vele gelovige personen halen vaak citaten uit de Bijbel erbij om hun mening kracht bij te zetten en dat draagt bij aan Wouters onbegrip voor de wereld, want hij begrijpt veel teksten niet en snapt niet waarom er erge dingen gebeuren als er een God bestaat. Ook is er een duidelijke scheiding tussen de protestanten, katholieken en niet-gelovigen, waar Wouter zich niks van aan trekt.
Trivia
Er bestaat een Woutertje Pieterseprijs, die sinds 1988 jaarlijks wordt toegekend aan het beste oorspronkelijk Nederlandstalige kinder- of jeugdboek dat het jaar daarvoor is verschenen.
Naar Wouter zijn onder andere de Woutertje Pieterschool in Leiden en de Woutertje Pietersestraat in Amsterdam vernoemd en in Amsterdam staat ook een beeld van Wouter en Femke op de Noordermarkt.
Titelverklaring
Wouter Pieterse is de hoofdpersoon of 'held' van het boek. Multatuli heeft de verhalen aanvankelijk niet geschreven om het als boek uit te brengen, maar Woutertje Pieterse is nu de verzameling van alle verhalen over de jongen. 'Woutertje' in plaats van 'Wouter' in de titel kan slaan op het feit dat Wouter veelal als kleine jongen behandeld wordt, die niet veel zelf kan. Gedurende het boek ontwikkelt hij zich steeds meer tot zelfstandig denker.
Structuur & perspectief
Woutertje Pieterse was oorspronkelijk een reeks verhalen die verspreid waren over de Ideeën van Multatuli. Het was niet zijn intentie om er een apart boek voor uit te geven, maar na zijn dood is dit door verschillende auteurs wel gebeurd. Ivo de Wijs heeft in deze uitgave zelf hoofdstukken toegevoegd. Het boek bestaat uit 45 hoofdstukken en een nawoord van de auteur. De hoofdstukken hebben namen die aangeven waar het hoofdstuk over gaat, zoals 'Femke zoekt Wouter' en 'Wouter bij de familie Holsma. Het verhaal wordt verteld vanuit een alwetende verteller. Deze verteller is sterk aanwezig en geeft ook vaak zelf zijn mening.
Decor
Het boek speelt zich af in Amsterdam, in de Franse Tijd. Dit eerste wordt expliciet genoemd door de verteller in het eerste hoofdstuk, maar ook later als Wouter door de stad dwaalt. Er wordt handel gedreven en er is veel reuring, wat past bij de hoofdstad in deze tijd. De Franse Tijd liep van het einde van de 18e eeuw tot het begin van de 19e eeuw. Uit de vele verwijzingen naar handel en overzeese reizen blijkt dat er een bloeiende economie was in Amsterdam in deze periode. Men geeft veel om aanzien in het verhaal. Als de familie Pieterse naar een ‘betere’ buurt verhuist krijgen sommige kinderen bijvoorbeeld andere namen, omdat de oude namen niet gepast meer zijn. Louwtje wordt Laurens, Truitje Gertrude en Mijntje wordt Mina.
Stijl
Multatuli heeft een bijzonder eigen schrijfstijl. In het boek is een verteller duidelijk aanwezig die vaak zijn eigen mening geeft. Ook maakt de auteur gebruik van veel dialogen. Hierdoor krijgen de personages echt een eigen geluid, want het taalgebruik wordt per persoon aangepast.
Een voorbeeld van de aanwezige verteller is bijvoorbeeld: 'De lezer weet toch hoop ik, dat de psalmen een geheel andere herkomst hebben?'. Dit komt na een citaat van juffrouw Laps: 'Zo is dat juffrouw, en ik heb er niks tegen dat het kind naar de kerk gaat, en ook al zingen ze daar telkens gezangen die door mensen zijn gemaakt...'
Een andere interupptie van de verteller is in het volgende voorbeeld te vinden: 'Wouter vond - let op! Hij begon zowaar uit zichzelf te denken! - dat de oude mannen er niet erg bloeddorstig of opvreterig uitzagen.'
In de dialogen wordt veel spreektaal gebruikt. Zo wordt 'een' vaak 'n' en 'mijn' vaak 'm'n'. Moeder Pieterse doet bijvoorbeeld de volgende uiting: 'Kom Stoffel, praat 'r 'ns mee... je zit 'r bij als een stenen beeld. Seg 'ns een gedichie op of vertel 'ns fan je school.'
Slotzin
En Fancy? Fancy zag dat 't goed was!Bijzonderheden
Deze uitgave is een bewerking van de vele verhalen over Wouter Pieterse die Multatuli heeft geschreven. Het was nooit zijn bedoeling om er een boek van te maken, maar dat hebben meerdere auteurs na zijn dood wel gedaan. Ivo de Wijs heeft de verhalen ingekort en bewerkt, om het verhaal goed leesbaar te houden voor de moderne lezer. Zijn versie is weer deels gebaseerd op de Volledige Werken van Multatuli door Garmt Stuiveling uit 1950.
Beoordeling
Ik vond Woutertje Pieterse een vermakelijk en bijzonder boek om te lezen. Door de bewerkingen van Ivo de Wijs loopt het verhaal vloeiend en is de tekst makkelijk te lezen, maar de specifieke stijl van Multatuli is wel behouden. Door de vele dialogen krijg je een goed tijdsbeeld en de personages zijn op een grappige manier neergezet. De satire is duidelijk en dat maakt het boek voor mij interessant. De opmerkingen van de verteller geven een bijzondere twist aan het boek en maken het verhaal speciaal. Ook vond ik het interessant hoe Wouter zich ontwikkelde gedurende het boek. Ik zou het daarom zeker aanraden aan scholieren.
Recensies
"Multatuli heeft nooit een boek geschreven dat Woutertje Pieterse heet." https://www.trouw.nl/cult...~b62c7a29/
"In de boekhandel heb ik de bewerking die Ivo de Wijs van Woutertje Pieterse heeft gemaakt met enig wantrouwen ingekeken." https://www.nrc.nl/nieuws...91-a936748
REACTIES
1 seconde geleden