Sonny Boy door Annejet van der Zijl

Zeker Weten Goed
Foto van Inez
Boekcover Sonny Boy
Shadow
Zeker Weten Goed

Boek
Auteur
Annejet van der Zijl
Lezen voor de lijst
Niveau 3 (15-18 jaar)Lezen voor de lijst Niveau 3 (15-18 jaar)
Genre
Roman
Non-fictie
Geschiedenis
Eerste uitgave
november 2004
Pagina's
304
Niveaus
vmbo,
havo,
vwo
Geschikt voor
bovenbouw havo/vwo
Punten
3 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands
Literaire thema's
Suriname,
Discriminatie,
Racisme,
Tweede Wereldoorlog,
Oorlog
Verfilmd als
Prijzen
NS Publieksprijs (2005 Genomineerd)

Boekcover Sonny Boy
Shadow
Sonny Boy door Annejet van der Zijl
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

Feitelijke gegevens

  • 2e druk, 2004
  • 235 pagina's
  • Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

In de herfst van 1928 zien Waldmar Nods en Rika van der Lans elkaar voor de eerste maal. Het is een ontmoeting tussen twee werelden: hij is zwart, zij blank; hij nog geen twintig, zij al bijna veertig; hij is een student uit het exotische Suriname, zij is oer-Hollands, getrouwd en moeder van vier kinderen. Als blijkt dat zij zwanger is van haar zwarte kostganger is het schandaal niet te overzien. De prijs is hoog: Rika verliest haar kinderen, Waldemar zijn geliefde vaderland. Toch weten ze midden in crisistijd een voorspoedig bestaan op te bouwen met elkaar en hun zoon Waldy, hun eigen 'Sonny Boy'. Dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Terwijl zijn grootmoeder zich ooit ontworstelde aan haar joodse slavenhouder, wagen Waldemar en Rika nu hun leven om joden te redden - met alle consequenties van dien. 

Eerste zin

Waldemar was een zwemmer.

Samenvatting

Sonny Boy is een waargebeurd verhaal en vertelt de geschiedenis van Rika van der Lans en Waldemar Nods. 

Rika groeit op in Nederland in een katholiek gezin. Ze is een eigenzinnige en eigenwijze vrouw, die zich al snel tegen haar ouders afzet. Ze trouwt met de protestantse Willem Hagenaar, wat haar ouders en de rest van haar familie niet goedkeuren. Willem heeft een bloeiende carrière bij Rijkswaterstaat en ze komen dan ook in mooie huizen te wonen. Eerst in Den Bosch en later op Goeree-Overflakkee. Rika en Willem krijgen samen vier kinderen: Wim, Bertha, Jan en Henk. Op Goeree is Rika al snel niet meer gelukkig en ontstaat er meer wrijving tussen haar en Willem. Ze laat zich niet controleren en gaat terug naar haar oorsprong, Den Haag. Willem wil niet van haar scheiden en er ontstaan steeds meer problemen. Rika is een zelfstandige vrouw en verdient haar geld door kamers aan badgasten te verhuren. Ze krijgt het zwarte neefje van haar zwager bij zich wonen, Waldemar. Hoewel veel mensen in die tijd een oordeel hebben over zwarte mensen, ontvangt Rika hem met open armen. 

Waldemar groeit aan het begin van de twintigste eeuw op in Suriname, met zijn broer en twee zussen. Hun vader is een avonturier en veel op reis, hun moeder sterft al vroeg. Ze behoren tot de welgestelde families in Suriname, ook al zijn ze zwart. Als Waldemar oud genoeg is wordt hij klaargestoomd om een opleiding in Nederland te gaan volgen. Eenmaal daar aangekomen blijkt het niet het droombeeld te zijn dat in Suriname van 'het moederland' bestaat. De economische crisis is al begonnen en de omstandigheden zijn slecht. Daarbij komt dat Waldemar in Suriname tot de welgestelden behoorde, en hier tot de laagste klasse. Zijn geld is veel minder waard in Nederland en kleurlingen worden als minderwaardig gezien. De oom en tante waar hij komt te wonen zien hem niet echt staan en het gaat niet goed met zijn opleiding. Later verhuist hij naar het pension van de zus van zijn tante, Rika, en daar gaat het een stuk beter. 

Waldemar en Rika kunnen het erg goed met elkaar vinden, ondanks het grote leeftijdsverschil. Waldemar kan ook goed overweg met de kinderen en is beleefd tegen de pensiongasten. De relatie blijkt verder dan alleen vriendschappelijk te gaan, en Rika bevalt van een zoon, die ze Waldy noemen, of liefkozend Sonny Boy. Als Rika's zoons Wim en Jan hierachter komen gaan ze definitief bij hun vader wonen en willen ze geen contact meer met Rika. Willem is woedend en doet er alles aan om ook zijn andere twee kinderen bij Rika vandaan te houden. Zo raakt Rika verwikkelt in een voortdurende strijd tussen haar nieuwe liefdes en haar andere kinderen. Uiteindelijk laat ze haar kinderen gaan en gaat ze akkoord met een omgangsregeling, omdat ze denkt dat dit beter is voor de kinderen. Ze zal hier altijd spijt van houden. Haar ouders willen ook geen contact meer, omdat ze nu drievoudig heeft gezondigd: nog getrouwd met haar eerste man heeft ze een buitenechtelijk kind gekregen met een zwarte man, die ook nog veel jonger is. De volgende jaren verhuizen Rika, Waldemar en Waldy veel in Den Haag en Scheveningen en boeken ze uiteindelijk succes met pension Walda in Scheveningen in de jaren '30. Rika blijft haar kinderen schrijven, en Bertha en Henk komen af en toe op bezoek. 

Als de oorlog uitbreekt gaan Rika en Waldemar in eerste instantie gewoon door met hun leven. Waar de badgasten uitblijven, omdat de boulevard van Scheveningen verboden terrein wordt, komen er vrije soldaten, gezinnen die hun huis kwijtraken en allerlei andere mensen over de vloer. Na en tijdje moet het gezin van pand wisselen, maar het leven verandert niet. Als de oorlog vordert en de situatie voor joden gevaarlijker wordt, starten ze ook met het opvangen van onderduikers. Rika en Waldemar zien hier het gevaar niet zo van in en hebben ook nog een illegale radio staan. Waldemar volgt daarop stiekem het nieuws over zijn vaderland. In 1944 wordt het onderduikadres verraden, er vindt een Duitse inval plaats. Rika en Waldemar worden gevangengenomen voor het helpen van joden en een deserteur van de SS. Waldy woont zolang bij zijn grootouders en tantes. Rika en Waldemar gaan eerst naar de gevangenis in Scheveningen, waar ze meteen worden gescheiden. Daarna komen ze beiden terecht in kamp Vught, waar ze moeten werken en redelijk humaan worden behandeld. Omdat Waldemar zwart is valt hij op, wat in zijn voordeel werkt. Ze zijn beiden taai en kunnen tegen een stootje. Waldemar wordt uiteindelijk getransporteerd naar een kamp in Duitsland, waar hij op het postkantoor komt te werken. Rika blijft langer in Vught, maar wordt tegen het einde van de oorlog naar Ravensbrück getransporteerd. Hier zijn de omstandigheden zo slecht, dat ze uiteindelijk een paar maanden voor de bevrijding overlijdt. Waldemar komt terecht op het schip Cap Arcona, waar de laatste mannen uit het concentratiekamp Neuengamme als wanhoopsdaad door de Duitsers op werden geladen om te verschepen. Bij de bevrijding wordt dit schip als vijandig aangezien en gebombardeerd. Waldemar kan wegzwemmen uit de vlammenzee en bereikt de kant, maar wordt daar alsnog doodgeschoten. 

Waldy moet na de oorlog dus zonder zijn ouders verder leven. Hij is stil geworden en niet meer het zorgeloze jongetje dat hij ooit was. Pas laat wordt helemaal bekend wat er met zijn ouders is gebeurd, door gevonden brieven en overlevenden die hen in de kampen zijn tegengekomen. 

Personages

Rika van der Lans

Rika is een moedige en eigenzinnige vrouw en moeder. Ze laat zich niet de wil opleggen of controleren en maakt keuzes die veel mensen niet accepteren. Zo gaat ze bij haar man weg en begint ze een relatie met een zwarte man, die veel jonger is. Rika houdt zielsveel van haar kinderen en blijft gedurende het hele boek hopen op contact met hen. Ze is een vrouw van wie iedereen die haar kent houdt en heeft een gave om mensen op hun gemak te stellen, zo blijkt uit verklaringen van pensiongasten en later medegevangenen.

Waldemar Nods

Waldemar is een Surinaamse jongen, die voor zijn opleiding naar Nederland verhuisd. Hij is beschaafd, rustig en beleefd en kan goed met iedereen overweg. Het is voor hem moeilijk om te aarden in het koude Nederland, dat zo anders is dan het warme Suriname, maar Rika helpt hem daarbij. Waldemar is een zwemmer.

Quotes

"Alles spoelde van hem af en uiteindelijk was het enige wat nog overbleef hijzelf, zoon van Suriname, groot geworden met de rivier. Zij droeg hem, het water was zijn vriend." Bladzijde 11
"Bij het passeren ging ze uitdagend overeind staan, zodat iedereen alsnog kon zien hoe mooi hun zwarte schaap eruitzag in haar maagdelijk witte bruidsjapon." Bladzijde 17
"Het was misschien niet eens heldendom, het was gewoon haar karakter. Nooit had ze gebogen voor dwang, dreigementen of drift - niet voor die van haar ouders, niet voor die van Willem Hagenaar en niet voor die van de wereld. En dat ging ze voor een man als Kaptein, die nota bene haar zoon had kunnen zijn, ook niet doen." Bladzijde 151
"Hoe keurig de heer Nods er ook uitzag en hoe consciëntieus hij ook was in zijn werk: hij was een bleef toch een n*, afkomstig uit dat rare apenland aan de andere kant van de oceaan." Bladzijde 87

Thematiek

Discriminatie en racisme

Discriminatie en racisme is het overkoepelende thema in Sonny Boy, hoewel de Tweede Wereldoorlog en andere thema's uiteraard ook van groot belang zijn. Waldemar wordt constant gediscrimineerd vanwege zijn huidskleur en ook zijn zoon Waldy kan hierdoor bij veel mensen niet terecht. Rika wordt openlijk veroordeeld voor haar relatie met een zwarte man en mensen zien als ze hem leren kennen pas dat hij heel beschaafd en vriendelijk is.

Motieven

Water

Water is een terugkerend thema in het boek, en dan vooral de zee. In Suriname woont Waldemar aan de Waterkant en kijkt hij uit op de Caribische Zee. Hij is een goede zwemmer. Hij maakt de boottocht naar Nederland over het water en gaat met Rika uiteindelijk ook weer in een huis met zeezicht wonen. Dit staat voor hen voor vrijheid. Hij sterft uiteindelijk in de branding, als hij net van een brandend schip is weggekomen.

Brieven

Door het hele boek heen worden veel brieven geschreven. Voor Rika is dit haar manier om contact te houden met haar kinderen, die ze niet meer mag zien. Waldemar kan zo contact houden met zijn familie in Suriname. Tijdens de oorlog schrijven Waldemar en Rika veel brieven naar huis vanuit de kampen, om contact te houden met hun familie.

Radio

Waldemar en Rika houden heel lang hun radio, terwijl die allang verboden is door de Duitsers. Ze zien hier niet het gevaar van in en Rika vindt dat de Duitsers al genoeg hebben afgepakt. Zo verzetten ze zich dus tegen de bezetter en behouden ze het contact met de buitenwereld.

Motto

When there are grey skiesI don't mind the grey skiesYou make them blue, Sonny Boy

Friends may foresake meLet them all foresake meYou pull me through, Sonny Boy

You're sent from heavenAnd I know your worthYou've made a heavenFor me right here on earth

And the angels grew lonelyTook you because they were lonelyI'm lonely too, Sonny Boy.

'Sonny Boy' uit de film The Singing Fool, gezongen door Al Jolson, 1928

 

Wie iets van een bepaalde tijd wil begrijpen, moet biografieën lezen, en dan niet die van staatslieden, maar de in aantal veel te schaarse biografieën van onbekende burgers.

Sebastian Haffner, Het verhaal van een Duitser, 1914-1933

Opdracht

Voor mijn zusje, Sietske van der Zijl

Trivia

Het boek is verfilmd in 2011.

Titelverklaring

'Sonny Boy' is de bijnaam van Waldy, de zoon van Rika en Waldemar. Dit komt van het liedje Sonny Boy uit de film The singing fool uit 1928. Waldy is een zonnig en zorgeloos jongetje en het lichtpuntje van Rika en Waldemar. Het is ook hun verbinding, waar het hele boek om draait. 

Structuur & perspectief

Het boek is opgedeeld in negen hoofdstukken. Hoofdstuk 1 beschrijft het leven van Rika, voordat zij Waldemar ontmoet. Hoofdstuk 2 beschrijft het leven van Waldemar in Suriname, voordat hij Rika ontmoet. Hoofdstuk 3 gaat over de eerste jaren van Waldemar in Nederland. Hoofdstuk 4 beschrijft de gloriejaren voor Rika en Waldemar, wanneer ze een succesvol pension runnen. Hoofdstuk 5 gaat over het begin van de oorlog en de impact daarvan op het gezin Nods. Hoofdstuk 6 beschrijft hoe Rika en Waldemar onderduikers huisvestten, wie er bij hen onderdook en dat het uiteindelijk misgaat. Hoofdstuk 7 gaat over de eerste maanden in gevangenschap van Rika en Waldemar. In hoofdstuk 8 zijn ze beiden overgeplaatst naar het buitenland. Er zijn ook veel brieven toegevoegd. Hoofdstuk 9 beschrijft uiteindelijk het einde van de oorlog en gaat vooral over Waldy, die eenzaam achter is gebleven en niet echt een thuis meer heeft. Het boek begint met een proloog en eindigt met een epiloog, over Waldemar in het water. 

Het boek is in de derde persoon geschreven en is vooral een weergave van de feiten, maar toch komen ook veel gevoelens van personages terug. Het perspectief verspringt tussen Rika en Waldemar en soms één van de kinderen, of van de onderduikers. 

'Hoe verdrietig Rika ook was over de teloorgang van haar pension, toch genoot ze van de eerste zomer sinds jaren waarin ze niet dag en nacht aan het werk was.'

'Even later dwaalde hij door zijn ouderlijk huis, in de grootste stilte die hij ooit had meegemaakt.'

 

Decor

Het begin van het verhaal over Waldemar speelt zich af in Suriname, waar hij opgroeit. De tropische warmte en cultuur staat in schril contrast met wat hij in Nederland aantreft. Daar is het koud en de mensen zijn onaardig. Cultuurverschillen komen ook naar voren als blijkt dat men in Nederland veel minder los tegen buitenechtelijke relaties aankijkt dan in Suriname. In Nederland speelt het boek vooral in Scheveningen, waar Waldemar en Rika hun pension runnen en hun zoon grootbrengen. Andere plaatsen in Nederland komen ook aan bod, zoals Den Bosch en Goeree-Overflakkee. De zee en de boulevard van Scheveningen zijn het belangrijkste voor het verhaal. Later in het boek komen ook kamp Vught en de concentratiekampen Ravensbrück en Neuengamme aan bod. 

Het boek speelt zich af in de eerste helft van de twintigste eeuw. De tijd is van groot belang voor het verloop van het verhaal. Ten eerste is de economische crisis na de Eerste Wereldoorlog in Nederland van invloed op het leven van Waldemar en Rika, die hun bestaan moeten zien op te bouwen in deze moeilijke tijd. Als het economisch weer beter gaat zijn er steeds meer voortekenen van de oorlog, die dan ook uitbreekt. De bezetting, jodenvervolging en rantsoenen zijn natuurlijk kenmerkend voor deze tijd. Het is interessant om te lezen hoe in deze tijd om werd gegaan met zwarte mensen in Nederland, omdat daar niet veel over geschreven is.  

Stijl

Het verhaal is non-fictief en de auteur gebruikt dan ook een vrij feitelijke manier van beschrijven. Op een bijzondere manier wekt ze op deze manier het verhaal van twee onbekende mensen tot leven. Aan de ene kant is het verhaal een zakelijke omschrijving van de levensloop van deze mensen, maar als lezer word je wel meegezogen in het verhaal en de emoties van de mensen waarover het gaat. Vaak wordt ook het perspectief van bijvoorbeeld de kinderen weergegeven door aan te geven wat voor hen bijzonder was: 

'Waldy's vader was een held, veel interessanter dan welke vader dan ook. Niet alleen zag hij er bijzonder uit en arriveerden er geregeld pakjes met kleurige postzegels en exotische geuren, afkomstig uit die geheimzinnige wereld waar hij vandaan kwam, maar ook trok hij veel meer met zijn zoon op dan andere vaders deden.'

Andere delen zijn dan weer meer een opsomming van de feiten in de geschiedenis: 

'Half december 1944 gaf Hitler opdracht tot het Ardennenoffensief. Het was een tot mislukken gedoemde, mensenlevens verslindende wanhoopsdaad die de Duitse legers hun laatste stootkracht aan het Oostfront kostte.'

Door het boek heen zijn ook brieven opgenomen van Waldemar en Rika en hun familie. 

Slotzin

Het grijsbruine, warme water van de rivier klotste loom tegen de steigers en Waldemar zwom, hij zwom naar huis.

Bijzonderheden

Het boek is gebaseerd op mensen die echt bestaan hebben. 

Beoordeling

Ik vond Sonny Boy een prachtig boek dat me erg heeft gegrepen. Ik vind het bijzonder hoe Annejet van der Zijl met dit boek een stem heeft gegeven aan twee onbekende maar moedige mensen, die de oorlog niet hebben overleefd. Dat het verhaal echt gebeurd is maakt het des te indrukwekkender om te lezen. Het perspectief van Waldemar als Surinaamse man in Nederland vond ik erg interessant en ik was geschokt door hoeveel racisme er toen nog speelde. Het verhaal heeft me erg geraakt en bewust gemaakt van verschillende perspectieven in de oorlog. Ik zou dit boek zeker aanraden aan scholieren. 

Recensies

"Annejet van der Zijl schrijft alsof ze erbij was." https://www.trouw.nl/nieu...~b091e44b/
"Het boek in een paar woorden: Literair en non fictie tegelijkertijd Afstand, maar toch betrokkenheid En vooral heel veel tegenstellingen." https://www.literairneder...-der-zijl/
"Die romance in de verdrukking roerde vele lezers tot tranen." https://www.nrc.nl/nieuws...d%20leeft.
Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

25.046 scholieren gingen je al voor!

Boekenquiz 10 vragen

Nieuw! Open vragen worden nagekeken door AI
Hoe heten de kinderen uit het eerste huwelijk van Rika?
Hoe is Waldemar uiteindelijk om het leven gekomen?
Hoe heet het concentratiekamp waar Rika als laatste terechtkomt?
Wat is de bijnaam van Rika's dochter Bertha?
Juist of onjuist: Rika's zoon Jan neemt uiteindelijk weer contact met haar op.
Wat is de laatste keer dat Waldemar en Rika elkaar zien?
Hoe heet het dienstmeisje waar Willem Hagenaar uiteindelijk mee trouwt?
Juist of onjuist: In de gevangenis schrijft Rika de spreuk 'behandel je naasten, zoals je zelf behandeld wil worden' op de muur.
Hoe heet het schip waarop Waldemar aan het einde gevangen wordt gehouden?
Juist of onjuist: Rika's ouders keuren haar huwelijk met Willem Hagenaar af, omdat hij katholiek is.

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.