Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2008
• 255 pagina's
• Uitgeverij: Moon

Flaptekst

Eerste zin

Ik weet nog de eerste keer dat mijn moeder het over Julian Mambasa had.

Samenvatting

De Engelse Ruby Winters is zeventien en de dochter van rijke ouders die sterk tegen de apartheid zijn. Ze wonen in Johannesburg en Ruby is opgegroeid met zwarte kunstenaars die in het geheim bij hen thuis of in de galerie van haar moeder ondergedoken zitten. Dat heeft ze nooit een probleem gevonden, maar nu, in het voorjaar van 1976, wordt de situatie steeds hachelijker. De leefomstandigheden van de Afrikanen worden steeds zwaarder en de politie jaagt ze steeds fanatieker op. Kunstenaar Julian, die momenteel bij hen verblijft, wordt regelmatig in elkaar geslagen en gearresteerd.
Op school raakt Ruby haar beste vriendin Monica kwijt doordat ze de populaire Dasmond heeft afgewezen en ze wordt verliefd op de knappe Johann, van een andere school. Haar ouders zijn sterk tegen haar nieuwe vriendschap met de Afrikaanse Loretta - want Loretta's vader is heel erg tegen gelijkheid voor zwarten en blanken - en intussen wordt Boris, de homoseksuele galeriemedewerker, gearresteerd omdat hij is betrapt op seks met een zwarte, terwijl relaties tussen zwarten en blanken streng verboden zijn. Dit blijkt een misverstand te zijn en hij komt weer vrij, maar het bewijst wel dat ook hij in de gaten wordt gehouden. Op school wordt Ruby uitgescholden voor Ruby Rood omdat iedereen roddelt over de communistische kunstenaars bij haar thuis, wat ze nooit toegeeft.
Wanneer ze op bezoek gaat bij Loretta, komt Ruby erachter dat Johann Loretta's broer is en ze wordt nog verliefder op hem, wat Julian absoluut niet bevalt. In de dagen voor de clandestiene expositie van zijn kunst komt er een undercover agent in de galerie rondsnuffelen. Ruby’s vader vindt het te gevaarlijk worden en wil de boel afblazen, maar haar moeder weigert haar kunstenaars in de steek te laten.

Ruby gaat samen met Johann naar een schoolfeest, maar daar wordt hij in elkaar geslagen door Ruby’s klasgenoten omdat hij Afrikaan is, maar na afloop zegt hij wel dat hij van haar houdt. De mensen met wie ze nog omging verbreken het contact omdat hun ouders dat niet meer goed vinden en de enige echte vriendin die ze overhoudt is Loretta.

Door alle gebeurtenissen en commotie wordt Ruby ernstig ziek: ze is maar net op tijd beter voor Julians expositie. Ondanks een inval van de politie is deze een groot succes en wordt Julian razend populair. Maar het tij keert kort daarna: Ruby en Johann worden steeds hechter en intussen wordt het in Soweto steeds onrustiger. Op 16 juni 1976 breekt officieel de burgeropstand uit: zwarten beginnen voor het eerst echt te strijden voor hun rechten, onschuldigen beginnen te sneuvelen en ook Julian gaat eraan meedoen. Hij gaat eerst naar Soweto om mee te vechten en vlucht vervolgens, na een kort bezoek aan Ruby en haar ouders, naar Mozambique om van daaruit achter de schermen mee te helpen.

Intussen besluiten Ruby en haar ouders dat ze na de zomer naar een andere school zal gaan en bereikt hen het bericht dat Julian vlak voor de grens van Mozambique samen met een aantal ANC-leden (het Afrikaans Nationaal Congres dat Ruby’s ouders steunen) is opgepakt.

Kort hierna komt Johann met het bericht dat zijn vader en diens collega’s van de Broederbond (een genootschap dat opkomt voor de rechten van de niet-westerse Afrikanen) Ruby’s vader willen doden. Hals over kop vlucht Ruby met haar vader – haar moeder gaat naar Kaapstad omdat ze de kunstenaars niet in de steek wil laten – naar New York en begint daar onder een valse identiteit een nieuw leven, een dierbaar schilderij van Julian met zich meenemend.

Personages

Ruby

Ruby Winters is 17, blank en het kind van rijke ouders die opkomen voor de rechten van zwarten. Al sinds ze klein was, moet ze dit geheim houden en daarom heeft ze de neiging perfect te zijn: ze is populair op school, haalt hoge cijfers, is klassenoudste en presteert goed op sportgebied. Maar Ruby kan ook ontzettend ver gaan voor de mensen van wie ze houdt, een scherpe tong hebben en flink tekeer gaan: ze weet wat ze wil, heeft veel zelfvertrouwen en wil, ondanks haar verlangen om het juiste te doen en de mensen om haar heen te plezieren, ook opkomen voor oneerlijkheden.

Julian

Julian Mambasa is één van de zwarte kunstenaars die beschermd worden door Ruby en haar ouders en hij is ook haar beste vriend. Hij schildert met passie en onverschrokken subtiliteit: Julian is vastbesloten met zijn kunst een steentje bij te dragen aan de emancipatie van zijn volk. Hij is vrij zwart-wit daarin en wil de mensen helpen op zijn manier: bang voor de autoriteiten is hij niet en hij zit vol wijsheden over het leven en de apartheid, die uit zijn favoriete kinderboeken komen. Maar naast enorm vastbesloten en sterk is hij ook intelligent, warm en bereid zijn eigen leven te riskeren om de mensen die hem helpen te redden.

David & Annabel

David en Annabel zijn de ouders van Ruby. Ze zijn allebei welgesteld en komen op voor de rechten van zwarten door ze in huis te nemen en te steunen, vooral kunstenaars. Annabel is daarin de felste: voor haar zijn deze kunstenaars en hun lot bijna belangrijker dan haar eigen gezin, ondanks haar zachte en verstandige karakter. David is redelijker, stelt het welzijn van zijn gezin boven alles en is degene die meer gericht is op veiligheid dan op het maken van verschil.

Johann & Loretta

Johann en Loretta zijn broer en zus en Afrikaans, waardoor ze veel gediscrimineerd worden. Ze zitten allebei op een andere school, maar desondanks wordt Ruby heel close met Loretta en worden zij en Johann stapelverliefd op elkaar. Loretta en Johann zijn degenen die van binnenuit meemaken hoe de samenleving verandert en Ruby niet alleen waarschuwen voor het naderend gevaar, maar haar ook laten inzien dat zwarte kunstenaars niet de enige slachtoffers zijn.

Quotes

"Het was mei 1976 en Zuid-Afrika bevond zich op het hoogtepunt van de apartheid en aan de wetten van rassenscheiding werd streng de hand gehouden. Het was een hardvochtige, onverzoenlijke en weerzinwekkende tijd waarin het zwarten en blanken verboden was om samen op een bank in het park te zitten, laat staan samen te eten. Op die heldere, koele dag in mei begon mijn vriendschap met Julian Mambasa. Een band die buiten het hek van ons huis op de heuvel in de welvarende, blanke voorstad van Westcliff geen bestaansrecht had. Maar net als talent kent vriendschap geen grenzen." Bladzijde 11

"Hoe kon het dat er mensen werden mishandeld, kinderen honger hadden, gezinnen werden gescheiden en elkaar maanden achtereen niet zagen en er in Soweto kinderen waren die niet altijd genoeg potloden hadden in hun klaslokaal, terwijl wij hockeyden, prijzen wonnen op een paardenconcours, meededen aan zwemkampioenschappen, limonade dronken en zelfgebakken koekjes aten tijdens de rust van volleybalwedstrijden?" Bladzijde 48

"‘Mijn schilderkunst is een smeekbede, een schreeuw naar mijn volk. Een spiegel, die als ze het schilderij voor zich houden hun het lelijke gezicht van de waarheid laat zien. Zo gebarsten is onze spiegel. Zo hopeloos is ons leven.’" Bladzijde 66

Thematiek

Discriminatie en racisme

Rassenscheiding – specifieker gezegd, de apartheid – is waar alles in het verhaal om draait. Er is veel discriminatie omdat er veel volken samenleven, maar eigenlijk niets van elkaar moeten hebben: discriminatie naar de zwarten, maar ook naar de blanken die de zwarten helpen en naar de blanke Afrikanen. Alles draait om het eigen gebied en de eigen controle en alles en iedereen waardoor dat bedreigd wordt, moet weten dat het niet gewenst is. Ook Ruby zelf wordt gediscrimineerd omdat ze zwarten helpt.

Motieven

Boeken

In het verhaal komt een aantal (kinder)boeken terug, boeken die vooral voor de kunstenaar Julian, zijn denkbeelden en dromen erg belangrijk zijn, maar ook voor anderen is het symbolisch. Zo is het sprookje De sneeuwkoningin heel belangrijk voor Ruby’s vader, die vindt dat het verhaal de situatie in Zuid-Afrika en de manier waarop naar zwarten gekeken wordt heel goed beschrijft. Het prentenboek Paultje en het paarse krijtje van Crockett Johnson geeft volgens Julian perfect weer hoe zwarte kunstenaars in het leven staan: net als Paultje proberen zij zich met hun werk een weg te banen uit de slechte leefomstandigheden, naar een betere toekomst. Ook Jonathan Livingston Zeemeeuw van Richard Bach wordt door Julian aangevoerd als symbolisch voor de denkwijze van schilders: net als de zeemeeuw willen ze niet louter overleven, maar ook grip krijgen op de wereld, erbovenuit vliegen en het leven ontdekken, verkennen, verbeteren.

Motto

Kunst is het bloed van een volk. Bind je de bloedvaten af, dan sterft het hart.’

Linda Givon, eigenares van de Goodman Gallery, Johannesburg/Kaapstad, zuid-Afrika.

Door kunst blijven onderwerpen bespreekbaar. Ze worden op een mooie of controversiele manier aangepakt die niet direct politieke gevolgen heeft. Wanneer je kunst verbiedt of kunstenaars zoals in Ruby Red opgesloten zitten, sterft het hart van de samenleving.

Opdracht

Dit boek is opgedragen aan de dertienjarige Hector Pieterson, het eerste kind dat op 16 juni 1976 werd gedood, en aan alle kinderen die hun leven verloren tijdens de rellen van Soweto.

Trivia

Linzi Glass\' leven vertoont overeenkomsten met dat van Ruby: ook zij groeide op in Johannesburg en verhuisde naar de Verenigde Staten toen ze bijna volwassen was.

Titelverklaring

Ruby Rood, een letterlijke vertaling van het Engelse Ruby Red, verwijst in de eerste plaats naar de hoofdpersoon in het verhaal, Ruby Winters – het is haar verhaal en dat van haar dierbaren dat vanuit haar perspectief verteld wordt. Maar Ruby Rood is de bijnaam of scheldnaam die ze op school krijgt: daar wordt namelijk geroddeld over de zwarte (communistische) kunstenaars die ze thuis verbergt. Rood is de kleur van het communisme en daarom wordt ze al snel voor Ruby Rood uitgescholden, de naam die ondanks de nare bijsmaak wel past bij haar positieve houding jegens (zwarte) kunstenaars  – of het nou communisten zijn of niet.

Structuur & perspectief

Er is in het boek sprake van zowel een duidelijke structuur als een helder perspectief. Het gehele verhaal wordt verteld uit het oogpunt van Ruby zelf, in de ik-persoon. Ze doet dat zowel door de belevende ik – verslag van daadwerkelijke gebeurtenissen – als door de vertellende ik, waarbij ze nadenkt, redeneert en terugblikt. De structuur van het boek vertelt ook een duidelijk verhaal: in het begin lijkt er niets aan de hand en leeft Ruby haar leven zoals ze altijd gedaan heeft – het geheim van zwarte kunstenaars onder haar dak bewarend – maar gaandeweg wordt duidelijker dat er iets aan de hand is, dat de apartheid gespannener wordt en dat de situatie voor zwarten steeds benauwender wordt. In het laatste gedeelte van het verhaal – de laatste 50-100 bladzijden – lopen de gemoederen zo hoog op dat er dingen beginnen te veranderen, zo ook Ruby’s eigen leven.

Decor

Het verhaal speelt zich af in een heel kenmerkende ruimte voor de wereldgeschiedenis: namelijk in het Johannesburg (hoofdstad van Zuid-Afrika) van de jaren zeventig, waar de apartheid nog op een heel sterk, hooggespannen punt is. Ruby en haar ouders wonen in een welgestelde buurt van deze stad, waar haar moeder ook haar kunstgalerie heeft – ze exposeert daar voornamelijk het werk van omstreden zwarte kunstenaars. In Ruby’s huis, het gedeelte van het atelier van haar moeder, duiken regelmatig dit soort kunstenaars onder: haar eigen huis is dus de belangrijkste en ook de gevaarlijkste plek in het verhaal. Daarnaast is de chique school waar ze naartoe gaat ook een belangrijke plek, aangezien daar vooral rijkeluiskinderen naartoe gaan die de apartheid wel best vinden. Het stadsdeel Soweto, waar de meeste zwarten in erbarmelijke leefomstandigheden wonen, speelt ook een belangrijke rol in het verhaal: daar begint namelijk de grote haat en opstand tegen de apartheid. De periode die in het verhaal wordt beschreven lijkt lang, maar is maar kort: het begint in het voorjaar van 1976, waarschijnlijk maar een paar weken voor het losbarsten van de rellen, en eindigt kort hierna: langer dan een kleine twee maanden duurt het verhaal niet.

Stijl

De stijl van Linzi Glass is erg sterk en interessant: ze beschrijft een heel heftig thema op een manier die luchtig en romantisch is, maar waardoor je tegelijkertijd iets leert over wat er toen allemaal aan de hand was. Het leest vlot en is gemakkelijk te begrijpen, maar er zit ook veel symboliek in waardoor je erover gaat nadenken en er echt iets van blijft onthouden.

Slotzin

‘Kijk, Julian,’ fluisterde ik. ‘Ik heb je meegenomen naar de vrijheid.’

Beoordeling

Ik vond dit boek ontzettend mooi, het is absoluut één van de mooiste boeken die ik ooit heb gelezen en dat zijn er heel veel. Het leest heel vlot en prettig en is dus enerzijds een heerlijk wegleesboek, maar aan de andere kant zit er ook enorm veel diepgang en waarde in: er wordt zo’n prachtig, intrigerend verhaal verteld dat je er voor je het weet helemaal in op gaat. De tijd en de ruimte waarin de gebeurtenissen worden geplaatst komen helemaal tot leven, net als de verschrikkelijke ontwikkelingen zelf, en de personages zijn heel complex en daardoor heel levendig en geloofwaardig. De vleugjes humor en romantiek in het verhaal maken het wat luchtiger, maar tegelijkertijd is Linzi Glass erin geslaagd iets te schrijven dat echt een verhaal vertelt, waar je iets van kunt leren en dat ook nog een fijne leeservaring oplevert. Dit boek is zó ontzettend goed dat ik het echt aan iedereen aanraad, ook – of misschien juist wel – als je niet veel weet van de apartheid.

Recensies

"Naar het einde toe gaat Ruby’s verhaal steeds meer lijken op een sentimentele Amerikaanse film - je moet ervan houden." http://www.sevendays.nl/a...kel/177687

"Een fenomenaal boek. Misschien, historisch gezien, zelfs een must om gelezen te hebben." http://www.chicklit.nl/bo.../ruby_rood