Feitelijke gegevens

• 1972
• 164 pagina's
• Uitgeverij: Lemniscaat

Flaptekst

Eerste zin

Samenvatting

Michiel van Beusekom, een jongen van 15 jaar, komt uit het dorp de Vlank, waar zijn vader burgemeester is. Michiel helpt zijn moeder met het verzorgen van voorbijtrekkende kennissen, die bij hen overnachten. Deze mensen zijn op weg naar het oosten voor voedsel.

Op een ochtend komt Dirk, de buurjongen van Michiel, naar Michiel toe omdat hij hem onder vier ogen wil spreken. Dirk vertrouwt Michiel toe dat hij samen met een aantal anderen een distributiekantoor gaat overvallen. Als deze overval misgaat moet Michiel een brief naar Bertus van Gelder (“Bertus Hardhorend”) brengen. De overval mislukt en Dirk wordt gevangen genomen.

De volgende ochtend wil Michiel de brief naar Bertus brengen, maar hij komt hier niet aan toe omdat hij Schafter tegenkomt, wie hij niet vertrouwt. De volgende dag krijgt Michiel te horen dat de Duitsers Bertus hebben gearresteerd. Michiel verdenkt Schafter van verraadt, of denkt dat Dirk het verteld heeft nadat hij gemarteld is. Michiel besluit de brief zelf te lezen en ontdekt dat Dirk een gewonde Engelse piloot (Jack) in het Dagdalerbos verborgen houdt welke verzorgd moet worden. Michiel besluit deze taak op zich te nemen. Om de dag gaat Michiel naar Jack toe om hem eten te brengen. Maar de wond van Jack wil niet goed genezen. Omdat de zus van Michiel, Erica, leerling-verpleegster is geweest besluit hij haar in te schakelen. Vanaf dat moment houdt ook Erica zich bezig met de verzorging van Jack. Jack leert steeds beter Nederlands en Erica en Jack worden verliefd op elkaar.

Later vinden de Duitsers een dode soldaat in het bos. Omdat niemand bekent deze soldaat gedood te hebben schieten de Duitsers vijf gijzelaars neer. Eén van deze gijzelaars is de vader van Michiel. Deze gebeurtenis doet Michiel besluiten om er alles aan te doen om deze oorlog in het nadeel van de Duitsers te helpen beëindigen. Zo zet hij twee joden, vader en zoon Kleerkopper, de IJssel over met behulp van het paard en wagen van een barones. De Duitsers willen de barones later arresteren, maar zij verzet zich tot de dood. Deze gebeurtenis leidt ertoe dat Michiel Schafter nog minder vertrouwd, omdat hij Schafter tegen kwam op de dag dat hij de twee Joden de IJssel overzette.

Dirk weet uiteindelijk te ontsnappen, maar is na zijn martelingen ernstig gewond geraakt. Hij komt naar de schuilplaats, zodat Michiel ook Dirk kan verzorgen. Tijdens de gesprekken met Dirk in de schuilplaats komt Michiel erachter dat Dirk en Jack degene waren die de Duitse soldaat hadden vermoord. Zij hadden hem echter in een parachute gewikkeld, zodat de Duitsers zouden denken dat hij vermoord was door een piloot. Wanneer het lijk in een parachute gewikkeld zouden zijn, zou niemand uit het dorp de schuld krijgen hadden ze bedacht. Michiel vertelt dat deze parachute niet meer om het lichaam gewikkeld zat toen de Duitsers hem vonden. Hij neemt het Dirk en Jack niet kwalijk. Met Jack begint het intussen steeds beter te gaan, waardoor hij weer graag mee wil vechten met de oorlog. Michiel verzint een plan om Jack weg te smokkelen, maar heeft hiervoor wel de hulp nodig van ‘oom Ben’.

‘Oom Ben’ zou Jack ophalen om hem mee te nemen naar een contactadres. Op ditzelfde moment beseft Michiel dat Ben de verrader is. Michiel was namelijk thuis achter de schuur om houtjes te hakken. Op een gegeven moment hoort hij zijn moeder en broertje (Jochem) die in de schuur zijn heel duidelijk met elkaar praten. Op dat moment beseft Michiel zich dat ‘oom Ben’ zijn gesprek met Dirk waarin Dirk vertelde over de overval had kunnen afluisteren. Daardoor wist Ben ook dat Michiel een brief naar Bertus zou moeten brengen, wat verklaarde waarom Bertus was opgepakt voordat Michiel de brief had kunnen brengen.

Ook had Michiel Ben verteld over de twee joden die hij over de IJssel had gezet, waarna de Duitsers de barones die hem hierbij geholpen had, hadden willen arresteren. Ben blijkt achter de Duitsers te staan en is de grote verrader in het dorp. Michiel besefte zich dit en gaat zo snel mogelijk naar Jack en Ben toe om Ben tegen te houden. Hij is net op tijd en vertelt Jack dat Ben onderweg was om hem regelrecht naar de Duitse kazerne te brengen. Ze besluiten Ben mee naar de schuilplaats te nemen. In de schuilplaats vinden ze de bewijzen van het verraad van Ben: onder andere een brief van de SS waarin Ben werd uitgenodigd om de Engelse piloot af te leveren in de kazerne van de Vlank.

Michiel, Jack en Dirk besluiten Ben aan het ondergrondse verzet over te leveren. Tijdens deze overlevering ontsnapt Ben, maar tijdens deze ontsnappoging sterft hij door een luchtaanval op een munitiewagen, die ontploft. Twee dagen later komen de bevrijders de Vlank binnen gereden.

Na de oorlog komt Michiel erachter dat hij Schafter al die tijd verkeerd heeft ingeschat. Schafter heeft al die tijd joodse onderduikers verborgen en probeerde alleen de Duitsers te vriend te houden omdat hij merkte dat de Duitsers hem begonnen te verdenken. Aan het einde van het verhaal komen Michiel en Dirk erachter dat Gert (iemand die ook in het ondergrondse verzet zat) de parachute van het lijk had gepakt. Michiel en Dirk besluiten niet aan Gert te vertellen wat dit voor gevolgen heeft gehad. Michiel komt tot de conclusie dat maar één ding zin heeft: tegen de oorlog vechten.

Personages

Michiel van Beusekom

Dit is de hoofdpersoon van het boek. Michiel is 15 jaar en de zoon van de burgemeester. Michiel is een stille jongen en helpt alle mensen die voorbijkomen en hulp nodig hebben. Hij gedraagt zich al erg volwassen. Michiel vertelt dat hij de oorlog aan het begin een avontuur vond, maar wenste al snel dat de oorlog snel afgelopen zou zijn. Nadat zijn vader is gedood door de Duitsers komt Michiel in het verzet. Hij wil namelijk zoveel mogelijk mensen helpen in de strijd tegen de Duitsers. Hij groeit erg snel op in het verhaal.

Dirk Knopper

Dirk is de 21-jarige buurjongen van Michiel. Dirk zit in het verzet, maar wordt na een mislukte overval gevangen genomen door de Duitsers. Dirk is een dappere jongeman. Tijdens zijn gevangenschap verraadt hij niemand. Het lukt hem uiteindelijk om te ontsnappen.

Ben van Hierden (\\\'oom Ben\\\')

Dit is niet de echte oom van Michiel, maar Michiel beschouwt hem wel als zijn oom omdat hij vaak bij hen thuis komt. Michiel kijkt heel erg op naar zijn oom, hij vindt hem een dappere en slimme man. Maar dan komt hij erachter dat ‘oom Ben’ een verrader is. Michiel besluit Ben van Hierden over te leveren aan het ondergrondse verzet, maar Ben sterft net voor deze overlevering door een ontploffing veroorzaakt door een schot in een munitiewagen.

Jack

Jack is een Engelse piloot die gewond is geraakt. Hij werd door Dirk naar een schuilplaats in het bos gebracht en werd daar door hem verzorgd. Hij had namelijk een schotwond en een gebroken been. Nadat Dirk gevangen werd genomen zorgden Michiel en Erica voor hem. Jack wordt tijdens zijn verzorging verliefd op Erica. Tijdens het verhaal leert Jack de Nederlandse taal steeds beter dankzij de boeken die Michiel voor hem meeneemt.

Erica van Beusekom

Erica is de oudere zus van Michiel. Zij hielp Michiel met het verzorgen van Jack. De schotwond van Jack wilde namelijk niet goed genezen. Michiel schakelde Erica in omdat zij een EHBO-opleiding had gevolgd. Erica is eigenwijs, want ze ging steeds naar Jack toe terwijl Michiel haar dit verboden had. Erica wordt verliefd op Jack.

Quotes

"Michiel nam de voorzorgsmaatregelen die hij zich tot gewoonte had gemaakt. Ze reden een eind om, hij lette goed op wie hen onderweg zag, en hij ging het bos niet in voor hij goed om zich heen had gekeken en zeker wist dat er niemand in de buurt was."

"‘Eén ding heeft maar zin.’ ‘Wat dan?’ ‘Nooit meer in een oorlog vechten, alleen nog tegen oorlog.’"

Thematiek

Het boek laat zien hoe moeilijk het is om in tijden van oorlog te leven. Mensen moeten keuzes maken zonder te weten of deze keuze een goede afloop gaat hebben. In tijden van oorlog ben je niet meer de persoon die je dacht te zijn. Angst en wantrouwen spelen een belangrijke rol. Zo wordt de vader van Michiel gedood door de Duitsers omdat niemand bekend de dader te zijn van de dode Duitse soldaat in het bos. Iedereen is bang om opgepakt te worden en vermoord.

Motieven

Angst

Het boek gaat ook over angst. Iedereen (en in het bijzonder Michiel) is bang om door de Duitsers opgepakt te worden. Iedereen leeft dan ook zo goed mogelijk de regels van de Duitsers na. Zo is er na 8 uur ‘s avonds niemand op straat te vinden.

Wraak

Ook wraak speelt een rol in het boek. Nadat de Duitsers de vader van Michiel vermoord hebben besluit Michiel namelijk in het verzet te gaan en zoveel mogelijk mensen te helpen. Na de dood van de vader van Michiel wordt namelijk het volgende geschreven: “Hij was vastbesloten om alles te doen wat in zijn vermogen lag om deze vreselijke oorlog in het nadeel van de Duitsers te helpen beëindigen, zolang hij daar geen mensenlevens mee op het spel zette.”

Moord

Niemand wordt gespaard in de oorlog. Zo wordt de vader van Michiel vermoord door de Duitsers, omdat er een dode Duitse soldaat in het bos is gevonden en niemand bekend de dader te zijn geweest.

Vertrouwen

Vertrouwen is een belangrijk onderwerp in het boek: Wie kun je vertrouwen? Michiel vertrouwde Ben, wie de grote verrader bleek te zijn. Aan de andere kant wantrouwde hij Schafter, terwijl achteraf blijkt dat Schafter al die tijd onderduikers in zijn huis had en wel te vertrouwen was. Verder bouwen Michiel en Jack een vriendschap op tijdens de oorlogswinter. Wanneer Michiel het verraad van Ben aan Jack vertelt en Ben Jack ervan probeert te overtuigen dat Michiel fout zit zegt Jack: “Als ik één persoon op deze wereld vertrouw, dan is het Michiel.”

Trivia

Het boek Oorlogswinter is in 1973 bekroond met de gouden griffel.

Oorlogswinter is niet alleen verfilmd. Van 2 oktober tot 25 december 1975 was er ook een serie op televisie te zien welke gebaseerd was op het boek en op 1 oktober 2011 ging de musical ‘Oorlogswinter’ in première.

Titelverklaring

Het boek speelt zich af in de winter van de oorlog van 1944-1945, vandaar de titel Oorlogswinter.

Structuur & perspectief

Het boek heeft een personaal hij/zij-perspectief. De volgende passage laat zien dat er sprake is van een hij/zij-perspectief: Op een woensdagmiddag maakte Michiel zich klaar om naar Jack te gaan. In zijn fietstas stopte hij een rugzakje, waarin een paar boterhammen zaten, twee appels, een fles melk, een pannetje met gekookte, koude bruine bonen en een stuk ham.

Het verhaal is chronologisch verteld. Er wordt wel soms gepraat over het verleden. Aan het einde van het verhaal wordt nog een grote sprong in de tijd gemaakt. In de allerlaatste alinea wordt namelijk een sprong gemaakt naar de 43-jarige Michiel. De totale vertelde tijd bevat dan ook ongeveer 27 jaar.

Het boek opent in het midden van een gebeurtenis, maar het begint met de gebeurtenis die belangrijk is voor de rest van het boek. Het boek heeft een gesloten eind. Er is een eind gekomen aan de oorlog, maar de wens van Michiel dat er geen oorlog meer zou komen is niet uitgekomen. In de jaren die voorbij zijn gegaan zijn er namelijk nog in veel landen oorlogen geweest. Het einde van het verhaal kent ook een climax. Aan het einde van het verhaal komen Michiel en Dirk er namelijk achter wie de parachute van de dode Duitse soldaat heeft gepakt.

Decor

Het verhaal speelt zich af in de geschiedenis. Het grootste deel van het verhaal speelt zich af in de winter van 1944/1945.

Het verhaal speelt zich af in Nederland, in het dorp de Vlank. Dit dorpje ligt aan de noordrand van de Veluwe, aan de IJssel en dichtbij Zwolle. Het verhaal speelt zich vooral af in het huis van de ouders van Michiel en in de schuilplaats van Jack.

Stijl

Jan Terlouw heeft een heldere en simpele schrijfstijl. Hij gebruikt geen moeilijke woorden.

Beoordeling

Ik vind Oorlogswinter een mooi boek. Jan Terlouw beschrijft duidelijk en levendig de angsten waarmee mensen leven in de oorlog. De gebeurtenissen die beschreven worden zijn heel realistisch en zorgen ervoor dat je je goed kunt inleven in het verhaal. Zo leef je je bijvoorbeeld in wanneer de vader van Michiel wordt vermoord. Ik had als lezer niet verwacht dat de vader van Michiel vermoord werd, omdat je als lezer toch verwacht dat het goed af zal lopen. Dit maakte het verhaal ook onvoorspelbaar. Oorlogswinter is ook een spannend verhaal. Tijdens het verhaal had ik al het vermoeden dat Ben de verrader was en het is dan ook een opluchting dat Michiel hier net op tijd achter komt. Als lezer krijg je ook respect voor Michiel. Vooral op het moment dat Michiel Ben naar het ondergrondse verzet brengt. Ben probeert namelijk op Michiel in te praten, maar Michiel trapt hier niet in. Al met al een realistisch, duidelijk geschreven boek dat zeker het lezen waard is!

Recensies

"Terlouw tracht heel expliciet het onderscheid goed-kwaad te nuanceren, maar dat lukt niet. Een vreselijk slechte Duitse soldaat die iets heroïsch doet, roept geen vragen op over wat precies goed of kwaad is, maar versterkt het zwart-wit denken." http://www.recensieweb.nl...grijs.html

Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

Registreer je gratis!

35.394 scholieren gingen je al voor!