Feitelijke gegevens

• 2016
• 159 pagina's
• Uitgeverij: Van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

"Nemen we jouw auto?" "We zijn veel te laat." Haar man komt uit de keuken. Hij is lang, mager en zijn gezicht is uitgesproken knap. Hij heeft een zwierig pak aan.

Samenvatting

Quotes

"Hooguit kun je nu vertellen dat je al die jaren niet verteld hebt dat etcetera...Het zal niet mogelijk zijn alsnog te vinden wat ze toen had kunnen krijgen: troost, plaatsvervangende woede, zorg. het zal gaan over het waarom verzwijgen in plaats van over de gebeurtenis zelf. Het zal gaan over de vraag waarom ze het nu ineens wel vertelt, over de vraag wat er met haar aan de hand is, dat ze dat nu doet." Bladzijde 99

"En dan grijpt iemand haar plotseling van achteren vast. Een stevige greep vat haar schouder. Een grote warme vaag naar komijn ruikende hand vouwt zich over haar gezicht, drukt haar ogen dicht, vingers schuin over haar lippen, vingertoppen waarop haar huid het eelt kan onderscheiden. Haar rug raakt een massief lijf. Achter haar ogen vindt een ontploffing plaats. Een vlam panische angst." Bladzijde 7

"In haar gedachten meed ze ieder woord dat de banaliteit van hun handelingen benadrukte, woorden die haar voorheen opgewonden hadden en ze dacht: alles is besmet behalve de dingen zelf, ik kan opnieuw beginnen." Bladzijde 42

"Eddy vertelde me toen dat iemand je het ziekenhuis had ingeslagen. Ik dacht eerst dat hij een grap maakte, Maar het was echt zo, zei hij. Je was aangevallen in je eigen huis en in elkaar geslagen, Hij zei dat je kaak gebroken was naar dat het verder allemaal wel meeviel en goed met je ging. Ik vroeg hem in welk ziekenhuis je lag." Bladzijde 149

""Je hebt alles opgeduikeld, alles uitgezocht, alles erover gelezen. Je hebt in mij en op mij naar tekens gespeurd, Je hebt elke vreemde gedraging van mij , ooit, in dit kader geplaatst en begrepen. Je hebt me gereduceerd, ge hebt precies gedaan wat ik niet wilde dat er zou gebeuren. En ik wist het niet.", gilde ze." Bladzijde 155

""Ik heb zo mijn best gedaan om het geen rol te laten spelen, om jou en mij en onze liefde ertegen te beschermen. En nu blijkt dat het al die tijd een leugen was. dat alles de hele tijd besmeurd is geweest."" Bladzijde 156

Thematiek

Geheim/ familiegeheim

Het verzwijgen van een geheim tegenover de voor-of nadelen van openhartigheid in een relatie. Emilia heeft ervoor gekozen om het feit van de verkrachting niet te vertellen tegen haar nieuwe partner. Nadat ze getroffen is door een aanvaller, neemt ze drie maanden de tijd om haar nieuwe vriend Bruch te ontwijken. Daarna gaat ze naar hem terug zonder te vertellen wat er gebeurd is. Ze wil het verleden achter zich laten. Als je iets verzwijgt kun je het vergeten, denkt ze. Maar bij het moment van de terugkeer is het eigenlijk het enige moment dat je zoiets zou kunnen vertellen. Later wordt er meer gekeken naar het feit waarom je iets destijds niet verteld hebt. Welke reden had je daarvoor. Naast het geheim krijg je dan te maken met een schuldgevoel van het verzwijgen. De centrale vraag blijft dan boven de roman hangen of het verstandig is om een geheim voor je partner te verzwijgen. Dat zou je ook kunnen bedenken bij een geval van overspel of zelfs het verzwijgen van een begane moord tegenover je partner. Lijdt je relatie eronder als je iets voor een ander verzwijgt. Of is 100 % openhartigheid in alle opzichten noodzakelijk voor een goede relatie. Het lijkt erop alsof de schrijfster (en de vertelster) het goede antwoord ook niet weten. Het wordt eigenlijk triest als Emilia er in het slot achterkomt dat Bruch al die tijd geweten heeft wat er gebeurd is. Eerst door loslippigheid van een collega van Emilia, en later door zijn eigen zoektocht naar de waarheid. Eigenlijk hebben ze al die tijd naast elkaar geleefd, terwijl ze beiden wisten wat er was gebeurd. Is dat erg, stom of is dat zonde van de tijd? Was het onthulde geheim een zegen of een vloek voor hun relatie geweest? Een mooi thema waar je als lezer ook na het lezen van het boek over kunt (en moet) nadenken.

Motieven

Verkrachting/seksualiteit

Emilia is twaalf jaar geleden door een insluiper in haar eigen woning verkracht. Dat heeft ze verzwegen voor haar geliefde en dat heeft invloed gehad op haar seksualiteit.

Midlifecrisis

Ik zie bij Emilia toch ook verschijnselen van een mdlifecrisis. heeft ze het wel goed gedaan. Is dit nu alles wat ze wil? Ze heeft onvrede op haar werk, ze woont in een buitendijks huisje ver van iedereen verlaten. Ze woonde in een bruisende stad. Hoe staat ze tegenover haar kinderen? Hoe staat ze tegenover haar partner. Wil ze op een zeker moment nog seks met hem? Waarom heeft ze de angsten? Het lijken allemaal kenmerken van een crisis die ontstaan wanneer je op een bepaald punt in je leven bent aangekomen.

Relatie tussen broer en zus

Emilia heeft een merkwaardige verhouding met haar oudere broer Jacob. Aan de ene kant lijkt hij beschermend op te treden voor haar. Aan de andere kant zijn er misschien wel grenzen overschreden : er hangt een incestueuze sfeer om hen heen. Ze slaapt later ook nog een keer in bed met hem, als ze blijft logeren bij haar broer die niet meer naast zijn vrouw Lieke slaapt. Samen hebben ze vroeger bovendien heroïne gebruikt.

Geluk / verlangen naar geluk

Het gezin waarin Emilia leeft is een soort cocon waarin ze het geluk probeert te vinden. Je kunt daarin geluk en intimiteit ervaren (zoals ze dat voelt bij de komst van haar kinderen) Het gezin wordt dan eigenlijk een vorm van escapisme, waarin je je terug kunt trekken tegenover de boze buitenwereld.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Twaal jaar na dato krijgt Emilia problemen met haar relatie (ook gekoppeld aan midlifeproblemen) omdat ze al die tijd heeft gezwegen over wat haar overkomen is, terwijl ze daarna drie maanden geen contact meer wilde hebben met haar geliefde. Naarmate ze ouder wordt, wordt ze door schuldgevoelens getroffen. Wanneer had ze het moeten vertellen, waarom en ook de vraag of ze het alsnog moet vertellen. Dat leidt tot problemen in hun relatie en Emilia denkt er zelfs over om Bruch te verlaten. Aan de andere kant heeft ze seks met hem in de nacht van de overstroming om alsnog een kind te maken dat hun relatie zou moeten verbeteren.

Eenzaamheid & isolement

Het decor is er natuurlijk één waarbij je kunt denken aan isolement. Bruch en zij gaan vanuit de drukke stad terug naar een dorpje zelfs buitendijks. Het gevaar bestaat dat er ooit een overstroming zal komen en dat ze geïsoleerd zullen raken van een deel van de wereld. net zoals ze geïsoleerd zijn geraakt van familie (vooral Emilia, maar ook Bruch) en kennissen en vrienden.

Heden en verleden

Vaak wordt het heden bepaald door wat iemand in het verleden heeft meegemaakt. Emilia wil dat niet toelaten in haar leven. Ze verwacht dat bijv. Bruch heel anders tegen haar zou aankijken als ze had verteld dat ze bruut verkracht was. Ze kiest ervoor om het verleden te verzwijgen en het niet toe te laten in haar leven. maar het verleden wordt tot leven geroepen in het theater waar ze onverwacht door een zijdelingse vriend op een stiekeme en enigszins brute wijze wordt beetgepakt. Dan voelt ze weer de angst vanuit het verleden.

Drugs(gebruik)

Emilia heeft in een bepaalde periode van haar leven drugs gebruikt (ze rookte heroïne met haar broer). Ze raakte er zelf gemakkelijk van af, toen haar broer Jacob verslaafd aan heroïne bleek.

Herinneringen

Er staan in de roman ook enkele filosofische citaten over herinneringen. Hoe betrouwbaar zijn die of worden herinneringen ingevuld door mensen die de gebeurtenissen aan je verteld hebben.

Alcohol

Emilia heeft af en toe alcohol nodig om tot zichzelf en tot rust te kunnen komen. Ze drinkt wijn met haar broer en thuis staat de whiskyfles klaar.

Natuurgeweld

De natuurramp, de overstroming, verrast hun niet helemaal, maar heeft toch een grote invloed in hun leven. Hun kinderen worden tijdelijk van hen verwijderd en het liefdeskoppel is op elkaar aangewezen. Zo dicht bij elkaar hebben ze hun geheim beiden verzwegen en is het geheim een leugen geworden. Het water lijkt hun zonden weg te nemen en er is een nieuw begin mogelijk. Ze worden beiden gered tijdens de overstroming.

Motto

Er is geen motto en geen opdracht.

Titelverklaring

Noodweer lijkt in eerste instantie te slaan op het slechte weer dat uiteindelijk een overstroming buitendijks veroorzaakt. Vanaf het eerste begin ligt die dreiging op de loer, want Emilia en Bruch wonen in een buitendijks huisje. Uiteindelijk ontkomen ze niet aan het noodweer.
Maar "noodweer" het is juridisch gezien ook de term waarmee rechtvaardiging van de verdediging geldt, wanneer iemand wordt aangevallen of aangerand.
Dan geldt de titel natuurlijk zeker ook voor Emilia, die twaalf jaar voor het verhaalheden verkracht is. Ze heeft zich verzet, maar is toch slachtoffer en behoudt zich het recht voor om tegenover haar geliefde Bruch te zwijgen over wat er is gebeurd. Het is haar manier om het verleden de baas te kunnen.

Structuur & perspectief

De roman is ingedeeld in 22 hoofdstukken zonder titel. Daarvan worden de meeste hoofdstukken besteed aan het heden. Ongeveer zes ervan gaan over het verleden: bijv. de verkrachting waarvan Emilia het slachtoffer is geweest. aar ook in de hoofdstukken over het heden gaan de gedachten van de vertelster wel terug naar episodes uit haar jeugd, de relatie met haar broer en de eerste kennismaking met Bruch.

Om de spanning te wekken maakt de schrijver steeds gebruik van kleine vooruitwijzingen naar de verkrachting die pas later wordt verteld. Ze doet dat op een vrijwel perfecte manier. Ook laat ze op een bepaald moment zaken weg die niet verteld worden, maar waaraan later wel gerefereerd wordt. 

De vertelster is een zij-vertelster (personaal dus) Het is de 42-jarige afgestudeerd sociologe Emilia Roovers. Ze vertelt afwisselend in d e o.t.t (heden ) en in de o.v.t. (de herinneringen aan het verleden). Je leeft mee in haar hoofd en je leert dus ook haar gedachten, angsten (en dromen) kennen.

Decor

Het decor is gedeeltelijk de stad Amsterdam waar Emilia en Bruch hebben gewoond voordat ze een buitendijks huisje aan een grote rivier in de provincie (Gelderland?) betrokken. Daarom is die ruimte een symbolische ruimte, want het gevaar voor hun leven en hun huwelijk ligt steeds op de loer. Waar precies hun buitendijkse huisje staat,  wordt niet verteld.
 

Dat geldt ook voor de tijd: de personages leven in de moderne tijd, want er zijn allerlei social media voor hen beschikbaar (internet, smartphone ) maar de vertelster noemt geen data en jaartallen.
De belangrijkste tijdlaag in het verleden is die van 12 jaar terug, toen Emilia dertig jaar was en ze verkracht werd door een insluiper in haar woning. Waarschijnlijk is die tijdlaag ongeveer omtrent de eeuwwisseling.

 

Stijl

Marijke Schermer heeft nog maar twee romans geschreven, maar is een ervaren toneelschrijver. Dat kun je ook gemakkelijk terugvinden in de stijl van haar tweede roman. Toneelschrijvers zijn gewend om dialogen te schrijven, en die gaan Marijke Schermer juist heel goed af. Er zijn nogal wat korte maar scherpe dialogen in de tekst.

Wat ik verder bijzonder kan waarderen is dat ze maar weinig bladzijden nodig heeft om een ethisch probleem aan te kaarten. Mijn stelregel is vaak: wie het niet kan verwoorden in maximaal 200 pagina's .......
Dat betekent dat de schrijfster dingen weglaat die de lezer- mits enige ervaring rijk- ook zelf kan invullen. Dat is m.i. goed geschreven literatuur.
Daarnaast gebruikt Schermer treffende metaforen...... die ook nog soms een filosofische gedachten bevatten:
- (blz. 105)" Een gezin is een mal om je geluk in te gieten, om er een concrete vorm aan te geven. Het is een manier om je te verzoenen met de alledaagsheid van de dingen. Een gevangenis waarin je je veilig op kunt sluiten,"
(blz. 124) "Ze heeft honger, ze moet nog eten., achter zijn rug liggen de ruïnes van het ontbijt."
(blz. 132) "Ze laten hun auto in de berm op de dijk staan. Niet als een rots steekt hun huis uit het water, maar als een vergeten wrakstuk."
(bl. 136) "Ze nam het huwelijk als de belofte van een nieuw begonnen leven, het voorgoed achterlaten van andere dingen, andere liefdes, opgelopen wonden. Beter en definitiever kon het niet. Het was een vlucht, het zoeken van een schuilplaats onder de stolp"
(blz. 144) "Hij had haar onder de klok gelokt, midden in de normaalverdeling.

Slotzin

"Uw man is al bij ons." "O ja?" Hij slaat een deken om haar heen en pakt haar voeten in een andere deken. De andere man knikt naar haar en zegt iets in ene portofoon. De eerste gaat tegenover haar op de bank zitten terwijl de ander de boot vaart. "We brengen u naar een warme, droge plek. Alles komt goed."

Beoordeling

Een prachtige roman van een voor mij tot dusver onbekende schrijfster over het ethische probleem of je geheimen voor je levenspartner kunt/mag hebben. De roman heeft bovendien een bizar slot.

Enkele pluspunten:
- een sterk verhaal 
- een solide compositie
- prima vertelkwaliteiten (vooruitwijzingen, weglatingen, terugverwijzingen)
- een mooie vertelstijl (sterke dialogen, goede beeldspraak)
- een aansprekend thema
- een gering aantal pagina's (159 met een brede bladspiegel)
Ook sterk aan te bevelen voor leerlingen van voortgezet onderwijs (havo en vwo)

Vanwege de thematiek uitstekend te combineren met andere boeken over geheimen, al of niet in een familie. Het zijn stuk voor stuk mooie romans.
Een paar voorbeelden:
Erik Vlaeminck - Brandlucht
Erik Vlaeminck - De zwarte brug
Griet op de Beeck -Vele hemels boven de zevende
Leonie Jansen - Geheim (het oorlogsverhaal van mijn vader) 
Jessica Durlacher - De held
En recent de romans van Herman Koch
- Het diner
- De greppel (2016)

En over overstromingen gaan de volgende romans
Mariet Meester - De overstroming  
Margriet de Moor - De verdronkene (heel mooi)
Rick Lauspach -1953 (spannend)
Herman de man - Het wassende water (1925!)

 

Recensies

"Met zo’n einde bespot Schermer de klassieke vorm (en norm) juist, als een constructie die geen soelaas biedt. En tegelijk laat ze ook de macht van de norm zien, die, tragisch genoeg, zo sterk is als een natuurkracht. Dat uiterst opzichtige motief van het wassende water moet je dan ook maar lezen met een ongemakkelijke, holle lach. Als donkere wolken zich samenpakken, ontkom je er immers niet aan nat te worden. Zo stijgt Noodweer uit boven de gemiddelde roman en wordt het uitmuntende literatuur." https://www.nrc.nl/nieuws...7-a1527599

"Onlangs zei schrijver Daniel Kehlmann in VPRO’s Boeken, dat de perfecte roman niet bestaat, waarmee hij een uitspraak aanhaalde van Jorge Luis Borges: ‘Je hebt perfecte gedichten en verhalen maar geen perfecte romans.’ Als het criterium is dat er in een perfecte roman geen stukken voorkomen waar je ‘gewoon even doorheen moet lezen’, dan kan gezegd worden dat Marijke Schermer met Noodweer een perfecte roman heeft geschreven. " http://www.literairnederl...k-verhaal/

"TV-opname van een interview met de schrijfster over deze mooie roman. Echt een aanrader want de schrijfster gaat diep in op de thematiek en de problematiek van haar roman." http://www.parmando.com/w...-noodweer/

"Steeds weer zou je Emilia willen toeschreeuwen: vertel het gewoon. Alsof dat een oplossing zou zijn. Oplossingen worden in Noodweer niet gegeven. Daar is Marijke Schermer niet naar op zoek. Ze is een schrijver van vragen. Kun je leven met een groot geheim? Is een relatie daartegen bestand? Moet je alles van elkaar weten om gelukkig te kunnen zijn? Of bestaat een goede relatie ook als de een volstrekt autonoom wil zijn?" http://verstwee.nl/recens...gzaam-weg/

"Iedere avond voor het slapen gaan pak ik Marijke Schermer’s tweede roman, Noodweer, erbij en lees het eerste hoofdstuk. Dat klinkt dodelijk, maar dat is het dus niet. Ik ben gewoon moe, officieel lees ik Kwaadschiks van A.F.Th., hoe dik dat is hoef ik niemand meer te vertellen, en ’s nachts kan ik nog maar een paar letters aan. Iedere keer oprecht denk ik bij het lezen van het eerste hoofdstuk: wat is dit goed, wat is dit heerlijk. Alles er aan bevalt me. De dagelijksheid van de situatie, dat allereerst. Echtpaar verlaat ’s avonds huis, kinderen en oppas, om met de auto naar Amsterdam te gaan voor theaterbezoek. De zinnen staan kraakhelder als in lood gegoten recht overeind." http://www.groene.nl/arti...p-leest--6

"(Recensie uit de Groene Amsterdammer) Dat de roman hard aankomt, heeft behalve met de secure opbouw van het drama te maken met de menselijkheid van de personages. Emilia heeft een broer met wie ze net even te close is, ze heeft geen zin in de andere moeders op het schoolplein, ze constateert dat van sommige mensen pas vanaf een bepaalde leeftijd blijkt hoe stomvervelend ze eigenlijk zijn. Die bijzondere mengeling van nuchtere, afwerende constateringen – ‘Beleefdheid en ­gereserveerdheid zijn de beste wapens in een situatie waarin je je overgeleverd voelt’ – en emotionele zeggingskracht maken van Noodweer een roman die je niet onberoerd kunt lezen." http://www.marijkeschermer.nl/#boek