Feitelijke gegevens
- 20e druk, 1995
- 276 pagina's
- Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar
Flaptekst
De jonge Nol Rieske raakt in de ban van de drankzuchtige en romantische musicus Cuperus. Diens dochter Trix leert hij al heel vroeg op een tuinfeest kennen. Telkens wordt het meisje weer vergeten en telkens verschijnt zij weer in zijn leven. En dan beseft hij dat hij haar liefheeft- een liefde die gedoemd is te mislukken.
Eerste zin
Het eerste wat ik mij van W... herinner, waar even na mijn vijfde verjaardag mijn vader tot rechter was benoemd, is de warme voorzomermiddag, toen de bal van mijn broer over de ijzeren krullen van het balkonhek vloog, de verlaten huiskamer in.Samenvatting
Nol Rieske heeft een moeizame band met zijn broer Chris. Ze hebben vaak ruzie en Nol zegt hem zelfs te haten. Op een dag nemen de ouders van Nol hem mee naar de sociëteit van 'De koperen tuin'. Hier wordt een mars van Sousa opgevoerd. Nol, als jongen van negen, danst hier met een bleek meisje. Later blijkt dit meisje, Trix, de dochter van de dirigent te zijn: Henri Cuperus. Deze uitvoering gaat Cuperus niet erg goed af en hij wordt ontslagen. Wel houdt hij zijn koren en blijft hij pianoles geven. Trix blijft vanaf deze dag door Nols hoofd heen spoken. Nol wil ook pianoles van Cuperus en krijgt die thuis. Nols moeder gedraagt zich erg koud tegen Cuperus, maar Nol merkt dat er iets tussen de twee speelt. Als Cuperus op een dag aankomt met een bos bloemen voor Nols moeder, dan wijst zij hem af. Cuperus, die gefrustreerd en verdrietig is, kust dan het dienstmeisje van het gezin: Joukje. Nol ziet dit en schrikt, waardoor ook zijn ouders er achter komen. Hierop neemt Cuperus ontslag; hij zegt Nol na deze gebeurtenis geen pianoles meer te kunnen geven en zal niet meer bij hen thuis langskomen. Er waren al roddels aan de gang over dat Cuperus aan de drank was gegaan, maar als Nol hem in de Tuin tegenkomt, ontdekt hij dat de roddels waar zijn en dat Cuperus verliefd wàs op zijn moeder. Ondanks al deze verhalen, waardoor Cuperus niet alleen Nol, maar ook zijn andere leerlingen is kwijtgeraakt, besluit Nol in actie te komen. Met behulp van andere oud-leerlingen die ook weer les van hem willen, zamelt hij geld voor hem in, zodat hij ze weer les kan geven. Cuperus geeft hem vanaf dat moment gratis muziekles bij hem thuis (zodat Nols ouders er niet achter komen) en noemt Nol zelf 'zijn zoon'. Nol is hier ontzettend blij mee, want hij heeft enorm veel bewondering voor Cuperus. Nol ontdekt als hij daar is, dat Cuperus' vrouw ziek is. Ze gaan de opera 'Carmen' van Bizet instuderen. Cuperus vraagt aan Nol of hij het goed vindt als Trix meezingt en uiteindelijk gebeurt dit ook. Nerveus gaat Nol naar de repetitie waar Trix ook bij zal zijn. Ze zien elkaar in de auto. Ondanks dat Trix erg koel tegen hem doet, groeien ze toch dichter naar elkaar toe in het repetitieproces. Later huilt Nol in bed, omdat het leeftijdsverschil tussen hem en Trix zo groot is: zij is vier jaar ouder dan hem. Op de dag van de voorstelling bedenkt Nol zich dat dit het perfecte moment was geweest om bloemen voor Trix te kopen en alleen zijn naam op het kaartje te zetten, maar hij heeft dit niet gedaan. Ordelio, een van de zangers van de opera, heeft bijna geen stem meer, en zegt te blijven gorgelen in de hoop dat het zo nog goed komt. Meerdere mensen buigen zich over hem, maar het mocht niet baten: als tijdens de uitvoering zijn stem breekt, gaat hij weer af. Vanaf hier gaat het bergafwaarts met de voorstelling: er ontstaat allemaal ophef, Cuperus slaat iemand meerdere keren in het gezicht, en de voorstelling wordt stop gezet. Als dit laatste tijdens een toespraak wordt aangekondigd, gaat Cuperus zich ermee bemoeien. Hij zegt dat Ordelio niet alleen hees was, maar ook dronken en misschien wel stapel gek. Iemand uit het publiek zegt dat Cuperus zelf dronken is en iedereen lacht hem uit. Na dit hele drama wordt de opera afgemaakt, al zijn veel mensen al naar huis gegaan. Een jaar later is het gelukkigste en kalmste jaar uit Nols leven. Hij noemt Trix zijn 'grote liefde', maar neemt nog geen initiatief om haar te benaderen: hij moet eerst meer volwassen worden. Nol gaat naar W... om Cuperus op te zoeken. Daar ziet hij en hoort hij door het raam dat Cuperus een deel uit de Carmen speelt wat hij zelf 'liefdesmuziek' noemt. Gefascineerd blijft Nol luisteren bij de deur. Dan komt Trix hem tegemoet. Ze zeggen dat ze van elkaar houden, maar ronden snel hun gesprek af als Cuperus eraan komt. Ze spreken de volgende avond om negen uur af in de straat. Trix komt echter niet opdagen, omdat zij toch besloten heeft dat de liefde niks kan worden. Met Cuperus gaat het bergafwaarts; hij blijft aan de drank en zijn vrouw overlijdt. Nol schrijft een brief aan Trix en eindigt die met 'steeds de jouwe', maar krijgt hier nooit een reactie op. Hij schrijft nog een brief aan Jantje de Ridder, die informeert hem dat Cuperus op sterven ligt en dat Trix meerdere liefdesaffaires heeft gehad. Nol gaat met zijn gezin bij de sociëteit van de Tuin eten, waar hij Trix tegenkomt. Hij vraagt haar waarom zij zijn brieven niet heeft beantwoord. Na dit gesprek besluit Nol om Cuperus op te zoeken. Hij komt nog redelijk helder over als hij bij hem is, maar dit blijkt maar schijn. Als hij Cuperus nog een keer op wil zoeken, laat Trix hem niet binnen. Ze is bang dat hij dingen tegen Nol zal zeggen waarvan ze niet wil dat Nol ze over haar weet. Omdat Nol alles voor Trix over heeft, besluit hij naar haar te luisteren en gaat weg. Die nacht overlijdt Cuperus, schrijft Trix hem in een brief. Over de liefde zegt ze dat hij 'echt van iemand anders moet gaan houden', want zij is hem niet waard. Nol besluit wederom naar haar te luisteren en laat haar met rust. Drie jaar later bezoekt Nol zijn zieke moeder, die niet veel later overlijdt. Hij ziet Trix weer in de sociëteit van de Tuin en bedrinkt zich. Nol gaat de volgende dag naar Trix toe en vraagt haar ten huwelijk, nadat Trix hem heeft ingelicht over haar drie verhoudingen met o.a. Vellinga. Nol reageert jaloers, wat Trix aan het twijfelen brengt. Ze zegt dat ze de volgende dag antwoord zal geven en vraagt of hij die nacht wil blijven. Nol besluit toch om naar huis te gaan. De volgende dag heeft Trix zelfmoord gepleegd. Ze heeft Nol een laatste brief geschreven en zegt voor de zoveelste keer dat de liefde niets zou kunnen worden, maar dat ze ook niet zonder hem kan leven. Het verhaal eindigt wanneer Nol in een staat van pure wanhoop naar de tuin gaat.
Personages
Nol Rieske
De hoofdpersoon van het verhaal. Hij is een hopeloze romanticus en heeft een grote passie voor klassieke muziek. Hij is vrijwel het hele boek lang verliefd op Trix.
Henri Cuperus
Het grote voorbeeld van Nol. Hij geeft hem voor een groot gedeelte van het boek pianoles. Hij raakt verder een aantal keer depressief doordat dingen in zijn muzikale carrière mislukken en is alcoholist.
Trix Cuperus
De grote liefde van Nol. Bleek, koppig, maar vriendelijk als je haar niet tegenspreekt, houdt van zingen en dansen, is erg lang,
Chris Rieske
Heeft een moeizame band met zijn broer Nol, al van kinds af aan.
Vellinga
Een andere pianodocent in de stad. Hij heeft een tijdje een affaire met Trix.
moeder Rieske
Knap en muzikaal. Nol en Chris hebben een enigszins moeizame band met hun moeder. Ze komt in het boek over als een starre vrouw die zich met name afstandelijk gedraagt t.o.v. anderen. Dit merken we bijvoorbeeld wanneer ze niet ingaat op de avances van Cuperus en de koude manier waarop ze hem afwijst.
vader Rieske
Hij is rechter en heeft net als de moeder geen hechte band met zijn kinderen.
Joukje
Het dienstmeisje van de familie Rieske. Cuperus kust haar, omdat hij gefrustreerd is dat zijn liefde voor de moeder van Nol niet wordt beantwoord. Hij wordt door dit incident ontslagen als Nols pianodocent en mag niet meer bij ze thuis komen.
Ordeleo
Zanger die meedoet aan de uitvoering van de opera 'Carmen'. Hij heeft op de avond van de uitvoering bijna geen stem meer, wat een van de redenen is dat de uitvoering volledig mislukt.
Quotes
""Toch was het moeilijk te zeggen waarom hij juist nu zo verbitterd moest zijn. Vóor de teleurstelling met de Carmen was nooit iets gebleken van ambities om een groot operadirigent te worden."" Bladzijde 137
""Ik was nu immers zijn 'zoon', - al sprak hij dit woord nooit meer uit,- en wellicht meende hij tegenover mijn moeder iets goed te maken te hebben wier dienstmeisje hij dan toch maar gezoend had. Zijn eigenlijke lieveling, niet als mens, maar als componist, was Wagner. Maar hier kwam hij niet rond voor uit,- In W... gold Wagner nog voor een schetterend nieuwlichter..."" Bladzijde 87
""Je moet van iemand anders gaan houden, lieve Nol. Ik zal je ook zeggen waarom. Ik ben je niet waardig, in alle betekenissen. Denk daar goed over na en probeer mij anders te zien."" Bladzijde 170
""'Je moest eens weten hoe gesloten ik ben, minstens even erg als jij...' 'Ben ik gesloten?' Ik wachtte even.- 'Ben je nooit verliefd geweest?' 'Daar antwoord ik niet op.' 'Dus wel.'- Weer wachten, en ik genoot van dit wachten. - 'Ik niet.' Toen zij op deze onthulling niet reageerde, voegde ik er goed verstaanbaar aan toe: 'Maar nú ben ik dat wèl.'"" Bladzijde 115
""Vergeef me, lieve, lieve Nol, en probeer me te vergeten, geleidelijk aan, of als dat niet kan, probeer me dan te zien zoals ik ben: half goed, half slecht."" Bladzijde 248
Thematiek
Alcoholmisbruik/alcoholproblemenCuperus is alcoholist
Coming of ageIn de loop van het verhaal zien we Nol opgroeien.
Dood/dood van een geliefdeEr gaan veel mensen dood in dit boek: Cuperus, de moeder van Nol en aan het eind Trix.
Liefdesrelatie: onbereikbare liefdeDe liefde tussen Nol en Trix blijkt steeds weer onmogelijk te zijn.
Klassieke muziek speelt een belangrijke rol in deze roman.
Relatie tussen broersAan het begin van het boek speelt dit thema een prominente rol.
VerliefdheidNol is vrijwel het hele boek lang erg verliefd op Trix.
Zelfdoding/zelfmoordTrix pleegt zelfmoord aan het einde van het boek.
Motieven
De koperen tuin
Zie titelverklaring
De dood
Er gaan meerdere personages dood (Cuperus en de moeder van Nol) en aan het einde pleegt Trix zelfmoord. Er lijkt sprake te zijn van een soort determinisme: we zijn uiteindelijk allemaal gedoemd om te overlijden.
Klassieke muziek
Veel gebeurtenissen in het boek hebben betrekking op muziek, bijvoorbeeld de depressie waar Cuperus in terecht komt na de mislukte uitvoering van de opera 'Carmen'. Ook bevat het boek uitgebreide beschrijvingen van Nols muzikale ontwikkelingen en de gedachten die hij heeft over muziek.
Motto
/
Opdracht
Voor Helena S. E. Burgers
Trivia
Op 15 juli 1949 schreef Simon Vestdijk een brief aan vroegere vriendin Saar Bessem met het verzoek of hij een boekje kon lenen voor een roman die hij had geschreven waarin de opera Carmen een grote rol speelde. Dit boekje heet 'De opera Carmen' en is geschreven door H.J.M. Muller.
Het boek is niet autobiografisch, maar bevat wel een aantal autobiografische elementen, met name dat de vader van Vestdijk de opera 'Carmen' ook twee keer zelf heeft uitgevoerd als dirigent.
Helena S.E. Burgers, aan wie de roman is opgedragen, heeft Vestdijk verzorgd tijdens zijn depressies en was een vroegere vriendin uit zijn studietijd die later arts werd.
Titelverklaring
De koperen tuin komt steeds weer terug in het verhaal. Je zou het kunnen vergelijken met Nols liefde voor Trix: wat Nol ook doet hij komt steeds weer in de koperen tuin terecht/hij valt steeds weer voor Trix.
Structuur & perspectief
Het verhaal omvat Nols kindertijd, jeugd en een gedeelte van zijn volwassen leven. Niet alles uit deze periodes wordt besproken, want er vindt veel tijdsverdichting plaats. Het verhaal wordt vertelt vanuit het perspectief van Nol.
Hoofdstuk 1 t/m 5
Nols kindertijd, zijn ontmoeting met Trix en Cuperus in de koperen tuin. Nol gaat op pianoles bij Cuperus. Cuperus neemt ontslag, omdat hij de dienstmeid heeft gekust.
Hoofdstuk 6 t/m 10
Nol zamelt geld in zodat Cuperus weer les kan gaan geven. Ze gaan repeteren voor de opera Carmen, maar de uitvoering wordt een mislukking.
Hoofdstuk 11 t/m 15
Nol kijkt de opera af. Een jaar later is het gelukkigste jaar van zijn leven. Trix en Nol verklaren de liefde aan elkaar, maar als ze afspreken komt ze niet opdagen en laat hem weten dat de liefde toch niks kan worden. Cuperus overlijdt en Nol mag van Trix geen afscheid van hem nemen. Later ligt ook de moeder van Nol op sterven. Nol bedrinkt zich bij de sociëteit als hij Trix tegenkomt en wordt door Vellinga naar huis gebracht.
Hoofdstuk 16 t/m 20
Nol zoekt zijn moeder een laatste keer op en zij overlijdt. Nol vraagt Trix ten huwelijk, maar als zij aangeeft hierover na te moeten denken gaat hij naar huis, terwijl Trix wilde dat hij bleef. De volgende dag komt Nol erachter dat ze zelfmoord heeft gepleegd en leest Trix' laatste brief aan hem. Hij gaat wanhopig naar de koperen tuin toe.
Decor
Het verhaal speelt zich af in de plaats W... in Nederland. In deze stad komen de locaties van Nols ouderlijk huis, het huis van Cuperus, de koperen tuin en het huis van Trix als ze volwassen is voorbij. De koperen tuin bestaat ook in het echt. De periode waarin het verhaal zich afspeelt is in de jaren 90. Dit wordt niet geëxpliceerd in het verhaal.
Stijl
Vestdijk heeft in dit boek gebruik gemaakt van veel lange zinnen gevuld met gedetailleerde omschrijvingen en van literair taalgebruik. De gedachten van Nol worden vaak beschreven, wat typisch is voor het genre van de psychologische roman waar dit boek onder valt. Ik vind zelf dat het erg mooi geschreven is: de prettig opgebouwde zinnen en het creatieve gebruik van vocabulair houden het boek interessant.
Slotzin
De volgende ochtend zou er veel dauw op de rotsrand gevallen zijn.Bijzonderheden
Zoals in decor en tijd al benoemd werd bestaat de koperen tuin in het echt ook en is nog steeds te bezoeken in Leeuwarden. Het is een horecagelegenheid.
Beoordeling
Ik vind het een erg goed boek, maar het was niet wat ik ervan had verwacht. Voordat ik ging lezen ging ik uit van een erg romantisch verhaal met veel inhoudelijke stukken over muziek. Nu zat dat er allemaal wel in, maar het was wat mij betreft vooral een groot drama. Eigenlijk gaat bijna alles mis in dit boek: in de meeste boeken proberen de personages er dan weer bovenop te komen en doen nieuwe pogingen om hun doelen te bereiken, wat ook in dit boek het geval was. Alleen mislukte die pogingen dan ook weer, waardoor ik toen ik het boek uit had niet helemaal wist waar ik het nou voor had gelezen. Het einde was ook erg onbevredigend: de zelfmoord van Trix en Nol die voor de zoveelste keer weer in het park terechtkomt. Enerzijds is de cirkel mooi rond met dit einde, maar anderzijds had ik de personages een wat positievere afloop gegund na alle moeite die ze (voor elkaar) hadden gedaan. De schrijfstijl van het boek vond ik wel erg fijn en veel aspecten uit het plot, ondanks al het drama, ook wel. Vooral de passages over muziek vond ik erg leuk om te lezen. Ik geef De koperen tuin dan ook drie sterren.
Recensies
""Want behalve muziek en liefde is er nog een belangrijk thema, de klassenverschillen. Nol Rieske komt uit een totaal ander milieu dan Trix. Zijn vader is rechter en heeft een bevoorrechte positie. Het gezin Cuperus daarentegen kampt met geldgebrek, een zieke echtgenote en dan dat drankmisbruik natuurlijk. Dit verschil zorgt voor spanningen tussen Trix en Nol, het loopt allemaal niet op rolletjes hoewel er wel aantrekkingskracht is." Tea van Lierop." https://deleesclubvanalle...-dec-2018/
REACTIES
1 seconde geleden