De Koperen Tuin Simon Vestdijk Motivatie boekkeuze: Naar aanleiding van boek Ivoren Wachters, eveneens van Vestdijk, heb ik dit boek gekozen. Omdat Ivoren Wachters zo goed was bevallen raakte ik geïnteresseerd in het verdere oeuvre van deze schrijver. Natuurlijk gedreven door de eeuwige zucht der scholieren naar dunne boeken, gevoed door het (veelvuldig misbruikte) voorwendsel kwaliteit boven kwantiteit, kwam ik bij dit boek uit. Na de omslagtekst gelezen te hebben was ik er van overtuigd dat dit boek mij wel vermaken zou, daar het verhaal precies in mijn belevingswereld ligt. Het verhaal zou gaan over liefde en muziek. Liefde ligt in ieders belevingswereld en muziek is het geen wat ik het liefst beleef. Dus dit leek mij een ideaal boek. Samenvatting: Nol Rieske is het zoontje van de rechter. De verhouding tussen zijn broer Chris en hem is erg slecht en hij heeft zich voorgenomen Chris ooit nog eens de baas te worden. Zijn moeder is erg knap en muzikaal, waardoor er geregeld mannen over de vloer komen voor muziekbijeenkomsten. Als Nol acht jaar is, neemt zijn moeder hem mee naar de Tuin. Daar wordt, in de muziektent, de mars van Sousa gespeeld en Nol is daar erg van onder de indruk. Hij raakt ook erg in de ban van de dirigent Henri Cuperus. Ook danst hij daar met zijn dochter Trix. Hierna staat Nol erop pianoles te krijgen van Cuperus. Na een mislukte opvoering van 'Tannhauser' van Wagner wordt Cuperus ontslagen en behoudt hij alleen nog wat leerlingen. Af en toe ziet Nol Trix ergens in de stad; vechtend met andere meisjes of jongens omdat ze zeggen dat haar vader altijd dronken is. Maar als Cuperus stopt met lesgeven aan Nol, omdat hij hun dienstmeisje gezoend had, volgen de andere leerlingen en heeft Cuperus geen werk meer. Nol gaat hem helpen door geld voor hem in te zamelen en daardoor krijgt hij later ook weer werk; Cuperus mag het orkest bij de opera 'Carmen' dirigeren. Maar jammer genoeg loopt de uitvoering uit op een grote mislukking, waardoor Cuperus zwaar depressief raakt. Hij begint nu weer met veel drinken. Op een dag gaat Nol bij Cuperus langs en dan komt hij Trix voor de deur tegen. Ze verklaren elkaar de liefde en spreken iets af voor de volgende dag, maar Trix komt dan niet opdagen. Ze schrijft hem een brief, waarin staat dat hun liefde niets kan worden. Als Nol gaat studeren komt zijn moeder hem opzoeken en ze vertelt hem dat Trix in de Sociëteit van de Tuin werkt en ze een verhouding heeft met Vellinga. En omdat ze ook al zijn brieven niet had beantwoord was dit een enorme klap voor Nol. Als hij met zijn vader en Chris in de Sociëteit gaat eten, praat hij met haar en zij vertelt dat Cuperus ernstig ziek is. Als hij hem wil opzoeken laat Trix hem niet binnen. Ze is bang dat hij dingen over haar vertelt die Nol niet mag weten. De volgende dag bericht ze hem dat Cuperus is overleden. Als hij na 3 jaar terug komt naar W…, omdat zijn moeder ernstig ziek is geworden, gaat hij naar de Sociëteit om zich te bedrinken. En daar komt hij Vellinga tegen, samen met Trix. Die nacht overlijdt zijn moeder. Vellinga brengt hem dronken naar huis en de volgende dag vertelt hij hem dat hij Trix verleid had en dat ze het had uitgemaakt. Als hij naar Trix gaat legt ze hem alles uit en biecht ze ook op dat ze nog met 3 anderen ook wat had gehad. Hij reageert jaloers, maar vraagt haar ten huwelijk omdat ie nog steeds van haar houdt. Ze vraagt hem bij haar te blijven en ze zegt dat ze morgen het antwoord zal geven. Maar Nol besluit om toch naar huis te gaan en de volgende dag langs te komen. Maar als hij komt vertelt Trix' tante dat ze die nacht zelfmoord heeft gepleegd. Nu voelt ie zich erg schuldig. In zijn wanhoop stuurt hij een telegram naar Vellinga en gaat hij bij Caspers langs om de hele geschiedenis te bespreken. Ten einde raad gaat hij naar de Tuin, die er zwart en verdord uitziet.
Uitgewerkte persoonlijke reactie: Onderwerp: Het onderwerp van het verhaal is ongetwijfeld de liefde. In dit geval een onmogelijke liefde die gedoemd blijkt te mislukken. Natuurlijk is dit een boeiend onderwerp. Iedereen boeit het onderwerp liefde, want iedereen heeft liefde nodig. De mens is immers een kudde dier. Ook iedereen kent liefde (zelfs degenen die het niet hebben weten dat ze het niet hebben, dus daarmee kennen ze het wel) en daarom is het niet voor niets het meest gebruikte onderwerp in de kunst. Mijn verwachtingen die ik had (zoals beschreven in ‘motivatie boekkeuze’) zijn allemaal uitgekomen. Het onderwerp wordt tot in de extremen van het menselijke voorstellingsvermogen uitgewerkt. De liefde vraagt namelijk het ultieme offer van een van de hoofdpersonen; de dood. Deze vreemde liefde wortelt tot in de kernen van beide persoonlijkheden. Deze is namelijk ontstaan in hun beide kindertijd, toen zij samen dansten op de muziek van de plaatselijke fanfareorkest. Ja, dan kan ik best geloven dat je smoor verliefd bent als je kunt dansen op de ‘Stars and stripes’ mars van Sousa. En zeker als het uitgevoerd wordt door een plaatselijke fanfare. Wat dat betreft is het onderwerp zeer goed uitgediept. Gebeurtenissen: De belangrijkste gebeurtenis is uiteraard het dansen van Nol en Trix in de Tuin, want alle verdere gebeurtenissen zijn gevolgen van deze dans waaruit hun liefde voor elkaar ontsproot. De gedachten en de gevoelens van de personages spelen de belangrijkste tol in het verhaal. Want liefde is een gevoel en zonder dit gevoel was er geen probleem en dus ook geen verhaal. Ook de ontwikkelingen in het verhaal vloeien voort uit gevoelens. Deze ontwikkelingen vinden plaats wanneer deze gevoelens geuit worden. Dus nemen de gevoelens een belangrijkere plaats in dan de gebeurtenissen. Eigenlijk zijn alle gebeurtenissen wel logisch, behalve de belangrijkste, de laatste. Ik snap niet waarom Trix zelfmoord pleegt. Er zijn nog zo veel alternatieven. Ze hoeven niet in dat provinciaal stadje te blijven wonen. Ze kunnen ook weg gaan en naar een grotere stad verhuizen. De gebeurtenis die de meeste indruk op mij heeft gemaakt is als Nol naar Cuperus toe gaat en dat Cuperus een stuk uit de Carmen opera zit te spelen. Vervolgens gaat Nol voor de deur zitten luisteren en barst in tranen uit, omdat hij geroerd is door de muziek. Dit vind ik mooi, omdat ik het heel herkenbaar vind. Ik kan soms ook in mijn gevoel geraakt worden door muziek, dat is een van de mooiste ervaringen die er zijn. Het verhaal loopt goed door, vooral doordat het goed volgbaar is omdat alles heel goed in verband gebracht wordt. Personages: Ik vind de hoofdpersoon geen held, omdat hij zijn woorden niet nakomt. Hij zegt dat hij niets zal aantrekken van wat anderen van zijn huwelijk met Trix zullen vinden. Maar ’s nachts ligt hij toch de hele nacht te piekeren over de gevolgen die zijn huwelijk zal hebben. Ook zegt hij niet jaloers te zijn, maar ook dat is een onwaarheid. Hij is wel degelijk jaloers op de mannen die Trix het hof maakten. De karaktereigenschappen zijn zeer goed beschreven. Het is zelfs zo dat het een autobiografisch werk lijkt. Misschien is dat ook wel zo, dat zou kunnen verklaren waarom het de schrijver zo goed gelukt is om de karakter eigenschappen te beschrijven. Ik ben maar in zeer beperkte zin beïnvloedt door de ideeën in dit boek. Het is mij bekend dat Simon Vestdijk veel van muziek wist. Voor het lezen van dit boek vond ik Carmen van Bizet altijd maar een cliche matig werk en bij voorbaad niet de moeite waard om het te beluisteren of bekijken. Maar doordat Vestdijk via het personage Henri Cuperus zo lovend over dit werk spreekt, ben ik toch wel nieuwsgierig geworden. Eigenlijk zijn alle personages sympathiek te noemen in dit verhaal. Dat is het mooie er aan. Zelfs de heer Vellinga is sympathiek te noemen. Hij mag dan wel iets zeer onsympathieks hebben gedaan met Trix, maar hij is wel weer sympathiek te noemen doordat hij alles netjes opbiecht aan Nol. Dit wordt onderstreept door het feit dat deze gedachte ook door het hoofd van Nol schiet. Het gedrag van Nol is natuurlijk niet af te keuren. Hij doet niemand kwaad en berokkend niemand enige schade. Hij had natuurlijk wel ’s nachts bij Trix moeten blijven. Het gedrag van Cuperus, Vellinga (en de andere vrijers), de Rato en Ordelio is natuurlijk af te keuren, maar dat spreekt voor zich. Opbouw: De opbouw van het verhaal verloopt geheel chronologisch. Dus het is zeer eenvoudig te volgen. Het verhaal is best spannend, omdat er van het begin tot het einde een grote spanningsboog loopt. Hoe loopt de liefde tussen Nol en Trix af? De opbouw en het onderwerp hebben geen enkele relatie. Het verhaal wordt verteld vanuit het ik-perspectief. Dus het wordt enkel verteld vanuit de optiek van Nol. Aan het slot is niet alles duidelijk. Ik kan me niet zo goed voorstellen wat de reden is geweest van Trix om zelfmoord te plegen. Ook is het niet duidelijk hoe het nou met Nol af zal lopen. Hoe hij verder gaat met zijn leven. Want hij is immers ook een psychologisch wrak geworden. Taalgebruik: Ik vind het taalgebruik niet moeilijk . Ook de balans tussen dialoog en beschrijvingen is goed. Het boek is immers een psychologische roman. Dus ik vind dat het wel goed is dat er veel beschrijvingen in zitten. Hierdoor zijn de psychologische veranderingen van de personages beter te begrijpen. Het taalgebruik is natuurlijk wat ouderwets en wat deftig, maar dat past goed bij de personages. Het verhaal vindt namelijk plaats in de tijd voor de Tweede Wereldoorlog. Het is namelijk in de kinder- en studententijd van Vestdijk. Dus dan is het niet verwonderlijk dat het taalgebruik wat ouderwets is. De familie en het milieu waarin Nol opgroeit, is een beetje de toplaag van de plaatselijke bevolking. Hij komt uit een rijke juristen familie. Zijn vader is de plaatselijke rechter.
Verdiepingsopdracht: Er zijn geen relaties met politieke achtergronden te vinden. Het verhaal speelt zich af in het vooroorlogse Leeuwarden dat dus nog niet getekend is door de oorlog. Volgens mij is het woord politiek niet gevallen in het verhaal, of zelfs geen aan politiek gerelateerd woord. Ook zijn er amper sociaal-economische of culturele achtergronden te herkennen in dit verhaal. Misschien is het zo dat Vestdijk wat conservatief was en daardoor juist deze politieke, sociaal-economische en culturele achtergronden onbesproken liet. Wat zeker een feit is, is dat het boek voor een deel autobiografisch is. Het kan dus ook zijn dat hij dit boek voor zichzelf heeft geschreven en niet om het publiek iets te leren. Het boek gaat over de liefde en het kunstenaars- / studentenleven. Dit is het verhaalmotief. Deze motieven komen op veel manieren terug en wordt vaak herhaald. De liefde van Nol en Trix loopt als een rode leidraad door het verhaal heen. De Koperen Tuin, de plaats waar ze elkaar voor het eerst ontmoetten is daarom het leidmotief. De Koperen Tuin kon niet genoemd worden zonder te refereren aan de liefde tussen de twee. Ook het kunstenaarsleven heeft een leidmotief; de Carmen opvoering. Deze opvoering, die een bekroning moest zijn van Cuperus’ carrière, werd juist het dieptepunt. Deze opvoering werd een symbool voor het einde van het onbezorgde kunstenaars leven. Het thema ligt dus heel dicht bij de motieven. Het thema is de vergankelijkheid van het geluk. Nol leidt een erg aangenaam en zorgeloos kunstenaars- annex studentenleven, maar dit wordt grondig op zijn kop gezet als de drie mensen van wie hij het meeste houdt sterven. De literatuuropvatting van Vestdijk is enigszins modernistisch te noemen. The stream of consciousness is niet echt aanwezig, maar de monologue intérieur is wel degelijk een belangrijk facet in het verhaal. Het verhaal puilt uit van de innerlijke gevoelens en beschrijvingen, in de ikvorm, van Nol. Verder komt het overeen dat Vestdijk, net als modernisten, koos voor vertellers die aarzelend of onzeker waren. Nol komt niet bepaald over als de held die het allemaal weet. Hij is meer een timide persoon die de kat een tijd uit de boom kijkt. Wat hem uiteindelijk in het ongeluk liet storten. Hij zit ook niet altijd goed met zijn oordelen over personen. Hij denkt namelijk het hele boek lang dat zijn verachting voor Chris wederzijds is, maar aan het eind komt hij er achter dat Chris zijn broertje alleen maar wil helpen en beschermen. Een belangrijk onderdeel van het modernisme, maar ook van dit verhaal, is het bewustwordingsproces. Nol wordt zich langzaam bewust van zijn liefde voor Trix. Hij wordt zich bewust van wat Trix in de drie jaar heeft gedaan dat ze geen contact hebben gehad. Het vreemde is dat het modernisme een stroming in de literatuur was die duurde van 1920 tot 1940, maar de Koperen Tuin dateert echter uit 1950. Dat zal dan wel de verklaring zijn dat de literatuuropvatting niet helemaal strookt met het modernisme. Zo is er wel sprake van duidelijk determinerende ruimtes en milieus waar dat bij het modernisme niet het geval zou zijn. Ook zijn er in deze tekst geen verwijzingen naar andere teksten te vinden. Waar dat bij Ivoren Wachters juist duidelijk het geval is. Maar dit zal komen doordat Ivoren Wachters 6 jaar eerder in 1944 is geschreven. Hierdoor zal Vestdijk meer onder invloed van het modernisme hebben gestaan. De plaats van dit werk in het oevre van de auteur heb ik al deels besproken, het is voor een deel autobiografisch. Dit is zeer opmerkelijk, omdat het voorgaande boek ook voor een deel autobiografisch is. Zelf zei Vestdijk dat eigenlijk ieder ik-personage in zijn boeken een afspiegeling van hem is. En dat schijnen er nogal wat te zijn. Maar autobiografische boeken heeft hij maar twee geschreven.