Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2013
• 311 pagina's
• Uitgeverij: Van Goor

Flaptekst

Eerste zin

IK BEN EEN LAFAARD.

Samenvatting

Deel 1: Verity

Her is 1943. De Schotse Verity wordt gevangen gehouden en gemarteld in een Frans kasteel door de Gestapo nadat ze als speciaal agent van het verzet uit een vliegtuig is gesprongen en gearresteerd. Ze heeft een deal gesloten met de Duitsers: in ruil voor een betere behandeling schrijft ze voor hen haar verhaal op. Dat verhaal begint met haar vriendin Maddie, die geïnteresseerd raakte in vliegtuigen nadat ze de rijke pilote Dympa ontmoette, vlak voor de oorlog uitbrak. Maddie haalde haar vliegbrevet en werd radiobediende bij de vrouwenafdeling van de luchtmacht, maar mocht ook al snel mee vliegen met de soldaten.

 

Verity en Maddie ontmoetten elkaar toen Verity, die toen Queenie genoemd werd en als telegrafiste werkte, met haar kennis van de Duitse taal samen met Maddie een jonge Duitse piloot via de radio moest helpen landen. Ze sloten vriendschap en brachten veel tijd samen door, tot ze elk op een andere plek als geheim agent gingen werken. Maddie kwam op een gegeven moment in Schotland terecht bij Queenies broer in het kasteel waar ze is opgegroeid en werd kort daarna pilote van verzetsvliegtuigen. Daar kwam ze Queenie weer tegen, die regelmatig als  spionne SS'ers verhoorde.

Verity heeft het er erg moeilijk mee dat ze Maddie en de anderen om wie ze geeft heeft verraden, maar blijft haar verhaal opschrijven om niet meer gemarteld te worden: haar angst voor wat SS-officier Von Linden met haar zou kunnen doen is te groot. Haar teksten worden vertaald door secretaresse Anna Engel, en zij is de enige die een klein beetje om Verty lijkt te geven. Ze weet dat ze waarschijnlijk geëxecuteerd zal worden, maar niet wanneer. Van Von Linden moet ze een interview doen met een Amerikaanse journaliste en Verity doet net alsof haar gevangenschap helemaal niet zo erg is. Verity heeft foto's gezien van Maddies neergestorte vliegtuig en weet daardoor dat Maddie dood is.

 

Verity beschrijft hoe zij en Maddie met z'n tweeën besloten naar Frankrijk te vliegen toen de piloot die hen had moeten vervoeren ziek bleek. Maddie kreeg het vliegtuig echter niet aan het dalen, waardoor Verity eruit moest springen met een parachute. Zij werd gearresteerd en Maddies vliegtuig stortte neer.

Verity schrijft eindelijk haar echte naam op: Julie. Nadat ze zich zowel fysiek als verbaal heeft verzet tegen Von Linden, worden er plannen gemaakt om haar over te plaatsen naar een andere gevangenis, waar ze uiteindelijk ter dood gebracht moet worden.

Deel 2: Kittyhawk

Maddie leeft nog: ze heeft het vliegtuig na Julies sprong veilig naar beneden gekregen en heeft ontdekt dat zij Julies valse identiteitspapieren heeft. Samen met de spionagegroep waar Julie bij hoorde, zette ze het verbrande lichaam van een Duitser in het vliegtuig: daardoor leek het alsof ze zelf was omgekomen. Maddie duikt onder bij de spionagegroep en wordt opgeleid om ook een van hen te worden. Ze raakt bevriend met de uitstekende schutter Mitraillette en krijgt een hekel aan hun seksistische leider Paul. Intussen raakt Julie vermist en proberen ze een manier te vinden om het probleem met de identiteitspapieren op te lossen. Maddie wordt erg hecht met Julies broer Jamie.

De Amerikaanse journaliste die Julie geïnterviewd heeft, geeft alles wat ze te weten is gekomen door aan Maddie en de anderen, zodat zij nu weten waar Julie zit en onder welke omstandigheden. De Duitsers die haar gevangen houden, komen regelmatig dineren in de boerderij waar Maddie ondergedoken zit en hun secretaresse, juffrouw Engel, die ook Julies teksten moest vertalen, is er ook bij. Maddie en de anderen merken dat Engel eigenlijk helemaal niet meer voor de SS wil werken en halen haar over zich bij het verzet aan te sluiten. Engel geeft hen de boodschap dat er zeer binnenkort een transport vol gevangenen, onder wie Julie, naar een concentratiekamp zal gaan.

De groep gaat naar een brug waar het transport overheen moet en zorgt ervoor dat de bus vol gevangenen pech krijgt. De Duitsers hebben al snel door dat Maddie en de anderen er zijn en beginnen lukraak gevangenen te executeren. Op zeker moment, als ze op het punt staan om ook Julie te martelen met niet-dodelijke schoten, begint Maddie te huilen. Julie hoort dat en roept iets uit een oude film, waardoor Maddie begrijpt wat ze wil en haar doodschiet voor de Duitsers dat kunnen. Ook Paul wordt vermoord tijdens het vuurgevecht dat losbreekt. Maddie en Mitraillette helpen  vijf nog levende gevangenen om veilig weg te komen, nadat Maddie een van hen bijna heeft vermoord omdat hij Julie bekritiseerde.

 

Engel stuurt Maddie alles wat Julie geschreven heeft en daardoor ontdekt Maddie hoe alles voor Julie is geweest tijdens haar gevangenschap. Maddie ontdekt dat Julie heel veel dingen heeft verzonnen en eigenlijk helemaal niets heeft verraden, maar ook juist aanwijzingen heeft gegeven voor een inval op het kasteel. Met haar hulp bevrijden Maddie en de anderen de nog aanwezige gevangenen uit het kasteel en daarna gaat Maddie terug naar Engeland. Julie is begraven in de tuin van haar oudtante, de beschermvrouwe van de verzetsgroep. Maddie mag blijven vliegen en geeft alle schrijfsels aan Jamie, die ze aan zijn en Julies moeder geeft.

Personages

Julie 'Verity'

Julie is Schots en heeft veel verschillende namen: Queenie – omdat ze afstamt van koningin Mary Stuart – Scottie en haar codenaam, Verity omdat ze de waarheid wil vertellen. Ze is van adel en opgegroeid in een kasteel, heeft op kostschool gezeten waar ze voortreffelijk Frans en Duits heeft leren spreken en is daarna als telegrafiste en spionne bij de Engelse luchtmacht gaan werken. Julie heeft een sterke persoonlijkheid en is absoluut niet op har mondje gevallen: ze trekt zich niet gauw iets persoonlijk aan en laat zich ook niet intimideren, maar vindt het juist belangrijk om te doen wat voor haar goed is. Dat is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan: het spionagewerk valt haar zwaar, waardoor ze soms niet goed meer weet of ze het wel aankan. Ze maakt soms keuzes omdat ze bang is gekrenkt te worden en kan heel hard zijn voor zichzelf, maar blijft wel altijd even slim en gewiekst.

Maddie 'Kittyhawk'

Maddie is een geboren en getogen Engelse en qua karakter heel anders dan Julie. Ze is zachtaardig, vriendelijk en ook behoorlijk onzeker over haar bekwaamheden en wat ze nu eigenlijk wil. Ze neemt snel teveel hooi op haar vork omdat ze denkt dat ze het wel aankan, maar stort emotioneel gezien gemakkelijk in. Maddie is net als Julie slim en vindingrijk, maar heeft weinig zelfvertrouwen en vindt het daardoor veel lastiger om in gevaarlijke situaties te handelen.

Anna Engel

Juffrouw Anna Engel is de secretaresse van SS-officier Von Linden en degene die Julies teksten uit het Engels naar het Duits vertaalt. In opdracht van Von Linden is ze medeverantwoordelijk voor de ellendige dingen die Julie overkomen, maar ze doet vrijwel nooit zelf haar mond open. Als puntje bij paaltje komt, blijkt dat Engel helemaal niet voor de nazi’s wil werken, maar de kennis die ze verzamelt juist gebruikt om het verzet te kunnen helpen.

Von Linden

Von Linden is de SS-officier die het gezag voert in de gevangenis waar Verity vastgehouden wordt. Hij heeft een gezin en het enige waar hij echt bang voor is, is zijn meerdere. Dat weerhoudt hem er echter niet van om heel wreed te zijn naar Verity en de andere gevangenen toe: hij toont geen genade, maar onderhandelt wel en in ruil voor haar verhaal wordt Verity beter behandeld. Von Linden praat weinig en laat zijn secretaresse voor de meeste klusjes opdraaien: hij kan erg charmant en bedrieglijk zijn als hij zijn zinnen ergens op heeft gezet.

Paul

Paul werkt als groepsleider bij de spionagegroep waar Julie voor werkte en waar ook Maddie voor opgeleid wordt. Hij doet zich voor als een ontzettend stoere man en een vrouwenversierder, maakt vaak seksistische grappen en treitert de meisjes puur omdat ze meisjes zijn. Tegelijkertijd is hij echter een hele goede leider, die vaak precies weet wat er moet gebeuren en die niet bang is om spijkers met koppen te slaan. Zijn houding is alleen maar een manier om niet té hecht betrokken te raken bij de mensen die hij zou kunnen verliezen. Uiteindelijk overlijdt hij zelf door het werk.

Quotes

"Na de bespottelijke afspraak die ik met SS-Hauptstarmführer Von Linden gemaakt heb, weet ik dat ik een lafaard ben. En ik zal jullie precies geven waar jullie om vragen, alles wat ik me maar kan herinneren. Jullie zullen het naadje van de kous weten." Bladzijde 6

"Ik ben niet meer bang om oud te worden. Eerlijk gezegd kan ik er niet bij dat ik ooit zo stom was om dat te zeggen. Zo kinderachtig. Zo vervelend en arrogant. Maar vooral zo ontzettend, ontzettend stom. Ik wil dolgraag oud worden." Bladzijde 116

"‘Ik ben op zoek naar Verity.’ Het was maar goed dat ik die verrekte sigaret had mogen opsteken, want ik weet niet hoe ik anders had moeten verbergen dat letterlijk iedereen hier zijn eigen PAK LEUGENS zat op te dissen. ‘De waarheid,’ zei ik uiteindelijk. ‘De waarheid,’ bevestigde zij." Bladzijde 133

"Ze kunnen niet verder. Nog geen contactpersoon aan Duitse kant. Nu Julie uit beeld is, staat alles stil. Zij had de spil van deze operatie moeten zijn, de spion, de Duitssprekende vertaler die zelfs tussen het stadhuis en de Gestapo bewoog." Bladzijde 228

"Julie heeft ons verhaal, het verhaal van haar en mij, van onze vriendschap, reuzegetrouw opgeschreven. Dit zijn wij. We hadden zelfs op hetzelfde moment dezelfde droom. Hoe konden we op hetzelfde moment dezelfde droom hebben? Hoe kan zoiets moois en raadselachtigs waar zijn? Maar dat is het wel." Bladzijde 297

Thematiek

Wo ii: verzet

Het thema van het boek is zonder twijfel het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar wel een bijzondere vorm van verzet: het gaat namelijk om jonge mensen die als spionnen bij de luchtmacht werken, van wie veel van hen ook nog eens vrouw zijn. ze doen erg gevaarlijk werk en redden het niet allemaal: sommige van hen overleven het niet, worden gevangen genomen of vermoord. Het boek geeft daardoor een heel mooi beeld van hoe die kant van het verzet eruitzag en daarnaast leer je ook hoe het moet zijn geweest voor gevangenen die door de Duitsers werden verhoord en op hun eigen manier ook (passief) verzet pleegden.

Motieven

Vriendschap

De sterke vriendschap tussen Julie (Verity) en Maddie is heel belangrijk voor het verhaal. Het begint er namelijk meteen mee: Julie denkt dat Maddie dood is door haar en bij haar rouwproces hoort dat ze gaat terugdenken aan hoe ze elkaar hebben ontmoet en hoe ze bevriend zijn geraakt. Hoewel ze behoorlijk verschillend zijn, voelen ze elkaar wel heel goed aan en slepen ze elkaar erdoorheen als het tegenzit. Kenmerkend voor hun vriendschap is dat ze alles voor elkaar willen doen: Maddie steunt Julie bijvoorbeeld door dik en dun als ze werk moet doen dat ze eigenlijk niet wil doen en kent haar zo goed dat ze haar zelfs doodschiet omdat Julie laat blijken dat ze dat wil.

Coming of age

Codenaam Verity zou geen young adult-roman zijn als er geen sprake was van coming of age. In zowel het deel over Julie als dat over Maddie merk je heel duidelijk dat beide personages hun best doen om hun draai te vinden in de wereld. Ze proberen erachter te komen wie ze willen zijn en welke rol ze willen spelen in de oorlog en in hun omgeving, en het niet weten welke keuzes ze moeten maken is een belangrijk thema in het verhaal. Ze weten zich vaak geen raad met situaties en leren dan door gebeurtenissen stukje bij beetje steeds meer over zichzelf.

Taal

Zowel Julie als Maddie is behoorlijk intelligent: ze hebben veel gelezen en weten aardig wat over literatuur en film. Maddie is vooral een liefhebber van Peter Pan: in het verhaal zitten veel verwijzingen naar dat boek. Maddies vliegroutes voelen bijvoorbeeld vaak aan alsof ze op weg is naar Neverland en het feit dat Peter Pan nooit volwassen wordt is voor haar direct verbonden met haar eigen pogingen om volwassen te worden en erachter te komen wat ze wil. Daarnaast hebben Julie en Maddie een soort mantra voor elkaar: de laatste woorden van een kapitein tegen zijn vriend, Kus me, Hardy. Deze woorden zeggen Maddie en Julie tegen elkaar om duidelijk te maken dat ze er altijd voor elkaar zullen zijn, en door die woorden weet Maddie ook dat Julie wil dat ze haar doodschiet.

Motto

‘Mensen die passief verzet plegen, moeten beseffen dat zij net zo belangrijk zijn als saboteurs.’

SOE, Handboek geheime operaties, ‘Methoden van passief verzet’

 

Dit motto heeft vooral te maken met Verity’s gevangenschap: in de periode dat ze gevangen wordt gehouden, voelt ze zich een verrader, zwak en nutteloos. Tegelijkertijd verzet ze zich echter nog steeds tegen de Duitsers: ze laat duidelijk merken dat ze woedend op hen is voor alles wat ze doen en ze verdraait de dingen die ze hen vertelt zodat ze niet achter de waarheid zullen komen. In haar werk bij de luchtmacht pleegde ze actief verzet, maar nu ze gevangen zit pleegt ze passief verzet door te protesteren en te liegen.

Opdracht

Voor Amanda – we vormen een spectaculair team- - 

Trivia

Er is nog een vervolg: Rose onder vuur.

Titelverklaring

De Nederlandse titel is een letterlijke vertaling van de originele Engelse titel. Julie, de hoofdpersoon in het eerste deel van het boek, heeft als codenaam Verity (afkomstig van verité, waarheid in het Frans) omdat ze via haar werk graag de waarheid wil vertellen. Ze wil dat mensen de waarheid weten over de Duitsers en ze wil vooral niet meedoen met de leugens en spelletjes van de nazi’s. Ze benadrukt zelf meerdere keren dat alles wat ze schrijft de waarheid is, maar het ironische is dat aan het eind van het verhaal blijkt dat ze juist veel dingen heeft verzonnen.

Structuur & perspectief

Codenaam Verity begint eigenlijk middenin het verhaal, waardoor het soms lastig is om te blijven volgen waar het over gaat. Wel is het heel duidelijk hoe het verhaal verloopt: het is door de schrijver in twee delen gesplitst en elk deel heeft een andere verteller. Deel één wordt verteld vanuit het perspectief van Julie, codenaam Verity. Zij wordt gevangen gehouden door de Duitsers en vertelt enerzijds hoe dat zo is gekomen en anderzijds hoe het is om daar gevangen te zitten. Aan het einde van haar verhaal heeft ze zich met haar protestacties en opstandigheid niet populair gemaakt en komt ze erachter dat ze zal worden overgeplaatst. In deel twee, verteld vanuit het perspectief van Maddie (codenaam Kittyhawk), komen we te weten wat er is gebeurd nadat Julie uit het vliegtuig sprong en wat Maddie allemaal probeert te doen om Julie terug te vinden. In het tweede deel zit meer actie en dit is ook meer een afgerond geheel.

 

Het perspectief wisselt dus halverwege het boek, maar het blijft wel het ik-perspectief: Verity en Maddie vertellen allebei hun verhaal in de vorm van een dagboek, waardoor je als lezer heel veel te weten komt over wat er écht in hun hoofd omgaat en met welke emoties ze worstelen. Sommige stukken, bijvoorbeeld wanneer Julie over Maddie vertelt, zijn zo geschreven dat het lijkt alsof het om de derde persoon gaat, waardoor het soms wat verwarrend kan zijn wie nou de ik-figuur is.

Decor

Het verhaal speelt zich op verschillende locaties af: in het begin voornamelijk in het Schotse plaatsje Stockport, later vooral in een Frans kasteel waar Verity gevangen zit en op de Franse verzetsbasis van Verity’s spionagegroep. De locatie wisselt ook regelmatig doordat de twee hoofdpersonen veel aan het reizen – vliegen – zijn en nooit ergens lang blijven.

 

Het ligt min of meer voor de hand dat alles tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvindt. Je moet wel het een en ander weten over hoe deze is verlopen en hoe het er bij de luchtmacht aan toeging om het verhaal te begrijpen: het speelt namelijk in 1943, wanneer de oorlog nog duidelijk niet voorbij is maar de Duitsers al wel beginnen te verliezen. De periode die verteld wordt is niet meer dan een paar weken, maar er zitten ook veel flashbacks in het verhaal naar eerdere jaren. 

Stijl

De schrijfstijl van Elizabeth Wein is heel veelzijdig: doordat ze het ik-perspectief gebruikt leest het heel vlot door en word je als lezer sterk meegesleept door het verhaal. Maar er zijn ook momenten waarop het allemaal juist wat langdradiger is omdat ze veel beschrijft over de omgeving, de gang van zaken of de tijd waarin iets zich afspeelt. De gedachten en persoonlijke ontwikkelingen van de personages zijn heel belangrijk en er zit ook veel symboliek in het verhaal, waaruit blijkt dat ze echt een boodschap wil meegeven.

Slotzin

Vlieg voorzichtig bedoel ik letterlijk. En kom gauw weer ook.

Beoordeling

Ik vond dit een mooi boek, maar ik was er niet laaiend enthousiast over. Het leek me vooral heel mooi om eens iets over de oorlog te lezen uit het perspectief van een jong iemand en dat was het ook zeker: het is heel bijzonder om het volwassen worden en je plekje in de wereld vinden te ervaren door de ogen van iemand die jong is in zo’n heftige tijd. Bovendien vond ik het heel interessant om te lezen over de rol van vrouwen in het verzet. De schrijfstijl las lekker weg en ik vond de vele verwijzingen naar fictie heel mooi, vooral in combinatie met de sterk neergezette personages. Het verhaal op zich vond ik echter niet zo heel boeiend: dat lag niet echt aan het boek, maar meer aan het feit dat  k gewoon niets heb met de luchtmacht. De gedeeltes over Verity’s gevangenschap vond ik veel interessanter, dus het was gewoon niet helemaal mijn soort boek.

Recensies

"Dit boek is een aanrader voor iedereen die van verhalen over bijzondere vriendschappen houdt." http://www.deleesfabriek....beth-wein/

"Vriendschap, durf en moed overstijgen dit verhaal met twee ijzersterke hoofdpersonages." http://www.hebban.nl/rece...aam-verity

"Ik kan werkelijk niet bepalen wat ik nu het aller mooist vond aan dit boek." http://www.cravingpages.n...beth-wein/