Noodlot door Louis Couperus

Beschrijving

Louis Couperus, Noodlot, Wageningen 1978 (12e druk)

Na alle mogelijke boeken die in de bibliotheek aanwezig waren te zijn afgeweest heb ik gekozen om het boek Noodlot van Louis Couperus te gaan lezen. Dit heb ik gedaan omdat de omschrijving in een zin in de binnenkant van het boek mij aansprak. Hier staat: In het leven van twee vrienden slaat het noodlot toe als een van hen verliefd wordt op een meisje. Deze zin maakte mij nieuwsgierig en daarom ben ik dit boek gaan lezen.

Als Frank op een winterse dag bij zijn villa in Londen aankomt ziet hij iemand op zich afkomen. De man blijkt zijn oude vriend Bertie (Robert van Maeren) te zijn en zoekt onderdak. Hij is vanmorgen vanuit Amerika in Londen aangekomen en heeft geen plaats om te slapen. Omdat Bertie er zo slecht uitziet neemt Frank hem in huis.
Frank besluit dat Bertie een paar weken mag blijven en dan zal hij een huis voor hem zoeken. In deze paar weken verandert Bertie van ‘zwerver’ in een echte gentleman. Niemand van Franks vrienden weet van Bertie zijn verleden af en Frank geniet ervan hoe Bertie iedereen voor de gek houdt.
De paar weken worden een paar maanden en eigenlijk vind Frank het wel gezellig zo met Bertie in huis. Bertie zelf heeft het ook wel naar zijn zin en wil niet terug naar zijn vroegere zwervers bestaan. En zo wordt er niet naar een woonruimte voor Bertie gezocht.
Bertie vindt Frank eigenlijk een beetje saai en stelt daarom voor om een reis naar Noorwegen te maken. Dit vindt Frank een goed idee en voor ze het weten zitten ze met zijn tweeën in Noorwegen. Hier ontmoeten ze op een wandeling een Engelse man met zijn dochter. Ze besluiten samen verder te wandelen. Al gauw raakt Frank met de dochter (Eve genaamd) aan de praat. Iets wat Bertie tegenstaat. Na de wandeling besluiten ze samen op te reizen. In deze tijd worden Frank en Eve verliefd.
Terug in Engeland blijft Frank Eve bezoeken en besluiten ze te gaan trouwen. Hier is Bertie niet blij mee wetende dat hij nu het huis zal moeten verlaten en misschien wel terug moet naar zijn vroegere leventje. Hij besluit er alles aan te doen om het huwelijk niet door te laten gaan. Tijdens Frank zijn bezoeken gaat Bertie vaak mee en Bertie en Eve raken goed bevriend. Iets wat Frank jaloers maakt. Hij vraagt dan ook aan Eve of ze wat meer afstand zou willen houden van Bertie. Eve snapt de rede hier niet van, maar vindt het wel schattig en besluit Bertie een beetje te gaan pesten. Als Eve en Bertie een keer alleen zijn vraagt Bertie aan Eve of zij belooft gelukkig te worden met Frank. Hij doet voorkomen alsof hij iets verbergt en Eve wordt er erg nieuwsgierig en onzeker van. Als Frank dan ook een keer door een onbekende vrouw wordt aangesproken weet ze het zeker. Frank houdt niet van haar, maar van die vrouw. Omdat ze hierover blijft tobben besluit ze Frank ernaar te vragen. Frank is erg beledigd en wordt heel erg boos, zo boos, dat hij Eve zo op de bank smijt. Na deze gebeurtenis zien Frank en Eve elkaar niet meer. Tot vreugde van Bertie, wat zijn plannetje is gelukt. Maar dan vertelt Frank aan Bertie dat hij een brief gaat schrijven naar Eve, omdat hij haar zo mist. Bertie weet dat ze dan weer bij elkaar zullen komen en daarom zorgt hij ervoor dat de brief nooit aankomt. Dit doet hij door een butler van het huis van Eve en haar vader om te kopen. Als Frank na drie brieven nog steeds geen gehoor krijgt besluit hij Eve en haar vader op te zoeken. Bertie is nu helemaal bang en probeert van alles te zeggen om Frank om te praten. Uiteindelijk besluit Frank om niet te gaan. Frank en Bertie gaan reizen. Maar ze hebben niet zoveel geld meer.
Als ze in Amerika zijn blijkt hun geld op te zijn en moeten ze werken. Bertie die gemakkelijk weg kan lopen doet dit niet omdat hij van Frank houdt. Uiteindelijk komen ze terug in Nederland en huren voor een paar maanden een huisje in Scheveningen. Hier komt Frank Eve tegen en Eve spreekt hem aan. Ze vraagt hem mee te komen naar haar vader. Frank, die dolblij is Eve te zien, gaat mee. In het hotel vertelt de vader dat ze er zijn achtergekomen dan de butler een brief van Frank heeft achtergehouden. Frank vertelt dat hij drie brieven heeft gestuurd. Na lang praten komen ze erachter dat Bertie dit heeft gedaan. Frank is erg boos en besluit het aan Bertie zelf te vragen. Bertie geeft toe, maar verzint allemaal excuses, dat het komt doordat hij zwak en lui is. Maar Frank is zo boos dat geen enkel excuus helpt en begint op Bertie in te slaan. Zo lang totdat Eve binnenkomt en hem van Bertie afrukt. Hierna geeft Frank Bertie nog een paar trappen en beveelt hem op te staan. Maar Bertie blijft levenloos liggen. Eve voelt zijn hartslag en vertelt Frank dat hij Bertie vermoord heeft.
Frank geeft zichzelf aan bij de politie en hij krijgt twee jaar cel in Scheveningen. In deze tijd blijft Eve ook in Scheveningen wonen en ze weet zeker dat wanneer Frank vrij is ze gelukkig worden. Maar wanneer Frank vrij komt gaan ze terug naar Londen. Frank vindt een schamel baantje en ze zien elkaar alleen op zondag. Deze zondagen worden steeds stiller. Op een dag vraagt Frank aan Eve of zij zeker weet dat ze met Frank wil trouwen. Hij zegt haar alleen maar ongelukkig te maken. Maar Eve wil hier niets van weten. Als ze elkaar omhelzen voelt Eve een flesje in Franks borstzak. Ze pakt het en gooit het in de hoek. Frank vertelt dat het gif is, wat hij wou innemen als Eve niet had willen trouwen. Na een lange stilte zegt Eve dat ze nu met Frank wil sterven. Alleen dat zou haar gelukkig maken. Frank stribbelt tegen maar voordat hij het weet heeft Eve de helft van het vergif ingenomen en geeft het aan Frank. Ook hij neemt het vergif in en ze gaan liggen in elkaars armen, wachtend op de dood.

Ik vind Noodlot van Louis Couperus een intrigerend boek. Couperus heeft een bijzondere manier van schrijven, die je aan het denken zet. Deze manier van schrijven maakt het boek wel moeilijk, maar het is niet zo dat je er helemaal niets van begrijpt. Je kan het boek wel goed doorlezen. Het boek boeide me heel erg, vanwege deze bijzondere manier van schrijven. Hij beschrijft gedachten en situaties heel erg beeldend, met een prachtig taalgebruik. Ik kan dit eigenlijk alleen maar weergeven met een voorbeeld uit het boek.

Het was geheel donker geworden, en zij lagen in dat donker in elkanders armen, op de bank. Hij was dood. Zij richtte zich even op, stervend, doodsbang voor de storm die buiten loeide, en de storm die loeide in haar eigen doorgiftigd lichaam. Het weerlichte schel wit en het donderde dadelijk na. Maar boven die donder uit, hoger, kwam, voor Eve, van heel ver, een donder aanrollen, aanrollen… zwaarder, steeds zwaarder, als een bovenwereldlijke donder, op raderen van sferen…
- Daar komt het aan! Stamelde zij, in de ontzetting van de dood. O, God, daar dondert het aan!!
En ze zonk, kronkelend, op het lichaam onder haar neer, wegschuilend in de los geknoopte jas, daar stervend.

Door dit alles vind ik Noodlot van Couperus een heel erg mooi boek.

Verdieping

Het boek heeft geen relatie met de politieke achtergronden, dit komt vooral omdat het boek zich voornamelijk in Engeland afspeelt. Hier was de politiek anders, maar ook deze politiek wordt niet beschreven in het boek.
In het boek komen de crisisjaren van het eind van de negentiende eeuw naar voren, doordat Bertie moeite heeft een baan te vinden. Iets wat ook komt doordat Bertie lui is, maar versterkt wordt door deze crisisjaren. Wanneer de arbeidsmarkt werk aan overvloed bood had Bertie wel een baan kunnen vinden. Maar nu er haast geen werk is en Bert ook nog eens te lui is om te zoeken is het krijgen van een baan ‘onmogelijk’.
Het boek toont veel relaties met de culturele achtergronden van het Fin de Siècle. Zo kan je het boek helemaal vergelijken met de theorieën van Freud. Freud beschrijft het onbewuste van de mens. Behalve dat de mens een bewust gedeelte van de geest heeft, is er ook nog het onbewuste. Het onbewuste is ontstaan door indrukken uit de kindertijd en zorgt voor handelingen die niet altijd te verklaren zijn. Dit wordt neurotisch gedrag genoemd. In het boek komen deze handelingen erg sterk naar voren in het gedrag van Bertie. Bertie doet vaak dingen die hij eigenlijk niet wil.

Frank, zie me zoals ik ben, ik ben zoals ik ben, ik kan het niet helpen, dat ik zo ben, ik zou gaarne naders willen zijn… en ik heb gehandeld, zoals ik handelen moest, ik kon er niets aan doen, ik werd er toe gedwongen, door machten buiten me. … Ik deed alles, álles, Frank, en ik heb me er om veracht, terwijl ik het deed, omdat ik niet anders was, dán ik was. Maar ik kon er niets aan doen, ik was nu eenmaal zó. … Wilskracht, geestkracht? Ik weet niet of jij zo iets hebt! Maar ik heb nóóit, nóóit, nóóit zo iets in me gevoeld, en als ik wat doe, moet ik het zo doen, omdat ik het niet anders kan doen, want al is de wil in me anders te doen, de kracht en de macht er toe zijn er niet! O geloof me, ik veracht mezelve, gelóóf dat toch, maar begrijp me, en vergeef me, Frank…

Dit fragment geeft heel goed deze dwangverschijnselen weer. Hierin wordt eigenlijk uitgelegd hoe een mens tot dwangverschijnselen komt en waarom dit niet tegen te houden is.
Verder is de roman erg psychologisch, iets wat in het Fin de Siècle begonnen is. Veel fragmenten worden psychologisch geschreven, doordat Couperus altijd de gedachten van de persoon weergeeft als deze wat zegt. Hierdoor geeft het boek bij elke handeling de psychologische rede weer.
Noodlot heeft erg veel overeenkomsten met het naturalisme, en dan vooral het determinisme. Hierin wordt gezegd dat mensen geen vrije wil hebben en handelen naar krachten buiten de mens, die de mens niet kan weerstaan. Dit determinisme wordt alleen al duidelijk in de titel Noodlot, wat weergeeft dat alles gebeurd vanwege het lot. Het had zo moeten zijn. In het boek wordt het woord noodlot of noodlottig vaak gebruikt.

En voor zich zag hij de noodlottige keten der, soms oneindig-kleine gebeurtenisjes zich opnieuw ontrollen, ieder gebeurtenisje een vreeslijke schakel, soms leidend tot catastrofes? Hoe ontzettend, dat het ene steeds voortvloeide uit het andere, de toekomst werd uit het verleden!

Bovenstaand fragment vind ik tevens een goede omschrijving van het determinisme. Iets wat weergeeft dat Couperus deze theorie aanhangt.
Louis Couperus is een aanhanger van het naturalisme, wat in het boek Noodlot ook goed naar voren komt. Verder behoorde Couperus bij de Tachtigers en zet zich met deze roman ook af tegen de normen en waarden van de gegoede burgerij.
Louis Couperus schreef in totaal 26 boeken. Deze boeken kun je verdelen in drie groepen: psychologisch-realistische romans, historische romans en journalistiek werk. Het boek Noodlot hoort bij de psychologisch-realistische romans.
De thematiek van het verhaal is het lot en jaloezie. Het lot omdat alles zo gaat volgens het noodlot. Het lot brengt Frank en Bertie bij elkaar en ook Frank en Eve. Maar ditzelfde lot drijft hen ook weer uit elkaar. Op het eind van het boek brengt dit lot Frank en Eve weer bij elkaar en zorgt dit lot voor de dood van de drie. Het tweede minder belangrijke thema is jaloezie. Bertie is jaloers op Franks mooie leventje en doet er alles aan om dit leventje te krijgen en later te behouden. Frank is jaloers op de vriendschap tussen Bertie en Eve. Als laatste is Eve jaloers op de vermeende andere vrouw in Franks leven.

Evaluatie

Na het schrijven van dit boekverslag ben ik alleen nog maar beter over dit boek gaan denken. Ik vind het echt een heel erg goed boek, wat in deze tijd nog steeds goed te lezen is. Vooral aan het eind van het boek vind ik deze roman erg interessant. Het stuk waarin Bertie uitlegt waarom hij zo gehandeld heeft is erg mooi geschreven en geeft het psychologische in de roman weer. Iets wat mij het meeste in deze roman boeide.
Het maken van het boekverslag vond ik dan ook wel leuk, alhoewel ik het moeilijk vond zijn manier van schrijven te beschrijven. Hierdoor ben ik iets minder tevreden over mijn persoonlijke reactie. Maar het is wel goed genoeg, mijn probleem is dat ik altijd beter wil.
De verdieping vond ik erg leuk om te doen, omdat je dan wat dieper op het boek ingaat. Dit boek is daar erg goed voor, want het bevat zoveel meer dan alleen het verhaal.
Iets wat de roman wel moeilijker om te lezen maakte, maar het was niet zo dat ik er niets van begreep. Je moet er in het begin een beetje inkomen, maar als je eenmaal aan het lezen ben raak je eraan gewend. Hierdoor vond ik het boek steeds leuker worden. Je weet ook niet hoe het boek zal aflopen, waardoor je door blijft lezen. Het einde vond ik dan ook erg onverwacht. Hier houd ik wel van. Als je aan het begin al weet hoe het boek gaat eindigen ben ik minder geboeid.
Ik vind Louis Couperus een erg goede schrijver en zou graag meerdere boeken van hem gaan lezen. Ik had niet verwacht dat ik dit boek zo leuk zou vinden.