Margriet de Moor “Eerst grijs, dan wit, dan blauw” Uitgeverij Contact. Amsterdam, 1991, eerste druk, 283 blz. Psychologische roman
Ik heb dit boek gekozen, omdat het in het Canon stond en dit het enige boek was die ik qua titel herkende. Het boek was een beetje vaag en verwarrend, maar hoe verder ik las, hoe duidelijker het werd. Hoewel het uiteindelijk nog steeds niet echt duidelijk is, maar ik denk dat dat ook de bedoeling van de schrijfster was. Het was wel een leuk boek en hij is heel boeiend, je wilt doorlezen zodat je zal begrijpen waarom er iets gebeurt. Degene die aan het woord is en de schrijfstijl verandert constant. Soms wordt het vanuit de ik-vorm geschreven, en die “ik” kunnen dan weer vijf verschillende personen zijn. Maar soms ook uit de hij/zij-vorm. De vijf hoofdpersonen zijn Magda Rezková, Robert Noort, Nellie, Erik en Gaby. Het verhaal bestaat uit voortdurende flash-backs en tijdsprongen. Het verhaal begint met Roberts normale ochtendritueel, maar als hij langs het huis van Magda en Robert loopt ziet hij de honden van Magda buiten janken. Hij weet dat er iets niet klopt en gaat naar binnen. Hij treft Magda dood aan, terwijl Robert voor zich uit staart en zijn polsen heeft proberen door te snijden met een dolk, het wapen waarmee Magda vermoord is. Hij realiseert zich dat ze de vorige avond hier nog binnen waren, in het huis waar nu Magda dood ligt. Zijn gedachten gaan terug naar januari 1964 toen Robert Magda voor het eerst aan hem en zijn vrouw Nellie kwam voorstellen. Dezelfde avond krijgt Nellie weeën. De volgende flash-back is naar een namiddag in februari, jaartal wordt niet genoemd, als Erik en Magda een verhouding krijgen. Het is nadat Magda voor twee jaar verdwenen is geweest. Eenmaal op het politiebureau wordt Erik verhoord, zo komen we er achter dat Magda en Robert in Noord-Frankrijk hebben gewoond, in de Cevennen, en dat Nellie en Erik ze daar twee keer zijn komen opzoeken. Over de eerste keer volgt er een flashback naar een moment waarop Gaby (de zwakzinnige zoon van Erik en Nellie) en Magda samen naar de sterrenhemel zitten te kijken en Magda voor hem alle namen van de hemellichamen die ze kent opnoemt. Daar begint Gaby’s obsessie voor de sterren. De tweede keer hadden Magda en Gaby opnieuw naar de hemel zitten kijken en had Erik zich er over verwonderd dat Magda nog steeds geen kind had, terwijl Gaby al negen was. In zomer 1974 komen Magda en Robert terug naar Noordwijk. Magda gaat talen leren en Robert gaat zaken doen. In deel twee komt Robert aan het woord, we openen op het moment dat Robert heeft ontdekt dat Magda weg is. Als Nellie belt komt hij erachter dat Magda hun honden daar heeft achtergelaten en tegen haar gezegd had dat ze op familiebezoek bij Roberts ouders zou gaan. Het volgende moment is Robert bij Noort BV in gesprek met zijn rechterhand Zijderveldt. Hij denkt aan zijn jeugd. Hij denkt aan alle keren dat hij met een vrouw naar bed ging. Hij denkt aan de plekken waar het gebeurde, hoe het gebeurde en waarom het gebeurde. Hij denkt aan wanneer hij Magda ontmoette, aan een dag in de Cevennen en het moment dat hij besluit Noort BV nieuw leven in te blazen. Als hij naar huis rijdt realiseert hij zich dat de honden nog bij Nellie zijn, alleen Gaby is thuis. Als Nellie en Erik thuiskomen volgt er een nietszeggend gesprek, meer niet. Hij denkt terug aan het moment dat Magda zei dat ze een kind wilde, aan alle mislukte pogingen. Hij denkt aan een ruzie die ze hadden, toen Magda naar het dorp wilde en Robert dat niet toestond. Uiteindelijk realiseert Robert zich dat Magda echt weg is, ze belt niet, ze komt niet terug, geen enkel teken van leven. Ook opsporingsberichten hebben geen nut. Op een gegeven moment, na een jaar of twee, is Magda opeens terug, alsof er niets gebeurd is. Zonder uitleg of verklaring. In deel drie vertelt Magda wat ze nou precies in die twee jaar dat ze weg was gedaan heeft. Na bezoekjes aan Roberts zus en moeder reist ze impulsief naar Parijs, vanuit daar doro naar de Cevennen, waar ze 16 maanden lang blijft. Daarna gaat ze naar Canada, terug naar haar kindertijd. Tijdens de vlucht naar Canada denkt ze aan de bootreis die ze in 1947 samen met haar moeder maakte, van Napels naar Canada. Als er op de boot een baby sterft fluistert Magda zacht tegen de baby: “Is het waar dat alles eerst grijs, en dan wit en dan blauw wordt, en dat je dan naar de sterren vliegt?” Daar komt de titel vandaan. Na Canada gaat ze nog naar haar geboortedorp in Tsjechië. Uiteindelijk komt ze weer thuis. Nellie komt nog aan het woord, vlak voor de begrafenis en ook Gaby. Gaby is enkel boos en begrijpt het niet. Het boek eindigt met Gaby’s gedacht: “Ik voel een lachbui opkomen” Ik vond het verwarrend maar leuk tegelijk dat het verhaal vanaf zoveel kanten geschreven werd. De passage die mij het meest aansprak was het eind, als Gaby spreekt, omdat hij een hele simpele manier van redeneren heeft, en het is heel bijzonder om dat zo te lezen. Af en toe werd er teveel nutteloze informatie gegeven in het boek, dat niet essentieël was voor het verhaal en waardoor her nog verwarrender werd. Dit boek is vooral door de schrijfwijze met geen enkel boek dat ik ken te vergelijken, het is ook een bijzonder verhaal. Het is een bijzondere situatie die heel origineel wordt beschreven en opgelost, je moet er zeker over nadenken. Het taalgebruik was absoluut niet moeilijk, dat was wèl fijn lezen. Kortom, ik vond het boek heel mooi, en ik zou hem zeker anderen aanraden. Maar alleen als ze heel serieus zijn in lezen, het is geen boek dat je zo even tussendoor leest.