ZAKELIJKE GEGEVENS
> auteur: Connie Palmen
> titel: De Vriendschap, Prometheus, Amsterdam, 1996, 311 blz,
( eerste druk februari 1995)
> genre: psychologische roman
Eerste reactie
> keuze: Ik heb dit boek gekozen omdat mijn moeder mij dit boek aanraadde om te lezen.
> inhoud: Het boek is verdeeld in drie stukken. De eerste twee stukken, waarin de hoofdpersoon nog thuis woont, vond ik nog best leuk om te lezen. Er zat nog redelijk een verhaallijn in en het was niet al te ingewikkeld geschreven. Maar het derde stuk, als de hoofdpersoon gaat verhuizen en gaat studeren, is er eigenlijk nog nauwelijks sprake van een verhaallijn. De ik persoon verteld dan vooral over haar gedachten. Dat vond ik op een gegeven moment wel heel moeilijk om er doorheen te komen. Ik vond het wel een boeiend boek. Het is heel apart om mee te lezen in de gedachten van de ik persoon. Het boek is goed geschreven en las daardoor lekker weg. Behalve bij het laatste stuk, waarin alles wel erg diepzinnig en filosofisch werd en er lastige termen werden gebruikt.
VERDIEPING
samenvatting
De roman begint als Catharina Buts (‘Kit’) 10 jaar oud is. Het is 1965 en Kit zit in de vijfde klas van de basisschool. In dit boek zijn twee belangrijke relaties. De relatie tussen Kit en haar moeder en de belangrijkste, de relatie tussen Kit en Ara.
Kit´s moeder doet alles om haar kinderen gelukkig te maken, maar is zelf altijd verdrietig. Kit voelt zich verantwoordelijk voor haar moeder om haar gelukkig te maken en denkt bij van alles erover na of haar moeder er niet ongelukkig van word. Ze zegt ze bijna elke maaltijd hoe lekker haar moeder wel niet gegeten, en ze ergerd zich aan haar broers die daar nooit wat van zeggen en het eten gewoon wegschrokken.
Kit-Ara
De eerste keer dat Kit Ara ziet voelt ze zich verbonden met haar en besluit dat juist Ara, dat uitzonderlijke meisje, haar vriendin moet worden. Kit doet er van alles aan om Ara´s aandacht te trekken. Maar Ara vertrouwt Kit niet omdat iedereen het goed met Kit kan vinden. Pas nadat ze een bloedbroederschap hebben gesloten worden ze echte vriendinnen. Kit en Ara zijn totaal verschillend. Kit is erg taalbehendig, Ara is woordblind, maar praktisch ingesteld. Kit is klein en iel, Ara is groot en dik. Iedereen vindt Ara vreemd, maar voor Kit is ze haar grote voorbeeld, en verschillend als ze zijn vullen ze elkaar aan. In hun vriendschap is lichamelijk contact heel belangrijk.
Hoewel Ara duidelijk de baas is in hun vriendschap, is Kit dolgelukkig en kan ze niet meer zonder Ara. Kit is erg afhankelijk aan Ara. Maar het initiatief moet altijd vanuit Kit komen, en naarmate ze ouder wordt ergert Kit zich hier steeds meer aan.
Kit wordt voor het eerst ongesteld en ze vindt het vreselijk. Ara vindt het juist puur natuur en zegt dat ze “zuiver wordt van binnen”. Kit krijgt een relatie, voor het eerst, met Matthias. Maar toch heeft ze er moeite mee als hij haar aanraakt. Alleen Ara mag dat. Als Kit 18 is, blijft haar menstruatie weg, en pas een jaar later gaat ze naar het ziekenhuis en wordt ze daar d.m.v. een eendenbek ontmaagd. Ze krijgt ook meteen een verwijzing naar de psychiater, waar ze mee moet gaan praten omdat ze een eetprobleem heeft. Volgens hem heeft Kit er moeite mee als vrouw begeerd te worden. Dan wordt Kit voor het eerst dronken, en ze zoekt in de drank haar uitweg. Ara is verslaafd aan eten en Kit aan drinken. Met Matthias gaat het uit.
Als Kit en Ara voor het eerst echt ruzie krijgen om Kit´s 21ste verjaardag, besluit ze om van het kleine plaatsje waar ze haar jeugd heeft doorgebracht met haar ouders en haar drie broers te verlaten en naar de grote stad te gaan. Ver weg van iedereen. Ara laat ze achter, maar hun vriendschap is niet voorbij. Kit gaat psychologie en filosofie studeren, en later geeft ze daar ook les in. Maar verder in het boek trekt ze zich steeds meer terug van de wereld en de mensen en raakt ze in de knoop met zichzelf en begint te drinken. Ze word voor het eerst verliefd, op Thomas, een jongen die Kit veel aan Ara doet denken. Ze gaat een relatie aan met hem. Maar verbreekt die later toch weer. Dit doet ze omdat ze een hekel heeft aan het machtige liefdes spel. Van het hunkeren en dat haar vertrouwen in twijfel word getrokkken, keer op keer.
Ze houdt nog steeds contact met Ara, en langzamerhand beseft ze dat Ara alles van haar beïnvloed; haar relaties, haar kijk op het leven, haar beslissingen.
Aan het eind van het boek, in 1985 schrijft Kit een lange brief aan Ara, waarin ze haar gedachtes kenbaar maakt. Kit wordt een stuk zelfstandiger en kijkt anders en kritischer naar de verhouding tussen Ara en haar. Ze is het zat dat Ara haar altijd testte en haar trouw en liefde in twijfel trok en haar aan het lijntje hield. Ze wil niet meer dat Ara zoveel macht over haar heeft. Kit legt erin uit hoe ze haar relatie met Ara ziet. Ze houdt van Ara, en zou haar nooit verlaten als Ara haar niet verlaat: maar Ara mag nooit meer zo'n macht over haar hebben.
Ze sluit af met:
Zonder jou ben ik minder waard.
Als ik mijn wijsvinger in de lucht steek, doe jij dan ginder hetzelfde?
verhaaltechniek
> Taalgebruik:
In het eerste gedeelte is het taalgebruik kinderlijk en simpel. Daarna wordt het taalgebruik ingewikkeld en nadenkend en vol filosofische en psychologische termen.
> Verhaalopbouw
Het boek is verdeeld in drie delen. Elk deel beschrijft een aantal jaren uit het leven van Kit
Deel 1: "Dingen en woorden" : Het gaat over de kennismaking, de 'ontdekking' van elkaar. Vanaf Kit's tiende jaar tot haar twaalfde.
Deel 2: "Eten en drinken" : Dit gaat over de diepere band tussen Ara en Kit. Over hun ruzies en hun gebreken. Ze worden langzaam van elkaar 'verwijderd'. De ontdekking van Ara's eetverslaving, en Kit die begint met drinken. De onafhankelijkheid van elkaar. Tot Kit 21 is.
Deel 3: "Werk en liefde" : De 'volwassen kijk' op hun relatie. De tergkeer van de vriendschap, de relaties. De afhankelijkheid. De verslavingen worden ontleed. De beschuldigingen, en op het eind in de brief 'uitleg'. Tot Kit 40 is.
De vriendschap beslaat de jeugdjaren van Kit en Ara tot ongeveer de tijd waarin ze in de dertig zijn. In het verhaal staan flashbacks, vandaar dat het verhaal niet chronologisch is opgebouwd.
deel 1: van het 10e levensjaar van Kit
deel 2: van het 19e jaar levensjaar van Kit
deel 3: het dertigste levensjaar van Kit
De tijd verloopt niet geheel chronologisch. In ieder deel wordt vanuit het heden van dat deel terug- of vooruitgeblikt. De delen volgen elkaar wel in chronologische volgorde op.
> Plaats:
Het verhaal speelt zich in Nederland af. Het eerste en tweede deel spelen zich af in een dorp in Limburg . In Kit's huis, haar school, bij Ara thuis , in het land van Moer (bos) en ook gewoon buiten. Daarna wordt het een grote stad, niet bij naam genoemd. Dan speelt het verhaal zich af in Kit's kamer.
> Karakterbeschrijving en ontwikkeling:
Kit (Catharina) Buts:
We leren Kit kennen als ze tien jaar oud is. Ze is een zeer leergierig en speels kind, ze praat graag en veel. Kit is een echte denker. Haar favoriete denk onderwerpen zijn God, geluk en de dood. Ze is een aardig meisje en ook erg populair bij de mensen. Ze vindt het heel belangrijk om iedereen naar de zin te maken. Ze denkt hierdoor vooral aan andere mensen, bijna nooit aan zichzelf. Kit wilt altijd net iets anders als anderen. . Lichamelijk contact vindt ze erg vervelend. Dit verdraagt ze alleen van Ara. In het begin van het verhaal lijkt ze zich gelukkig te voelen, naarmate ze ouder wordt raakt ze steeds meer in de knoop met zichzelf.
Ze raakt ook aan de drank om de emoties weg te stoppen. Ze studeert af in de psychologie en filosofie en werkt later in het boek als universitair docent. Ze wordt verliefd op Thomas waardoor ze ontdekt dat ze nooit meer alleen kan en wil zijn. Thomas doet haar erg denken aan Ara. Dit beangstigt haar zo dat ze nog meer gaat drinken. Ze heeft steeds meer contact met Ara door de vele telefoongesprekken die ze voeren. Het komt tot een breuk tussen Ara en Kit. Aan het eind wordt geïnsinueerd dat het weer goed komt.
Ara is de tweede hoofdpersoon van het verhaal. Ze heeft ravenzwart haar en licht grijze ogen en is dik. Ara is ongeveer het tegenovergestelde van Kit: ze is dyslectisch, niet erg sociaal en erg op zichzelf. Ze is gesloten en overheersend. Ze hoeft niet geaccepteerd te worden door andere mensen, wat Kit juist wel wil. Ara is vooral praktisch ingesteld, in tegenstelling tot Kit die meer een prater is. Ara is een uitdagend, trots en onverschillig meisje. Hoewel Kit de meer bespraakte van de twee is, kun je zeggen dat op de een of andere manier Ara de dominantere figuur is. Dit komt omdat Kit afhankelijk is van Ara, maar Ara niet aan Kit. Voor Ara is lichamelijkheid erg belangrijk, ook omdat haar taalgevoel niet erg goed ontwikkeld is. Ara kampt met een eetverslaving, maar naarmate ze ouder wordt kan ze dit accepteren en word ze meer socialer en toegankelijker naar anderen.
Ze vind het heel interessant om naar Kit te luisteren.
> Vertelsituatie:
De vrouwelijke ik-persoon (Kit) vertelt haar leven en verworven inzichten.
thematiek
Titelverklaring
> Het boek de vriendschap gaat over de vriendschap tussen Kit en Ara
> Thematiek:
- de vriendschap van Kit en Ara, die soms geen echte vriendschap is en meer een obsessie van Kit.
- Tegenstelling: Deze bestaat uit veel verschillende contrasten. Ara staat voor het lichaam, Kit voor de geest. Ara is meer praktisch, Kit eerder theoretisch gericht. Verder is er Kit, die goed in taal is, tegenover de woordblinde Ara. Het gezin van Kit behoort tot een eenvoudiger milieu dan dat van Ara, Ara houdt van de natuur, Kit niet. etc..
- Verslaving: Kit is verslaafd aan alcohol en Ara is verslaafd aan eten
plaats in de literatuurgeschiedenis
Connie Palmen werd op 25 november 1995 geboren in St. Odiliënberg in Nederland. Na haar lagere en middelbare school studeerde ze in Roermond aan de Pedagogische academie. Toen ze 22 was, trok ze naar Amsterdam om er filosofie en Nederlands te gaan studeren. We zien hier dus een vrij grote gelijkenis met het leven van Kit, het hoofdpersonage uit "De vriendschap", ook zij groeide op in een landelijke streek en ging later in de grote stad pedagogie en filosofie studeren. Net als Kit had Connie Palmen een enorme drang naar kennis, daarom werkte ze twee studies tegelijk af: Nederlands en filosofie. "Bij Nederlands bleef ik met vragen zitten die bij filosofie dieper uitgewerkt werden", zo vertelde ze in een interview. Haar studie Nederlands voltooide ze in 1986 cum laude met een doctoraalscriptie over de roman 'In Nederland' van Cees Nooteboom. Twee jaar later beëindigde ze ook haar studie filosofie met een scriptie over de filosoof Socrates.
In 1989 begon ze aan haar eerste roman 'De wetten' die in 1991 werd uitgegeven. Daarna volgden "Het weerzinwekkende lot van de oude filosoof Socrates", een essay en "De vriendschap", een roman. Zowel voor "De wetten" als voor "De vriendschap" kreeg Connie Palmen heel wat prijzen, onder meer de AKO-literatuurprijs voor "De vriendschap". In 1995 stierf Palmens echtgenoot, Ischa Meijer van hem staat ook een gedicht in het begin van het boek.
In 1995 is dit boek uitgegeven, het boek is in het begin negentiger jaren geschreven. In deze tijd was er een grote economische groei en was er veel emancipatie. In dit boek is er niet veel van de economie laten zien, het zou zich ook 10 jaar eerder afgespeeld kunnen hebben.
Ook in ‘De Wetten' eindigt de hoofdpersoon met een brief, ook de titels zijn allebei categorisch. Het boek is dus best typerend voor Connie Palmen. Zelf heeft ze ook filosofie gestudeerd en dat komt ook voor in ‘De Vriendschap'.
Niet veel schrijvers schrijven zoals Connie Palmen, haar schrijfstijl is dus niet erg typerend voor de negentiger jaren. Haar stijl is wel een stijl die niet eerder gebruikt zou kunnen zijn, het hoort wel bij het goedlopende Nederland van de jaren ‘90.
BEOORDELING
De eerste twee delen van het boek waren heel goed door te lezen. Dit kwam denk ik doordat de ik-persoon in het begin nog maar 10 jaar is, en haar gedachten dus nog niet zo ingewikkeld zijn. Ook is het verhaal dan nog gemakkelijk opgeschreven. In het derde deel van het boek, toen Kit in de 30 was, en een studie psychologie en filosofie had afgerond, werd het boek moeilijker, met allerlei termen, die voor mij onbekkend waren. Vooral aan het einde van het derde deel begreep ik er eigenlijk niks meer van en heb ik er maar door heen gelezen.
Ik vond het einde ook heel apart. Kit zegt hier dat ze zonder Ara minder waard is. Maar dit is toch ook een soort van macht van Ara over Kit? Terwijl Kit dit juist niet meer wilde. Erg apart. Ook vond ik het wel jammer dat in het boek niet duidelijk word hoe het nou verder gaat met de vriendschap tussen Kit en Ara.
Ook praten ze niet echt veel met elkaar, niet over persoonlijke dingen. In het boek lees je ook dat Kit en Ara elkaar aanvullen omdat ze zo verschillend zijn. Maar daardoor sluit Kit zich als het ware af voor alles waar Ara goed in is. Ara is bijvoorbeeld praktisch en houd van koken, maar Kit doet helemaal niks hiermee en laat het allemaal over aan Ara. Kit interesseert zich ook niet in de natuur, omdat Ara dat al doet. Maar dat is toch vreemd? Het is toch goed en ook leuk om je eens te verdiepen in de dingen die je vriend/vriendin leuk vind. Als je hele goede vrienden bent betekend het niet dat je je niet moet bemoeien met dingen waar de ander goed in is. Ook vind ik het erg apart dat Kit de manier waarop Ara haar behandelde pikte:
´Al dat onvoorspelbare wegtrappen en weer aaien, schoppen en voeren. Ga weg, hond, kom hier!´ (citaat blz 286)
Dit zegt Kit zelf in de brief aan het einde van het boek over Ara. Als je inziet dat een ‘vriendin’ je zo behandeld, waarom blijf je dan vrienden met zo iemand?? Het is trouwens ook vreemd dat Kit pas rond haar 30ste erachter komt dat Ara haar zo behandeld. Je zou denken dat je zoiets eerder door hebt.
De relatie tussen Kit en haar moeder kwam mij ook helemaal niet bekend voor. Kit is de hele tijd bezig om te proberen om haar moeder gelukkig te maken. Maar de moeder moet er toch voor het kind zijn? Natuurlijk moet je als kind ook liefde geven aan je ouders en het zo nu en dan ook laten merken. Maar dat je als kind de hele tijd probeert om je moeder gelukkiger te maken door haar complimenten te geven, is volgens mij ook niet helemaal gezond. Ik kreeg soms bijna het gevoel dat Kit de moeder was in plaats van het kind.
Kortom, ik vond het een erg apart boek. Ik vond het geen slecht boek, maar de relatie tussen Kit en Ara staat mij erg tegen. Dat lichamelijke contact, geen echte gesprekken en de achterbakse manier waarover Ara macht heeft over Kit, geven mij een soort gevoel van walging. Het thema vriendschap is op zich niet vreemd, maar wel de manier waarop het beschreven word door de schrijfster. Maar aan de andere kant was het ook wel boeiend, om de gedachten van zo´n meisje te lezen en om proberen om je een beetje in te leven. Ook al was dat niet zo makkelijk, omdat niks in het boek mij zelf bekend voor kwam. Het is boeiend omdat je eigenlijk een hele andere denkwereld in stapt. Maar ik zou dit boek niet voor mijn lol lezen. Dit komt ook grotendeels doordat het derde deel zo moeilijk te lezen is. Ik zou het daarom ook niet aan andere mensen aanraden. Tenzij ze filosofisch ingesteld zijn en het niet al te erg vinden om door een boek heen te moeten worstelen.
RECENSIE
1. (www.collegenet.nl)
Palmen, Connie
De Vriendschap
Krant: De Gelderlander
Publicatiedatum: 15/03/1995
Omschrijving: BOEKEN: Connie Palmen : ‘De vriendschap ’
Een lichaam van woorden ‘De vriendschap ’, fijnzinnige roman Connie Palmen
Door Ton Verbeeten
De taal, het verhaal, de roman. Voor Connie Palmen zijn ze er om zichzelf meester te worden, in ieder geval als schrijver. In haar debuut, ‘De wetten’ (1991), stuwt ze haar hoofdpersoon, Marie Deniet, in zeven episoden en langs evenzovele leermeester naar het schrijverschap. Dat niet alleen, ‘De wetten’ is ook een onderzoek van de regels en de moraal van het bestaan én ‘De wetten’ getuigt van een grote hang naar wijsheid.
Filosofie, moraal en schrijverschap — je zou haast de ingang bij uitstek voor de lezer, het verhaal, vergeten – heersen ook in haar tweede roman ‘De vriendschap ’, een even categorische titel als van haar debuut en daarom veel krachtiger dan ‘Het weerzinwekkende lot van de oude filosoof Socrates’(1992), de bundel essayistiek van Connie Palmen die weinig aandacht kreeg.
De driedeling van ‘De vriendschap ’ – het tweede en het derde krijgen respectievelijk de ondertiteling ‘Eten en drinken’ en ‘Werk en liefde’ mee – doet een hechte structuur vermoeden. Die ontbreekt. Het verhaal wordt losjes in chronologie verteld.
Vergelijking:
Ik vind zelf de beschrijvingen niet fijnzinnig. De hoofdpersoon beschrijft haar ervaringen wel uitgebreid, maar vooral in het derde deel snapte ik er niet veel meer van.
Ik ben er mee eens dat de hechte structuur die je zou verwachten door de indeling van het boek, ontbreekt.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden