Titel De Vriendschap Uitgever Prometheus Amsterdam Jaar uitgave 1995 Genre psychologische roman Indeling 3 delen, ong. 24 hoofdstukken Aantal pagina's 311 blz. Motto geen Opdracht geen Samenvatting De vriendschap gaat over de hechte band tussen de kleine, taalbehendige Kit Buts en de forse, woordblinde Ara Callenbach. De ik-figuur Kit beschrijft hun verhouding in drie stadia: in het eerste deel is zij ongeveer tien jaar oud, in het middengedeelte is zij rond de twintig en aan het einde van het boek is zij ongeveer dertig jaar. Ara staat in hun relatie voor het lichamelijke, Kit vertegenwoordigt het geestelijke. Hun intimiteit leidt tot ontelbare neveneffecten: bindingsangst, verslavingen en obsessies, over de familie, het lot en keuzen, over schuld, schaamte, angst en de noodzaak van verandering. De drie delen van de roman hebben ieder een andere sfeer. Het eerste deel is geschreven vanuit de naïeve optiek van een de tienjarige Kit. De sfeer is een beetje zoetig, als in een echt meisjesboek. Toch worstelt het meisje Kit hier al met erg volwassen begrippen als veiligheid en angst, vertrouwen en verraad, zorg en verwaarlozing. In het tweede deel staat Kits' angst voor lichamelijkheid centraal. De twintigjarige Kit wil zich aan niemand binden en vraagt zelfs aan haar arts of hij haar wil steriliseren. Zowel Ara als Kit leiden aan een verslaving. De lichamelijke Ara kan niet ophouden met eten, terwijl Kit haar denken probeert te stoppen met drank. Het hoogtepunt van het boek is ongetwijfeld het laatste hoofdstuk, dat bestaat uit een brief van Kit aan Ara. De brief staat vol treffende uitspraken als: 'verslaving is als vriendschap zonder vriend' en 'Schrijven is een ander lichaam geven aan je geest'. Thema Er zitten eigenlijk drie thema's in de roman. Allereerst natuurlijk toch de vriendschap van Kit en Ara, die soms, zoals gezegd, geen echte vriendschap is en meer een obsessie van Kit. Zeker zo belangrijk als het vriendschapsthema is de groei naar volwassenheid van Kit. Uit haar ontwikkeling van kind tot vrouw heeft de schrijfster een paar fasen gelicht en deze worden beschreven. Op grond daarvan krijg je als lezer een goede indruk van haar. Kit is in beginsel een vrij onzeker type en Ara is duidelijk superieur aan haar. Die onzekerheid van Kit komt niet alleen in haar vroegere jeugd tot uiting. Ook in het tweede deel van het boek, als ze rond de twintig is, speelt twijfel (bijvoorbeeld over de wetenschap, over haar schrijfambities en vooral over haar lichaam, met in het verlengde daarvan haar vrouwzijn) een belangrijke rol. Tenslotte draait het natuurlijk ook om de tegenstelling Kit-Ara. Deze bestaat uit veel verschillende contrasten. Ara staat dan voor het lichaam, Kit voor de geest. Ara is meer praktisch, Kit eerder theoretisch gericht. Verder is er de verbaal begaafde Kit tegenover de woordblinde Ara. Het gezin van Kit behoort tot een eenvoudiger milieu dan dat van Ara, enzovoorts...
Motieven Bindingsangst, verslavingen en obsessies, het lot, keuzes maken, schuld, schaamte, angst en de noodzaak van verandering. Titelverklaring De titel is een beetje een understatement. Zeker vanuit Kits positie gezien is de relatie tussen haar en Ara niet direct een gewone vriendschap. Er is meer sprake van verering, van een soms bijna ziekelijke hechting. Als we het echter omdraaien en vanuit Ara's gezichtspunt bekijken, is 'vriendschap' misschien wel een te zware term, zeker in het eerste hoofdstuk. Personages Kit is in beginsel een vrij onzeker type en Ara is duidelijk superieur aan haar. Die onzekerheid van Kit komt niet alleen in haar vroegere jeugd tot uiting. Ook in het tweede deel van het boek, als ze rond de twintig is, speelt twijfel een belangrijke rol. Kit en Ara zijn eigenlijk tegengesteld. Ara staat dan voor het lichaam, Kit voor de geest. Ara is meer praktisch, Kit eerder theoretisch gericht. Verder is er de verbaal begaafde Kit tegenover de woordblinde Ara. Het gezin van Kit behoort tot een eenvoudiger milieu dan dat van Ara, enzovoorts... Met al deze tegenstellingen is het dan ook niet verwonderlijk dat hun initialen ook tegenovergesteld zijn: CB en BC. Het enige waarmee ze echt overeenkomen, is dat ze beide vrouwen zijn. Bij beide hoofdpersonen spelen mannen eigenlijk een ondergeschikte rol. - Catherina ('Kit') Buts: is in het eerste deel van het boek ongeveer tien jaar oud. Ze is tenger en blond en erg handig in taal. Kit is een 'opdondertje' en wil graag veel mensen te vriend houden. Ze hecht zich sterk aan iets, of het nu een levend wezen of een voorwerp betreft. Als bijvoorbeeld de oude auto moet worden vervangen, verzet ze zich daar zo heftig tegen dat ze er ziek van wordt. Ook op de dood van een tamme kauw reageert ze lichamelijk. Een dergelijke sterke hechting heeft ze ook met personen. Op het moment dat iemand haar om een of andere reden aanspreekt, is ze voortdurend op die persoon gefixeerd. Andere personen lijken dan niet zo belangrijk meer. Ze vindt dieren wel interessant, om te kijken wat de overeenkomsten met de mens zijn. Ze houdt van praten. Kit is in het tweede en derde deel van het boek aan de drank. In het 2de deel twijfelt ze heel eg aan zichzelf; over de wetenschap, over haar schrijfambities en vooral over haar lichaam, met in het verlengde daarvan haar vrouwzijn. - Barbara ('Ara') Callenbach: heeft donker haar en is fors gebouwd. Ara is woordblind. Ze is rustig en precies doet waar zij zelf zin in heeft. Ze houdt van dieren omdat het dieren zijn. Ze heeft een bloedhekel aan drank. Ze houdt van luisteren. Perspectief Het is geen ik-perspectief, maar wel vanuit Kit's standpunt geschreven. Tijd Het verhaal verloopt chronologisch. Tussen twee delen zit vaak een sprong in de tijd waarin het kort iets over wordt gezegd. Ruimte Er is niet echt een bepaalde ruimte waar het verhaal zich afspeelt, ik denk ook niet dat het echt belangrijk is in dit verhaal. Beoordeling Ik had al van anderen gehoord dat het een erg mooi boek was, en dat bleek terecht. Het is een prachtig boek. En hoewel ik soms het gedrag van kit onbegrijpelijk vond (naar mezelf betrekkend dan) was het vaak in haar persoon wel logisch. (Connie Palmen heeft met De vriendschap een prachtig boek geschreven, waarin psychologie, filosofie en literatuur een evenwichtige driehoeksverhouding vormen!)