Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2012
• 318 pagina's
• Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

Eerste zin

Toen hij Wende na meer dan twintig jaar terugzag, afgetekend tegen de weilanden van zijn jeugd die in de achtergrond voorbijflitsten, realiseerde Peter Hemel zich ogenblikkelijk dat zij het was geweest tien minuten ervoor: de vrouw die door de roltrap op het perron was afgezet, de vrouw met de rode, halflange jas.

Samenvatting

I           De ontmoeting (blz. 7-62)

Peter Hemel, een jonge veertiger, ontmoet in de trein een oude vriendin van twintig jaar terug, Wende Vriend. Het was in de tijd van de Duitse Wende (hereniging van West- en Oost-Duitsland) toen hij haar ontmoette. Ze wil nog graag een keer met hem afspreken (eten of zo) en ze vraagt zijn telefoonnummer. Peter heeft er in het begin niet zo’n trek in. Hij is inmiddels getrouwd met Mirjam, met wie hij een dochtertje Vicky heeft, maar van wie hij gescheiden leeft.

Hij schrijft succesvolle thrillers onder het pseudoniem Cisca de Boer en ze verkopen als een tierelier. Hij heeft dus een goed bestaan en aan vrouwen geen gebrek. Hij heeft in het begin van de roman aangepapt met de juf van Vicky, Tanja, een bloedmooie, maar gereserveerde vrouw van wie weinig uitgaat maar het lukt hem toch haar in zijn bed te krijgen. Ze heeft er helemaal geen moeite mee dat ze de juf van Vicky is en met hem naar bed gaat. Peter Hemel heeft wel een probleem, want hij heeft een voorschot van de uitgever gekregen voor het schrijven van een nieuwe thriller. Hij heeft alleen een titel “Dinsdag Elf” (verwijzend naar 9/11), maar hij heeft te kampen met een zgn. “writers block”. De redacteur legt nogal druk op hem: ze zijn bij de uitgeverij van zijn succes commercieel afhankelijk.

Wende maakt later toch een afspraak met hem: ze halen herinneringen op. Peter ziet de zoon van Wende, Dennis. De jongen doet hem heel sterk denken aan de bekendere Dennis Bergkamp. Hij vraagt aan Wende of Dennis de zoon is van Wolf, zijn jeugdvriend. Dat geeft ze toe. Wende heeft intussen een onafhankelijk bestaan opgebouwd.

Peter wordt door Herman, een beveiliger van Lodewijk Vriend (de broer van Wende en intussen onderminister) geschaduwd. Die vraagt hem dringend een afspraak te maken met Lodewijk die hem graag wil spreken.

II         Wolf  (blz. 65-100)

Het tweede deel gaat geheel terug in de tijd. In dit deel wordt aan de lezer verteld hoe de vriendschap tussen Wolf en Peter is ontstaan. De moeder van Wolf(gang) was de kleindochter van een Russische generaal. Toen de Muur in Berlijn werd opgebouwd (begin 1961) was ze letterlijk naar het vrije westen gesprongen en naar Nederland vertrokken. Daar was ze met een Nederlandse man getrouwd en had twee kinderen met hem gekregen; Frida die enkele jaren ouder is dan broer Wolf. Wolfgang komt bij Peter Hemel in het dorp aan de rivier (de Waal) wonen en ze spelen vaak samen. Met de moeder van Wolf (Muti) kan Peter het uitstekend vinden, maar met het zusje ligt hij steeds over hoop. Ook Muti en Wolf liggen vaak overhoop met elkaar.

Wolf is een fan van Kuifje strips en hij weet alle plaatjes van alle strips uit zijn hoofd. Later steelt hij een album voor Peter. Ze spelen dus vaak samen en ze gaan ook samen met een bus naar een protestdemonstratie tegen kernraketten. Daar klimt Wolf op een dak en laat zich zo in de menigte vallen. Even lijkt het er op alsof hij dood is. In de zomer van 1980 vertrekt de vader van Wolf, Georg Witteman, weer eens op zakenreis naar het Oostblok. Maar deze keer komt hij niet terug. Zijn moeder vertelt dat het om een andere, jonge vrouw gaat, maar Wolf gelooft er heilig in dat zijn vader een geheim agent is. Om dat te bewijzen krijgt hij elke maand een ansichtkaart van zijn vader, echter zonder een adres er op. Wolf gaat in zijn eigen werkelijkheid geloven, want hij schrijft de kaarten aan zichzelf, blijkt uit het vierde deel. Aan het einde van de puberteit komt Wolf afscheid nemen van Peter, want het gezin gaat ongeveer 30 kilometer verder stroomafwaarts in een ander dorpje aan de Waal wonen. 

In de tussentijd heeft de lezer ook kennis kunnen maken met een aantal brieven die de ik-verteller Peter Hemel in het heden schrijft over de relatie met Wolf. Hij doet dat in de ik-vorm, en in de meeste brieven aan Wolf staan jeugdherinneringen (bijvoorbeeld toen ze samen een keer hadden ingebroken in een bunker, of met andere vriendjes porno hadden gekeken).

III        Wende (blz. 103-212)

Het is 1989. Peter Hemel wordt door zijn moeder naar Amsterdam gebracht waar hij Politiek en Culturele Filosofie gaat studeren. Een professor die marxist is, heet Leo van Geest, geeft mager bezochte colleges. Peter komt in aanraking met Lodewijk Vriend, een iets oudere jonge man die hem een zolderkamer aanbiedt. Later komt ook de zus van Lodewijk, Wende bij hem op kamers wonen. In een brief uit 2010 schrijft Peter Hemel in de ik-vorm aan Wolf, dat hij een keer de kans heeft gekregen om Wende te neuken, namelijk toen ze zich dronken door hem naar huis liet brengen en ze samen in het bed van Lodewijk kropen. Maar er was geen seks van gekomen. Wende studeerde zelf niet, maar deed telefonische, zogenaamd wetenschappelijk verantwoorde, enquêtes. Daarbij  had ze Wolf leren kennen. Op een gegeven moment komen Wende, Wolf en Peter bij elkaar. Wolf is het vriendje van Wende. Ze gaan ook met zijn drieën naar een wedstrijd van Ajax om de nieuwe ster Dennis Bergkamp te zien.

Lodewijk is een echte studentenmacho. Maar hij pleegt fraude door wetenschappelijke artikelen gewoon over te schrijven uit andere bronnen. Leo van Geest wil Lodewijk interesseren in de ideeën van de cultuurfilosoof Fukuyama (de wereld is gekomen aan het einde van haar ideeën), maar die vindt die opvatting maar “onzin”.

Zelf is Peter Hemel geïnteresseerd in de Hitlerbunker in Berlijn, waarboven de Duitse regering nu in 1989 woontorens wil bouwen. Leo van Geest roept Peter bij zich en vraagt hem een oogje in het zeil te houden bij Lodewijk. Hij moet hem gaan bespioneren. Peter voelt zich als het ware een geheim agent. Zo laat hij een afspraak van Lodewijk met ene PP schaduwen door Wolf. Ook wil hij dat Peter voor hem naar Berlijn gaat om informatie van ene Victor te krijgen. Hij neemt zijn vroegere vriend Wolf mee.  We schrijven op dat moment 9-11-1989. De val van de Muur is nabij en de mensen kunnen in principe al gewoon naar het westen overlopen. Peter vertelt aan Wolf dat hij een afspraak heeft met ene Victor. De volgende ochtend is Wolf weg en wanneer peter hem weer terugziet, vertelt hij dat Victor eigenlijk een spion met mooie tieten is en dat ze Victoria heet. Ze heeft hem een map gegeven met informatie, een roze map. Peter neemt de map in ontvangst en Wolf wil geschiedenis schrijven. Hij wil over de Berlijnse muur klimmen. Peter wil hem tegenhouden, maar Wolf gaat het toch proberen. Dan wordt hij neergeschoten. Peter weet niet beter dan dat zijn vriend dood is: de laatste dode van de Berlijnse kwestie.

Ook in dit deel staan weer enkele hoofdstukken met brieven waarin de ik-verteller Peter Hemel zijn oude vriend Wolf toespreekt vanuit het vertelstandpunt van 2010. Dat gebeurt dus retrospectief.

IV        Een helverlichte kamer (blz. 215-318)

Al vrij snel in dit deel verbreekt Tanja Staal hun (seksuele) relatie. Ze is wel een mooie vrouw, maar ze doet hem weinig. Herman, de beveiliger van Lodewijk, komt hem ophalen in de Audi en brengt hem naar Den Haag. Lodewijk Vriend is een grote “mijnheer” geworden. Hij wil van Peter Hemel weten welke informatie hij in 1989 heeft gekregen. Peter zegt naar waarheid dat hij dat niet weet. Hij vertelt Lodewijk over de dood van Wolf. Daarna heeft hij zich erg schuldig gevoeld, hij is terug naar Nederland gegaan, heeft zijn kamer verlaten bij Lodewijk en hij is vertrokken naar Spanje waar hij een kleine tien jaar heeft gewoond. Totdat hij inzag dat hij aan het vluchten was: zijn thrillers waren onder een vrouwelijk pseudoniem een succes geworden en hij kon gemakkelijk rondkomen van dat geld. In het vliegtuig had hij Mirjam ontmoet en een klein jaar later waren ze al getrouwd. Vicky was een welkome afwisseling in hun leven. Maar na 9/11  was er weer een ommekeer in zijn leven gekomen. Dat geldt trouwens ook voor Lodewijk, die ook erg geschrokken was van de aanslag op de Twin Towers. Zijn tweeling was nota bene op die dag zelf geboren. Hij had hun de naam Adam en Eva gegeven, als symbool van een nieuwe wereld.

In de trein terug weet Peter het zeker: hij gaat stoppen met het schrijven onder de naam Ciska de Boer. Zijn uitgever is razend daarover: dat zal de ondergang van de uitgeverij betekenen. In Amsterdam ontmoet Peter Dennis Vriend weer: die is heel goed in computers en dat soort aangelegenheden. Peter vraagt zijn hulp bij het onderzoeken naar informatie over 1989.

De sportieve Peter gaat kort daarna zwemmen in de rivier en dat is levensgevaarlijk. Ternauwernood redt hij zich: op de kant wacht Lodewijk. Ze krijgen ruzie en Peter die vroeger gebokst heeft, slaat Lodewijk neer.

Dennis heeft informatie over de vrouw die voor de Stasi werkte: het is een oud-professor, maar het is niet Leo van Geest. Ze geeft vrouwenstudies. Ook heeft hij een foto waarop Lodewijk en Wende staan. Het is een 40-jarig feest. Peter denkt meteen aan het 40-jarig bestaan van de DDR.  Zou Lodewijk fout zijn geweest?

Peter bezoekt Leo van Geest: die kan echter niet meer praten vanwege een aantal beroertes. Zijn vrouw is Victoria (de Victor uit Berlijn) Ze vertelt Peter over de situatie in de DDR: de twee mannen met de naam Markus die voor de Stasi werkten en de ontmoeting met Wolf, van wie ze dacht dat het Peter zelf was. Ze heeft hem een roze map met informatie gegeven. Ze vertelt ook dat Lodewijk Vriend een paar jaar geleden op bezoek is geweest om te vragen of ze Peter konden vragen contact met hem op te nemen.

Peter bezoekt Muti en Frida Witteveen: ze wonen nog steeds in het oude huis. Hij vertelt hun over het bestaan van kleinzoon Dennis. Zij weten alleen dat Wolf verdwenen is. Hij is officieel als vermist opgegeven. Over zijn dood vertelt hij hun echter niets. Frida vertelt hem dat Wolf zelf de kaarten heeft gestuurd in plaats van zijn vader. Daarmee had ze hem geconfronteerd en toen was hij weggelopen. Ze had hem nooit meer gezien. Ook zij heeft dus een schuldgevoel.

Wanneer hij in de oude spullen van Wolf mag zoeken (natuurlijk in de doos met Kuifjes) ziet hij wat hij had verwacht; de roze map met informatie. Hij ruilt die om met de brieven die hij in de delen I t/m IV steeds aan Wolf heeft geschreven en waarin hij zijn schuldgevoel verklaart. Het is een map met allemaal verslagen van gesprekken en interviews. Intussen heeft hij ook kennis genomen van de inhoud van een boek van de Duitse spion Markus. Die verklaart dat de geheime dienst informatie uit het Westen kreeg door contactpersonen te zoeken. Ze hadden het gemunt op Lodewijk en een veel gebruikte tactiek was in zo’n geval de zus van zo’n persoon te bewerken, waardoor ze later konden infiltreren in het leven van de ander. Het lijkt er volgens dat boek op dat de Stasi via Wolf contacten heeft gelegd met Wende om later Lodewijk te kunnen gebruiken voor hun spionagedoeleinden. Maar de Muur viel en het was allemaal anders gelopen. Peter bedenkt dat alles tijdens een diner met Wende met wie hij heeft afgesproken. Na een bezoek aan het theater gaat hij met haar mee naar huis en eindelijk hebben ze de seks die hij ooit in zijn hoofd had. De volgende dag is Lodewijk in het huis van Wende aanwezig. Hij vertelt Peter dat de Amerikanen Osama Bin Laden te pakken hebben genomen (2 mei 2011). Misschien is er opnieuw een ommekeer in de wereldgeschiedenis. Peter bedenkt een aantal scenario’s die nu kunnen plaatsvinden:

- Hij kan met Wende verder gaan en Dennis als een stiefzoon beschouwen;

- Hij kan het met Mirjam in orde maken en samen hun kind grootbrengen;

- Hij kan de seksuele relatie met Tanja Staal proberen te herstellen.

Hij gaat nog een keer met Lodewijk en Dennis zeilen in Friesland. Hij zit maar te piekeren over zijn toekomst. Bijna valt hij in het water, maar Dennis grijpt hem vast: het voelt als de hand van Wolf vroeger. Lodewijk valt wel in het water, maar wordt er uit gehaald. Voor het eerst voelt Peter zich de gelijke van Lodewijk. Hij aanvaardt de situatie wat er is gebeurd in 1989.

In het allerlaatste hoofdstuk reist Peter met Vicky naar Berlijn. Hij laat haar allerlei plekken gezien. Hij  komt op de plek waar de Muur gestaan heeft en waar Wolf in zijn herinnering doodgeschoten is. Het lijkt alsof er niets gebeurd is. Vicky vraagt hem nog waar de tas is die hij even daarvoor in zijn handen heeft gehad.

Personages

Peter Hemel

Peter Hemel is een jonge veertiger. Hij schrijft onder een vrouwelijk pseudoniem(Ciska de Boer) thrillers die erg goed verkocht worden, maar die eigenlijk helemaal niets voorstellen. Hij is het dan ook zat daarmee verder te gaan. Dan ontmoet hij in de trein Wende Vriend opnieuw, een vrouw op wie hij 20 jaar daarvoor verliefd was en de zus is van Lodewijk Vriend. In 1989 is er iets gebeurd in Berlijn, waarbij Wende in zekere zin maar ook zijn vriend Wolf bij betrokken zijn. Peter heeft aan de dood van Wolf een schuldgevoel overgehouden en hij wil op zoek naar de waarheid van toen. Hij wordt in het verhaalheden gestalkt door Lodewijk Vriend die inmiddels onderminister is, maar die er ook belang bij heeft dat de informatie van 1989 op de juiste plek belandt. In 2011 herstelt hij de band met Wende, maar of hij met haar doorgaat, is helemaal niet zeker.

Lodewijk Vriend

Lodewijk Vriend is een oudere kennis van Peter Hemel. In zijn studententijd betrekt hij de zolderkamer van Lodewijk. Lodewijk heeft enig aanzien in de wereld van toen. Hij heeft ene grote mond en hij speelt een rol in het studentenverzet met hervormingen van het universitair onderwijs. In het verhaalheden heeft hij zijn imago waargemaakt. Hij is een bekend politicus geworden (onderminister in Nederland heet dit eigenlijk staatssecretaris). Hij wil graag met Peter in contact komen omdat hij informatie uit 1989 uit Berlijn wil. Daarom laat hij Peter Hemel stalken. Het wordt echter niet duidelijk welke rol Lodewijk in het geheel heeft gespeeld.

Wende Vriend

Wende Vriend is de zus van Lodewijk. Peter Hemel ontmoet haar bij zijn vriend Lodewijk thuis. Hij is verliefd op haar, maar raakt haar nauwelijks aan. Ze hebben geen seks. Later (2011) komt Wende weer in het leven van Peter. Ze is zelfstandig en wil de relatie wel met hem herstellen. Ze is een harde zakenvrouw: nu hebben ze als volwassen mensen wel seks met elkaar, maar het is niet duidelijk voor de lezer hoe het afloopt.

Wolf

Wolf is de jeugdvriend van Peter Hemel. Hij is maar enkele maanden ouder en is dus ook in 1970 geboren. Zijn vader is op een zeker moment verdwenen en het verhaal gaat dat hij een geheim agent is geweest. Wolf ontvangt ansichtkaarten, maar later blijkt dat hij die aan zichzelf gericht heeft. Hij gaat in 1989 graag met Peter mee naar Berlijn, en hoewel de Muur al open is, wordt hij toch doodgeschoten door een Vopo. De vraag is echter of dit inderdaad gebeurd is. Wolf is een bijzondere jongen: voor zijn vrienden en vriendinnen was hij bereid dingen te stelen. Hij is de vader van Dennis, de zoon van Wende en lijkt erg op Dennis Bergkamp.

Quotes

"Het was Wolf, nietwaar? Wolf was de vader van Dennis. Is. Was. “Ja”, zei Wende. Hij heeft het je zeker verteld, destijds? Van ons.” “We waren vrienden”, zei Hemel, “natuurlijk heeft hij het me verteld.” Opeens wist hij waarom Dennis hem bekend voorkwam. Hij leek als twee druppels water op een jonge Dennis Bergkamp." Bladzijde 53

"Alles bevriest. Stijf en ondramatisch, als een standbeeld dat van zijn sokkel valt kantelt Wolfs lichaam opzij. Het laatste wat Hemel van hem waarneemt is zijn gezicht, hemelwaarts gekeerd en wit als een ouderwetse pop met kleine schaduwen waar zijn ogen zijn." Bladzijde 212

"Ik wilde een geheim agent zijn, een onzichtbare speler op het wereldtoneel. Ik werd Ciska de Boer. Wat wil Lodewijk van mij? Laat mij, hoor ik mezelf mopperen. Ik heb geen behoefte meer aan avonturen. " Bladzijde 258

Thematiek

Vriendschap

Allereerst is “Wende” een boek over vriendschap. In zijn jeugd heeft Peter kennis gemaakt met de bijna even oude Wolf Witteveen. Ze spelen samen, lezen Kuifje, Wolf steelt voor Peter. Later ontmoeten ze elkaar weer in Amsterdam en gaat Wolf mee naar Berlijn om de informatie voor Leo van Geest op te halen. Hij heeft een schuldgevoel overgehouden aan de dood van Wolf. De vriendschap met Lodewijk Vriend is van een andere orde. Bij Wolf voelde hij zich de gelijke, bij Lodewijk is hij een ondergeschikte. Lodewijk is een macho die min of meer op hem neerkijkt, er is geen sprake van echte vriendschap. Pas aan het einde van het verhaal wanneer hij Lodewijk een opdonder verkoopt en nog later wanneer die in het water valt voelt hij zich de gelijke van Lodewijk.

Motieven

Schuldgevoel

Frida, de zus van Wolf, voelt zich schuldig aan zijn verdwijning en Peter Hemel voelt zich schuldig aan de dood van Wolf.

Liefde

Toen Peter Wende voor de eerste keer zag in Amsterdam in het huis van zijn andere vriend, werd hij meteen verliefd op haar. Omdat ze de zus van zijn \"vriend\" Lodewijk is, begint hij niets met haar. Hij heeft een keer de kans als ze dronken is, maar dan doet hij niets. Wende wil twintig jaar later wel weer contact met hem en zou bereid zijn een relatie met hem aan te gaan. Maar Peter Hemel is geen man voor vaste relaties (Mirjam van wie hij gescheiden leeft, Tanja de juf die hij in zijn bed krijgt, maar voor wie hij verder weinig voelt). Wanneer het verhaal van Victoria en Markus (de Duitse spion) waar is, dan zou Wolf met opzet contact hebben gezocht met Wende en zou er waarschijnlijk geen sprake zijn van echte liefde.

Queeste

Peter, Wende, en vooral Lodewijk willen weten wat er november 1989 gebeurd is. Is Wolf echt gedood, want daarvoor zijn geen echte bewijzen.

Fantasie en werkelijkheid

We moeten als lezer gissen naar de werkelijkheid of de waarheid. Omdat er sprake is van een onbetrouwbare verteller die zijn eigen interpretatie van de werkelijkheid heeft, weten we als lezer na het lezen van de roman niet geheel zeker hoe alles in elkaar steekt. Welke informatie heeft Wolf gekregen van Victoria? Welke rol heeft Lodewijk Vriend gespeeld? Welke connecties hadden hij en Wende met de Oost-Duitse Geheime dienst? Een voorbeeld van verschillende interpretaties: Bij de foto van een 40-jarig feest, denkt Peter Hemel aan 40-jarig bestaan DDR (dus een foute Lodewijk) en geeft dezelfde Lodewijk aan dat een collega op die foto 40 jaar geworden is (dus een onschuldige Lodewijk). Een ander voorbeeld is de afspraak van Lodewijk met ene PP. Hij laat Lodewijk door Wolf schaduwen, maar in deel IV hoort hij van Wende heel simpel dat met PP haar vader wordt bedoeld en dat de afspraak dus niets met spionage te maken heeft.

Verraad

Als Wolf inderdaad met opzet contact heeft gezocht met Wende en het geen echte liefde is, zou je dat als verraad kunnen zien.

Symboliek

De namen in deze roman zijn natuurlijk niet toevallig. Ze verwijzen allemaal naar iets wat de personages karakteriseert. Dat ligt er soms wel duimendik bovenop. Peter Hemel, Wende en Lodewijk Vriend. Wolf (verwijst impliciet dapperheid maar verwijst ook naar verraad, de mens is voor de mens een wolf - homo homini lupus), Tanja Staal (een mooie maar onpersoonlijke, harde vrouw), Vicky (verwijst evenals Victor en Victoria naar overwinning), Leo van Geest (een professor die zich minder met de materie en meer met de geest bezighoudt, de ideeën van de mens in de 20e eeuw), Adam en Eva (als kinderen van een nieuw tijdperk), Dennis (de verwijzing naar Dennis Bergkamp, de opkomende voetballer).

Titelverklaring

Wende is de naam van één van de personages in de roman, namelijk de zus van Lodewijk Vriend. Peter Hemel is in zijn studententijd verliefd op haar. Hij kent haar vanuit de tijd van de Val van de Berlijnse Muur. Na twintig jaar (begin 2011) komt hij haar weer eens tegen in de trein. Ze wil weer contact met hem. Het derde deel van de roman heet ook “Wende”.

De tweede verklaring voor de titel houdt verband met de hereniging tussen West - en Oost-Duitsland. Die ommekeer (november 1989) wordt in het Duits “Wende“ genoemd. 

Maar er komen nog meer mogelijkheden in aanmerking. De aanslagen op de Twin Towers in New York betekenen een ommekeer in de wereldgeschiedenis. Peter is er door van slag, professor Leo van Geest draait zelfs helemaal door, Lodewijk Vriend noemt zijn kinderen Adam en Eva als symbool voor een nieuw begin. De aanslag brengt een ommekeer in de wereld teweeg. In het boek wordt de positie van het vliegen genoemd. Dat is vanaf die dag anders geworden.

Op 2 mei 2011 wordt Osama Bin Laden gedood door de Amerikanen. Lodewijk doet bij die mededeling voor alsof er opnieuw een ommekeer in de wereldgeschiedenis wordt gebracht.

In dat geval zouden er vier verklaringen zijn voor de titel van deze complexe roman.

Structuur & perspectief

De roman is opgebouwd in  vier delen:

I De ontmoeting (blz. 7-62 ):

In dit deel gaat het om de ontmoeting met Wende die Peter Hemel van 20 jaar geleden kent.

II Wolf  (blz. 65-100):

Wolf is een jeugdvriendje van Peter en in dit deel wordt beschreven hoe ze elkaar leerden kennen en met elkaar omgingen. We schrijven de zeventiger jaren en de eerste helft van de tachtiger jaren.

III Wende (blz. 103-212):

In dit deel gaat het voornamelijk om de relatie tussen Wende Vriend en Peter Hemel. Peter ontmoet Wende als hij een kamer betrekt bij Lodewijk haar broer. In dit deel wordt ook beschreven hoe hij contact krijgt met een professor die hem vraagt voor hem naar Berlijn te gaan voor informatie. Wolf gaat met Peter Hemel mee en wordt doodgeschoten (is het verhaal van Peter).

IV Een helverlichte kamer (blz. 215-318):

In dit laatste deel wordt uit de doeken gedaan wat er in 1989 in Berlijn is gebeurd, ook al blijft de lezer met enkele raadsels zitten.

Deze delen worden onderverdeeld in korte hoofdstukken die met typografische tekens van elkaar zijn gescheiden. Er is in deze hoofdstukken een personale verteller, Peter Hemel, een veertiger, die onder de naam Ciska de Boer  thrillers van bedenkelijk niveau schrijft. 

Hij onderbreekt de personale verteller met brieven gericht aan zijn jeugdvriend Wolf. Deze brieven hebben een ik-verteller. In de brieven wordt het schuldgevoel van Peter Hemel duidelijk: hoe schuldig is hij aan de dood van zijn vriend?

De personale verteller is een achterafverteller.

Beide vertellers zijn in principe onbetrouwbare vertellers. Je weet als lezer niet of alles wat Peter aan je vertelt waar is. Daarom weet je ook niet zeker of Wolf doodgeschoten is: in de geschiedenis is niets daarvan teruggevonden. Ook weet je niet of Lodewijk en Wende Vriend een rol hebben gespeeld in de spionageverhalen van Peter. Tenslotte beschikt hij over een ruime fantasie: hij kan thrillers bedenken en hij waant zich in 1989 zelf een geheim agent die in Berlijn een missie moet voltooien. De lezer mag er dus niet blindelings van uitgaan dat Peter Hemel de waarheid aan hem vertelt. Dat blijkt uit de voorbeelden die onder de “kop” thematiek zijn besproken.

Decor

Deel I en IV spelen in het verhaalheden: dat is 20 jaar na de val van de Berlijnse Muur (2011). In het vierde deel vertelt Lodewijk Vriend op de dag van zijn ontmoeting met Peter Hemel dat Osama Bin Laden is doodgeschoten (dat was in werkelijkheid op 2 mei 2011 het geval). Hij ontmoet Wende volgens blz. 7 in het voorjaar. Dat is enkele weken ervoor.

In deel II is Peter Hemel nog een schooljongen die kennis maakt met zijn vriendje Wolf. Een deel van de gebeurtenissen spelen daarom in de zeventiger jaren en het begin van de tachtiger jaren. Wolf en Peter zijn aanwezig bij de grote demonstratie tegen de komst van kernraketten in Nederland (1982). In deel III zegt hij dat hij Wolf een jaar of zeven/acht niet heeft gezien.

Deel III speelt zich aan de universiteit van Amsterdam en dat gebeurt op het moment dat de Duitse Muur is gevallen (9 november 1989).

Deel I, II en IV spelen zich af in een dorp aan de Waal, (dichtbij de Duitse grens) waar Peter Hemel vroeger met zijn familie woonde en later een eigen woning heeft betrokken.

Deel III speelt zich voornamelijk af in Amsterdam en voor een gedeelte in Berlijn van na de omwenteling.

Stijl

De stijl van de roman is helder en  zakelijk. De zinnen zijn niet al te lang en de verteller gebruikt nauwelijks moeilijke woorden. Peter Hemel vertelt alsof hij Ciska de Boer (de thrillerschrijfster in hem) is. Daardoor is het verhaal wel goed te volgen.
Ook beeldspraak komt niet al te vaak voor. Wanneer de verteller die gebruikt, zijn het meestal korte metaforen. Niet allemaal zijn ze overigens even geslaagd.
Enkele voorbeelden:
- “Hij zei niets. Hij keek alleen maar. Als een waterende man die de binnenzijde van een pisbak observeert” (blz.61).
- “(...) en uiteindelijk voor nieuwe contactlenzen. Hemel voelde ze zitten, als twee dode bromvliegen in zijn oogkassen" (blz. 109).
- "Hij wiep haar een kushand toe. Een vriendelijke hommel zoemde langs haar hoofd als een minibommenwerper." (blz. 253).

- “Het duurt enge tijd voor ik me realiseer dat mijn hersenen een loopje met me nemen, dat ik wordt geteisterd door het slachtafval van mijn geheugen." (blz. 315).

Slotzin

Bokkig woelt ze wat losse aarde om met de punt van haar schoen. “Kom”, zegt hij kordaat. Ze aarzelt. Dan pakt ze vlug zijn hand en steken ze samen de straat over, alsof er niets is gebeurd.

Beoordeling

“Wende” is een  boeiende en strak gecomponeerde roman. De indeling in vier delen is functioneel, omdat het verhaal over een paar verschillende episoden in heden en verleden gaat. Omdat dit zo duidelijk wordt aangegeven, is het voor de lezer eenvoudig te volgen. Het verhaal heeft trekjes van een thriller en dat maakt het voor jonge lezers boeiend om te lezen. Ook al wordt de oplossing van het mysterie in 1989 niet heel erg duidelijk. De lezer moet o.a. uitmaken of datgene wat Peter Hemel aan hem vertelt de waarheid is. Misschien is dat helemaal niet het geval en heeft de verteller in die jaren in een soort schijnwereldje geleefd. Hij voelt zich in die tijd namelijk een soort geheim agent. Hij heeft in die periode al voldoende thrillers gelezen om fictie en werkelijkheid door elkaar te laten lopen.
Daarom is het lezen van “Wende”  voor je literatuurlijst van havo-5 en vwo-6 zeker aan te raden. De literaire waardering is m.i. twee punten.

Recensies

"Geweldige must-read van een talentvolle auteur. Humor, spanning, diepgang. Een aanrader! " http://www.nrclux.nl/Wend...ct/996062/

"Wende is dan ook een ideaal boek voor een leesclub, want er zullen ongetwijfeld verhitte discussies over het plot ontstaan." http://www.pinkbullets.nl...faber-6487

" Wende is een sprankelende roman die steunt op een fijn gebouwde compositie." http://www.cultuurbewust....637-wende/

"Hij laat zich zien als een schrijver die makkelijk in staat is om feitelijke gebeurtenissen creatief te versleutelen. " http://www.volkskrant.nl/...Muur.dhtml

"Het zijn bouwstenen voor een imposante roman. In aanzet levert het ook een goed verhaal op, maar gaandeweg vertilt Faber zich aan het gewicht van zijn eigen creatie." http://recensieweb.nl/rec...te-groots/

Bronnen

Website van de schrijver.

http://www.johan-faber.nl/