Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2013
• 135 pagina's
• Uitgeverij: Podium

Flaptekst

Eerste zin

Socrates heette hij. Naar de Braziliaanse voetballer. Niet naar de filosoof. We zaten in zijn taxi, op de achtergrond klonken geluiden van de centrale en van de radio. Het was iets na tweeën. Het weerbericht op Radio 1 draaide hij even harder. De gouden ring met de grote zwarte steen aan zijn rechterhand viel op. ‘Een erfstuk,’ zei hij toen hij zag dat ik ernaar keek.

Samenvatting

De ik-figuur neemt op 1 februari 2013 een taxi naar de Erasmusuniversiteit waar hij een lezing wil geven over de mogelijkheden die je in je leven kunt hebben als je maar genoeg moeite ervoor doet. Het is eigenlijk een soort peptalk. Maar hij treft op weg ernaar toe een chauffeur (Gabriël) die hem vertelt dat precies tien jaar geleden de winter voor zijn familie begonnen is. De ik-verteller wil graag dat hij zijn verhaal vertelt. Gabriël heeft weinig hoop dat de ik-verteller naar hem zal luisteren. Het is ook op dezelfde dag dat de Amerikaanse spaceshuttle explodeerde waarbij acht astronauten om het leven kwamen. Dat was wereldnieuws, maar in Rotterdam-Zuid gebeurde op die dag ook iets tragisch.

Het neefje van Gabriël heette Socrates, hij is genoemd naar de beroemde Braziliaanse voetballer. De vader en moeder van Socrates zijn Cabo’s (afkomstig van Kaapverdië). De vader kon het echter helemaal niet wennen in Nederland en vertrok weer naar huis. Hij liet nauwelijks iets van hem horen, maar zijn moeder spreekt niet slecht over hem. Socrates groeit op met zijn zusje Janice en zijn halfbroer Jason. Zijn moeder moet hard werken om hun een menswaardig bestaan te geven. Socrates is dertien jaar en zit in de tweede klas van vmbo, maar zijn moeder wil graag dat hij arts wordt. Gabriël treedt op als een soort vervangende vader en datzelfde doet de trainer van de voetbalclub Transvalia waar Socrates speelt. Deze Nico is bezeten van voetbal en van zijn team en ziet Socrates als één van zijn grote talenten. Hij laat hem scouten door Feijenoord. Hij belt juist naar Maria op om haar te vertellen dat Feyenoord positief heeft gereageerd op de test en dat hij uitgenodigd wordt. Moeder is trots, maar Sedar is op dat moment niet thuis. Het is 1 februari, het sneeuwt en hij is met vrienden aan het spelen bij metrostation Slinge. Ze gaan sneeuwballen gooien vanaf het parkeerdak. Een val van Socrates raakt een auto die stopt. Er stapt iemand uit die een pistool trekt en drie schoten lost. Socrates wordt getroffen. De jongens lopen weg maar Jamal komt terug. Gabriël gaat Socrates zoeken en hoort van Jamal dat die is neergeschoten. Het is een noodlottig ongeval: de dader wordt nooit aangehouden. Gabriël bedankt de ik-figuur dat hij naar hem heeft willen luisteren.

In de collegezaal geeft de ik-verteller een ander college dan hij van plan was. Hij vertelt het verhaal van Sedar Socrates Souares om aan te geven dat het leven van iemand door toeval kan worden bepaald en vaak aan een zijden draadje hangt. In tegenstelling tot wat hij van plan was te vertellen aan de studenten is het leven dus niet altijd maakbaar.

Personages

Gabriël

Gabriël is het voorbeeld van een wat luie man die zijn neef Socrates wilde beschermen omdat hij geen vader heeft. Hij wordt in het leven erg teleurgesteld als zijn neefje wordt doodgeschoten. Hij vindt het verschrikkelijk dat de mensen gewoon weer verder leven, alsof niemand wil luisteren naar wat er gebeurd is. Hij begint het verhaal van Sedar te vertellen aan de ik-figuur, maar hij denkt niet dat hij zal luisteren.

ik-verteller

De ik-verteller luistert als schrijver wel naar het verhaal van Gabriël. Het bewijs daarvan is dat hij direct daarna zijn lezing verandert en het verhaal van Socrates aan zijn studenten vertelt. Verder blijft hij op de achtergrond.

Nico

Nico is de vervangende vaderfiguur van Socrates. Hij wil hem laten scouten door Feyenoord en dat is zeker niet uit eigenbelang. Hij wil Socrates een mooie toekomst bezorgen.

Moeder van Socrates

De moeder van Socrates is zorgzaam voor haar gezin nadat haar man haar heeft verlaten. Ze is ook bezorgd om de kleine zoon die ’s avonds naar buiten gaat en niet meer terugkeert. Uit het verhaal van Gabriël blijkt dat ze hard voor haar gezinnetje wil werken en zichzelf kan wegcijferen.

Quotes

"‘Ga wat doen, Shala,’ zei zijn moeder. Later kreeg hij vrienden op het Maarten Luther, waar hij de mavo volgde, en op Transvalia, zijn voetbalvereniging. Hij trok eropuit. Verdween naar buiten. Voetballen. Altijd weer voetballen. Of hangen met vrienden. ‘Chillen’, zoals ze dat nu noemen." Bladzijde 53

"Socrates speelde in de C1 van de Rotterdamse club. Hij was als zesjarige bij de F-jes beland. Iedereen langs de lijn kon al snel zien dat hij talent had. Nico wist hoe hij een voetballer beter moest maken. Hij hield van de jeugd, zei hij. Die kun je vormen. Daar schuilt de echte winst. Later wordt het moeilijker. De jongens laten zich dan niet meer zo makkelijk iets vertellen." Bladzijde 86

"De tragiek van de gevallen held is dat hij nooit volledig heeft kunnen waarmaken hoe goed hij werkelijk is. Je ziet de kwaliteit, het talent, en de glorie, maar die worden overschaduwd door blessureleed of door een persoonlijke tragedie. Ook de voetballerij heeft zulke helden. We koesteren ze als de legenden die ze zijn geworden." Bladzijde 123

"De sneeuw dwarrelde nog steeds naar beneden. Ik schreeuwde het uit. Nu, tien jaar later, doe ik het weer. Of nee, ik schreeuw niet. Ik vier. Als je schoonheid hebt gezien, treur je er dan om dat ze weg is, of ben je dankbaar dat je haar hebt aangeraakt, dat je haar hebt gekend? Ik denk het laatste. Waarschijnlijk ben ik niets meer dan een van de mieren die de monnik gehoord moet hebben." Bladzijde 133

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

De verteller wil voor de studenten een lezing houden waarin hij de maakbaarheid van het bestaan duidelijk maakt. Maar door het verhaal van Socrates verandert hij van inhoud. Het bestaan is niet zo maakbaar: het kan door een ongelukkig voorval een heel andere wending in je leven krijgen. Een mogelijk beroemde voetballer bij Feyenoord wordt doodgeschoten voordat hij iets belangrijks kan worden.

Zinloos geweld

De dood van Socrates is een voorbeeld van zinloos geweld. Hij werd ongelukkigerwijs getroffen door kogels, die misschien bedoeld waren voor een afrekening in het criminele circuit.

Motieven

Desillusie

De verteller gaat op weg om het verhaal van de maakbare wereld aan studenten te vertellen. Maar dat blijkt onderweg ene illusie: de wereld is niet altijd maakbaar. De toekomst lag voor Socrates open, hij had ene vervangende vader in Nico en toch wordt alles een grote desillusie. Dat vertelt de ik-verteller dan maar aan de studenten.

Ouder-kindrelatie

Boogers geeft aan dat veel boksers het zonder een vaderfiguur moeten doen. Vaak neemt dan een manager die functie over. Ook Socrates heeft zijn vader niet gekend: waardoor hij met wat de opvoeding betreft met zijn moeder moet doen. Vervangende vader wordt dan grote neef Gabriël, de taxichauffeur. Ook voetbaltrainer Nico van de vereniging Transvalia ontfermt zich over de jongens van zijn team als een vader. Hij wil Socrates onderbrengen bij Feyenoord.

Motto

Voorin het boek staan geen motto’s maar op enkele plaatsen middenin de vertelling geeft Boogers een viertal motto’s die met voetballen te maken hebben.

Bijvoorbeeld: De spits is een eenzame wolf.
En: Er wordt altijd jacht gemaakt op de spits. Met kleine tikjes, duwtjes, soms met een grove overtreding. De angel uit het team van de tegenstander halen, noemen ze dat

Opdracht

Eigenlijk staat de opdracht aan het eind:
In memoriam Sedar Socrates Soares.

Trivia

Alex Boogers kreeg zijn uitgever zover dat hij het verhaal gratis mocht verspreiden via zijn website. Binnen een paar dagen was het verhaal 5000 keer gedownload. Intussen is het verhaal meer dan 40.000 keer gedownload. Dat is wel tragisch want hoe goed Boogers ook schrijft hij verkoopt niet al te goed.

De novelle is gebaseerd op een ware gebeurtenis: de moord op Sedar Socrates Souares. De dader werd nooit gepakt, hoewel men in het circuit van de onderwereld wel wist wie de dader was.

Titelverklaring

Boogers komt wel vaker uit de bus met vreemd ogende titels. Op blz. 130 van zijn roman komt de verwijzing naar de titel voor:
"Mijn vader vertelde ooit een verhaal over een boeddhistische monnik die naar China reisde om in een grot te wonen. Hij was zo verstild geraakt dat hij de mieren kon horen schreeuwen. Hij was zich van alles bewust. Een klein zuchtje wind voelde aan alsof zijn huid verbrand was. Ik begreep mijn vader niet altijd. ‘Het leven kan zo overweldigend zijn dat je er juist geen deel meer van kan uitmaken,’ zei hij. ‘Je moet je dan wel terugtrekken'."

Later zegt de vertellende taxichauffeur dat de dood van Sedar zijn leven zo veranderd is dat hij de mieren kon horen schreeuwen ('leven').

Structuur & perspectief

Boogers heeft bij deze novelle gebruik gemaakt van een geraffineerde structuur. Hij laat een ik-verteller (die erg veel weg heeft van Boogers zelf en op weg is naar een gastcollege voor studenten aan de Erasmus) plaatsnemen in een taxi die wordt bestuurd door Gabriël. Deze Gabriël is sinds tien jaar een ander mens geworden. Hij wil vertellen wat er met zijn veelbelovende neefje Socrates is gebeurd. Gabriël wordt dan zelf de ik-verteller in de roman als hij verteld dat Socrates werd neergeschoten nadat hij sneeuwballen had gegooid naar een auto. In dat deel waarin dat gebeurt, is de ik-verteller niet aanwezig en vertelt hij min of meer in de hij-vorm. De twee ik-vertellers vertellen beiden in de o.v.t. Wanneer het verhaal van Gabriël verteld is, neemt de eerste ik-verteller aan het eind de teugels weer in handen. Hij vertelt op zijn beurt het verhaal van Gabriël aan de groep luisterende studenten. Een fraaie structuur. Er zijn geen genummerde hoofdstukken. Een nieuw hoofdstuk begint na een witregel.

Decor

Er zijn twee tijdlagen.
In het verhaalheden is het 2013; de ik-verteller is op weg naar een collega dat hij geeft aan studenten van de Erasmus. In de taxi treft hij een chauffeur die er behoefte aan heeft het verhaal van zijn neefje Socrates te vertellen.

Dat verhaal heeft zich tien jaar geleden afgespeeld en wel op 1 februari 2003. Het was misschien klein nieuws, want op de dag verongelukte ook een Amerikaanse space shuttle.

Er is eigenlijk maar één decor. Dat is de stad Rotterdam en wel het zuidelijk dele van de stad. Op een metrostation wordt Sedar Socrates Souares doodgeschoten. De dader werd nooit opgepakt. Gabriël is een Kaapverdiaan die naar Nederland is gekomen en voor eigen rekening taxi rijdt. Het hele verhaal speelt zich daarom af in Rotterdam. De stad is heel herkenbaar en ook Feijenoord speelt een rol in het verhaal, omdat Sedar net was gescout voor die club. Hij was een veelbelovende voetballer.

Stijl

Ik vind Alex Boogers een van de beste schrijvers van Nederland. Helaas is hij nagenoeg onbekend en wordt hij niet goed verkocht. Zijn stijl is direct en fraai. Hij schrijft heel helder proza. Zijn beeldspraken zijn niet overdadig maar vrijwel altijd treffend.

"Hij bekeek de groepjes Chinezen op de Kruiskade, de rastafari’s, de creolen, Antillianen, Turken, mocro’s en cabo’s. De soep was rijk en dik geworden, zei hij. Een smurrie waar je nog maar moeilijk doorheen kon roeren." (blz. 37).

"De straatkoningen waar Maria’s vader haar in Praia voor had gewaarschuwd waren overal, wist ze. ‘Ze voelen zich koningen,’ zei haar vader. ‘Ze voelen zich machtig en onafhankelijk. Ze dragen hun sieraden als een gouden kroon op het hoofd, hun merkkleding als een koninklijke mantel, en ze rijden door de buurt in hun gepimpte auto’ s alsof het een gouden koets is. In werkelijkheid zijn het lafaards, kruiperig volk dat misbruik maakt van de goedheid van anderen." (blz. 75).

"Socrates had het laatste jaar een groeispurt gehad. Misschien at hij daarom zoveel en op late tijdstippen. Zijn lichaam vroeg erom. Ook op het veld moest hij zich weer even hervinden. Hij leek soms op een hert dat net geboren was en moest leren lopen. Eenmaal in draf rende hij iedereen voorbij." (blz. 105).

Slotzin

P. Anderson, Ilan Ramon, Laurel Blair Salton Clark, Kalpana Chawla, en David M. Brown. Zij waren de astronauten van het ruimteveer Columbia op 1 februari 2003 en kwamen om bij een reis die ons iets over het universum moest vertellen. Gabriel zou nu ongetwijfeld zeggen dat het noemen van deze namen niet genoeg is, maar ik was hem dit antwoord nog schuldig. Ik wil er eigenlijk mee zeggen dat ik hem gehoord heb. Ik heb geluisterd. Soms is dat het enige waar een mens behoefte aan heeft.

Beoordeling

Een fraaie, kleine novelle over een waargebeurde geschiedenis van tien jaar geleden met een mooi thema. De stijl van Alex Boogers staat trouwens altijd garant voor een mooi boek. Het is een klein boekje dat bovendien nog gratis te downloaden valt van de website van Boogers. Wat wil je als scholier nog meer? Het gaat Boogers immers niet om het geld maar om de boodschap die hij wil overbrengen. Het boekje verdient het alleen daarom zeker gelezen te worden, want Boogers wil dat het verhaal over Socrates doorverteld wordt. Het is niet moeilijk en lekker dun. Aanrader voor vooral vmbo- en havoleerlingen. Kan ook gebruikt worden voor een discussie tijdens de lessen maatschappijleer.
Het is bovendien een goede gelegenheid om kennis te maken met de vrij onbekende schrijver Alex Boogers, die een aantal prachtige romans op zijn naam heeft staan

Recensies

"Ondanks lovende recensies is het mij al jaren een raadsel waarom de boeken van Alex Boogers nog steeds niet net zoveel erkenning krijgen als die van Herman Koch of Peter Buwalda. Het wordt echt tijd dat heel Nederland het werk van Alex Boogers ontdekt omdat hij zulke prachtige boeken schrijft!" http://www.moetjelezen.co...-alex.html

"Hoewel de zaak Soares nog altijd in duisternis gehuld is en het ook om een verkeerd gerichte afrekening zou kunnen gaan, stelt het verhaal de vraag weer naar het voorkomen van zinloos geweld en de frustraties die in de samenleving op anderen worden uitgeleefd." http://reinswart.blogspot...euwen.html

"Hoewel Wanneer de mieren schreeuwen over Sedar Soares gaat, maakt zijn verhaal een vuist naar alle zinloos geweldincidenten die plaatsvinden en en hebben gevonden. Alex Boogers schreeuwt op een respectvolle manier, nu nog hopen dat de juiste mensen luisteren." http://www.cultuurbewust....-recensie/

"Maar hoe verder het verhaal vordert, hoe dwingender de toon van Boogers wordt. In het begin is het nog wat zoeken naar de vorm, van het verhaal in het verhaal. Maar als Socrates eenmaal tot leven komt, raakt Boogers in topvorm. Hij is erin geslaagd om van het nieuwsfeit meer te maken dan een verschrikkelijke gebeurtenis op tv. Meer dan een verhaal dat weliswaar dramatisch is, maar dat op afstand blijft zolang je zelf veilig binnen zit. Boogers trekt de lezer aan zijn kraag, en laat pas los als er iets tot hem doorgedrongen is." http://www.8weekly.nl/art...aller.html

Bronnen

Interview met de schrijver over het ontstaan van het boek.

http://www.nrc.nl/boeken/...t-weggaan/