Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 204 pagina's
• Uitgeverij: Nieuw Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Tante Aagje valt uit haar stoel. Ze zakt langzaam in elkaar, duikelt voorover en schuift door tot aan het salontafeltje.

Samenvatting

Sarah (redactrice van beroep) hoort van broer Sjors dat haar oudtante Aagje is overleden. De achterneven en -nicht moeten de begrafenis regelen. Dat gaat echter heel slecht. Met haar schoonzus Katja,(de vrouw van broer Evert)  en Sjors  gaat ze naar de flat van Aagje. Daar komt ook de begrafenisondernemer. Ze moeten een contract tekenen om de begrafenis te kunnen  regelen, maar niemand wil verantwoording dragen. Is er wel genoeg geld? Ruzie om de erfenis ligt voor de hand. Sarah belt naar haar vriend Valentijn die een jaar in Vietnam verblijft. Hij wil daar kennis opdoen om een Vietnamees restaurant te kunnen  openen. Hij stelt dat ze de situatie wel aan kan. 

Het blijft de eerste dagen bakkeleien met de drie erfgenamen. Sjors is een sukkel en Katja een serpent. Na een paar dagen komt er een nieuwe begrafenisondernemer op het speelveld. Dat is Samuel Donkers,  een knappe, charismatische kerel en Sarah wordt verliefd op hem. Ze gaat op zijn aanraden ook naar het lijk van Aagje kijken. Maar nog komen ze er met de familie niet uit. Samuel neemt de regie over en zegt dat hij de begrafenis zal regelen voor  eigen risico. Maar er is een kluisje met waarschijnlijk familiesieraden en hij zal dan een deel van de opbrengst moeten krijgen. De inhoud van het kluisje is echter verrassend. Het zijn geen sieraden, maar zeer erotisch getinte tekeningen die getekend zijn door ene Cornelis Schuttevaar. Ze weten niet wie dat is.  Samuel regelt een kunstkenner die de tekeningen wil bekijken, taxeren en misschien ook kopen. Maar als ze op bezoek zijn (Sam en Sarah) vinden ze het maar een viespeuk. 

Er is steeds een klein lichamelijk contact tussen Sam en Sarah, een lichte zoen. Op een dag zijn ze samen in het appartement van Aagje en ze gaan op de grond liggen vrijen. De bel onderbreekt het liefdesspel; de conciërge van het appartement staat op de stoep.
Op haar werk heeft Sarah te maken met een nieuwe reorganisatie; het bedrijf boekt slechte resultaten en er moeten mensen uit. Haar hoofdredacteur Wouter is een erg leuke collega die misschien het veld moet ruimen. Daar zou ze erg van balen.
Intussen probeert ze uit te zoeken wie Cornelis Schuttevaar was. Ze komt via via terecht bij zijn zoon Guido, die wel wat weet te vertellen. Zijn vader ging vaak vreemd, hij kent nog wel een vriendin Betsy. Vader zelf is een jaar geleden overleden. De bezochte Betsy onthult dat Schuttevaar voor haar geheime liefde een nog grotere liefde had. Dat moet dus Aagje zijn geweest van wie hij de erotische tekeningen heeft gemaakt.  

[Intussen heeft de lezer steeds door korte ik-stukjes in de diverse hoofdstukken een beeld gekregen van Aagje. Er zijn teksten waarin Cornelis Schuttevaar haar benadert, omdat hij verliefd op haar is. Maar haar zus  Margreet en haar moeder Omama zeggen dat ze heel voorzichtig moet zijn met zo'n man. Ze maken haar meer bang voor de liefde dan dat ze de avances stimuleren. Eigenlijk had ze die liefde moeten toelaten in haar leven] 

Sarah duikt in de paperassen van Aagje en komt brieven tegen van Margreet aan Sara en van Cornelis aan Sarah. Ze ziet in dat ze eigenlijk een eenzame vrouw is geweest aan wie de liefde door de omgeving is onthouden. Sam komt met het bericht dat hij voor 7000 euro de tekeningen wil kopen. Toch wijst Sarah het bod af. Ze begrijpt dat Aagje al haar sieraden heeft verkocht om de tekeningen te kopen, zodat die niet openbaar werden. Daarom moet ze dat respecteren. Intussen is de relatie met Sam broeierig geworden en het kan niet anders dan dat ze een keer seks hebben. Op dat moment denkt Sarah eraan dat Aagje dit ook had moeten beleven. Je moet niet zo bang zijn om de liefde toe te laten.

Bij de crematie van Aagje een dag erna houdt Sarah een dubbelzinnige toespraak. Sam en Wouter (aan wie ze alles over haar relatie met Sam heeft verteld) begrijpen het allemaal heel goed.Van Katja heeft Sarah intussen gehoord dat Sam ook een vriendin heeft.
[ In een ik-stukje van omama wordt ineens duidelijk dat omama overspelige seks heeft gehad met een man en dat daaruit Aagje geboren is. Dat was nogal een schande en dat verklaart haar sceptische  houding tegenover de liefde van Aagje]

Het laatste hoofdstuk speelt tien maanden later. De familie heeft besloten de as te verstrooien in een gracht in Amsterdam, vlak bij het huis van Aagje. Valentijn is inmiddels weer thuis gekomen en de oprechte Sarah heeft hem verteld van haar relatie met Sam. Ook de seks heeft  ze opgebiecht.  In het begin heeft Valentijn er moeite mee, maar hij lijkt het echter op den duur  wel te kunnen accepteren. Zulke dingen gebeuren nu eenmaal.
Sam heeft nog een aquarel kunnen verlopen en de rest van de begrafeniskosten delen Sam en Sarah samen. Sarah en Valentijn verbranden samen de erotische tekeningen. Als Sara de krant ziet die Aagje aan het lezen was, ziet ze dat het de krant is waarin Guido Schuttevaar een jaar na de dood van zijn vader het in memoriam heeft geplaatst. Dat bericht heeft Aagje toch zo van slag gemaakt dat ze gestorven was.

Personages

Sarah

Van Sarah weet je erg weinig. Haar leeftijd wordt niet verteld, haar beroep is onduidelijk, haar relatie is ook niet heel erg duidelijk (Valentijn zit in Vietnam) Ze is jong haar moeder verloren, haar vader verdween daarna uit haar leven. Ze wordt verliefd op Sam en laat die tenslotte in haar leven toe. Ze heeft een korte relatie met hem, maar ze vertelt het wel aan Valentijn. Aan het einde van de roman verbrandt ze de erotische tekeningen. Die zijn wel wat geld waard, maar ze handelt in de gedachtesfeer van Aagje die de tekeningen had opgekocht om te voorkomen dat ze openbaar waren.

Aagje

Aagje kent de lezer alleen uit haar verhalen over haar. Ze was uiteindelijk eenzaam, omdat ze van haar moeder en haar zus niet aan de liefde voor een kunstenaar mocht toegeven. Die maakte tekeningen van haar die seksueel getint waren. Ze heeft de familiesieraden gebruikt om die tekeningen op te kopen om ervoor te zorgen dat niemand ze te zien kreeg.

Sam Donkers

Sam is uitvaartbegeleider. Hij is heel anders dan de gemiddelde man in die branche. Vanaf het begint vindt Sarah hem aantrekkelijk. Sam houdt niet voldoende afstand en je ziet het als lezer aankomen dat hij en Sarah iets zullen hebben. Maar hij heeft ook een vriendin op wie hij gesteld is. Ook hij laat een extra liefde toe in zijn leven. Is dat moreel verwerpelijk?

Katja

Katja is een serpent. Ze heeft een slechte relatie met haar schoonzus. Ze is wel heel mooi en probeert ook in het gezichtsveld van Sam te komen, maar die heeft zijn pijlen gericht op Sarah. Katja is er zichtbaar jaloers op. Ze laat uit haar mond vallen dat de relatie met Evert niet altijd zal blijven.

Quotes

"Het bed is opgemaakt, de lakens ruiken naar oude vrouw. Dan realiseer ik het me voor het het eerst echt: ze is er niet meer, ze komt nooit meer terug. Zo leuk was ze niet maar dood is weer het andere uiterste. Ik doe het raam open." Bladzijde 15

"Tegenslagen zijn er om te overwinnen, dat zal best waar zijn, maar van huis uit heb ik het vechten niet meegekregen. We leerden eerder het tegenovergestelde als je ergens flink je tanden inzet, is dat vooral zonde van je gebit. Mama heeft ons er niet bij kunnen helpen. Die overleed voor ik tien werd." Bladzijde 53

""Een jaar geleden", zegt Guido. "of eigenlijk een jaar en twaalf dagen om precies te zijn. Ik heb een in memoriam in de krant laten zetten op zijn sterfdag, daarom weet ik het zo precies." (belangrijk citaat)" Bladzijde 127

"De hele wereld is preuts. En in onze familie is dat al helemaal het geval. Aagje had het, oma ook. Volgens mij was omama ook zo : streng en afwijzend." Bladzijde 173

"Hij kijkt me aan. We begrijpen het allebei: dit is wat Aagje wilde voorkomen, hier heeft ze haar hele erfenis aan opgeofferd, alle familiejuwelen heeft ze weggegeven. Hoeveel ze waard waren wist ze niet, dat weet niemand, maar ze leverde alles in om haar eer te bewaren." Bladzijde 180

Thematiek

Liefdesrelatie: onbereikbare liefde

Moet je de liefde in je leven toelaten als die zich ineens aan je voordoet? Dat is oudtante Aagje in het verleden overkomen. De naaste omgeving heeft de relatie van Aagje met Cornelis Schuttevaar afgeraden. Dat gold voor omama en haar zus Margreet. Later blijkt dat omama zelf verkracht is geweest en dat Aagje daarvan het resultaat is geweest. Zo heeft Aagje de liefde van haar leven gemist en is in feite eenzaam en wat verbitterd gestorven. De parallel (of spiegeling) in de roman is nu dat haar achternicht Sarah heel wat jaren geleden in een soortgelijke situatie terecht komt. Haar vriend zit in Vietnam en ze komt bij de dood van Aagje de aantrekkelijke Sam Donkers tegen. Zijn charisma en de afwezigheid van vriend Valentijn drijven haar in de armen van Sam. Uiteindelijk kan seks niet uitblijven, terwijl ze allebei een relatie hebben. Is dit dan moreel verwerpelijk? Sarah vindt uiteindelijk van niet. Sam heeft haar heel goed bijgestaan en getroost. Ze draagt haar seksontmoeting eigenlijk ook ritueel op aan tante Aagje.Zo had die het vroeger eigenlijk ook hebben moeten ervaren, vindt ze. Wanneer de crematie is afgehandeld, zien Sam en Sarah elkaar nog wel een paar keer, maar ze weten dat er een relatie tussen hen niet in zit. Ze hebben allebei een partner van wie ze houden. Sarah vertelt haar overspel eerlijk aan Valentijn. Hoewel die er moeite mee blijkt te hebben, accepteert hij toch wat er gebeurd is. Soms lopen dingen nu eenmaal zo in het leven.

Motieven

Verliefdheid

Sam en Sarah worden verliefd op elkaar. In hoeverre laat je verliefdheid toe in je leven? Tante Aagje was ook verliefd op de kunstenaar Schuttevaar. Ze kreeg advies van moeder en zus Margreet. Die raadden haar de liefde af. Zij liet de liefde van haar leven niet toe en was dus zonder man gestorven. Sarah laat Sam wel toe in haar leven en lichaam Als ze seks heeft met Sam draagt ze die ritueel gezien op aan tante Aagje.

Queestemotief

Sarah zoekt met de begrafenisondernemer Sammy naar de maker van de erotische tekeningen, Cornelis Schuttevaar.

Beroepsproblemen

Bij het bedrijf van Sarah die een leuke hoofdredacteur Wouter heeft, zijn financiële problemen. Er moeten mensen worden ontslagen en de buikriem moet worden aangehaald. Tussen de bedrijven door moet Sara steeds bijeenkomsten van de directie bijwonen over de afvloeiing van personeel. Wouter staat op het punt voor zichzelf te beginnen, een B&B bijvoorbeeld. Partner Valentijn heeft ook problemen gehad bij zijn werk, Hij is voor een sabbatical een jaar naar Vietnam gegaan en probeert daar zoveel mogelijk kennis te vergaren om in Amsterdam een een Vietnamees restaurant te kunnen openen.

Relatie tussen broer en zus

De relatie tussen Sjors en Sarah is gewoon slecht. Eigenlijk is hij een enorme eikel als je de vertelster mag geloven. Hij neemt nooit initiatief en heeft als er iets wordt beslist, heeft hij altijd commentaar. Zo'n broer kun je missen als kiespijn.

Dood

De dood speelt in alle opzichten een grote rol. Het draait in eerste instantie om de dood van tante Aagje en de afwikkeling van de crematie en de erfenis. Maar ook: de moeder van Sarah is jong gestorven. Haar opa en oma zijn dood en ook de kunstenaar die verliefd was geworden op Aagje, is een jaar geleden gestorven. Toen Aagje in de krant een in memoriam over hem van zijn zoon Guido las, is ze gestorven, mogelijk aan de gevolgen van een hartaanval..

Overspel

Sarah heeft een vriend Valentijn en Sam Donkers heeft een vriendin Babs. Toch worden ze door de omstandigheden verliefd op elkaar. Het begint met een zoen, het eindigt met seks.Ze blijven later overigens bij hun partner.

Familiebanden/familiebetrekkingen

Bij het verdelen van de erfenis van een oudtante wordt het duidelijk hoe de verhoudingen binnen de familie liggen. Sarah heeft een hekel aan haar broer en wil eigenlijk ook niet dat Katja steeds bij de gesprekken met de uitvaartleider zit. Haar man Evert speelt helemaal geen rol in het geheel, hij houdt zich bij alles afzijdig. Katja laat uit haar mond vallen dat het niet zeker is dat ze ooit bij hem zal weggaan.

Motto

Geen motto en geen opdracht

Titelverklaring

De oudtante van Sarah is overleden. Zijzelf  is erfgename met haar twee broers Sjors en Evert. Er zijn veel problemen met de afwikkeling van de crematie en de erfenis. Maar dat wat er als erfenis vrijkomt, mag je gerust onverwacht noemen.  Het zijn erotische tekeningen die van haar gemaakt zijn door een kunstenaar die op haar verliefd was, Cornelis Schuttevaar. Aagje kocht die op om haar eer te bewaren.

Structuur & perspectief

De roman is onderverdeeld in 18 genummerde hoofdstukken die de titel krijgen van een dag in de week. Tante Aagje is op dinsdag overleden en ruim twee weken later wordt e pas begraven. De indeling loopt dan van dinsdag tot en met vrijdag twee weken later, dat zijn 18 hoofdstukken. Daarna komt er nog een hoofdstuk dat tien maanden later afspeelt (het verstrooien van de as van tante Aagje) Hierna  komt er nog een nawoord van de schrijfster die aangeeft dat ze een deel van een familiegeschiedenis heeft gefictionaliseerd.
De vertelster van de roman heet Sarah. Er wordt weinig over haar geschiedenis verteld, ook niet hoe oud ze is, wat haar achternaam is etc. Ze vertelt zelf ik in de ik-vorm in de o.t.t. 

In de eerste zestien hoofdstukken wordt ook steeds in een afwijkend lettertype een aantal ik-figuren opgevoerd die allemaal met het verleden van tante Aagje te maken hebben. Deze korte stukjes  worden van de gewone tekst gescheiden door een typografisch teken (in dit geval een kruisteken)
Het personage met de meeste ik-verhalen is Cornelis Schuttevaar, de kunstenaar  die van Aagje erotische tekeningen heeft gemaakt, omdat hij heel erg verliefd op haar is. (twaalf verhaalstukjes)
Zus Margreet, de oma van Sarah, vertelt (zes verhaaltjes). Ze waarschuwt haar zus voor de verliefdheid.
Omama, de moeder van Aagje en Margreet neemt vier verhaaltjes voor haar rekening.
De opa van Sarah, de man van Margreet (Dirk) vertelt één verhaal.

Alle verhaaltjes geven extra informatie over Aagje die van haar omgeving niet mag toegeven aan haar verliefdheid voor een 'foute man.'  In één verhaal vertelt omama dat ze verkracht is door een 'foute'man, en resultaat van die verkrachting is dat Aagje geboren werd. Dat zal haar scepsis voor de liefde van Aagje hebben gevoed. 

Met de hoofdstukken en de ingelaste ik-verhalen krijgt de lezer steeds meer informatie over Aagje. 

Decor

Geertje Kindermans laat erg veel aan het invulvermogen van de lezer over. Tante Aagje bewoonde een appartement in Amsterdam, waar ze stierf. Of Sarah ook in Amsterdam woont, wordt eigenlijk nergens gesteld. Het ligt wel voor de hand. Ze werkt op een redactiekantoor, maar dat is niet in Amsterdam. Je kunt dat afleiden uit de zin op blz. 196 wanneer ze haar kantoor verlaat en naar Amsterdam moet om de as te verstrooien. ("Lachend loop ik naar mijn auto. Op naam Amsterdam )
Vietnam speelt een rol als decorelement, omdat de vriend van Sarah Valentijn in dat land verblijft om kennis op te doen, omdat hij een restaurant wil openen.

Ook qua tijd laat de vertelster je in het ongewisse. De vertelde tijd omvat 18 dagen die worden aangegeven met namen van de dagen. En dan is er nog één hoofdstuk dat tien maanden later speelt als de familie de as van Aagje ín Amsterdam gaat verstrooien. Maar datum en jaartal worden niet genoemd. Wel kun je uit tekstgegevens opmaken dat er sprake is van een situatie in de 21e eeuw. De crematie moet namelijk in euro's worden afgerekend. En ook moderne communicatiemiddelen wijzen op de 21e eeuw. 

 

Stijl

Kindermans heeft een vlotte vertelstijl die je heel gemakkelijk in het boek trekt. De roman is meteen enorme vaart geschreven en dat dwingt je als lezer tot het snel doorgaan in het verhaal. 
Hoe triest de dood van Aagje ook is, je moet als lezer toch wel lachen om de fijnzinnige humor die Kindermans gebruikt als ze over haar familieleden en haarwerk vertelt. Zo lullig kan het inderdaad in sommige families gaan. 
Haar metaforen zijn duidelijk en treffend: een paar voorbeelden.
(blz. 39) Toen Valentijn haar de hand schudde, greep ze die vast alsof het een reddingsboei was die ze niet snel weer los ging los laten."
(blz. 73) "Ik weet niet of ik het goed zie, het is heel kort, maar ik moet denken aan een lampje dat doorbrandt. Vlak voordat een lamp kapot gaat, licht hij even fel op. Dat zie je amper, je merkt het vooral aan het moment erna, als het licht uitfloept.
(blz. 182) : Hij zakt een beetje naar voren, alsof hij een opblaaspop is waar wat lucht uit wordt gelaten; hij kijkt nog steeds, zijn groene ogen schitteren."
(blz. 188) "Hij past niet in deze steriele omgeving, hij straal rust uit, maar er zit ook iets woests in hem , als een stationair draaiende motor die af en toe pruttelt en waarvan je weet dat als het signaal wordt gegeven, hij grommend weg zal spurten.

Slotzin

Eerst zakt de stoel naar beneden, dan begint ook zij te zakken. En terwijl ze langzaam naar de bodem verdwijnt, wordt ze groter en vager, tot ze amper meer te zien is, tot ze opgeslokt is door het water.

Beoordeling

Vlot lezende roman over een  aantal mooie , universele   thema's: de dood, familiebanden en het  al dan niet toelaten van een niet voor de hand liggende liefde in je leven. Kundig opgebouwd (heden en verleden lopen door elkaar heen)  en niet lastig om te lezen. Fraaie spiegeling tussen Aagje en Sarah.
Geschikt voor eindexamenkandidaten van havo en vwo.