Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2021
• 208 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Een maandagmorgen. Begin zomer. De eerste vakantiedag voor Cécile Landsma, Ciel voor intimi. met gemengde gevoelens begroet.

Samenvatting

Cécile Landsma (49) , sinds kort gescheiden van haar man Fred (na 10 jaar huwelijk), zit op een Amsterdamse zomermaandag  in een kinderspeeltuintje. Ze ziet een zwarte vrouw die een dochtertje op een schommel duwt. Ineens komt de vrouw in actie en ze vraagt Cécile of ze  even op haar dochtertje Faith wil passen. Cécile doet dat, kent de zwarte vrouw helemaal niet en dat is jammer, want ze ziet  haar die dag niet meer terug. Ze neemt het meisje dat bijna drie jaar oud is, mee naar haar eigen appartement.  Ze gaat ook niet met haar naar de politie.
Later ligt er een briefje in  haar brievenbus waarbij ene Gladys  vraagt of ze "for a while" op Faith wil passen. Dat briefje blijkt later door een vriend van Gladys in haar brievenbus gestopt te zijn.

Het is een wonderlijk gevoel voor Cécile, want ze had zelf geen kinderen gekregen, omdat haar man zich al jong had laten steriliseren. Ze gaat luiers  en eten voor het meisje kopen. 
De volgende dag brengt ze vakantie vierend door met Faith; ze gaat met haar fietsen en zwemmen en ze ontmoet een aardige man Rogier tijdens een lunch op een terras. Hij is weduwnaar.

Die avond komt Gladys, ze heeft een dichtgeslagen oog. Ze heeft een pooier en zoekt een veilig onderkomen. Ze laat een tas achter, waarin Cécile later 4000 euro vindt. Die bergt ze voorlopig op in haar kelderbox. Ze brengt weer de dag door met Faith en voelt zo langzamerhand moederlijke gevoelens voor het bijna driejarige meisje. 's Middags luncht ze op het terras weer met Rogier. Die avond  staat Gladys weer voor haar neus: ze zit in de prostitutie, wat een gevolg is van een belofte die ze jaren geleden  in Nigeria deed. Ze wil haar schuld bij de pooier afkopen en dan naar haar broer in Lillehammer afreizen. Ze blijft die nacht  slapen, maar ze wil een 'safe house'. Rogier biedt haar zijn zomerhuisje in de buurt van Lunteren aan. Dat ligt geheel verborgen in de bossen. Ze rijden er naar toe en Cécile blijft ook overnachten. Gladys en zij praten de dagen erna over relaties, mannen en seks. Waarom is Cécile bij haar man weggegaan? (Hij gaf haar te weinig levensruimte) Cécile vertoont ook tekenen van jaloezie, nu Gladys de moederrol weer op zich neemt. Ze belt ook elke avond met Rogier.

Na een week schakelt Gladys haar telefoon weer aan, ze wordt bang als ze een foto ziet en wil meteen terugkeren  naar Amsterdam. Cécile brengt haar terug.  Gladys laat daarna niets van zich horen en tot verdriet van Cécile beantwoordt Rogier zijn telefoon ook niet. 

Bij een wandeling de volgende dag wordt Cécile aangesproken door een rechercheur. Hij vraagt of ze een lijk wil identificeren: er is in de buurt een jonge, zwarte vrouw vermoord. Cécile denkt meteen dat het Gladys is. In haar binnenste hoopt ze er eigenlijk op, want dan kan zij de 'moeder' van Faith blijven spelen. Maar het is een andere jonge, zwarte vrouw. Het ultieme bewijs is dat ze een litteken op een andere plek draagt dan Gladys. 

Gladys durft het roze leven niet te verlaten, omdat ze een belofte heeft gedaan in Nigeria. Er rust een vloek op bij het verbreken van die belofte. Cécile gaat zich verdiepen in literatuur over voodoo. Brian, een Surinaamse jongen die op een kinderboerderij werkt en een taakstraf heeft, bemiddelt voor haar bij een voodoo-priesteres (manbo) in Rotterdam.

Gladys wil daar wel naar toe en Cécile brengt haar. Bij de behandeling is ze niet aanwezig, maar de vrouw neemt wel de vloek weg. Intussen heeft Cécile bedacht dat ze de ontbrekende tienduizend euro aan Gladys wil schenken. Daarmee kan het hoertje zich vrijkopen. Gladys stemt erin toe op voorwaarde dat Rogier met haar mee zal gaan. Haar pooier zal hen namelijk stiekem gadeslaan. Dat gebeurt. Tijdens het afspraakje wordt Cécile overvallen door slechte gedachten over Gladys en Rogier. Ze zit vol afgunst en ze maakt later een heel nare opmerking tegen Rogier door te suggereren dat die wel met de prachtige Gladys naar bed zal zijn geweest. Ze heeft intussen zelf al een aantal keer het bed gedeeld met de sympathieke leraar.

Gladys wordt opnieuw bedonderd door haar pooier die haar in ruil voor het geld een slecht vervalst paspoort teruggeeft, waarmee ze nooit kan emigreren. Ze is nu bereid mee te werken aan een politieonderzoek, op voorwaarde dat de politie zorgt voor een goed paspoort.
Dat lukt en in het laatste hoofdstuk vertrekken Gladys en Faith naar Lillehammer.

Personages

Cécile Landsma

Cécile is 49 jaar, net gescheiden en zonder baan. De scheiding heeft ze zelf gezocht, omdat haar man Fred haar geen ruimte liet. Ook kon ze bij hem geen kinderen krijgen, omdat hij zich al voor zijn huwelijk met haar had laten steriliseren. Cécile heeft een gelovige achtergrond. In de zomer ziet ze een jonge, zwarte vrouw met een schommelend kind. Het is het begin van een bijzondere gebeurtenis. Cécile bekommert zich als een moeder voor Faith en is zelfs even teleurgesteld als haar moeder weer op het toneel verschijnt. In dezelfde periode ontmoet ze Rogier, een sympathieke leraar die zijn vrouw drie jaar ervoor verloren heeft. Ze beginnen al snel aan een relatie. Cécile kent periodes van jaloezie, wat ze 'het groene monster ' noemt. maar ze heeft ook een groot hart. Ze geeft maar liefst 10.000 euro cadeau aan de zwarte prostituee om haar te kunnen vrijkopen van haar pooier.

Gladys

Gladys is een jonge, (23) zwarte vrouw uit Nigeria. In haar thuisland heeft ze ooit een belofte gedaan aan een vrouw om naar Europa te gaan. Als de belofte wordt verbroken, volgt er een vloek. Daarom is ze bang om bij haar pooier weg te lopen. Steeds gaat ze terug naar hem. Als er een andere jonge vrouw dood gevonden wordt, en de vloek die haar zou treffen, is weggenomen door een voodoo-priesteres, durft ze wel het een en ander. Zeker wanneer Cecile aanbiedt het geld voor haar op te hoesten. Wanneer ze weer bedonderd wordt met een vals paspoort, durft ze uiteindelijk de stap naar de politie te zetten.

Rogier

Rogier is een bedachtzame, en aantrekkelijke man. Hij heeft zijn vrouw een paar jaar ervoor verloren, maar is ook al opa. Hij is rustiger en wijzer. Hij is ook van baan veranderd, want het leven als leraar geeft hem meer voldoening dan een baan in het bedrijfsleven.. Hij kan Cécile goed van advies voorzien. Vanwege zijn houding die Cécile veel meer ruimte geeft dan haar ex-man Fred, lijkt de relatie met Rogier te kunnen slagen.

Quotes

"Of ze voelde dat ze geobserveerd werd of uit het niets een ingeving kreeg, keek de vrouw plotseling haar kant op en wenkte- een dwingend gebaar. "You!" "Ik" " Ja you. come. Please!"" Bladzijde 9

"Dear Lady, Please take care of Faith. I will be away for a few days to find a safe place where we can live. She cannot sleep in the streets. God bless you. Gladys" Bladzijde 20

"Ze zou er niet naar vissen straks in Lunteren. zelfs niet terloops. Want dan ben ik net Fred, dacht ze, eigenlijk ben ik nu al Fred, altijd willen weten wat er besproken wordt, ook als hij er niet bij was geweest, juist dan. Even, terwijl hij een schaar op haar bureau teruglegde, een blik in haar dagboek werpen, in een net geopende brief, aan haar gericht." Bladzijde 88

"Brian droeg een amulet. maar zondags bezocht hij een kerk in Zuidoost en loofde in een gospelkoor Lord Jezus. Amulet en kruis, een psalm die troost bood en de angst voor een vloek bestonden naast elkaar." Bladzijde 157

""Ze zei dat ze niet wist hoe ze me ooit moest bedanken." "Met haar prachtige lichaam, waarmee anders." Het ontsnapte haar en even wist ze niet of ze het werkelijk gezegd had of alleen maar gedacht, maar zijn blik zei genoeg: ze had hem pijn gedaan...." Bladzijde 190

Thematiek

Goed versus kwaad

Het alles omvattende thema in deze zoveelste roman van Vonne van der Meer is meer dan waarschijnlijk het verschil tussen goed en kwaad. Dat thema komt wel meer voor in het werk van de schrijfster. Er is veel goeds in de wereld. Van der Meer schrijft dat toe aan een 'vorm van God', sinds ze zich jaren geleden bekeerde tot het RK-geloof. Maar er is ook kwaad in de wereld. Noem het de duivel. Ieder mens heeft wel iets van het goede en het kwade. Cécile zelf doet iets goed door zich over het kleine meisje te ontfermen. Ze zorgt goed voor haar, krijgt moederlijke gevoelens, maar ergens in haar binnenste hoopt ze dat moeder Gladys weg zal blijven, zodat ze voor Faith kan blijven zorgen. Zo'n zelfde gevoel overvalt haar , als ze van een politieman hoort dat er een vermoorde zwarte jonge vrouw is gevonden. maar het is Gladys niet. Toch verfoeit ze haar gedachte. Misschien wil ze als compensatie daarom wel het geld geven dat Gladys nog nodig heeft om zich vrij te kopen. Dat is een goede daad, maar wanneer Gladys wil dat de nieuwe vriend van Cécile haar vergezelt in de eindfase van het betalingstraject, wordt ze jaloers. Ze 'beschuldigt' Rogier ervan dat hij misschien wel met de prachtige prostituee naar bed is gegaan. Dat is wel een duivelse gedachte. Die opmerking doet Rogier wel veel pijn. Maar zo'n gedachte kan ineens in "je varen" bij elk mens, vindt ook Rogier. Cécile heeft ook voor enkele maanden haar kamer afgestaan aan een schoonmaakster van haar bedrijf. Die kwam op straat te staan. Toen ze de kamer zelf weer nodig had, was er weinig dankbaarheid bij de schoonmaakster. Wat goed en kwaad betreft, is er ook nog een ander (minder belangrijk) personage, Brian. Hij werkt op de kinderboerderij, is er erg behulpzaam en helpt Cécile zoeken naar een adres voor een voodoo priesteres. Maar ze weet ook dat hij een taakstraf uitoefent en met een hesje met Reclassering op zijn rug loopt. Hij heeft dus wel iets uitgevreten. Over goed en kwaad gesproken.

Motieven

Afgunst en jaloezie

De hoofdfiguur Cécile die zelf geen kinderen heeft, koestert enige afgunst t.a.v Gladys die een kind Faith heeft. Ze heeft in een paar dagen namelijk moederlijke gevoelens gekregen en ze hoopt dat Gladys eigenlijk niet terugkeert. Die helse gedachte komt ook bij haar op wanneer er een lichaam van een jonge zwarte vrouw wordt gevonden en binnenin bij Cécile een moment van 'hoop' ontstaat. Ze koestert ook afgunst als Gladys bij de oplossing van haar problemen gebruik maakt van Rogier, de man tot wie Cécile zich sinds een paar weken aangetrokken voelt. Als hij doet wat Gladys heeft gevraagd is ze jaloers, dat de mooie Nigeriaanse Rogier probeert te verschalken en als dank voor zijn bemoeienis met hem naar bed gaat..

Prostitutie en mensenhandel

Nigeriaanse vrouwen worden gedwongen zich te prostitueren. Het zijn mensenhandel praktijken. Pooiers pakken hun paspoort af en de vrouwen moeten veel geld verdienen met seks om dat weer terug te krijgen. Op die manier worden ze in een ijzeren tang gehouden. Bovendien is de gewoonte dat Nigeriaanse vrouwen in hun thuisland een soort belofte afleggen dat ze trouw blijven aan wat met hen is afgesproken. Anders rust er een (voodoo) vloek op en kan er elk moment wat met je gebeuren als je je niet aan je belofte houdt.

Voodoo versus geloof

Gladys heeft in Nigeria een eed afgelegd bij een oudere vrouw en ze voelt zich gedwongen zich aan die eed te houden, omdat er anders een vloek zal worden voltrokken. Wie doordrongen is van het feit dat de vloek altijd zal worden uitgevoerd, wordt bang om zich los te maken van de mannen die een vrouw in hun macht houden. Gladys durft bepaalde stappen niet te maken. Cécile zorgt ervoor dat Gladys een manbo, een vrouw die thuis is in de voodoo-wereld, gaat bezoeken.. De vrouw woont in Rotterdam en zal proberen de vloek die ooit uitgesproken is, te doorbreken.

Moord

Cécile hoort van een politieman dat er in de buurt een zwarte vrouw vermoord is. Hij vraagt haar of zij het lijk wil identificeren. Ze vreest dat ze Gladys zal aantreffen in het mortuarium. Maar omdat het litteken op haar enkel ontbreekt, weet ze zeker dat Gladys niet het slachtoffer is. Het is vrijwel zeker dat de jonge prostituee vermoord is door de mannen die de Nigeriaanse prostitutiewereld beheersen. Maar er is geen bewijs te vinden, als niet één van de vrouwen zal praten met de politie. Gladys besluit op het laatst dat toch te doen.

Verliefdheid

Cécile die net haar huwelijk van tien jaar met Fred heeft verbroken, wordt in de zomervakantie verliefd op de relaxte leraar Rogier die drie jaar ervoor zijn vrouw heeft verloren. Van een vluchtige kus, wordt het binnen een paar dagen een seksuele relatie. Hij lijkt haar de ruimte te geven en te gunnen, die ze in haar relatie met Fred miste. Die zat haar veel te dicht op haar huid.

Moeder-kindrelatie

Cécile heeft nooit kinderen gekregen, omdat Fred zich voor hun huwelijk al had laten steriliseren: hij wilde geen kinderen op deze boze wereld zetten. Wanneer ze Faith net onder haar hoede heeft, is haar dagelijks handelen met de driejarige Faith wat onwennig. Maar het moederinstinct wordt opgewekt en het gaat al snel beter. Zo goed zelfs, dat ze zich eigenlijk al een beetje moeder voelt en af en toe zelfs bizarre gedachten heeft waarin ze hoopt dat ze altijd voor Faith zal kunnen blijven zorgen. (Blz. 75: " In dat verhaal richtte zij het zijkamertje voor Faith in, en niet alleen een kamer maar de komende vijftien jaar.") Ze is dan ook een beetje jaloers als Gladys in Lunteren die moedertaak weer terugpakt.

Godsdienst

Cécile is gelovig, draagt als teken daarvan een kruisje om haar nek. Wanneer ze hulp van boven nodig heeft, bidt Cécile: "Ontferm U over ons, Heer, ontferm U over ons." Ze komt in aanraking met de met een taakstraf belaste Brian die eveneens het christelijk geloof aanhangt, maar toch ook een amulet draagt dat hem moet beschermen. Gladys is eveneens een christin, maar gelooft daarnaast in de werking van voodoo, en de geestenwereld van ouders en voorouders. Geloof en bijgeloof kunnen in één persoon samengaan.

Titelverklaring

De Nigeriaanse Gladys die misbruikt wordt in de mensenhandel heeft een droom. Als ze zich weet los te kopen van haar pooier, wil ze naar haar broer in Noorwegen, in Lillehammer. Die stad is nu het symbool van haar hoop geworden.

Structuur & perspectief

Er zijn vijftien hoofdstukken, die met Romeinse cijfers en zonder titel worden weergegeven. Er is vrijwel sprake van een chronologische volgorde van die hoofdstukken. Het romanverhaal heeft  een personale vertelster Cécile die in de o.v.t haar verhaal vertelt. We weten als lezer hoe Cécile denkt, voelt en droomt.

Decor

Het belangrijkste decor is Amsterdam. Cécile woont sinds haar scheiding van Fred  in een appartement op twaalf hoog in de hoofdstad vlak bij Sloterplas.  Als ze Gladys ontmoet, gaat ze voor een paar dagen naar een zomerhuis in de buurt van Lunteren: het is het huis van de familie van haar nieuwe vriend Rogier. Maar boven deze twee decors zweeft het derde decor, dat van de stad Lillehammer. Lillehammer verbeeldt de droom van de Nigeriaanse Gladys. Het is min of meer een symbolische ruimte van de hoop.

Het is zomervakantie  en we kunnen zien dat het een actueel verhaal is dat in onze tijd speelt, maar een jaartal wordt er niet in het verhaal genoemd. Rogier is leraar en die heeft zes weken zomervakantie. Dat is ook de duur van de vertelde tijd.

Stijl

Van der Meer vertelt altijd zonder opsmuk van woorden, helder en in eenvoudige zinnen.  Ze maakt natuurlijk gebruik van metaforen. Die zijn niet gezocht, niet grotesk  en heel herkenbaar.  Soms onverwacht een opvallend fraaie zin als: "(blz. 94) "Terwijl ze erover vertelde, deed ze het voor: ze had het in geen jaren gedaan, maar haar handen hadden hun eigen geheugen."

Enkele voorbeelden van haar beeldspraaK:
(blz. 7)  "Vanuit de verte klok gehei, dwingend als de tik van een metronoom."
(blz. 12) "Ze keek naar beneden, zag zichzelf door de ogen van een peuter: een reus op melkwitte stelten."
(blz. 13) "Hand in hand liepen ze het pad af dat de moeder was ingeslagen. Hans en Grietje hadden tenminste nog broodkruimels die hun de weg wezen."
(blz. 21) "De tochtvlaag was zo warm als een föhn en rook naar specerij waarmee het Chinese restaurant op de landtong zijn spijzen kruidde."
(blz. 25 ) "De zon was hier al uren weg, maar werd weerkaatst in de gebroken-witte baksteen van de twee flats aan de overkant. Steen, de kleur en vorm van een reep witte chocolade."
En één van de mooiste:
(blz. 92) "Ze keek graag in de spiegel- nu ook weer terloops in de zijspiegel van zijn auto-, maar als ze zichzelf door zijn ogen zag naast Gladys, veranderde ze in een groot wit wezen. Als op een overbelichte poloroid van al te dichtbij genomen."  

Vonne van der Meer beschrijft ook altijd op haar eigen impliciete wijze dat er sprake is geweest van seks. Twee voorbeelden: 
(blz. 140: "Dat gaf hun genoeg tijd om de gordijnen te sluiten, zich uit te kleden, zich op het tweepersoonsbed uit te strekken en zich met elkaar te verzoenen. Verstrengeld in elkaar was niet belangrijkers dan hun verlangen, daar, op dat moment,"
(blz. 173 : "Na het vrijen- vol van elkaar en blakend van zelfvertrouwen- leek het ineens zo kleinzielig om de vraag van Gladys voor zich te houden."

De realistische stijl van Vonne van der Meer is gemakkelijk te lezen, ook voor scholieren.

Slotzin

Er bleef intussen iets knagen. Het zou pas ophouden als de vrouw van de landtong begraven kon worden. Op dat bericht was het nu wachten, terwijl het leven doorging in Lunteren, Lillehammer en de rest van de wereld.

Bijzonderheden

De documentairereeks Planeet Nigeria inspireerde Vonne van der Meer om te schrijven over prostitutie en de mensenhandel onder Nigeriaanse vrouwen. 

Beoordeling

Vonne van der Meer heeft sinds 1985 een indrukwekkend (en mooi) oeuvre geschapen. Altijd ook in dezelfde beheerste verhaaltrant. "Naar Lillehammer" vormt daarop geen uitzondering. Het is een verhaal waarin Van der Meer sterk beeldend kan zijn. Haar observattie van een schommelend kind en een duwende moeder bouwt ze in haar fantasie uit tot een beheerste roman over prostitutie en mensenhandel. Maar ook een verhaal over de begrippen goed en kwaad.
Daardoor ontstaat een 'spannend' verhaal, dat deze keer ook nog een 'feel-good-einde" kent. Complimenten.
Geschikt voor leesclubjes en ook voor scholieren van de eindexamenklassen havo en vwo.  Ook fijn voor die laatste groep: gemakkelijk te herkennen structuur, een fijne bladspiegel en het verhaal telt slechts 200 bladzijden.

Recensies

"De roman geeft de lezer de mogelijkheid om de eigen vooroordelen onder de loep te nemen en je meningen over een aantal zaken te herzien: over wit en zwart, vrouwen en mannen, immigratie, uitbuiting van vrouwen, over je eigen donkere kanten en hoe verschillend je daarmee om kunt gaan. Het is in zekere zin een feministische roman, niet in extremo, dus laat je daardoor niet afhouden van dit boek; ik hou wel van een lekker feministisch boek. Het is een heel, heel sympathiek boek, wellicht een beetje te soft en iets te vlak voor mij. Van der Meers schrijfstijl is prettig, licht, niet opdringerig." https://www.hebban.nl/rec...illehammer

"onne van der Meer laat je als lezer het hoofd van Cecile, de hoofpersonage, in kruipen. Echter, zij vergeet hierbij niet de andere perspectieven mee te nemen. Dit zorgt voor een andere kijk op de situatie en het verhaal. Je wordt meegenomen in de gedachtegang van Cecile die keuzes maakt die wellicht in strijd zijn met de keuzes die jij als lezer zou hebben gemaakt. Omdat Vonne van der Meer in de eerste tien pagina’s vrijwel direct het verhaal start, zit je als lezer al snel helemaal in het verhaal. Van der Meer gebruikt in dit boek heldere en mooie motieven, bijvoorbeeld het ‘kauwtjesmotief’ om de overgang van dag naar nacht te weergeven. Van der Meers schrijfstijl is rustig en licht. Haar lichte toon maakt dat zij de lezer de mogelijkheid geeft eigen vooroordelen te bekijken en te herzien. Dit boek is dan ook een aanrader voor iedereen die openstaat voor een licht geschreven verhaal over een zwaar onderwerp, waarbij je als lezer vooral aan het denken wordt gezet." https://www.playwatchread...llehammer/

"De twee vrouwen lijken elkaars tegenpolen maar toch ook wel niet: oud versus jong; geen moeder/oma versus moeder; wit versus zwart; schuld vs geen schuld; christelijke achtergrond vs voodoo-achtige krachten. Wellicht lijken zij in een diepere laag meer op elkaar dan zij verwacht hadden, en wat wij lezers verwacht hadden. Er lijkt voor beiden een nieuwe toekomst te zijn." https://metdeneusindeboek...ammer.html

"Het zijn maar momenten, het verhaal wikkelt zich netjes af, en naar het einde toe wat al te gehaast De beste momenten in de roman zijn die waar Van der Meer de teugels laat vieren, zich wat zwier veroorlooft. Als Cécile wat wild associeert, komt ze tot leven: ‘De hond had lange blonde lokken, zijn baasje was witharig met dichte schaapjeskrullen. Andersom had ook gekund, maar zo was het niet en dus dacht je [...], in een [...] flits, een schaap te zien met een aangelijnde blondine.’ Het zijn maar momenten, het verhaal wikkelt zich netjes af, en naar het einde toe wat al te gehaast. Ongeveer gelijktijdig met het kind verschijnt er een veelbelovende nieuwe partner in Céciles leven, ook weer zo’n vriendelijk, normaal iemand, dus het komt wel goed met haar – ook als zij niet meer nodig is als oppas." https://nrcwebwinkel.nl/n...illehammer

Bronnen

Op NPO1 een radio-interview met Vonne van der Meer over haar roman. Ze geeft o.a. aan hoe een romanverhaal afhankelijk kan zijn van een toevallige gebeurtenis in een kinderspeeltuin."

https://www.nporadio1.nl/...onder-park