Feitelijke gegevens

• 4e druk, 2013
• 353 pagina's
• Uitgeverij: Luitingh-Sijthoff

Flaptekst

Eerste zin

Stefan de Graaf kwam juist op tijd om de hoek van het parkeerterrein achter de Nico de Witt-supermarkt gerend om te zien hoe Katharina van Wijler werd overreden door een antiek draaiorgel. Even leek het een optische illusie, want in plaats van dat de vrouw achterover op straat werd geworpen, loste ze op in krullend houtsnijwerk, gevederde engelenvleugels en chroomkleurige orgelpijpen.

Samenvatting

OPMERKING: het boek dat in 2013 is uitgegeven, heeft een ander einde dan de herschreven versie.

Deel 1 2day?#steniging
In het eerste hoofdstuk maken we kennis met Stefan de Graaf en zijn gezin: vrouw en twee zoons. Ze wonen in Beek (een Gelders dorp nabij de Duitse grens) en we zien ook "oma" (die een vreemde heks is). Via een app kun je zien waar de heks is. Er is blijkbaar een volgsysteem waarin de heks steeds door bewoners wordt aangemeld. In het tweede hoofdstuk wordt al iets meer duidelijk van de vreemde situatie. Buitenstaanders worden zo veel als mogelijk geweerd in het dorp, want je kunt het vanwege de vloek van de heks daarna niet meer verlaten. Er is een controleteam (HEX o.l.v. Robert Grim) dat daarop let.
Bij mensen van buiten wordt een geldbedrag aangeboden als ze een huis niet kopen. In het verhaal kopen twee buitenstaanders het mooie huis toch en worden daarna geconfronteerd met het verschijnen van de heks in hun huis. (home encounter) Maar ze kunnen er nu niet meer weg. Robert Grim legt daarna aan die bewoners (en dus ook aan de lezer) uit hoe de heks als 350 jaar in Beek woont. Ze is opgehangen, omdat ze haar eigen kind tot leven had gewekt en van hekserij was beschuldigd. De bevolking heeft destijds haar ogen en mond dichtgenaaid. Toen men in 1967 de hechtingen van de mond wilde weghalen, kwam er onheil in het dorp. Niemand mag daarom volgens de Noodverordening contact hebben met de heks en haar ook niet aanraken. Wie het toch doet, krijgt polderdetentie (wordt geïsoleerd) Een (dorps)Raad met Raadsheer Kobus Mater heeft het daarbij voor het zeggen. 

Jongelui uit het dorp willen toch iets ondernemen om een einde te maken aan hun isolement. Op woensdag komt de heks altijd lopend naar het centrum. Timo de Graaf, een computerfreak, heeft een clubje (OYE: Open Your Eyes) dat filmpjes opneemt en op een geheime internetsite zet.
Zo laten ze de heks tegen een lantaarnpaal aanlopen. De grootste pestkop is Jelmer Holst, de zoon van een overleden slager. Gemma, zijn moeder, brengt in het geheim offers aan de heks (o.a. paté), ook ter compensatie voor wat haar zoon doet. Maar hij is niet te stuiten: hij treitert de hekst steeds meer.
Op Allerheiligen is er een openbare feestdag in Beek: dan mogen andere mensen ook van buiten het dorp een zgn. heksenverbranding bijwonen. Er is veel toeloop van buitenaf.
Gemma doodt die dag een in een kerker opgesloten psychopathische man. De Raad beslist in een vergadering met de bewoners wat er met het lichaam moet gebeuren: anoniem en oneervol begraven buiten de begraafplaats. Stefan de Graaf is daar tegen, maar vindt geen gehoor bij de rest van het dorp.

Jelmer gaat met twee vrienden, Jules en Burak, door met het treiteren. Met een Stanleymes kerft hij in de borst van Katharina en hij hitst de hond Fledder van Timo tegen haar op. Niet lang daarna neemt de heks wraak:
- De hond raakt zoek en hij wordt opgehangen aan een boom teruggevonden. 
- Het water van de beek wordt enige tijd bloedrood.
- De paarden van de familie De Graaf breken los.
Het dorp (inclusief de Raad en Robert Grim van HEX) weet niet waarom Katharina zo boos is geworden. Gemma Holst gaat weer een pauw offeren, die de heks de dagen erna blijft koesteren en ronddragen. Een paar dagen later hoort Timo 's avonds zijn hond Fledder blaffen en hij gaat met zijn buurjongen Laurens op zoek naar het dier. Hij neemt zijn camera mee en hij ziet hoe Jelmer Holst en zijn twee vrienden de heks stenigen. Timo wordt gesnapt en hij wordt bang. Hij licht zijn vader Stefan in en ze gaan samen naar Nijmegen om zijn computer te schonen van alle beelden van OYE. De beelden van de steniging heeft hij nog wel. Stefan vindt het zijn taak om Grim van HEX in te lichten wat er met de heks is gebeurd. Die vertelt het aan de de Raad. Gemma wordt door Kobus "vrijwillig" gedwongen uit de Raad te stappen. Jelmer en zijn twee vrienden worden opgepakt en er is een volksgericht. Ze worden tot 20 (Jelmer) resp. 10 geselslagen veroordeeld. 2/3 van het dorp is daarvoor. Een beul voltrekt de straf in het openbaar: het lijken de middeleeuwen wel. De heks bekijkt de geseling van een afstandje. De jongens worden lichamelijk flink toegetakeld, maar hun wacht ook polderdetentie. Weken later ziet Timo een geradbraakte Jelmer. Hij schrikt daarvan en is van slag. 's Nacht wordt hij bezocht door een persoon die een iPhone op hem richt.

Deel 2 2night?dood
Vrijdag 14 december 2012 wordt een zwarte dag. Stefan de Graaf vindt zijn ene zoon Timo die zich opgehangen heeft en zijn andere zoon Max die zijn ogen heeft dicht gelijmd en giftige paddenstoelen uit een heksenkring heeft gegeten. Hij moet direct naar het ziekenhuis in Nijmegen.
Stefan is van slag. Hij wil dat zijn zoon Timo begraven wordt: het hele dorp is aanwezig. Gemma gaat naar huis en wil als ze haar zoon Jelmer ziet, hem met een schaartje uit zijn ellende verlossen. Als ze om zich heen kijkt, ziet ze dat alle vleesproducten in haar vitrine bedorven zijn. Niet zo heel erg, want ze heeft toch geen klanten meer.

Stefan de Graaf is radeloos. Hij hoopt dat de heks zijn dode zoon terug zal brengen. Hij ontmoet Laurens die hem zegt de computer van Timo nog eens te bekijken. Hij ziet een filmpje waarin Timo en Laurens op zoek zijn naar de dode Fledder. Hij ziet een vage afbeelding van de hond. Kan het toch? Plotseling wordt Stefan overvallen door zijn huis binnenvliegende uilen. Hij dreigt bovendien te stikken en braakt een uilenbal uit. Daarin zitten blonde haren als die van Timo. Hij ziet ook Katharina, de heks, en smeekt haar de dode Timo tot leven te brengen. Het lijkt alsof de heks hem vraagt haar te volgen en hij gaat mee. In de schuur vraagt ze hem haar kettingen door te knippen. Stefan doet het. Maar hij maakt ook de hechtingen van mond en ogen los. Het Boze Oog is open en de verdoemenis van het dorp staat voor de deur: de stroom in Beek valt uit; de grond siddert. Katharina wil dat Stefan zich verwijdert: hij rent voor zijn leven.
Jolanda in Nijmegen bij Max voelt het ook: ze krijgt een angstvisioen over allemaal dode kinderen. Ze laat haar vader komen om haar en Max naar Beek te brengen. Vóór de dorpsgrens zet hij haar uit de auto: ze draagt Max naar Beek. Daar is de ontreddering groot. Raadsheer Kobus Mater pleegt zelfmoord. Twee kinderen krijgen te eten van de heks en volgen haar daarna. Gemma krijgt een verschijning van Katharina die haar iets toefluistert. Ze interpreteert dat alsof ze haar zoon Jelmer moet opofferen. De volgende dag is de ontreddering in Beek groot. De bevolking wil zich wreken. Wanneer Jelmer Holst naar buiten komt, wordt hij gelyncht. Dan komt de heks met de twee kinderen. Een collega van Robert Grim, Martijn, heeft een pistool te pakken gekregen, Hij richt het op de heks, maar hij is geen scherpschutter en doodt de twee kinderen. De hekst blaast hem in zijn gezicht en overal verschijnen pestbulten. Hij sterft.

Stefan de Graaf wordt in een bos wakker; hij heeft een vreselijk visioen gehad over kinderen van Beek die allemaal zouden sterven. Hij keert terug naar het dorp en ziet er de complete chaos. Vervolgens ziet hij Katharina die naar dit alles staat te kijken. Ze wijst met haar vinger naar het kleine kerkje en geeft aan dat Jolanda en Max daarin zitten. Maar hij wordt betrapt: de bevolking ziet hem als de dader van het onheil door het openen van de ogen van Katharina. Hij wordt opgebracht en in het kerkje gesmeten, dat daarna in de hens wordt gestoken. Hij ziet Jolanda en Max.
Stefan bekijkt nu alles door de ogen van Katharina: hij is nu ook verketterd: de schuld van alles ligt bij de mensen van Beek. Hij duikt onder in de kelder en dan spreekt Katharina haar vloek uit. Alle dorpelingen die nog leven, verzamelen zich in een processie en storten zich in de Waal. Het is Kerstmis 2012.

Epiloog
Stefan de Graaf wordt wakker in zijn eigen huis. Hij is de enige overlevende van Beek. Hij ziet in dat hij stomme dingen heeft gedaan. Wensen gehad en offers gebracht die niet konden worden ingelost. Dan hoort hij geklop op de deur. Is het Timo die toch terug is gekomen? Hij ziet een silhouet.
Stefan, die arts is, pakt de hechtdraad en begint zijn ogen dicht te naaien. Hij wil eeuwige duisternis.

Personages

Stefan de Graaf

Stefan is arts in Nijmegen, getrouwd met Jolanda en heeft twee zoons: de oudere Timo en de wat jongere Max. Hij heeft wel een goede relatie met Max. Die stelt hem aan het begin de vraag wie hij in een noodsituatie zou opofferen: zijn zoon of de rest van het dorp. Even komt er een verwijdering tussen hen in het verhaal, maar als Timo in de problemen komt bij het zien van de steniging van de heks staat hij zijn zoon weer bij. Terwijl hij de wandaad helpt oplossen, komt de wraak ook bij hem terecht. Timo wordt gedwongen (door Jelmer en Katharina?) zich op te hangen en dan wil Stefan graag zijn zoon terug. Hij onthecht daarvoor de ogen en de mond van de heks, maar dan breekt de hel pas echt los. Beek beleeft zijn laatste dagen en Stefan moet zich in veiligheid brengen. Opnieuw doet hij wat de heks hem wijst: hij wordt bijna gelyncht en in een kerker gegooid. Als de kinderen van de heks worden doodgeschoten, komt de ultieme wraak. De bevolking wordt behekst en loopt de rivier de Waal in. Stefan denkt zijn zoon terug te zien bij de deur en naait zijn ogen dicht. Hij is de enige overgebleven inwoner van Beek en hij begint zijn ogen dicht te naaien. Hij kan de catastrofe niet onder ogen zien.

Jelmer Holst

Jelmer is de grootste pestkop van de vrienden, maar hij gaat erg ver. Hij steekt een mes in de half vergane borst van Katharina en en later stenigt hij haar met een paar vrienden. Hij wordt in het openbaar gegeseld en neemt toch weer wraak op Timo door een fluisteropname van de heks te gebruiken, waardoor die zich ophangt. Jelmer wordt later ervan verdacht de ogen van de heks te hebben geopend en door een woedende menigte gelyncht.

Gemma Holst

Gemma is weduwe nadat haar man - de slager - is overleden. Ze brengt offers aan de heks, wat eigenlijk niet mag. Ze zit nota bene zelf in de Raad van het dorp. Ze doet dat om de heks Katharina mild te stemmen met betrekking tot de wandaden van haar zoon. Als Jelmer wordt opgepakt wegens de steniging van de heks, wordt zij gedwongen door Kobus Mater om "vrijwillig" uit de Raad te gaan. Wanneer ze terugkomt van de begrafenis van Timo heeft ze even de neiging Jelmer met een schaartje te doden, maar ze doet het niet. Daarna moet ze toezien hoe hij gelyncht wordt.

Timo de Graaf

Timo is best een goede jongen. Hij is computerfreak en zet door hem opgenomen filmpjes met zijn GoPro op een internetsite, maar hij heeft een morele grens. Het steken van de heks met een Stanleymes door Jelmer veroordeelt hij sterk. Helaas wordt zijn hond de dupe. Wanneer hij die 's nachts hoort blaffen, denkt hij dat hij weer levend is geworden. Op zoek naar de hond ziet hij de steniging. Hij kan daar niet mee leven en vertelt aan zijn vader wat hij gezien heeft. Die zorgt ervoor dat Jelmer wordt opgepakt en gestraft. Timo wordt bang, o.a. van Jelmer. Die neemt wraak door met zijn smartphone een boodschap van Katharina te laten horen. Daarna hangt Timo zich op.

Robert Grim

Robert is werknemer van HEX en eigenlijk een goede kerel. Hij wil de ellende die hij in Beek waarneemt wel meedelen aan de AIVD, maar de Raadsheer Kobus Mater verbiedt hem dat. Hij gaat met het dorp ten onder als Stefan de hechtingen van de heks verwijdert.

Kobus Mater

Kobus is de Raadsheer van het dorp en zo'n beetje de ongekroonde koning. Hij heeft veel macht. Hij verbiedt Robert Gras dingen te melden bij de AIVD en hij spreekt de straffen uit bij de rechtszaak tegen Jelmer. Hij gebruikt daarbij Bijbelteksten. maar als het erop aankomt is hij laf: als de vloek van de heks bewaarheid wordt en de chaos in beek overheerst, laat hij de boel in de steek door zelfmoord te plegen.

Quotes

"De visboer was door de muziek uit zijn kraam gelokt en keek met de andere toeschouwers achterdochtig naar het draaiorgel. Stefan liep eromheen terwijl hij met zijn arm het voorhoofd droog streek. Toen hij zag dat de fraai gelakte zijwand werd gevormd door een openstaande klapdeur, onderdrukte hij zijn glimlach niet langer. Het orgel was vanbinnen tot de wielas compleet hol. Katharina stond roerloos in het donker, tot Loes de deur sloot en haar aan het zicht onttrok. Nu was het orgel weer een orgel. En spelen, dat deed het." Bladzijde 5

"Dan wordt het beeld recht en hoewel de nasivlek ons grotendeels het zicht ontneemt, zien we een broodmagere vrouw die door de zitkamer op de openstaande puideuren afloopt. Tot dan toe heeft ze de hele tijd roerloos in Jolanda’s verdomhoekje gestaan, maar ineens is ze daar, alsof ze zich over de achterovergevallen Max wil ontfermen. De vaatdoek is van haar hoofd gegleden en in een fractie – misschien zijn het maar een paar frames – zien we dat haar ogen zijn dichtgenaaid, net als haar mond. Het gaat zo snel dat het al voorbij is eer we er erg in hebben, maar het is zo’n beeld dat lang genoeg op je netvlies blijft branden om ons niet alleen uit onze comfort zone te halen, maar deze geheel en al te ontwrichten." Bladzijde 11

"‘Ik ben niet de enige die het wil, alle jongeren denken er zo over. Ik ben gewoon de enige die z’n bek durft open te trekken. We zijn het zat om in de middeleeuwen te leven. We willen vrij internet en privacy. Onze Facebook- en Whatsapp-berichten worden gecensureerd door HEX en soms niet eens doorgestuurd. Twitter is helemaal geblokkeerd. Weet je hoe ontzettend we achterlopen? Jullie generatie mag dan geïndoctrineerd zijn, wíj willen verandering. (Timo tegen zijn vader)" Bladzijde 75

"Nog eenmaal sprint Timo eropaf, schreeuwend om het niet te doen, om op te houden nu het nog kan, maar hij is te laat. Op de wild heen en weer schokkende beelden zien we hoe Jelmer de heks een venijnige duw geeft met zijn stok en ze ongecontroleerd in de stortbak valt. Diep is het niet; ze slaat met haar hoofd tegen de betonnen rand en haar belagers brullen, haar belagers rapen keien, haar belagers stenigen de heks. Timo ziet het allemaal; hij ziet hoe twee scherpe keien tegelijkertijd haar gezicht raken en het opensplijten, hij ziet hoe haar hoofddoek wordt afgerukt en hij ziet bloed en hij ziet meer keien. Hij braakt over de grond als Katharina het eindelijk opgeeft en de geur van brandend big shopperplastic opstijgt als ze verdwijnt. En nog steeds ketsen er keien, nu tegen de betonnen randen van de stortbak." Bladzijde 127

"Met brute, ontzettende zweepslagen, die weerkaatsten tegen de omringende gebouwen, werden de naakte ruggen van de drie jongens gegeseld. De negen geknoopte staarten sneden door hun huid en haast als klauwen boorden de loden bolletjes zich in hun vlees. Al bij de tweede slag sprong het bloed tevoorschijn. De jongens krijsten hun longen uit hun lijf in onaardse, dierlijke klanken, als varkens die levend werden gevild met botte messen. Om en om ging de beul hen langs, om en om reet de geselkat hen open, om en om weer die afschuwelijke, folterende pijn, zonder tijd om ervan te bekomen, om naar adem te snakken, om om een ontsnapping te smeken." Bladzijde 163

"Timo had zichzelf opgehangen aan een stuk henneptouw uit de stal. Hij had het over een van de dwarsbalken gegooid, om zijn hals gelegd en had het krukje onder zich vandaan geschopt. De val was verwaarloosbaar en had niet zijn nek gebroken. In plaats daarvan was de dood traag en pijnlijk gekomen, had hij het heel bewust ondergaan. Er liepen opgedroogde sporen van tranen uit zijn uitpuilende, glazige ogen. Op het dodenmasker stond afgrijzen en een diep, donker verdriet." Bladzijde 247

"Het belletje rinkelde en de stank trof haar het eerst. Kokhalzend deinsde ze terug en ze bracht haar hand naar haar gezicht. Ze greep zich vast aan de deurpost, happend naar lucht. Vol ongeloof staarde ze naar de vleesvitrine. Eerst begreep ze niet waar ze naar keek, alsof iemand al het vlees had weggehaald en vervangen door een vreemd-stoffige deken. Toen zag ze dat alles was bedekt met een blauwgrijze laag schimmel, als sponsachtig weefsel op een ontstoken wond, dof maar schreeuwend in het tl-licht van de vitrine. Al haar vleeswaren, van links tot rechts, bedorven en bespikkeld met vliegeneitjes alsof ze weken was weg geweest in plaats van iets meer dan veertig minuten. In het gehakt krioelden bleke wormen. De steaks waren verkleurd als weggeteerde longen. Haar vanmorgen geknede ballen stonken alsof ze sinds oktober in de jus hadden staan rotten. Er koekte dik, gelig schuim aan de stoofpot en er kroop ongedierte overheen." Bladzijde 273

Thematiek

Wraak / bloedwraak / eerwraak

Omdat Katharina eeuwen geleden is vermoord door de dorpelingen in Beek [ze is opgehangen wegens hekserij] is ze daarna op wraakexpeditie gegaan. Daarna hebben weer andere dorpelingen haar ogen en mond dichtgenaaid en is ze blijven rondzwerven in Beek. Er heerst een vloek over het dorp: bewoners zullen tot in lengte van jaren het dorp niet kunnen ontvluchten. Er is daarvoor ook een speciaal centrum {HEX} dat de heks en de bewoners van Beek in de gaten houdt. De bevolking wordt in toom gehouden met een Noodverordening die door de Raad wordt gehandhaafd. Aan het hoofd daarvan staat een Raadsheer Kobus Mater. Als een groep jongens in 2012 besluit dat er een einde moet komen aan de vloek, waarbij ze de macht van de heks proberen te breken, gaat het mis en niet zo'n beetje ook. Jelmer en twee vrienden stenigen aan het einde van deel I de heks en wanneer Timo de Graaf dat via een filmpje aan zijn vader laat zien, neemt die zijn verantwoordelijkheid. Het dorp was door de heks namelijk al voor een vorige pesterij (het prikken met een Stanleymes door Jelmer in de borst van Katharina) stevig gestraft. Jelmer wordt bestraft, maar de wraakzucht van de heks is nog niet voorbij. In deel II moet Timo dat met de dood bekopen en zijn broertje met een ernstige paddenstoelvergiftiging en oogblessure. Stefan de Graaf wil zijn zoon uit de dood terughalen en brengt daarvoor een offer: hij maakt de hechtingen in het oog en de mond van de heks ongedaan en dat betekent een soort Apocalyps: het einde der tijden in Beek. Als de bevolking eerst denkt dat Jelmer de hechtingen heeft verwijderd, neemt zij wraak door hem in het openbaar te lynchen. Daarna is Stefan aan de beurt: hij wordt opgepakt en in een kelder gesmeten. Daar komt hij tot het inzicht dat de schuld van de ondergang niet aan de heks ligt, maar aan de inwoners van Beek. Het gaat om een kwestie van wraak of liefde.

Motieven

Zelfmoord

Timo pleegt al of niet door toedoen van Katharina zelfmoord door zich op te hangen. Het kan zijn dat hij daarbij werd ingefluisterd door Katharina via de telefoon van Jelmer Host. Ook de Oude Raadsheer van Beek, Kobus Mater, pleegt zelfmoord. Hij kan de situatie niet meer aan. Heel veel mensen krijgen als Katharina's vloek gaat werken de neiging zelfmoord te plegen.

Het geheim

Het geheim van de heks mag niet worden doorverteld aan buitenstaanders: dat wil zeggen mensen die niet in Beek wonen. Ook de regering wil het geheim graag zou houden en geeft Beek een soort zwijggeld (subsidie). Ook HEX wordt daarvan betaald.

Geloof

In het dorp zijn de mensen in het algemeen vrij gelovig. Daar maakt de oude Raadsheer Kobus gebruik van als hij de jongens die de heks gestenigd hebben een geselstraf wil opleggen. Hij maakt dan gebruik van Bijbelteksten.

Vader-zoonrelatie

Stefan heeft een bijzondere relatie met zoon Timo. Zijn oudste zoon vraagt hem op een bepaald moment wat hij zou doen als hij moest kiezen tussen de opoffering van zijn zoon en/of de rest van Beek. Natuurlijk kiest Stefan voor zijn zoon. Het is zijn zoon Timo die zich eerst verwijdert van zijn vader (vooral door datgene wat hij uitvreet) maar ook degene die hulp zoekt bij zijn vader als hij getuige is geweest van de steniging. Dan trekken ze samen op en staat de vader achter zijn zoon. Het is dan ook een catastrofe wanneer hij later ziet dat zijn zpoon zich opgehangen heeft. Zijn verlangen naar het tot het leven brengen van zijn zoon, is zo groot dat hij doet wat strikt verboden is door de hechtingen uit de mond en de ogen van Katharina te halen. Hij hoopt dat ze hem gunstig gezind is en zijn zoon bij hem terug zal brengen. In de epiloog denkt hij dat Timo inderdaad aan de deur staat.

Eenzaamheid & isolement

De bevolking van Beek was vanwege de vloek het dorp niet verlaten en verkeert daardoor in een isolement. Ook nieuwe bewoners zijn niet welkom en als ze zich er wel vestigen, kunnen ze er later ook niet meer uit. Wie de Noodverordening overtreedt, wordt gestraft met polderdetentie en verkeert dan in een tijdelijk isolement. Het overkomt Jelmer en zijn vrienden ook na de geselslagen.

Dood

Er gaan aan het einde van het verhaal veel mensen door: door brand en door zich massaal in de rivier te storten. De Raadsheer pleegt zelfmoord, Jelmer Host wordt door de bevolking gelyncht. Timo doodt zichzelf. De hond Fledder wordt gedood: hij wordt opgehangen aangetroffen in een boom.

Heden en verleden

Het verleden (dat wat er met Katharina in de 17e eeuw is gebeurd) speelt een belangrijke rol in het heden van 2012. De heks heeft nog steeds invloed in het sociale leven van het Gelderse dorp. Ze houdt die inwoners niet alleen in de gaten maar ook in de ban.

Offer

Gemma Holst brengt offers aan de heks om haar mild te stemmen met betrekking tot de wandaden van haar zoon. Ze brengt de heks o.a. haar lekkere paté en later ook nog een pauw. Het helpt echter niet want de vloek wordt over het dorp afgeroepen. Ook Stefan is bereid ver te gaan om een offer te brengen zodat hij zijn zoon kan terug krijgen. In feite offert hij het hele dorp op in ruil voor zijn zoon door de ogen en de mond van Katharina te onthechten.

Pesten

Jelmer en zijn kornuiten zijn vanaf het begin van het verhaal de heks aan het pesten/treiteren: - ze laten haar tegen een lantaarnpaal aanlopen - Jelmer steekt haar met een stanleymes in haar borst - hij stuurt de hond Fledder op haar af, die haar moet aanvallen - de jongens stenigen haar

Apocalyps/ einde der tijden

De ondergang van beek heeft wel iets weg van het Einde der Tijden: de Apocalyps. Het hele dorp pleegt massaal zelfmoord door het water van De Waal in te lopen. maar ook daarvoor wanneer de stroom is uitgevallen en alle voorzieningen zijn verbroken, kun je denken aan de Apocalyps. Ook wordt de kerk in vlam gezet, waardoor veel mensen omkomen. De Apocalyps wordt dan door de heks over beek uitgeroepen.

Motto

Er is geen motto

Opdracht

Voor Rod Downey,
die mij vormde als mens en schrijver
en voor Vincent Docherty,
die deuren opende en me stimuleerde wanneer het tegenzat

Trivia

'HEX' is geschreven door de jonge Nederlandse auteur Thomas Olde Heuvelt. In de recensies werd het boek bij de eerste druk goed ontvangen. (2013) Toch kreeg het geen grote bekendheid, totdat het boek in een Amerikaanse vertaling verscheen. (2016) Thomas veramerikaanste daarbij de inhoud. Het werd o.a. ontdekt door de grote thrillerschrijver Stephen King. Er komt waarschijnlijk een Amerikaanse film(serie) van het boek. De Nederlandse versie werd na de Amerikaanse druk ook veranderd, zeker waar het het slot betreft. Dit boekverslag is geënt op de derde (herziene) editie uit 2016. Dat moet je wel goed beseffen.

In zijn nawoord geeft de schrijver aan dat hij het einde heeft veranderd; subtieler gemaakt. Hij legt de schuldvraag aan de lezers voor: is het Katharina of Beek zelf.

Titelverklaring

In eerste instantie lijkt de titel te verwijzen naar de heks van Beek, Katharina van Wyler. Maar de spellingwijze is anders . Daarom verwijst de titel naar HEX, het controle-apparaat dat alles wat met de heks van Wyler te maken heeft registreert. Zo kan men daar altijd zien waar de heks van Wyler zich op dat moment bevindt. Het hoofd van HEX heet Robert Grim en hij staat in contact met de AIVD. HEX heeft zeven werknemers die goed met elkaar kunnen samenwerken. Een ervan richt aan het einde zijn pistool op de heks maar doodt daardoor twee kinderen die met de heks optrokken. Katharina blaast haar adem in zijn gezicht en hij sterft aan de pest. 

Structuur & perspectief

Het boek heeft twee delen en een korte epiloog:
Deel 1 2day? #steniging
Deel 2 2night?#dood
Epiloog
Beide delen worden onderverdeeld in genummerde hoofdstukken zonder titel. Deel I omvat de hoofdstukken 1-22; deel 2 de hoofdstukken 23-32.

In principe worden deel 1 en 2 chronologisch verteld. Deel 1 betreft het verhaal van het pesten van de jongens en van de steniging van de heks door drie jongens en eindigt met hun straf door de bevolking. Deel 2 beschrijft de gevolgen daarvan: de dood van Timo in december 2012 en de wens van Stefan zijn zoon tot leven te brengen, waarbij hij de hechtingen van de heks verwijdert .

Het perspectief wisselt van personage. Er kan daarom maar het best gezien worden dat het verhaal verteld wordt door een alwetende verteller.
Je kunt dat soms merken aan tussenzinnetjes als: " En dat zou het ook doen, alleen niet op de manier die Timo voorzag" (blz. 108) 
(blz. 329) Ze wisten dat hij degene was die de ogen van de heks had geopend. Stefan de Graaf was als een zondebok in een zeventiende-eeuwse, bijgelovige dorpsgemeenschap... en iedereen weet hoe dat soort verhalen zich ontrafelt."
(blz. 338) Achteraf kon Stefan zich de volgende minuten maar moeilijk voor de geest halen. Al wat hij wist was dat hij het koud had tot in het merg van zijn botten, een kou waarvan hij wist dat hij er nooit meer van zou opwarmen."

Wel zijn er een paar personages van waaruit meer van binnenuit wordt verteld: Stefan de Graaf, zijn zoon Timo, zijn vrouw Jolanda, Robert Grim (van HEX), Gemma de slagersvrouw.
In zo'n situatie wordt een gedachte van deze personages cursief afgedrukt. Je weet dan als lezer dat het een innerlijke gedachte van een personage is.

 

Decor

Het hele verhaal speelt zich in en rond het Gelderse dorp Beek af. Het dorp bestaat echt en telt momenteel ongeveer 3800 inwoners. In het dorp dat geen contact met de buitenwereld mag hebben, leeft de mythe van de heks Katharina. Een enkele keer verhuist het decor van Beek naar Nijmegen (wanneer Timo met zijn vader zijn computer wil wissen en wanneer Max in het ziekenhuis ligt)

Ook wat de tijd betreft is er geen probleem om dat uit de tekstgegevens te halen. Het grootste deel van het verleden speelt zich af in het jaar 2012. Bij het slot is het Kerstmis van dat jaar. De eerste druk verscheen in 2013. Het is dus een superactueel verhaal. In de epiloog zijn we weer enkele dagen later: de kerstboom heeft zijn naalden verloren.

Stijl

"HEX" is een vlot geschreven verhaal in de taal van jongeren. Er zijn veel verwijzingen naar elementen die een rol spelen in de sociale media (internet, filmpjes met de vaktermen erbij).

De jongens zoals Jelmer en Timo spreken ook echt de taal van de hedendaagse jeugd en dat is soms behoorlijk grof. Er wordt wel een aantal keren het populaire "fuck en kut, kanker" gebruikt in de dialogen van de jongens. Een paar voorbeelden die een indruk van het genoemde voorbeeld geven:
-‘Fuck het protocol. Heel het dorp staat achter me. Ze vonden het hilarisch. Absoluut fantastisch. Dit hebben ze nodig op z’n tijd, Claire. Laat ze eens lekker stoom afblazen, we krijgen al genoeg te verduren hier. En Kobus waardeert echt wel een geintje op z’n tijd.
-What the fuck ben je aan het doen…’ stamelde Timo. Hij stond aan de grond genageld. O jezus. Juist nu hij zijn kop erbij moest houden, ontglipte het hem. Dit steeg boven hem uit, dit was te onwerkelijk.
-‘What the fuck dacht jij dat je mijn berichtje aan die klotepa van je hebt laten zien, die het zo nodig met het hele fucking dórp moest delen?’ 
- Wat is dit, is dit zo’n boodschap die achterstevoren is afgespeeld en je onderbewuste binnendringt en eigenlijk zegt DIE, MOTHERFUCKER, WORSHIP THE DEVIL, MOTHERFUCKER!’​
- ‘Luister nou, mevrouw Braakhoek had elke herfst lekkage, vorig jaar nog met flinke waterschade. 'Dit,’ zei hij, en hij gebaarde met twee handen, ‘is een kuthuis.'
- ‘Ik hou van haar, en daar laat ik dit kutdorp echt niet tussenkomen!'
- 'O nee? Ik zou haar wel neuken, hoor,’ pochte Jelmer. Opeens boog hij naar de heks toe en brulde in haar gezicht: ‘Gore hoer! Dat zou je wel lekker vinden, hè! Vieze kut! Zo deed je dat in jouw tijd, hè?'
- Met een ruk draaide hij zich om. ‘Ga weg, ziek kankerwijf!​'
(etc.)

De schrijver gebruikt ook veel heldere metaforen, vaak vergelijkingen:
-In de achtertuin begon Fledder laag te grommen. Stefan keek om en zag dat de hond zijn kop laag bij de grond hield achter het gaas en zijn tanden had ontbloot als een wild dier.
-Zodra ze in Beek waren teruggekomen, was het intens bedroefde gevoel van hen afgegleden als een sluier van tranen en had de wereld weer hanteerbaar geleken.
- Nee dank u wel, mevrouw,’ zei Jelmer met een glimlach, die opsteeg als een wolk koolmonoxide...
- Midden op straat stond Jasmine van Aerendonck met een wit stuk beddengoed om haar middel geslagen als een oude Griek,​....
-De gebeurtenissen van gisteren drukten als een steen op zijn darmen.
-de heks, voortschrijdend als een schim op een gemaskerd bal, met aan haar zijde Fledder.
(etc.)

De schrijver maakt ook gebruik van cliffhangers aan het einde van een hoofdstuk en die wekken natuurlijk veel spanning op. Vaak ook omdat het volgende hoofdstuk dan even een bepaalde periode overslaat. Het hoort natuurlijk ook wel allemaal bij het genre.

Slotzin

En hij wenste dat het weg zou gaan. O god, alstublieft, als hij het maar kon laten verdwijnen. Wat daar wachtte was niet zijn zoon, en wat hij voelde was geen liefde, maar een onpeilbare afgrond die zich onder hem opende, die veel, veel dieper was dan liefde. Het klopte opnieuw aan. Een trage, harde bons, eenmaal slechts. Hij zag de schaduw van knokkels tegen de ruit rusten. Stefan de Graaf nam naald en draad in de hand en terwijl het ding dat voor de deur stond maar bleef aankloppen, begon hij aan zijn ogen, hopend dat de eenzaamheid van de eeuwige duisternis hem enig comfort zou bieden tegen de kou.

Beoordeling

"HEX" is natuurlijk zonder meer een heel spannende thriller. Zelf lees ik weinig "fantasy-literatuur", maar dat komt o.a. omdat dit genre in Nederland niet heel beoefend wordt. Ik had de eerste uitgave dan ook gemist en aan me voorbij laten gaan. Nadat de tweede druk in Amerika en de herziene derde druk in Nederland was verschenen, werd er meer publiciteit o.a. in televisieprogramma's gegenereerd rondom het boek. In het begin heb je wel een aantal hoofdstukken nodig om te weten wat er allemaal in Beek speelt. De schrijver gebruikt een vaak gehanteerde techniek: er gebeurt iets en dan wordt een personage (en daarmee ook de lezer) ingelicht over "wat er voorafging."

Je moet een sterke maag en stalen zenuwen hebben om het boek te lezen, maar ik moet toegeven dat het boek erg spannend is en dat een en ander "natuurlijk" overkomt. Je weet dat heksen en magie niet bestaan, maar je gaat er bijna in geloven. Ook krijg je als lezer te maken met sterke sympathieën (zelfs voor een gepeste heks) en antipathieën (tegen de pestende zoon van een slagersvrouw).

Daarom voor wie er tegen kan, een aanrader. Zou van mij als leraar Nederlands op de literatuurlijst mogen, want rekening houdend met het genre is hier de scheidslijn tussen literatuur en thrillerliteratuur erg dun geworden.

Qua thematiek is het boek goed te combineren met romans over:
- wraak
- het geheim
- vader-zoonrelatie
- pesten en treiteren (en de wraak) bijv. Judith Visser - "Stuk"

Recensies

"Ter gelegenheid van de Amerikaanse doorbraak herschreef Olde Heuvelt ook het einde van het Nederlandse boek; er bestaan dus nu drie versies van HEX. De nieuwe Nederlandse finale, met uiteraard nog steeds die enge heks met haar dichtgenaaide ogen en mond, is nog enger, hij laat de boel in Beek nog verschrikkelijker uit bocht vliegen. De oorspronkelijke versie was al goed, de nieuwe verhaallijn is nog beter, subtieler ook." http://www.volkskrant.nl/...~a4382458/

"In het begin is het als lezer even wennen aan de schrijfstijl van Olde Heuvelt. Hij is namelijk geneigd lange zinnen te maken, waardoor het soms moeilijk is je aandacht bij te houden. Daarnaast wordt de lezer in het diepe gegooid, omdat in de eerste bladzijden nog niet duidelijk wordt, wat er precies aan de hand is. De zeer ongeduldige lezer zou hierdoor bij het eerste stuk van het boek al af kunnen haken…. Gelukkig wordt de achtergrond in het boek later duidelijker." https://denachtvlinders.n...e-heuvelt/

"Dit is nu zo'’n boek waar de rillingen opnieuw door je lijf gieren als je eraan terugdenkt. En ook tijdens het lezen zorgen beklemmende angsten voor slapeloze nachten. Het lezen van HEX gaat ten koste van heel wat nachtelijke uurtjes, hoe dan ook. Is het niet omdat je door wilt lezen totdat het uit is, dan zijn het wel de gedachtes aan het verhaal die je wakker houden. Als je het boek even weglegt, hoor je de inwoners van Beek bijna tegen je schreeuwen om verder te lezen, hopend op een goed einde. De Wylerheks heeft ook de lezers in haar ban en daarmee komt direct het uitzonderlijke talent van Thomas Olde Heuvelt om de hoek kijken" https://www.hebban.nl/rec...n-over-hex

"Fantasy en horror van Nederlandse bodem: we horen er niet zoveel over. Maar dat het bestaat en dat het fantastisch kan zijn, bewijst Thomas Olde Heuvelt (1983) met de beklemmende roman ‘HEX’. Hiermee zoekt hij de randen van de ‘beschaafde’ samenleving op en laat hij de lezer nadenken over morele keuzes." https://www.cleeft.nl/boe...euvelt-hex

"HEX is een zeer goede thriller die vlot leest. Het boek is een aanrader voor elke liefhebber van dit genre. Het bovennatuurlijke element is aanwezig maar het is geen hocus pocus die uit de lucht komt vallen waardoor het boek niet enkel de fantasy-lezer zal bevallen. Olde Heuvelt levert met HEX een boeiend verhaal dat menig mens bang zal maken. Door de plot te situeren in Beek en te verwijzen naar de dood van Katherine Droixhe krijgt HEX er nog een leuke dimensie bij voor de lezer die deze plaats kent of er al wat over het tragische lot van de vrouw gelezen heeft." http://www.fantasywereld....nsies/hex/

"Al snel blijkt het boek echter een heel andere kant uit te gaan dan je als lezer verwacht en raakt het boek doordrenkt van een sombere zwaarmoedigheid waarvan je weet dat het allemaal nooit meer goed kan komen. Toch blijf je door de dwingende schrijfstijl van Thomas - die als een strenge dirigent optreedt - lezen naar het onvermijdelijke einde. Deze zal ik hier uiteraard niet verklappen, maar wees gewaarschuwd. Een stevige maag is een vereiste. De spanning culmineert uiteindelijk in een apotheose van orgastisch geweld. Als je van stevige, onvervalste, horror houdt dan ben je hier helemaal aan het goede adres. En laat ik nou net een fanboy van dit genre zijn. Als de spanning dan ook nog eens goed gedoseerd wordt opgevoerd en er voor alle betrokkenen steeds meer op het spel gaat staan dan weet je dat je een echte winner aan het lezen bent." http://dethriller.blogspo...t-hex.html

"Na het lezen van het boek kan je enkel beamen dat Stephen King en George R.R. Martin gelijk hebben: dit boek is origineel en houdt je de gehele tijd in de ban van de Wylerheks. Ondertussen zijn ook de filmrechten verkocht en wordt er druk aan een script gewerkt. HEX verdient het om verfilmd te worden en hopelijk worden er kosten noch moeite bespaard om van dit boek een kaskraker van een film te maken." http://www.chicklit.nl/bo...censie-hex

"De afwisselende verhaallijnen zorgden ook dat de vaart in het verhaal bleef, en dat je zelf van alle gebeurtenissen goed op de hoogte bleef. Als Thomas Olde Heuvelt, het boek vanuit één personage had geschreven was het boek zeker minder boeiend geworden. Dus is het goed gedaan. HEX is echt het perfecte boek voor iedereen die eens flink wil griezelen!" http://www.deleesfabriek....e-heuvelt/

"Tja… Het einde is toch wel een big deal voor mij, maar ik vind het wat dit boek betreft oneerlijk om het daar op te laten gaan. Eigenlijk is HEX een dikke tien. Het enige wat je hoeft te doen, is er voor zorgen dat je tijdens de laatste pagina’s je eigen intermezzo maakt, en dan komt het allemaal wel goed. Ik wil Olde Heuvelt ook niet afvallen. Ik kan het niet beter, en ik heb HEX met ontzettend veel plezier gelezen. Het feit dat deze schrijver een Nederlander is die een boek kan schrijven dat het gemiddelde niveau van de thrillers/fantasy/horror binnen Nederland even flink omhoog krikt, is natuurlijk ook wel heel veel waard." http://lilyrose.eu/hex-le...gruwelijk/