Een jongensoorlog door J. Bernlef

Zeker Weten Goed
Foto van Aniek
Boekcover Een jongensoorlog
Shadow
Zeker Weten Goed

Boek
Auteur
J. Bernlef
Genre
Psychologische roman
Coming of age
Eerste uitgave
2005
Pagina's
132
Niveaus
vmbo,
havo,
vwo
Geschikt voor
bovenbouw vmbo/havo/vwo
Punten
2 uit 5
Oorspronkelijke taal
Nederlands
Literaire thema's
Coming of age,
School- en Studentenleven,
Kinderleed in de Tweede Wereldoorlog

Boekcover Een jongensoorlog
Shadow
Een jongensoorlog door J. Bernlef
Shadow

Oefenen voor je mondelingen?

Komen je mondelingen er aan en wil je oefenen? Probeer onze Boekenquiz. We stellen je open vragen over de gelezen boeken.

ADVERTENTIE
Maak kans op 50 euro Bol.com tegoed 💜

Scholieren.com wil weten hoe school écht is voor jou. Vul de vragenlijst in (7 - 10 min) en laat weten wat er beter kan. Wij luisteren — en je maakt kans op 50 euro 💶

Doe mee

Feitelijke gegevens

  • 1e druk, 2012
  • 76 pagina's
  • Uitgeverij: Querido's Uitgeverij

Flaptekst

Het is oorlog. De jongen Michiel wordt door zijn moeder Amsterdam uit gestuurd om in veiligheid op het platteland het einde van de oorlog af te wachten. In het gezicht van Jan Tulp en op school weet hij met enige moeite een eigen plek te veroveren. De wereld in het dorp lijkt duidelijk. De dokter heult met de vijand, boek Tulp houdt vast aan zijn principes, de buurman is een NSB'er die met de vrouwen solt. Maar langzaam wijkt de gemakkelijke dagelijksheid en ontdekt Michiel dat niet alles is wat het lijkt. Dat er voor principes een prijs betaald moet worden, dat liefhebben en eerlijkheid niet altijd samengaan en dat wat fout lijkt ook goed kan zijn.

Eerste zin

Michiel staarde voor zich tussen de lamoenstokken naar de deinende staart van het schonkige paard dat de kar moeizaam over de smalle asfaltweg trok.

Samenvatting

1. Michiel is onderweg naar het platteland samen met Jan Tulp. Hij denkt terug aan de stad. Plots gaat hij terug naar een herinnering van amandelknippen. Hij kan weer praten als hij een hakenkruis op straat ziet. Eenmaal thuis moet hij van zijn ouders slapen en zeggen ze dat hij naar Driewoude gaat totdat de oorlog voorbij is. Uiteindelijk komen ze aan in het dorp van Jan Tulp. 

2. Binnen wacht tante Merel op hem en komt het meisje Gerie thuis. Zij brengt hem naar zijn kamer. Hij zou een kamer delen met Jan Tulp. Nadat hij ook het wat oudere meisje Alie ontmoet gaat hij naar buiten om de buurt te ontdekken omdat tante Merel zei dat dat slim was. Hij merkt op dat het anders is dan Amsterdam. 

3. Michiel werd wakker en mocht helpen in de fabriek van oom Johan. Het was een fabriek waar ze stroop van suikerbieten maakte. Oom Johan en Jan Tulp hadden plots enorme ruzie. Vervolgens ging hij in bad en kreeg hij nieuwe klompen. Alie is in hem geïnteresseerd. 

4. Michiel gaat buiten spelen en krijgt een enkelwond door de klompen. Vervolgens vindt hij allemaal zilveren stroken. Dan hoort hij Jan Tulp met iemand genaamd Caroline praten over hoe Wim NSB’er is. Vervolgens lijkt het dat ze seks willen gaan hebben in het gras. Oom Johan legt bij thuiskomst uit dat de stroken ervoor zorgen dat de Duitsers de radars niet kunnen gebruiken. Hij groette de buurman meneer Soutenbakker door het raam, maar dat mocht niet van oom Johan, want ze waren geen vrienden. Michiel komt erachter dat de oorlog hier minder duidelijk opvalt dan in Amsterdam. 

5.  Toen hij wakker werd kwam Alie zijn kamer in. Ze gingen samen in Jan zijn bed liggen en wreven geslachtsdelen tegen elkaars lichaam aan. Plots had Alie er genoeg van. Ze deden aan de keukentafel alsof er niets gebeurd was en Michiel ging met oom Johan mee naar Maja het paard. Hier krijgt Michiel ruzie met Gerie. Vervolgens lopen ze met z’n allen behalve Alie over de dijk en gaat het onweren.

6. Michiel en tante Merel kopen schriften omdat het zijn eerste schooldag is. Hij vindt het spannend maar mengt zich met Jaap waar hij naast zit. Een vervelende jongen, Verkerk, vraagt of hij weleens vrouwen bij buurman Soutenbakker heeft gezien. Ook werd verteld dat Soutenbakker NSB’er was. Vanaf toen werd Michiel de spion. 

7. De Duitsers hebben de ketel in de fabriek opgehaald waardoor er geen suikerstroop meer gemaakt kon worden. Hij was verdrietig en ging naar school. Plots kwam hij een onbekende vrouw tegen die hem mee naar binnen nam en ondervroeg over de inval van de Duitsers. 

8. Hij gaat buiten spelen. De sfeer binnenshuis is gek. Buiten probeert hij het huis van Soutenbakker te bespieden, maar er komt niets interessants uit. 

9. Hij had op school verteld dat hij Soutenbakker met Liza had zien "neuken" en hij had een brief van zijn moeder gekregen. Hij vond het lastig om vragen te formuleren op de brief en begon tegen zijn klasgenoten steeds meer verhalen voor te liegen over Soutenbakker. Hij begint steeds meer in zijn fantasie te geloven en wordt opgezogen door het verhaal van Hagar en Ismael die hij van zijn moeder meegekregen had toen hij Amsterdam verliet. Ook is de brug richting Amsterdam gebombardeerd.

10. Er was midden in de nacht een vliegtuig neergevallen en in de de schuur zat een gewonde Amerikaanse piloot die Michiel van Jan eten moest brengen. In de schuur heeft hij kort contact met de Amerikaan, die blij is met het eten. Jan zegt dat hij het met niemand mag delen. 

11. De piloot is weg en hij leest een brief van zijn ouders. Gerie en Alie stelen het boek dat hij van z’n moeder heeft gekregen en zorgen voor krassen op het boek met potlood. Hij probeerde op schooleen gum te stelen om het weg te gummen en werd betrapt. Tante Merel was niet echt boos. Michiel was droevig. Hij geloofde niet meer in de hoop uit het boek. 

12. De dokter in de straat, ook NSB’er, wordt toch door de Duitsers opgepakt omdat de Amerikaanse piloot in zijn huis was gaan zitten. Michiel heeft het idee dat vrede dichterbij komt omdat het overal rustig was. Enkel de  gebombardeerde brug viel op. Jan was ziek.

13. Oom Johan schreeuwt dat de Amerikanen komen, maar Jan is nog steeds ziek en is niet enthousiast. Na een tijdje buiten gewacht te hebben vliegen er vliegtuigen over die pakketjes droppen. 

14. Michiel heeft de klompen waar hij wonden van kreeg niet meer aan. Ze waren nu echt bevrijd. Michiel dacht dat oom Johan hem naar huis bracht, maar in plaats daarvan komt hij erachter dat ze onderweg zijn naar Liza, de “hoer” die het met de NSB’er Soutenbakker deed om haar haar eraf te knippen zoals ze bij de bevrijding deden. Het verhaal sluit zich af met het feit dat Michiel zich altijd achtergesteld voelt tegenover de rest. Hij is nooit ergens onderdeel van. 

Personages

Michiel

Michiel is het hoofdpersonage. Hij verhuist uit Amsterdam om veilig te zijn voor de oorlog. Hij mist zijn ouders enorm en lijkt op sommige momenten erg verlegen. Tegelijkertijd is hij als tiener erg nieuwsgierig en wil hij graag in de belangstelling staan. Hij heeft echter het gevoel dat dit hem nooit lukt. Hij voelt zich het verwarde buitenbeentje.

Alie

Alie is de andere tiener in het huis waar Michiel tijdelijk woont en is op de achtergond van het verhaal. Ze is als tiener vooral heel erg geïnteresseerd in Michiel.

oom Johan

Oom Johan is een slordige man die veel geeft om zijn stroopfabriekje. Hij is tegelijkertijd heel lief en vaderlijk tegen Michiel. Tegenover andere mannen kan hij echter nog weleens uithalen en hij heeft flinke woedeaanvallen.

Gerie

Gerie is tijdelijk het jonge zusje van Michiel en dit is dan ook aan alles te zien. Ze scheldt hem vaak uit, is brutaal en huilt direct als Michiel iets terug doet. Verder oogt ze erg kinderlijk.

tante Merel

Tante Merel is heel verzorgend en is als een moeder voor Michiel. Ze maakt zijn bed op, maakt zijn eten en doet alles in en rondom het huis. Ze is gevoelig en wil er voor iedereen zijn.

Jan Tulp

Jan lijkt de oudste uit het gezin te zijn. Hij is als een grote behulpzame broer tegenover Michiel, maar heeft ook heel erg zijn persoonlijke leven waar Michiel geen onderdeel van is.

Quotes

"‘Soms..., soms kun je ze horen..., waarom ga je niet buiten spelen? Je ziet zo bleek, echt een jongetje uit de stad.’" Bladzijde 14
"Eerst dacht hij dat hij het zich verbeeldde, dat het de kikkers waren, of misschien wel de Amerikanen, maar toen hij opzittend in bed zijn hoofd draaide hoorde hij dat er muziek van buiten kwam." Bladzijde 17
"Hij haatte ze. Zijn huilende tante, die grienende meiden, Jan die tegen hem gesproken had alsof het zijn schuld was dat de Duitsers waren gekomen en oom Johan die zich verstopte in de boet, bang voor Soutenbakker! Hij haatte ze allemaal! Hij was niet bang, hij zou niet bang zijn, hij niet." Bladzijde 41

Thematiek

Coming of age

Dit verhaal is een typisch coming of age verhaal. Het is een jongen die door de puberteit gaat en daardoor in de knoop ligt met zichzelf. Hij gaat een ontwikkeling door. Daarbij komt ook de buitenomgeving nog een rol spelen: hij bevindt zich midden in de Tweede Wereldoorlog.

Motieven

Klomp

De klomp laat heel goed zien wanneer de oorlog voor Michiel begint en eindigt. Hij krijg klompen als hij bij het gezin komt te wonen. Vervolgens krijgt hij allemaal wondjes op zijn enkel door de klompen. Zodra de oorlog voorbij is draagt hij weer zijn eigen schoenen.

Bijbelse verhaal over hagar en ismael

Dit verhaal heeft hij van zijn moeder meegekregen en hij vergelijkt zij eigen situatie heel erg met de personages in het verhaal. Hij denkt ook door de engelen gered te worden. Uiteindelijk geeft hij de hoop op.

Paard maja

Het magere paard Maja lijkt altijd aanwezig te zijn op het moment dat er speciale dingen gebeuren en veranderingen plaatsvinden.

Trivia

De schrijver, J. Bernlef, heet eigenlijk Hendrik Jan Marsman

De schrijver heeft zelf de oorlog als klein kind meegemaakt, wat ervoor kan zorgen dat het erg realistisch geschreven is

Het boek heeft verscheidene namen gehad, waaronder Achterhoedegevecht en Stukjes en beetjes

Titelverklaring

De titel "Een jongensoorlog" is te verklaren doordat het verhaal gaat over een jongen in de oorlog en deze van erg dichtbij meemaakt, maar tegelijkertijd langzaam in de puberteit komt en zo een strijd met zichzelf aangaat of aan zal moeten gaan. 

Structuur & perspectief

Het verhaal is opgebouwd uit 14 hoofdstukken. Er is sprake van een alwetende verteller en veel gebruik van citaten.

Decor

Het verhaal speelt zich op een enkel moment in Amsterdam eigenlijk volledig af in het dorp Driewoude. Zowel thuis bij de familie Tulp, als op school en in de buitenomgeving vindt een groot deel van het verhaal plaats.

Het verhaal is volledig chronologisch opgebouwd, op het eerste hoofdstuk na waar wordt teruggekeken op de dag ervoor.

Het verhaal speelt zich af in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog.  

Stijl

Het verhaal is heel makkelijk om te volgen en er wordt nauwelijks gebruik gemaakt van gecompliceerde woorden. Hierdoor lijkt het in eerste instantie op een kinderboek. Ook omdat het om een tiener gaat. Soms is het taalgebruik en zijn de gebeurtenissen wel enigszins vulgair, wat het dan weer minder geschikt maakt voor kinderen. 

Slotzin

Toen Jan Tulp zei: ‘Zo, dat is het torentje van Beest, driekwart van de reis zit erop,’ antwoordde hij zonder iets te zeggen met een korte knik.

Beoordeling

Het boek is vrij gemakkelijk te lezen, maar toch erg meeslepend. De gevoelens van de jongen zijn erg begrijpelijk en goed te volgen. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van intertekstualiteit en symbolen die gedurende het verhaal op bepaalde momenten herhaald worden waardoor het verhaal veel gelaagder wordt. Ook lijkt het een mooi beeld te schetsen van hoe een tienerjongen zich in de Tweede Wereldoorlog gevoeld zou moeten hebben. Wat jammer is, is de lengte van het boek. Het zou een prachtig verhaal zijn om nog verder uit te werken. Zo zou het interessant zijn op dieper in te duiken op de ouders van het hoofdpersonage of de personages waar hij tijdleijk bij woont. Nu kon de focus enkel op het hoofdpersonage liggen omdat het boek zo kort was. 

Recensies

"De eerste bladzijde trekt het taalgebruik me alweer het boek in: "Michiel staarde voor zich tussen de lamoenstokken naar de deinende staart van het schonkige paard dat de kar moeizaam over de smalle asfaltweg trok." https://www.hebban.nl/rec...gensoorlog
"Michiel krijgt nauwelijks uitleg van anderen en het is duidelijk dat hij vaak niet begrijpt hoe iets in elkaar steekt." https://8weekly.nl/recens...lein-leed/
"In 1965 schreef Bernlef een boek dat "stukjes en beetjes" heette. Het werd in 1989 opnieuw uitgegeven onder de titel "achterhoedegevecht" en nog was Bernlef niet tevreden. Nu is het verhaal herzien en heet "een jongensoorlog". Het is het meest autobiografische boek, vandaar misschien dat de schrijver er aan blijft schaven." https://www.leestafel.inf...gensoorlog
Je hebt nog 2 Zeker weten goed verslagen over.

Wil je onbeperkt toegang tot alle Zeker Weten Goed verslagen? Meld je dan aan bij Scholieren.com.

25.676 scholieren gingen je al voor!

Boekenquiz 17 vragen

Nieuw! Open vragen worden nagekeken door AI
Waarmee wordt Michiel in contact gebracht dat hem doet herinneren aan de oorlog in Amsterdam?
Wat was merkbaar anders voor Michiel tussen het platteland en Amsterdam met betrekking tot de oorlog?
Waarom heeft oom Johan ruzie met Jan Tulp?
Wat verandert er na de komst van de Duitsers in de fabriek van Oom Johan?
Hoe eindigt het verhaal voor Michiel?
Wat was de aard van de interactie tussen Alie en Michiel in Jan's bed?
Wat wordt er onthuld over het karakter van Wim?
Waarom mag Michiel meneer Soutenbakker niet groeten?
Waarom steelt Michiel een gum op school?
Wat is de functie van de zilveren stroken die Michiel vindt?
Hoe is de sfeer in het huis nadat de Duitsers de ketel in de fabriek hebben weggehaald?
Wat is de relatie tussen Soutenbakker en Liza?
Wie brengt Michiel naar zijn kamer als hij bij tante Merel aankomt?
Wat doen de vliegtuigen die overvliegen als de Amerikanen komen?
Wat is de reactie van Alie en Gerie op het boek dat Michiel van zijn moeder heeft gekregen?
Wat gebeurt er tijdens een onweerstorm?
Wat gebeurt er met de brug naar Amsterdam?

REACTIES

Log in om een reactie te plaatsen of maak een profiel aan.