Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2015
• 222 pagina's
• Uitgeverij: Nieuw Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

"Het leek wel alsof je schrok", zegt Aimee "Schrok?" De etage waar ik ruim vijftien jaar heb gewoond is bijna leeg. De meeste spullen zijn al naar het huis van Aimee gebracht, nog veel te veel...

Samenvatting

Het verhaal is eigenlijk maar heel kort. Het is een weemoedige, voornamelijk  filosofische vertelling van wat er werkelijk van belang is in het leven van een mens. Een enkele ontmoeting of aanraking met iemand (toeval of niet) kan van een enorm belang zijn.

Dat geldt ook in het leven van Thomas, de zestigjarige ik-verteller  bij een aantal ontmoetingen:
- de kennismaking met zijn stiefzusje Becky die van joodse afkomst is. Ze is zomaar uit het niets gekomen en ze verdwijnt ook zomaar uit zijn leven. Ze is tien jaar ouder dan hij, maar ze verstaan elkaar goed. Als ze twintig is, wil ze naar een vriend in Amerika gaan, maar het afscheid dat Thomas niet van haar neemt, kan van invloed zijn (denkt hij) op haar dood. Ze komt die dag  namelijk om bij de treinramp in Harmelen (1962)
- Een andere ontmoeting is die met klasgenoot Hetty, van wie hij in de klas gezegd heeft dat hij ze mooi vindt. Hij wordt bij haar thuis uitgenodigd. Hij kust voor de eerste keer, maar hij schaamt zich nog voor seks. Hij is dan vijftien jaar en zijn klasgenoten lachen hem uit.
- Een derde belangrijke ontmoeting is als hij bijna twintig is. Hij is leider van een zomerkamp van school  en valt op het leuke meisje Lin: ze is nog maar dertien jaar en hij kust haar. Dat blijkt voor haar een belangrijk begin haar leven. Dat had haar zelfvertrouwen gegeven. Zo'n eerste aanraking in je leven kan van groot belang zijn.
- Acht jaar later ontvangt hij een geboortekaartje. Lin heeft haar zoontje naar hem genoemd. Hij gaat op kraambezoek, maar ze is niet thuis. Ze bezoekt haar man in Madrid. Haar moeder is er wel om op te passen, maar laat het jongetje van de commode vallen. Thomas vlucht en een dag later sterft het jongetje. Hij voelt zich erg schuldig.
- Nadat hij in Amsterdam twee keer bedrogen is door een man die een dure dakreparatie bij hem wil uitvoeren en later in een val gelopen is, ontmoet hij de wijze vrouw Laura, die hij alles over Becky en Lin vertelt. Ze is ook zo'n apart voorbeeld van mensen die je kunt tegenkomen in je leven en een belangrijke invloed blijven uitoefenen. Ze leven als het ware de rest van je bestaan met je  mee. In je nieuwe relaties leeft zo'n persoon voort. Je zoekt naar eigenschappen van die mensen in een nieuwe relatie.
- Hij gaat Lin Mitchel nog een keer in Amerika opzoeken. Ze praten over de dood van haar zoontje. Lin probeert het schuldgevoel bij hem weg te nemen. Zelf is ze na de dood van het zoontje een tweede leven begonnen.
- Een van de laatste belangrijke ontmoetingen is die in het verhaalheden (Vlak voor Kerst)  met de echtgenoot van Lin, Timo. Lin is na een door haar zelf gewilde euthanasie overleden aan maagkanker en heeft een laatste brief aan Thomas gericht. Ze zegt daarin dat haar moeder een hersentumor had en daardoor waarschijnlijk de kleine Thomas heeft laten vallen. Thomas hoeft zich niet schuldig aan de dood van haar zoontje te voelen. De eerste kus die hij haar heeft gegeven, was erg belangrijk geweest in haar leven: het had haar een groot zelfvertrouwen gegeven.

In het verhaalheden leeft Thomas samen met Aimee. Hij heeft nogal eens ruzie met haar en vlucht dan van woede het huis uit. Op die manier ontmoet hij Laura. Die maakt hem duidelijk dat wat hij met Becky en Lin heeft meegemaakt ook weer zoekt in Aimee. Dat vertelt hij aan Aimee als hij na zijn avontuur met Laura weer bij haar thuiskomt. 

Personages

Thomas

De roman is sterk autobiografisch. Thomas is ook -net als de schrijver - in 1952 geboren. Hij vertelt over de ontmoetingen en de aanrakingen die zijn leven hebben bepaald. Dat zijn vooral Becky en Lin, maar ook Laura en Aimee geweest. Daarom is het in het begin van het verhaal ook een coming of ageroman. Van elke belangrijke ontmoeting of aanraking in je leven neem je iets mee. Mooi is de ontwikkeling die je als lezer kunt volgen wat de gebeurtenissen/ontmoetingen in het leven van Thomas hebben gedaan. Wat de invloed van herinneringen of de verhalen erover voor invloed hebben gehad in zijn leven. Wat is werkelijkheid en wat is waarheid?

andere personages

De andere personages zijn eigenlijk allemaal de passanten die een rol hebben gespeeld in het leven van Thomas, zoals Becky, Hetty en Lin. Die eigenschappen van hen zoekt Thomas later weer bij andere vrouwen als Aimee.

Quotes

"De eerste (droom) komt voort uit de angst dat je alleen maar leeft om verlaten te worden, dat dat het leven is, een voortdurende staat van verlaten worden. Die droom is al heel oud." Bladzijde 41

"Ik duw haar zacht van me weg. Ze kijkt verbaasd, lacht. Dit is geil , ik weet het zeker. Emmy kijkt geil, haar mond staat een beetje open, er blinkt spuug op haar onderlip. Ik ben ook geil, maar weet me geen raad, ik kan alleen maar schreeuwen dat ik weg moet." Bladzijde 55

"Die andere droom is later in mijn leven begonnen. Een droom met een andere hoofdpersoon dan ik zelf., Lin Mitchel. Zij is er alleen, ik ben nooit bij haar. Niemand is bij haar. Dat is de droom dat er niemand bij haar is." Bladzijde 57

"Toen die vijf jaar voorbij waren en Klaske "schoon"werd verklaard, waren we zo gewend aan een leven zonder kinderen, althans dat hielden we onszelf voor, dat we besloten er niet aan te beginnen. Van die beslissing had ik pas veel later in mijn leven spijt, toen ik allang weg was van Klaske...." Bladzijde 102

""Er zijn maar een paar momenten die je leven maken. Ja, het leven is natuurlijk meer dan die momenten. Maar met die momenten begint er iets. En hoe iets begint, is alles, alles wat daarna komt, alles wat het gaat betekenen, alles wat het leven met je doet. (Uit de laatste brief van Lin Mitchel)" Bladzijde 219

Thematiek

Zin van het bestaan / zin van het leven

Het overkoepelende thema in deze roman is de door Verbogt geventileerde idee dat er altijd momenten/ ontmoetingen zijn die in je leven een groot gevolg kunnen hebben. Een persoonlijke (soms zelfs toevallige) ontmoeting of aanraking met een ander mens kan je je leven lang bijblijven en zelfs voor altijd beïnvloeden. Dat geldt bijvoorbeeld voor het nabijzijn van Becky, een joods stiefzusje van Thomas. Hij blijft zijn leven lang aan haar denken. Dat geldt ook voor de kussen die hij met Lin uitwisselt.Zij blijft zijn verdere leven in zijn gedachten en keuzes beïnvloeden. Aan het einde van de roman ontvangt hij van haar een briefje waarin staat dat ook zij veel waarde heeft gehecht aan die kus van een oudere jongen: dat had haar zelfvertrouwen enorm geholpen. De idee dat dingen die je meemaakt bij mensen uit je omgeving je blijven beïnvloeden is een universeel menselijk gevoel. De belangrijkste momenten in je leven hoeven niet je gelukkigste momenten zijn. Cees van der Pol : uit eigen ervaring kan ik hier vertellen dat de plotselinge dood van een leerling van 17 jaar oud uit mijn mentorklas de keuze in mijn "tweede" leven heeft beïnvloed.

Motieven

Schuldgevoel

Thomas wordt zijn hele leven lang achtervolgd door schuldgevoelens. Het is hem in de kerk al bijgebracht : mea culpa." Hij voelt zich schuldig aan de dood van Becky, omdat hij geen goed afscheid van haar heeft genomen, maar hij voelt zich vooral schuldig aan de dood van het zoontje van Lin. Hij was op bezoek bij Lin toen haar moeder het zoontje dat ook Thomas heet liet vallen, waarna het een dag later stierf.

Fantasie en werkelijkheid

Een onderliggend motief is steeds de vraag "wat is werkelijkheid en wat is waarheid", die zijn vriend Hans aan hem stelt. Is de waarheid die je in verhalen over de dingen /mensen die je hebt meegemaakt niet belangrijker dan de werkelijkheid. Gebeurtenissen worden gekleurd in je herinnering: zijn ze daarom minder "waar" dan een klinische beschrijving van feiten. Met de vraag roept Verbogt een eeuwenoude filosofische maar ook literaire discussie op.

Coming of age

In de jongere jaren zie je hoe Thomas zich in het leven een plaats moet verwerven. Zijn stiefzusje Becky helpt hem daarbij en wijst hem op dingen die van belang zijn in het leven. Hij vindt het verschrikkelijk dat ze bij hem weggaat,. Hij heeft zijn eerste vriendinnetje Hetty op de middelbare school.

Dood

Er gaan heel wat mensen uit Thomas'omgeving dood. Becky komt om bij de treinramp in 1962 bij Harmelen. Lin gaat dood omdat z ekanker heeft. Haar zoontje Thomas valt uit de armen van Lins moeder en sterft. Zijn beste vriend gaat dood. De dood is een vorm van afscheid nemen en daarober gaat het in dit boek.

Ouderdom

Thomas is aan het ouder worden en hij denkt terug aan de belangrijke momenten in zijn leven. Door een ontmoeting met iemand kan je leven totaal veranderen. Als je ouder wordt krijg je daar pas oog voor. Thomas is ouder dan zestig als hij de vertelling doet.

Schaamte

Naast schuld is ook schaamte een motief dat bij Thomas past. Hij schaamt zich voor veel dingen o.a. bij het meisje Hetty dat hij zijn liefde verklaart maar met wie hij geen seks durft te hebben.

Motto

Er zijn twee motto's :
Het eerste luidt:
"I bless the light
I bless the light that shines on you, believe me "
( Roy Davies "Days")

Het tweede luidt:
Nader de zon en wees dan van de zwaartekracht
een bondgenoot en niet langer een bange vijand
Schrik niet van wat je overkomt
En vertrouw je stoutste dromen  
(Frans Kusters, "Nieuwe Icarus" uit: Na het wonder.")

Het eerste motto slaat zeer waarschijnlijk op de relatie tussen Thomas en Lin en hun voor beiden zo belangrijke aanraking en ontmoeting.
Het tweede motto wijst erop dat iemand in zijn leven geen angst moet hebben om zijn stoutste dromen te verwezenlijken. Dat gaat meer over het leven van Thomas. 
 

Opdracht

Voor J

Titelverklaring

De titel komt letterlijk in d e tekst voor.....; Op blz.  133 zegt een bedrieger dat Thomas iets aan zijn dak moet doen "als de winter voorbij is." 
Hij denkt: "Ik blijf hangen in de woorden "als de winter voorbij is". Dat hoor ik vaker, want winters volgen elkaar snel op. Er sluimert weemoed in. En een belofte. "

In die regels staat precies waarom het in de roman draait. Het gaat in het leven om weemoed (de herinnering aan een mooie en belangrijke  ontmoeting met de ander ) en om de toekomst ( de belofte). De mens heeft weer zin in dingen te ondernemen wanneer de  wintertijd voorbij is. Dat kun je ook symbolisch opvatten. Na een slechte periode gloort er altijd weer een nieuw begin in iemands leven.

Structuur & perspectief

De structuur van de roman is niet  zo ingewikkeld: er zijn 39 getitelde hoofdstukken. De titel komt steeds terug in het hoofdstuk. De volgorde van de hoofdstukken is niet-chronologisch: heden en verleden wisselen elkaar steeds af.  Een motief in de roman is ook het terughalen van herinneringen en van momenten die voor je leven van belang zijn geweest. Daar past deze structuur dus heel mooi bij.

Het perspectief berust bij de ouder wordende ik-verteller Thomas. Het is een autobiografische roman, dus in de verteller kunnen we trekken van de schrijver Verbogt ontdekken. Het grootste deel van de roman vertelt Thomas in de o.v.t. wat logisch is, omdat het verleden een grote rol in het verhaal speelt.

Decor

De ik-verteller woont op het moment dat hij de vertelling doet in Amsterdam. Hij verhuist met zijn vriendin Aimee naar een andere woning.  In het verleden is hij geboren in Nijmegen (met als Verbogt zelf) en in zijn studententijd woont hij in Arnhem. Er komt nog een keer een reis naar Amerika in een hoofdstuk voor.

Het verhaalheden is het nu van 2015. het allereerste begin van de vertelling gaat over een achtjarige Thomas die met zijn  stiefzusje Becky een goed contact heeft. het is dan 1960, want Thomas is in 1952 geboren. In de zomer van 1972 als hij bijna twintig is begint een belangrijke episode in zijn leven als hij Lin kust. Acht jaar later in 1980 sterft het zoontje van Lin. dat is een belangrijk punt in het leven van Thomas. 

Stijl

In recensies over andere romans van Verbogt wordt zijn stijl altijd geprezen. Dat is ook het geval in deze filosofisch geaarde roman. Het taalgebruik is licht humoristisch, de stijl van een ouder wordende man die nadenkt over het leven dat achter hem  maar ook nog voor hem ligt. Verbogt maakt niet eens gebruik van veel metaforen. 
Er staan mooie oneliners en fraaie gedachten  in de roman:
- (blz. 173) Eindelijk wist ik iets over mezelf: een man die bang is aangeraakt te worden. Ik was halverwege de veertig en misschien was dat de samenvatting van mijn leven.")
- (blz. 152": Het belangrijkste moment hoeft ook niet het gelukkigste moment te zijn.")
- (blz. 114: "En ik wist ook dat het nog heel; lang in mijn leven zo zou gaan, dat ik al bij iemand aan het weggaan was nog voordat we elkaar hadden aangeraakt.")
( blz. 63) " In die brief-  van zijn vriend Bart- schreef hij : Het gaat niet om de werkelijkheid maar om de waarheid."
 

Slotzin

Ik loop het station uit. Even geven de grijze winterwolken de middagzon vrij spel. Ik moet mijn ogen dichtknijpen, maar toch dringt het licht erin door. Ik zie Lin, ze lacht,, ze trekt mijn gezicht naar het hare, het is net alsof we elkaar optillen en langzaam en ja, sierlijk verdwijnen in wat er van ons over is.

Beoordeling

Het is een mooie autobiografische  roman, misschien wel één van de beste van Verbogt. Maar vanwege de thematiek - herinneringen van een ouder wordende man die nadenkt over wat er belangrijk is in het leven en de zin van het bestaan- zal de inhoud die op zich niet heel spannende feiten vertelt  de jongere lezer wellicht minder aanspreken. Ik vind de roman dan ook niet geschikt voor de lagere niveaus van het voortgezet onderwijs. Ik vraag me af of scholieren van circa achttien jaar de inhoud van dit mooie boek op hun waarde kunnen schatten. Ik vrees van niet.
Niettemin is "Als de winter voorbij is..."een hoogtepunt in het oeuvre van Verbogt.

Voor andere lezers/lezeressen van deze website bijv. van leesclubjes kan een bespreking van de roman van Verbogt een waardevol gespreksthema zijn. De vragen die daarbij gesteld kunnen worden, liggen voor de hand. 
is het herkenbaar wat Thomas Verbogt over de zin van het bestaan beschrijft?
Heb je zelf een ontmoeting/aanraking in je leven gehad die voor de rest van je leven bepalend is geweest? Zijn dat gelukkige of juist vervelende ontmoetingen geweest?