Onderzoek naar Park Lingezegen

Voorwoord:

Ik maak mijn laatste praktische opdracht voor aardrijkskunde in VWO 5 over het onderwerp ‘Park Lingezegen’, een toekomstige rijk natuurlijk gebied wat zal dienen als bufferzone tussen Arnhem en Nijmegen. En dan voornamelijk over de bezwaren van de boeren en hoe de stuurgroep daar op in springt. Ik ben geïnteresseerd in dit onderwerp, omdat het park praktisch bij mij naast de deur zal komen en ik een erg enthousiaste schoonvader in de Stuurgroep Park Lingezegen heb die er graag vijf kwartier in een uur over uitwijdt. Daarbij was ik al tijden benieuwd wat de borden “Park Lingezegen: Veel babbels met andermans geld en eigendommen” die op verscheidene plaatsten bij boeren op hun erf staan te betekenen hadden. Dit alles maakte mij in ieder geval nieuwsgierig genoeg om dieper in te gaan op dit nieuwe stukje natuurschoon. De uitgebreide site van Park Lingezegen zelf, welke het onderwerp van alle kanten belicht en niet het park alleen maar verheerlijk was de doorslag om dit project uit te gaan voeren.

Ik verwacht dat dit project mij veel tijd zal kosten, maar dat ik er uiteindelijk veel van op zal steken. Het plan van aanpak wat ik in mijn hoofd heb, is eerst om algemene informatie over het Park op haar site op te zoeken. Dit zal voornamelijk informatie over de historie en de plannen over de inrichting van het Park betreffen. Vervolgens zal ik in krantenknipsels opzoeken wat de precieze bezwaren zijn van de boeren tegen het Park. Uiteindelijk neem ik een interview met de heer Willem Vedder af, om uit te vinden hoe de stuurgroep over deze bezwaren denkt. Ik verwacht dat ik met de informatie die ik dan op dat moment verzameld heb, antwoord kan geven op mijn hoofdvraag:

Hypothese:

Mijn hoofdvraag is “Welke belangentegenstellingen zijn er omtrent de ruimtelijke invulling in het gebied van Park Lingezegen?”

Na aanleiding van de borden ‘Park Lingezegen: veel babbels met andermans geld en eigendommen’ die op de erfen van verschillende boeren staan waar ik elke dag langs fiets verwacht ik dat de boeren één belangengroep zijn. De andere belangengroep zal logischerwijs de organisatie van Park Lingezegen zijn. De hoge heren die om een tafel de plannen maken voor Park Lingezegen.

Om een goed beeld te krijgen van welke belangen de boeren logischerwijs zullen hebben en welke belangen de organisatie hoogstwaarschijnlijk heeft, zal ik de twee groepen eens tegenover elkaar zetten in een tabel.

Belangen boeren uit het Lingezegen gebied

Behoud van hun grond

Goede opbrengsten van de akkers

Rustig kunnen leven, als een nuchter boer betaamt

Eventuele uitbreidingen van hun grond of bedrijf.

Belangen organisatie Park Lingezegen

Grond om de natuur in het park aan te leggen

Nieuwe natuursoorten in het park (bv. moeras)

Nieuwe recreatievoorzieningen aanleggen in het Park

Extra grond om paden e.d. aan te kunnen leggen
(Dit stond oorspronkelijk tegenover elkaar in een tabel.)

Het bedenken van de belangen van de boeren gaat makkelijk dan de belangen van de organisatie. Dit omdat ik nog niet zo veel weet over Park Lingezegen. Het lijkt me in ieder geval dat de organisatie ongeveer iets dergelijks in gedachte heeft voor het Park.

Ik verwacht dat de boeren niet meer hun oude leven kunnen voortzetten door de ideeën voor Park Lingezegen. Nadat ik zojuist even heb gekeken wat het globale idee voor Park Lingezegen is, verwacht ik dat de boeren wellicht grond in moeten leveren. De plannen voor het park zijn namelijk erg groot, ik kan me niet voorstellen dat daar voldoende vrije grond voor is. Verder zijn er nogal wat ideeën voor nieuwe recreatievoorzieningen, zoals nieuwe golfgronden en een duikschool. Ik kan me voorstellen dat dit de boeren zal storen in hun werk. De borden van de boeren suggereren verder dat de organisatie het Park aan het bouwen is met onder andere hun eigendommen. Dit kan betekenen dat de organisatie de boerderijën wilt gebruiken als ‘deel van het park’. Het zou kunnen zijn dat ze een soort attractie willen maken van de boerderij, of dat ze het enkel als beeld in het park willen gebruiken.

Al met al verwacht ik dat het vooral de grond in het gebied van Park Lingezegen is, wat een discussiepunt zal zijn. Ik ben benieuwd of ik nog achter andere knelpunten kom.

Deelvraag één: Hoe zag de Over-Betuwe er vroeger uit en waarom was dit zo?

De rivier de Rijn heeft een grote rol gespeeld in de vorming van de Over-Betuwe. De Rijn heeft in de afgelopen 10.000 jaar vele verschillende lopen gehad. Essentieel bij de vorming van de Over-Betuwe is het verschil tussen hoog en laag. ‘Hoog’ bestond uit droge, ietwat zwavelige stroomruggen. ‘Laag’ was natte kommen met zware klei. Op de hoge gebieden, de pleistocene rivierduinen woonden men al lang voor de jaartelling. Van circa 700 tot 15 voor Christus leefden men al in permanente woningen. De lager geleden gebieden werden gebruikt als wei voor hun vee.

In de Romeinse tijd en de Vroege Middeleeuwen werd de Over-Betuwe steeds belangrijker. Dit kwam door zijn strategische ligging langs de grens van het Imperium Romanum. Toen het Romeinse Rijk verzwakte nam de bevolkingsdichtheid af. Dit was ongeveer rond het einde van de derde eeuw na Christus. In de Vroege Middeleeuwen nam de bevolkingsdichtheid weer toe. Hun nederzettingen lagen op de hoger gelegen gebieden en zij waren het begin van de plaatsen die nu nog steeds bestaan. Aan het einde van de Middeleeuwen gaf de Graaf van Gelre opdracht om de Linge te laten graven, om ze al het overtollige water uit de natte kommen weg te voeren. Tot de Tweede Wereldoorlog waren er naast de huidige Linge twee naast elkaar gelegen afwateringen gescheiden door een wal. De Lingewal en de Weteringsewal. De Rijnwetering voerde het water weg wat uit de noordelijke helft van de Over-Betuwe kwam en de Waalwetering voerde het water weg wat uit de zuidelijke helft kwam.

Eeuwenlang heeft men in de Over-Betuwe zich aangepast aan de ondergrond en het water. Pas in de jaren ’60 hield men daar mee op, omdat nieuwe landbouwmethoden en woningbouw minder gebonden waren aan de oorspronkelijke gesteldheid van ondergrond en water. Op het oude landschap ontstond de nieuwe, huidige laag. Woonwijken, bedrijventerreinen, autowegen en glasbouw werden aangelegd. Zo ziet de huidige Over-Betuwe er op dit moment uit.

Deelvraag twee: In hoeverre zie je de oude vorm van de Over-Betuwe terug in Park Lingezegen?

Het gebied van Park Lingezegen ten westen van de spoorlijn, is onderdeel van een komgebied dat loopt van de oude Rijn tot Doornenburg, via Rijkerswoerd tot aan de Schuytgraaf. Door deze kom stroomt de Linge.

De stroomruggen zijn in Park Lingezegen ook duidelijk te zien. Eén van de strormruggen ligt in het westen van het park, tussen de spoorlijn en de Grote Molenstraat in Elst. Hier zie je een restant van een oude stroomgeul van de Rijn. Deze stroomgeul heet de ‘Olde Rien’. Het landschap is er een beetje dicht met lichtelijk glooiende weides. Er zijn relatief veel wegen die in een onregelmatig patroon lopen. De Parck en Santacker zijn oude vestigingsplaatsen. De boomgaarden geven een stroomrug met een zwavelig karakter aan.

De tweede stroomrug die te zien is in Park Lingezegen loopt door een aantal oude bewoningsplaatsen. Hij begint bij de buurtschap Baal, loopt naar De Heuvel, Bredelaar en Het Nieuwslag.

Deelvraag drie: Hoe komt Park Lingezegen eruit te zien?

Park Lingezegen wordt een nieuw, grootschalig park tussen Arnhem-Zuid, Elst, Bemmel en Nijmegen-Noord. Het zal 22 keer zo groot worden als Park Sonsbeek in Arnhem en 18 keer zo groot als het Goffertpark in Nijmegen. Het is opgesplitst in vijf delen die afhankelijk zullen worden ontwikkeld: een deel voor de mensen; de Park, een watergedeelte; Het Waterrijk, een landbouwdeel; Het Landbouwland, een natuurstuk; De Buitens en een overgang van natuur naar leven; De Woerdt.

De Park

Dit deelgebied is vernoemd naar het vroegere kasteel De Park, waarvan je de contouren nog op de oprijlaan kan herkennen. Dit deelgebied gaat waarschijnlijk het meest weg hebben van een stadspark als Park Sonsbeek. Het zal bestaan uit diverse lanen, stukken bos, open delen die doorsneden zijn door paden. Het zal volop mogelijkheden tot recreëren te bieden hebben en is vooral gericht op inwoners van Elst en de Schuytgraaf.

Dwars door De Park loopt het zogenaamde Romeinse Lint, wat een brede parkzone is. Hierin ligt een soort sloot, omringd door kastanjebomen met een voet- ruiter- en fietspad. Het Romeinse Lint ligt op een oude loop van de Rijn in de Romeinse tijd. De kastanjebomen vormen later de Singel.

De ouder kasteelplaats zal dienst gaan doen als een bijzonder parkje. Het is tevens de bedoeling dat de huizen die aan de rand van de Schuytgraaf staat optimaal aansluit op Park Lingezegen. De Huizen zullen daarom naar het park gericht gebouwd worden.

Verdere ideeën die nog niet geheel uitgewerkt zijn, zijn bijvoorbeeld het uitbreiden van de golfbaan, openbaar in het park, het maken van een horecagelegenheid in de voormalige kasteelplaats, eventueel gecombineerd met een museum en tevens moet er nog een juiste plaats worden gezocht voor De Santacker, een fruitproefbedrijf.

De verwachting is dat in 2025 De Park een sfeervolle, bruisende omgeving is, waar volop wordt gesport, vrijmarkten en concerten worden gehouden, ’s avonds lekker wordt gebarbecued of gewoon rustig op een terrasje wordt gezeten.

Het Waterrijk

Het Waterrijk zal vooral een landschapspark worden, waar teven volop gerecreëerd zal gaan worden. Centraal staat natuurlijk het water in dit deelgebied. De Rijkerswoerdse Plassen zullen ruim twee keer zo groot worden wat er niet alleen voor zorgt dat ze voor waterberging meer geschikt zullen worden, maar ze zijn uiteraard ook bij uitstek geschikt voor recreatie in of op het water, zowel zomers als in de winter, wanneer het eens goed gevroren heeft.

De bedoeling is dat de wat wildere wateractiviteiten als zwemmen en surfen zich af zullen spelen aan de noordwestkant van de plassen. De wat rustigere recreatievormen als wandelen, fietsen, vissen, varen of paardrijden zullen voornamelijk plaats vinden aan de oostkant van het Waterrijk. Daarbij is er het idee om de Linge een natuurlijker uiterlijk te geven, zodat ze aantrekkelijker wordt voor fietsers en wandelaars. Er zullen ook fietspaden en wandelpaden komen die aansluiten op de bebouwing, zodat wandelaars gemakkelijk een stukje kunnen wandelen. De Kruisstraat in Rijkerswoerd zal alleen nog maar voor fietsers en wandelaars toegankelijk blijven. Dit gedeelte van de Singel zal waarschijnlijk aan beide kanten aangekleed worden met Lindebomen.

De verwachting is dat in 2025 Het Waterrijk een omgeving is om volop te spelen, ontdekken, vissen, wandelen, fietsen, eventueel te surfen op de vergrote Rijkerswoerdse Plassen en tot rust te komen in de natuur.

Het Landbouwland

Dit deelgebied zal een weidse omgeving worden waar boeren blijvend een plek krijgen. Er zullen mogelijkheden komen om te fietsen, skaten, wandelen of het maken van een buitenrit. Daarbij krijgen de boeren ook de gelegenheid om nevenactiviteiten te ontplooien. Ideeën zouden een boerderijwinkel, bed & breakfast of kaasproeverij.

Tot 2013 wilt men voornamelijk bezig gaan met het aanleggen van fiets- wandel- en ruiterroutes. Deze paden zullen voor een gedeelte samenvallen met twee natuurverbindingszones. Ook zullen er kleine parkjes komen die bijvoorbeeld in zullen worden gericht door kunstenaars. De doorlopende Singel zal hier worden gevormd door bijvoorbeeld kersenbomen.

In 2025 is het de bedoeling dat je boeren aan het werk zult kunnen zien, eten en drinken kunt proeven op de boerderij en dat daar bijvoorbeeld schoolklassen en kinderpartijtjes langskomen om te zien hoe het voedsel groeit en bereid wordt. Door de weidsheid van dit gebied zou je er lange fiets- of wandeltochten kunnen maken of bijvoorbeeld een lang stuk rechtdoor kunnen skaten. Opmerkelijk is dat in de plannen alle zaken die de boeren aangaan al ingevuld zijn, zonder dat er werkelijk met ze contact op is genomen erover.

De Buitens

De Buitens zal gelegen worden op de hoge oeverwal. Dit is een gebied wat van oudsher al een dichterbewoond gebied is. Daarom is dit dan ook de enige plaats waar nog nieuwe bebouwing mogelijk is, zoals nieuwe landgoederen of erven. Natuurlijk is dit wel onder de voorwaarde dat dit zorgt voor een aantrekkelijker landschap, wat uiteraard weer bijdraagt aan het uiterlijk van het park.

Tot 2013 zal gewerkt worden aan paden die aansluiten op de paden van de andere deelgebieden. Twee archeologische vindplaatsen in die omgeving zullen omgetoverd worden tot kleine parken die recreanten kunnen bezoeken. De Singel zal ook hier waarschijnlijk bestaan uit kersenbomen.

Een onuitgewerkt idee wat bestaat voor in het deelgebied De Buitens is een soort themapark over de glastuinbouw in een ‘bijzonder glazen gebouw, het Crystal Palace’.

De verwachtingen zijn dat in 2025 De Buitens een kleinschalig Betuws landschap is met bloeiende kersenbomen in de lente. In De Buitens zal wellicht een congrescentrum, concertpodium en/of themapark geplaatst worden.

De Woerdt

Dit deelgebied zal aansluiten op de landschapzone in de Waalsprong. Het zal dienen als de overgang van stad naar platteland. Er zullen vele boomgaarden komen en men zal bijvoorbeeld streekproducten bij ‘de boer’ kunnen kopen. Door de lanen van het landgoed Doornik en langs Ressen zou je mooi kunnen wandelen en fietsen.

Tot 2013 zal er gezorgd worden voor een netwerk van paden om op te fietsen of wandelen. Langs deze paden zullen bloeiende hagen en houtwallen komen. De A15 en de Betuweroute zal landschappelijk worden ingepast. Er zullen ook lanen, bos en nieuwe waterpartijen komen.

Er zijn ideeën om in de omgeving van Huis Doornik een centrum te creëren voor ‘slow food’ of streekproducten.

In 2025 zien de ontwikkelaars graag dat ‘burgers’ zuivel, vlees, fruit en groenten bij de boeren in De Woerdt kopen die tevens slow food en streekproducten maken.

Deelvraag vier: Waarom wordt Park Lingezegen juist tussen Arnhem, Elst, Nijmegen en Bemmel gecreëerd?

Park Lingezegen is ontworpen als een Rijksbufferzone. Dit zijn open, natuurlijke gebieden die vaak bestaan uit landbouw grond en natuur tussen steden. De belangrijkste functies van een bufferzone

zijn het behouden van open landschap en ruimte voor recreatie. Bufferzones geleiden de verstedelijking van een stad en zorgt ervoor dat steden niet aan elkaar groeien. Park Lingezegen is

dus een bufferzone om ervoor te zorgen dat Arnhem-Zuid en Nijmegen-Noord niet aan elkaar vast groeien.

Er is officieel vastgesteld in de Nota Ruimte, dat groene recreatiemogelijkheden belangrijk zijn voor de leefbaarheid en de gezondheid van de inwoners en voor de economische concurrentiepositie van Nederland. Een bekende bufferzone is de Green Belt om Londen.

Deelvraag vijf: Wat is het bezwaar van de boeren tegen Park Lingezegen?

Het grootste en duidelijkste bezwaar van de boeren tegen Park Lingezegen is kort samengevat te verwoorden: Voor hen betekend Park Lingezegen stilstand, vaak zelfs achteruitgang. Volgens de belangengroep ‘De Ploegschaar’ die in het leven is geroepen toen de boeren uit de stuurgroep stapten nadat zij vonden dat er absoluut niet naar hen geluisterd wordt, mogen de boeren hun bedrijf niet meer uitbreiden en moeten sommige zelfs hun grond verlaten om plaats te maken voor het Park.

Holleman, een schapenhouder uit Elst, verwoord zijn frustratie op een mooie manier: “We zitten op onze eigen begrafenis, die door andere wordt geregeld.” Van Manen, een tarwe en bieten verbouwer tevens uit Elst heeft nog een ander bezwaar. “In de klankbordgroep van Park Lingezegen zit gek genoeg niet één agrariër. Dat zijn allemaal mensen die een Ot en Sien-gedachte hebben bij het boerenleven. Met hun dure auto’s staan ze in de file om naar het westen te knallen en daar achter een bureau plannen te maken over de grond van een ander.” Met andere woorden, er wordt gesuggereerd dat de mensen die de plannen maken over het park geen enkel idee hebben over hoe de boeren over het Park denken, of hoe het überhaupt is om boer te zijn.

Agrariër Doeze Jager vindt het onzin dat er een heel park aangelegd dient te worden om de schoonheid van met name de landbouw ten toon te stellen. Zij stelt dat er al jaren mensen op zondag komen genieten van dit gebied en de groene weiden prachtig vinden. Daar is absoluut geen park voor nodig. Daarbij zouden de moerassen die aangelegd dienen te worden vreselijke gevolgen kunnen hebben voor de agrariërs. De moerassen trekken waarschijnlijk ratten en ganzen aan die erg veel schade kunnen aanbrengen aan de landbouw. Daarbij trekt het ook muggen en knutten aan, die ziekten als blauwtong en African Horse Sickness kunnen overbrengen die de dieren kunnen besmetten.

De aanleg van Park Lingezegen zou de natuur zelf ook niet ten goede komen volgens de boeren. "Er liggen hier oeroude weilanden, mooie biotopen met bijzondere grassoorten. Maar nee, er moet moerassig land komen, vinden de heren planologen die hier alleen op zondag op hun fiets komen
maar nooit doordeweeks met de mensen komen praten." Aldus Van Manen.

Ook vinden de boeren dat principieel en fundamenteel dit gebied niet de juiste plek is voor een park. Zij zeggen dat dit niet eens voldoende getoetst is. Gefrustreerd wordt er uitgeroepen: “Hier hooglanders laten grazen? Jaag dan ook krokodillen in de Linge!”

De Ploegschaar zegt dat ze zeker wel gehoord werden in de vergaderingen met de stuurgroep, maar dat er absoluut niet naar ze geluisterd werd. Al tijden protesteren zij daarom met de tekstborden “Park Lingezegen: Veel babbels met andermans geld en eigendommen”

Een ander bezwaar van de boeren is een financieel bezwaar. Zij vinden het ronduit zonde dat er geweldig hoge kosten uitgegeven worden aan ambtenaren en externe adviseurs die zich bezighouden met de inrichting van Park Lingezegen. Daarbij denken ze dat het niet bepaald de bedoeling kan zijn dat de grond die al aangekocht is(!) inmiddels aan het verpauperen is. De huizen zijn inmiddels gekraakt. Een park wat als aantrekkelijk en veilig uitloopgebied voor alle omwonende dient te worden is nu aan het vervallen. Ook vinden de boeren dat er veel mis is gegaan bij de mogelijke verplaatsing van bedrijven. Het ontbreekt er aan communicatie en een goede afstemming. De Ploegschaar vindt dat dit absoluut anders moet.

Overigens denken de agragriers ook dat het hele Park Lingezegen met haar recreatie en plezier enkel gebouwd wordt, omdat het een trend is. Het zou een modeverschijnsel zijn. Als boeren de kans zouden krijgen om renderende bedrijven overeind te houden, zou dat ook uitstraling geven aan het Park, volgens hen.

Ook vinden de boeren het vreselijk dat ze gepusht worden. Ze worden immers aangemoedigd om bij te dragen aan het park. Dit kan met bijvoorbeeld een theeschenkerij, een pannekoekenhuis of een kinderboerderij. Maar de boeren wíllen dit helemaal niet. Ze zijn immers boeren, geen entertainers. Ze zitten totaal niet te wachten op mensen op hun erf. Dit kan gevaarlijk zijn en ze schieten er niets mee op. Vam Empel schampert: “Hier kunnen de mensen straks zien hoe de boeren vroeger in het wild leefden.”

Deelvraag zes: Hoe kijkt de Stuurgroep tegen de bezwaren van de boeren aan?

Na een klein interview met de heer Willem Vedder, een lid van de Stuurgroep Park Lingezegen, heb ik antwoord gekregen op deze deelvraag.

Willem verklaarde naar mij toe dat het absoluut niet zo was dat de boeren hun werk, of zoals gesproken door een boerin, léven niet meer kunnen uitvoeren door de aanleg van Park Lingezegen. Het is namelijk absoluut niet de bedoeling dat de boerderijen en diens grond verdwijnen. Het is juist van het grootste belang dat deze blijven bestaan. Ze zijn namelijk een belangrijk gedeelte van het park. Park Lingezegen is namelijk geen park als Park Sonsbeek; volledig aangelegd, maar een uitgestrekt gebied tussen Arnhem en Nijmegen waarin de landbouw juist centraal staat. Het is de bedoeling dat men juíst naar Park Lingezegen komt om te genieten van de uitgestrekte uitzichten over de Betuwse landbouwgronden.

Toch wordt wel duidelijk waar alle protesten van de boeren vandaan komen. Het is bijvoorbeeld inderdaad zo dat er onder andere fietspaden worden aangelegd over de grond van boeren. Dit is nodig voor het Waal-Rijn pad, een fietspad waardoor je in een half uur van Arnhem naar Nijmegen zou kunnen fietsen. Ook is het voor hen niet meer mogelijk om uit te breiden. Daarbij is het zo dat van enkele boeren hun grond en bedrijf wordt opgekocht om plaats te maken voor onder andere de moerassen in het waterrijk. Zij krijgen hier echt een zodanig bedrag voor, dat zij hiervan met gemak een nieuw bedrijf elders kunnen opzetten. Sommige Boeren hebben besloten te stoppen. Dit zijn voornamelijk boeren aan de Rijkerswoerdsestraat. Hun grond wordt inderdaad overgenomen om plaats te maken voor onder andere een golfveld, een nieuw recreatiedeel van Park Lingezegen. Maar dat zou niet erg moeten zijn, omdat zij toch al van plan waren te vertrekken.

De boeren zouden de waarheid wel erg veel geweld aan doen door te beweren dat er niet genoeg getoetst zou zijn of de plaats wel juist was om dit park op ‘aan te leggen’. Dit is uiteraard tot in den treuren uitgezocht. Toch is Willem het er zeker mee eens dat het nooit de bedoeling was dat er op dit moment grond aan het verpauperen is en huizen gekraakt worden. Hier wordt op het moment aan gewerkt.

Je zou dus kunnen zeggen dat de Stuurgroep vindt dat de meeste bezwaren van de boeren die woonachtig zijn rondom het toekomstige Park Lingezegen ongegrond zijn. Zij zijn van mening dat er op een nette manier wordt omgegaan met de grond en de levens van de boeren. Het is absoluut niet zo dat, zoals de boeren deden overkomen, men zonder pardon uit zijn huis wordt gezet om plaats te maken voor Park Lingezegen. Park Lingezegen zou juist een ‘zegen’ moeten zijn voor de boeren. Hun land is het belangrijkste in het gehele toekomstige park.