Het zwarte licht door Harry Mulisch

De schrijver: Harry Kurt Victor Mulisch werd geboren op 29 juli 1937 in Haarlem. In 1949 begon hij te schrijven. Het eerste boek dat hij heeft geschreven heet: “Archibald Strohalm” (1952). Een aantal andere boeken die hij heeft geschreven zijn: “Het stenen bruidsbed” (1959), “De verteller” (1970), “Twee vrouwen” (1975). Naast boeken schrijven deed hij ook theater: een aantal daarvan zijn: “De knop” (1960), “Reconstructie” (1969). Poëzie: een aantal daarvan zijn: “De vogels” (1974), “De taal is een ei” (1979). Verhalen: een aantal daarvan zijn: “Het mirakel” (1955), “De grens” (1976). Autobiografie: een aantal daarvan zijn: “Manifesten” (1958), “Het licht” (1988). Genres: Poëzie, roman, novelle, kort verhaal, toneel, essay, autobiografie, reisverslag, reportage
Bijzonderheid: Is volgens eigen zeggen schrijver geworden omdat hij in juli jarig is. Dan is iedereen met vakantie en kun je nooit trakteren op school. Uit frustratie trakteert hij nu op boeken. Citaat: 'Schrijvers zijn extreme, egocentrische, onuitstaanbare mensen. Allemaal. Ik ken er wel een paar, hoor, een paar zijn ook wel mijn vrienden, maar niet omdat ze schrijver zijn: omdat ze andere kwaliteiten hebben. Maar bij voorkeur zoek ik mijn vrienden niet onder schrijvers.' (Het Parool, 5-9-1992) Recent werk: “De ontdekking van de hemel” (1992, roman), “Twee opgravingen” (1994, novelle en lezing), “De Oer-aanslag” (1996, fascimile-uitgave van het manuscript)
Samenvatting: Het verhaal begint op 20 augustus 1953. De dag waarop Maurits Akelei (de hoofdpersoon van dit verhaal) jarig is. Maurits heeft een kamer gehuurd van mevrouw Henkes, de huisbazin. Volgens mevrouw Henkes is dit de dag dat de wereld zal vergaan. Buiten op straat proberen een aantal mensen iedereen duidelijk te maken dat vandaag 20 augustus 1953 de wereld zal vergaan. Maurits is hier niet van onder de indruk. Hij is veel te veel met zichzelf bezig. Hij wil een feestje geven vanwege zijn verjaardag. Als eerste gaat hij naar dokter Pollaards. Maar dokter Pollaards heeft niet zo veel belangstelling voor Maurits. De vrouw van dokter Pollaards toont wel belangstelling voor Maurits. Zij speelt een stukje op de piano voor Maurits omdat hij jarig is. Daarna gaat Maurits naar dominee Splijtstra, die niet al te enthousiast is maar zegt dat hij erover na zal denken. Nadat hij bij dominee Splijtstra is geweest gaat hij naar een oude studievriend; Lex Ketelaar. Lex liet weten dat hij zou komen. Nadat Maurits bij Lex is geweest, dwaalt hij wat rond door de stad. Hij komt op een geven moment een school tegen, waar hij even blijft staan. Hij denkt aan zijn jeugd die hij vooral met Marjolein (toen zijn vriendinnetje) heeft doorgebracht. Die dag om twaalf uur 's middags bespeelt Maurits de klokken van de kerk waar hij werkt. De hele stad luistert mee. Iedereen wordt geraakt door deze prachtige muziek. Als Maurits weer thuis komt versiert hij zijn kamer. Tijdens het versieren wordt hij onwel en valt in slaap. Hij droomt over 23 jaar geleden. 23 jaar geleden heeft hij zijn vriendin Marjolein verloren. Zij ging er vandoor met een neger. Vanaf die tijd leeft Maurits erg eenzaam en saai. Als hij om halfnegen wakker wordt, komen de gasten: Lex Ketelaar, Meindert Splijtstra en Marianne Pollaards (in plaats van haar man). Tijdens het feest probeert Lex Marianne te versieren. Op een gegeven moment komt Diana Splijtstra haar vader ophalen. Maar zij vindt het wel gezellig en blijft. Plotseling ziet Maurits een zwarte zon buiten. Op dat moment vertrekken de gasten ook. Het feest had eigenlijk ook helemaal geen inhoud. Maurits klimt op het dak en ziet een bloedrode maan. Beneden zich ziet hij een gigantisch grote groep mensen lopen. Hij besluit naar beneden te klimmen en zich bij deze groep aan te sluiten. De groep schuifelt door de straat. Analyse: De titelverklaring Met de titel van het boek; “Het zwarte licht” wordt “De dag des oordeels” bedoeld waarin de zon zwart licht uitstraalt en de maan bloedrood is, dit is aan het eind van het boek waarin Maurits Akelei zich eindelijk thuis voelt tussen de grote groep mensen die over straat loopt. Spanning Het boek is niet spannend, er is geen sprake van een opbouw naar een climax toe. In bepaalde gedeeltes van het boek weet je meer dan de hoofdpersoon. In het verhaal zitten een aantal open plekken; de belangrijkste open plek in het verhaal vind ik nog altijd de titel “het zwarte licht”. Bij deze titel ging ik al gelijk denken van: waar slaat de titel op? Welk zwarte licht? Sinds wanneer is ‘licht’ zwart. De titel heeft mij dus eigenlijk ook over gehaald om het verhaal te lezen. Het verhaal van “Het zwarte licht” kent een gesloten einde; omdat de wereld op het eind van het verhaal vergaat. Personages Maurits Akelei: Hij is 46 jaar oud, stadsbeiaardier. Hij is een vrij dromerig persoon en heeft geen vrienden omdat hij mensenschuw is, hij is hierdoor vrij eenzaam. Hij woont op een kamer bij mevrouw Henkes. Hij heeft 23 jaar geleden zijn geliefde Marjolein verloren, sindsdien is zijn leven niet meer wat het geweest is. De rest van de personen zijn verder niet belangrijk voor het verloop van het verhaal, ze zijn dus types: Dhr. Pollaards: de arts van Akelei. Hij heeft vroeger gedichten geschreven. Mevr. Pollaards: de vrouw van dhr. Pollaards, zij probeert Maurits op zijn verjaardag te versieren. Meindert Splijtstra: de dominee van de kerk waar Maurits beiaardier is. Lex Ketelaar: een oude jeugdvriend van Maurits, hij is directeur van machinefabrieken. Mevrouw Henkes: ze verhuurt een kamer aan Akelei. Ze is verliefd op hem. De structuur Het verhaal wordt op een niet-logische-niet-chronologische volgorde verteld. Naar mijn mening kent het verhaal geen duidelijk motorisch moment. Het verhaal kent meerdere verhaallijnen waarbij de ene ondergeschikt is aan de andere.
Tijd Dit verhaal wordt dus niet chronologisch verteld, dit mede omdat er een aantal flashbacks in het verhaal zit waarbij hij terug gaat naar zijn tienerjaren. Vertelde tijd Het verhaal speelt zich af op één dag, namelijk 20 augustus 1953, de dag waarop volgens velen de wereld zou vergaan. Het verhaal verloopt niet chronologisch, er zijn twee tijd lagen. Het eerste deel van het verhaal speelt zich in 1953 af (in het boek het heden) en de tweede tijdlaag speelt zich 23 jaar eerder af. Verteltijd Het boek heeft 157 bladzijden en ik heb er ongeveer een week over gedaan om het te lezen. De verteltijd is dus langer dan de vertelde tijd. Thematiek Het thema
Het thema van het boek is de naderende wereldondergang of leven in een wereld van hallucinaties. Deze twee onderwerpen komen allebei erg veel voor in het boek, de wereldondergang is een steeds dreigend gevaar en je hebt het hele boek het gevoel dat sommige gebeurtenissen niet helemaal kloppen en dat het hallucinaties zijn. De motieven - De kleur zwart, dit komt erg vaak voor in het boek. B.v. de zwarte zon, de zwarte klok bij mevrouw Pollaards, de zwarte japon, de neger. - Ondergangsmotief, de wereldondergang, b.v. het zwarte licht, bloedmaan en het carillonspel. - Verwarring en hallucinatie. - Overspel, b.v. Marjolein en de neger en Marianne Pollaards en Lex Ketelaar. Ruimte Het verhaal speelt zich af in Haarlem. De plaats waar het verhaal zich voortzet is meestal de kamer van Maurits en de kerk waar hij beiaardier is. Zijn kamer is erg klein en oud, over de kerk wordt niet veel verteld. De sfeer is erg belangrijk, het is erg donker en triest. Een voorbeeld van de donker sfeer is als Maurits mensen gaat uitnodigen voor zijn feest.
Perspectief Bijna alle hoofdstukken worden persoonaal verteld, dit houdt in dat ze door Maurits worden verteld. Er zijn ook enkele stukken waar het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller. Eigen Mening Ik vind het vreemd boek. Normaal kan ik me wel in de hoofdpersoon inleven, maar in dit verhaal lukte me dat absoluut niet. Dit vind ik op zich wel jammer, want daardoor vond ik het boek ook niet zo leuk om te lezen. De opbouw is erg irritant omdat het niet erg duidelijk is of iets nou een tijdssprong is of dat het nu plaatsvindt, pas toen ik het boek voor de tweede keer las, begon ik het een beetje te snappen en ik vind eigenlijk dat je een boek de eerste keer al moet kunnen begrijpen. Wat ik ook erg jammer vond aan het boek, was dat er veel dialogen in voorkwamen, die vaak moeilijk te volgen waren; zinnen worden niet afgemaakt en soms is het onduidelijk wie er aan het woord is. Op sommige momenten kon ik moeilijk zien of iemand nou tegen zichzelf of tegen iemand anders aan het praten was. Omdat het boek in twee tijdlagen wordt verteld, namelijk in het heden over wat er die dag gebeurt, en over 23 jaar geleden, toen Akelei nog met Marjolein was. En die scheidingen waren soms heel moeilijk te zien, dus dan wist ik niet zeker of hij het nu over het heden had, of over 23 jaar terug. Kortom, ik zou het boek aan niemand aanraden en zeker niet nog een keer lezen.