Het beeld en de klok door Harry Mulisch

Nederlands boekverslag Module 6 Marieke Niemeijer V5B Beschrijvingsopdracht 1. Het beeld en de klok, Harry Mulisch-Amsterdam, De Bezige Bij, 1989
2. Ik heb dit boek gekozen, omdat ik wel eens een boek van Harry Mulisch wilde lezen. Hij is een bekende schrijver en ik had nog nooit iets van hem gelezen. Wij hebben thuis een aantal boeken van hem staan en dit was de eerste die ik tegen kwam, dus heb ik besloten dat ik deze ging lezen. 3. De novelle opent met: `Er zijn natuurlijk vaker beelden van hun sokkel gekomen, dat weet elk kind; maar het is denkelijk lang geleden, dat dat voor het laatst is gebeurd. De tijden zijn er niet meer naar. (…) Zelf had ik het in elk geval nooit gedaan, en ik was ook niet van plan het ooit te doen'. Deze opening maakt meteen duidelijk dat het vroeger heel normaal voor een beeld was om van zijn `voetstuk' te vallen, zij het in een andere betekenis. Toch gebeurt hetgeen het beeld voor onmogelijk had gehouden toch: Terug in zijn vaderstad Haarlem, wekt een figuur die aangeduid wordt als `De Meester' met een knipoog het bronzen standbeeld van Laurens Janszoon Coster tot leven. Tegenwoordig bleven de meeste beelden staan waar ze waren, uit roerloosheid, zo ook dit beeld. Het staat namelijk al honderd dertig jaar op de Grote Markt in Haarlem en heeft in die tijd veel dingen en mensen zien komen en gaan: de paardentram, elektrische tram en vervolgens was hij getuige van de komst van de auto. Al deze levenservaring ten spijt, echt veel van de wereld heeft hij verder niet gezien door zijn roerloosheid. Een goed tijdsbeeld heeft het standbeeld wel, in tegenstelling tot begrip van ruimte. Wanneer De Meester en het standbeeld een voettocht door Haarlem maken, is het een hele verademing voor het beeld om de stad eens vanaf een andere plaats te zien. De Meester is op zoek naar een horloge waarop een dubbele klok staat, zodat hij de tijd op meerdere plaatsen in de wereld bij kan houden. Hoe hij aan het idee van dit dubbele horloge komt, vertelt hij in een verhaal over een zojuist gemaakte vliegreis naar Australie, vanwaar hij via een bezoek aan zijn oude moeder in San Francisco is teruggekomen: Omdat hij tijdens de reis z'n horloge telkens moet verzetten om te zorgen dat zijn tijd synchroon loopt met de tijd terplekke, bedenkt hij dat het handig is om een horloge te hebben waar je de tijd op verschillende plekken bij kan houden. Tijdens de vlucht van Australie naar de Verenigde Staten, op de eerste dag van de Australische lente, passeert het vliegtuig de evenaar op het -denkbeeldige- punt waar ook de datumgrens loopt. De meester raakt in grote opwinding: `Besef toch wat er gebeurt! (…) Wij hebben vandaag de eerste lentedag gehad, en over een paar minuten gaan wij diezelfde dag nog eens overdoen, voor de tweede keer doorleven, maar nu als de eerste herfstdag! Gedurende een etmaal zullen wij onze eigen dubbelgangers zijn! Direct komt dat punt, die overgang… dat is toch… dat is toch zoiets als… het Gulden Vlies!' Uit dit voorbeeld en de rest van het verhaal van De Meester wordt duidelijk dat hij geobsedeerd is door tijd en daaruit de betrekkelijkheid van het leven afleidt. Aan het standbeeld wordt uitgelegd dat wijzerhorloges in reclamebladen vaak op negen minuten over tien staan omdat die tijd staat voor de ultieme perfectie. De hoek tussen beide wijzers is dan namelijk 108 graden en deze hoek komt ook terug in een pentagram en pentalpha. Omdat in een pentalpha -een pentagram waarbij alle diagonalen getekend zijn- alleen maar hoeken van 108, 72 en 36 graden en is een internationaal symbool van gezondheid. Wanneer De Meester en het standbeeld teruglopen naar de Grote Markt, nemen ze afscheid en neemt het beeld weer zijn plaats op de sokkel in. 4. Onderwerp Het onderwerp van de tekst is vooral de tijd. De meester is helemaal geobsedeerd door de tijd en wat daarmee te maken heeft. Ik had helemaal niet verwacht dat het boek over tijd zou gaan. Het is ook niet echt een onderwerp waar ik vaak over nadenk. Ik vind wel dat het onderwerp goed wordt uitgewerkt, er wordt van een hele andere kant tegenaan gekeken dan normaal. Wel wordt er veel over verteld, wat wel weer leuk is omdat er diep op door gegaan wordt. Ik heb niet eerder een boek gelezen of een film gezien waarin het zo over tijd ging. Ik vond het daarom dus ook wel een vreemd boek.
Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis is dat het beeld van zijn sokkel komt. Hiermee begint het hele gesprek met de meester en dus het hele verhaal begint hier eigenlijk. De gevoelens en gedachten spelen in het boek wel een grote rol. Er wordt vaak gezegd wat het beeld denkt. In dit boek past dat wel goed, want als je niet zou weten wat het beeld bijvoorbeeld denkt zou het boek bijna niet te begrijpen zijn. In het boek gebeurt niet heel veel, de meester en het beeld praten vooral veel terwijl ze door Haarlem lopen. De gebeurtenissen zijn heel erg ongeloofwaardig, aangezien een beeld niet zomaar van sokkel kan komen en heel Haarlem door kan lopen. Er gebeurde wel genoeg om het verhaal boeiend te houden, het boek was ook niet heel dik, maar het was wel een leuk verhaal. Zelf hoefde je niet veel verbanden te leggen, dit was in dit boek wel prettig, omdat het boek niet altijd even goed te begrijpen was en als je dan nog zelf verbanden zou moeten leggen zou het nog onduidelijker zijn. Ik ken geen andere films of boeken met dezelfde gebeurtenissen. Personages Ik vind de hoofdpersoon (het beeld) geen held. Hij komt van zijn sokkel af loopt een rondje door de stad en gaat dan weer op zijn sokkel staan, ik vind dat niet het gedrag van een held. De hoofdpersoon heeft niet echt duidelijk karaktertrekken. Ik vind het beeld niet herkenbaar, want een beeld loopt normaal niet een rondje door de stad. De meester is meer herkenbaar, hij is erg in zichzelf gekeerd, zulke mensen kun je wel tegen komen. Ik ben niet beinvloed door de personages. Ik vind het beeld wel sympathiek, maar de meester niet, die doet namelijk erg uit de hoogte naar andere mensen toe. Dat gedrag keur ik dan ook niet goed. ik vind de personages niet voorspelbaar reageren, ze zeggen en denken dingen die je helemaal niet verwacht op dat moment. Zo worden er bijvoorbeeld door de meester verbanden gelegd die je eigenlijk eerst niet snapt. Opbouw ik vind het verhaal niet ingewikkeld in opbouw, het is goed opgebouwd waardoor het makkelijk leest. Ik vind ht verhaal niet spannend, dit komt vooral doordat er eigenlijk alleen maar gepraat wordt. Er zijn veel flashbacks in het verhaal. Namelijk als de meester vertelt zijn dat verhalen uit het verleden. Ook vertelt het beeld van het moment dat hij gemaakt werd en op zijn sokkel werd geplaatst. Ik vind dit niet vervelend. Ik vind dat veel flashbacks wel bij dit onderwerp passen, want het onderwerp is tijd en met flashbacks ga je terug in de tijd. Het boek boiede mij vanaf het begin eigenlijk al, omdat het heel apart geschreven is. Hierdoor was ik benieuwd naar de rest van het verhaal. Taalgebruik Ik vind het boek soms wel wat onduidelijk geschreven, hierdoor was het verhaal soms wat onduidelijk. Een groot deel van het verhaal bestaat uit dialogen. Maar in die dialogen worden verhalen verteld waardoor je dus niet het idee hebt dat er alleen maar gepraat wordt. Eindoordeel Ik vond het een leuk boek. Het onderwerp was goed uitgewerkt, ook waren de verhoudingen tussen gedachten en gebeurtenissen goed. Het boek is duidelijk opgebouwd, waardoor het goed te lezen is. Verdiepingsopdracht 1. Ik had wel een apart boek verwacht, en dat was het ook. Het beeld zou van zijn sokkel komen wist ik, maar van de rest van het verhaal had ik niet echt verwachtingen. 2. Het verhaal speelt zich in Haarlem af, in het centrum van de stad. De meester en het beeld lopen door de stad en daarom is de ruimte dus wel belangrijk, en af en toe wordt er een winkel in gekeken. 3a&b. Het thema van het boek is de tijd. De meester vertelt hoe de tijd wegtikt en zo ook de sterfelijkheid van de mens laat zien. Ook vertelt de meester het verhaal dat hij de datumgrens passeerde en hij dus een dag twee keer beleefde. In het vliegtuig waar hij in zat leek dat niemand te boeien. Dit vertelt de meester aan zijn moeder in het volgende fragment: `Ik (De Meester) vertelde mijn moeder over mijn geestdrift, dat ik over het snijpunt van aequator en datumgrens vloog, en dat ik nu diezelfde eerst herfstlentedag aan haar bed zat, -maar volgens haar was dat allemaal onzin. Dat waren uitsluitend afspraken. Wat zou een astronaut dan wel niet te vertellen hebben?' Ook vertelt de meester nog iets over de achteruitgang van de moderne technologie, zoals de digitale klokken die heel onpersoonlijk zijn, terwijl de klokken met wijzers, oude technologie, persoonlijkheid uitstraalt. c.De eerste fase bestond uit het zoeken naar fragmenten uit de tekst waarmee de interpretatie kon worden onderbouwd. Daarna moest dan worden gezocht naar hoe daar uit de betekenis kon worden afgeleid. De verhaallaag bestaat vooral uit de gebeurtenissen tijdens de wandeling van de meester en het beeld. De thematische laag bestaat uit alles wat de meester denkt over tijd. Hij heeft daar zijn eigen opvattingen over, en die worden overgedragen door de tekst. 4. Het motief van dit boek is de tijd. Dit keert steeds terug in de verhalen van de meester en de gedachten van het beeld. De thematiek van het boek draait ook om de tijd. 5d. Ik heb onderdeel a gekozen, omdat ik dat het interessantste onderwerp vindt en omdat dat te lezen is in het artikel. 6. Mulisch toont opnieuw vakmanschp in Het beeld en de klok : virtuoos verslag van een merkwaardige wandeling, Bert Kuipers, Haarlems Dagblad, 09-03-1989. 7. Het verhaal gaat over een wandeling van twee mannen door Haarlem. In het boek zitten veel raadsel zodat de lezer nog lang blijft nadenken over het verhaal. De meester (Mulisch zelf) laat duidelijk merken wat hij vindt van moderne technologie en vertelt dat tegen het standbeeld (waarschijnlijk symbool voor Jan Hein Donner, een vriend van Mulisch). De schrijver van het artikel vindt het wel een goed boek. 8a&b. De meester symboliseerd Harry Mulisch zelf. Het standbeeld waarschijnlijk zijn vriend Jan Hein Donner. In het boek komt ook duidelijk de mening van Mulisch naar voren, bijvoorbeeld in het volgende fragment: `Digitaalhorloges waren voor mensen, die niet met vulpennen schreven maar met ballpoints.'
Evaluatie 1. Ik vond het een leuk boek. Het las lekker door, doordat het goed is opgebouwd. Het onderwerp is goed uitgewerkt. De verhoudingen tussen gebeurtenissen en gedachten is in goede verhouding. De thematiek is beter te snappen, als je je verdiept hebt in de schrijver. 2. Het enige wat er verandert is, is dat ik de thematiek van het verhaal beter snap nadat ik de verdiepingsopdracht heb uitgevoerd. 3. Ik ben wel tevreden over het uitvoeren van de beschrijvingsopdracht. Dit ging goed en het was niet heel moeilijk. 4. Het lezen van het boek verliep goed, het was geen moeilijk boek om te lezen. En ook was het geen dik boek, dus had ik het boek snel uit. Ook vond ik het een leuk boek wat natuurlijk meehelpt bij het lezen. 5. Ik vond in het boek niet echt dingen onduidelijk. 6. Ik vond de verdiepingsopdracht best wel moeilijk. Ik moest telkens lang zoeken naar een antwoord en als ik dan een antwoord had was ik er eigenlijk nog niet tevreden over. Ook was het vinden van bruikbare secundaire literatuur moeilijk te vinden. 7. Ik vond vraag 3 erg verwarrend in de verdiepingsopdracht, omdat daar ongeveer 3 keer dezelfde vraag stond dacht ik. Na lang zoeken kwam ik erachter dat dat dus niet zo was. 8. Volgens mij waren mijn kennis en vaardigheden wel voldoende, maar ik vond de vragen wel lastig. 9. Ik ga volgende keer eerder beginnen aan het boekverslag zodat ik genoeg tijd heb om vragen te stellen.