Een bed in de hemel door Tessa de Loo

Primaire gegevens: Auteur: Tesse de Loo
Titel: Een bed in de hemel
Verschenen in: 2000
Aantal blz.: 138
Leestijd: 3 dagen
Uitgelezen op: 6 December 2006 Motivatie: Wegens het lezen van drie boeken van hetzelfde thema, hadden
wij het thema Incest uitgekozen. Doormiddel van de lijsten die
verkrijgbaar zijn bij onze schoolbibliotheek hebben wij drie boeken
gekozen die bij Incest stonden ingedeeld. Ik wilde graag het boek
verborgen gebreken van Renate Dorrestein lezen, maar omdat ik

anders te veel boeken van Dorrestein zou lezen heb ik mijn boek
omgeruild met het boek van Frank. Dit was dus niet mijn keus. Motto: Het leven werpt ons als een steen omhoog en hoog in de lucht zeggen wij: “Kijk, ik beweeg mij.” (Fernando Pessoa). Daarmee wordt naar mijn opvattingen bedoeld, dat niet alles in ons eigen hand ligt. Ik vind het eerlijk gezegd een vrij moeilijk motto, om te ontleden. Maar ik denk dat ermee bedoeld wordt, dat er dingen zijn die zo zijn, en dat je moeilijk alles in controle kunt hebben. Samenvatting: Het boek gaat over een Joods meisje. Ze woont in Nederland maar haar familie stamt uit Boedapest. Ze is opgegroeid in Nederland met een vader die haar liefde of die van haar moeder nooit heeft geaccepteerd, daardoor is hij ook niet echt aanwezig voor Kata. Jeno, Kata’s vader, heeft alleen zijn cello en dat is dan ook alles wat belangrijk voor hem is. Hij heeft een ongelukkige jeugd gehad met een moeder die hem dwong om cello te spelen, en toen ze ontdekte dat hij daar aanleg voor had, mocht hij niks anders meer. Zijn broer Miksa heeft echter veel betere herinneringen aan zijn jeugd. Kata’s moeder geeft zich over aan eetbuien door de gebrekkige aandacht van haar man. Kata hoort verward hoe verschillend de broers over hun moeder denken en vraagt zich af wat de waarheid is, of er maar een waarheid is. Later ontmoet ze een de vriend van haar studiegenoot Diana. Hij heet Stefan en de eerste keer dat ze hem ontmoet voelt ze een vlaag van herkenning die ze niet kan thuisbrengen. Stefan vraagt haar een hemel met wolken op zijn plafond te schilderen, omdat ze dat zo goed kan. Stefan’s moeder zou voor het kunstwerk betalen, en Kata stemt in met het plan. Ze zijn veel vaker bij elkaar en worden verliefd op elkaar. Dan komt Stefan’s moeder langs om te kijken naar het verjaardagscadeau van haar zoon. Ze vindt de hemel prachtig. Als Kata zich voorstelt merkt Stefan’s moeder op dat ze dezelfde achternaam heeft als een joodse man die ze in huis had tijdens de oorlog. Het blijkt dezelfde man te zijn als Kata’s vader. Dan beseft Kata waarom ze Stefan heeft herkend. Hij lijkt op haar vader. Ze vraagt zich af of haar vader en Stefan’s moeder iets met elkaar hebben gehad. Ze vraagt ernaar aan haar moeder en die verteld dat haar vader had vroeger een vriendin had in Nederland. Toen de oorlog uitbrak dook hij bij haar onder. Zij sliep echter met een Duitse soldaat, om hem jaloers te maken. Tegen hem zei ze dat ze het deed om geen argwaan te wekken, om hem te beschermen. Het heeft Kata’s vader veel verdriet gedaan, en na de oorlog was Jeno vertrokken. Hij ontmoette Kata’s moeder en trouwende, maar hij heeft nooit echt van haar gehouden. Kata legt het verband. Stefan is niet de zoon van de Duitse soldaat, maar hij is haar halfbroer. Ze vertelt het hem en hij komt langs bij haar thuis. Dan vertelt ze het aan haar vader. Hij accepteert het en Stefan en hem bouwen een relatie op. Kata’s moeder komt het nooit te weten, het zou de genadeslag voor haar zijn. Als Jeno sterft wil hij in Boedapest begraven worden. Kata en Stefan gaan er naartoe. Na de begrafenis verklaart Stefan haar de liefde. Ze brengen samen de nacht door. De volgende dag vliegt Stefan terug naar huis, naar zijn vrouw. Kata blijft achter in Boedapest en ze vraagt zich af waarom haar vader er voor haar moeder en haar nooit geweest is, maar voor Stefan wel, en dat terwijl hij nog maar heel even in zijn leven is. Thema: Ik zou het thema van dit boek zeker niet typeren als incest, maar als onmogelijk liefde. Het boek richt zich totaal niet op het thema incest, en het wordt ook niet als incest belicht. Het gaat over dat Kata en Stefan verliefd op elkaar worden, maar dat enkel niet kan omdat zij halfbroer en –zus blijken te zijn. Dit wisten ze echter niet van te voren, dus ze konden ook niet weten dat wat ze deden eigenlijk niet kon, wegens morele reden. Toch bleef de passie voor elkaar hangen, en na de dood van hun vader geven ze zich aan elkaar over, dat inmiddels tientallen jaren later is. Motieven: Oorlog. De oorlog is een belangrijk motief in dit boek. De vader van Kata is zo afwezig omdat hij nog steeds leid onder het effect van de oorlog. Ook is Stefan verwekt door de oorlog, want als er geen oorlog was uitgebroken, was Jeno ook niet bij Stefans moeder ondergedoken, en was Stefan misschien ook niet verwekt. Stefan heeft ook een moeilijke jeugd gehad omdat hij is opgegroeid als moffenzoon, daardoor is hij getreiter, gepest en vuil aangekeken. Verder is het onderwerp liefde ook een terugkerend element, Kata’s moeder krijg geen liefde van haar man en Kata heeft een onmogelijke liefde voor Stefan en Stefan voor haar.
Personen: Kata Rózsavölgyi is een vrouw die in het boek een leeftijd heeft die varieert tussen de negentien en de negenenveertig. Het is een vrouw die het niet erg makkelijk heeft in haar leven. Het begint al met de achtergrond van haar familie, aangezien ze Joods zijn en haar familie de oorlog heeft meegemaakt. Ook al voor de oorlog heeft haar vader het niet erg gemakkelijk gehad. Haar vader gedraagt zich dan ook een beetje eigenaardig, door het leed en verdriet dat hij heeft gekend. Haar hele leefomgeving is vrij negatief ingesteld door het verdriet. Voor haar wordt het nog eens dubbel zo erg als ze er achter komt dat de man op wie ze verliefd is haar halfbroer blijkt te zijn. Die liefde in ongeoorloofd. Later in haar leven trouwt ze wel, maar ze blijft nog steeds aan haar halfbroer denken. Qua uiterlijk lijkt het me een zeer licht getinte vrouw met zwart haar, bruine ogen, slank postuur en een door zorgen en verdriet getekend, ouderlijkend, gezicht. Alle hoop op een mooi leven lijkt vervlogen. Ze heeft dan een behoorlijk pessimistische kijk op het leven. Dit zal nog versterken na de nacht met Stefan. Aangezien ze beseft dat de climax van je leven, die je maar een keer hebt, waar je voor leeft, voor haar deze nacht was. Wat heeft ze verder dan nog in haar leven te bereiken? En waar leeft ze dan nog voor? Andere personages Jenö Rózsavölgyi, de vader van Kata en Stefan, is een man die een zwaar verleden heeft zoals in de samenvatting wel duidelijk wordt. Hierdoor is hij geraakt en leeft gebukt onder zijn zware leven, hij loopt zelfs letterlijk krom. Hij kan Cello spelen als de beste, en soms lijkt het alsof hij daar alleen voor leeft. Het is een kleine man met een gedrukt postuur, een kleine nek. Zijn ogen zijn donker bruin en staan dof. Hij is stil, maar in zijn bijzijn voel je dat hij veel verdriet heeft en veel te vertellen heeft. Kata’s moeder is een vrouw die het moeilijk met zichzelf heeft. Ze eet zich letterlijk vol als reactie op het feit dat ze niet wordt geadoreerd door haar man. Hij schenkt haar geen liefde, of laat het niet blijken, dat hij haar lief heeft. Stefan heeft een moeilijke jeugd gehad, wegens het feit dat hij geen vader had, en dat zijn vader een Duitse soldaat was. Later blijkt dit niet waar, maar dit doet niet af aan de manier waarop hij behandeld werd door zijn naaste omgeving. Hij is echte student en leeft in een oude studentenflat. Hij lijdt een in eerste instantie zorgeloos lijkend leven, met genoeg vrouwen om zich heen en in zijn bed. Hij verandert wat en Kata begint wat in hem te zien. Dan hoort hij dat hij een andere vader heeft dan hij altijd heeft gedacht, maar hij beseft meteen dat zijn grote liefde door dit feit onbereikbaar is. Dit is natuurlijk een grote klap. Als hij zo rond de vijftig is geeft hij zich toch over aan zijn zus en gaat daardoor vreemd, terwijl hij getrouwd is en kinderen heeft. Hij heeft door alle narigheid die hij in zijn leven heeft meegemaakt geleerd zich over vervelende of moeilijke dingen heen te zetten. Stefan heeft zwart krullend haar, donkere ogen en een normaal postuur. Vertelperspectief: De hoofdpersoon van het boek, namelijk Kata Rózsavölgyi, is de ikvertelster. Zij vertelt het hele verhaal en maakt alles mee. Hoewel, naar mijn idee wordt in dit boek ook de zogenaamde auctoriele vertelwijze toegepast. Dit niet zozeer omdat de verteller zich duidelijk kenbaar maakt in het verhaal, maar door de manier hoe er wordt verteld over Boedapest. Dat gebeurd door mijn idee niet alleen door Kata zelf. Tijd: Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, een groot deel van het verhaal is een terugblik waarin Kata naar haar vader, Jeno, en oom Miksa luistert die samen praten over hun jeugd, die ze zo verschillend hebben ervaren. Ook komt er een zeer groot tijdsverschil in het boek voor van zo'n dertig jaar. Het boek speelt zich in vier delen van de tijd af. Het verhaal waar het grotendeels om draait, de ontmoeting tussen Kata en Stefan, neemt ongeveer een periode van 2 maanden in beslag. Dat is de ontmoeting van Kata en Stefan tot aan de ontmoeting tussen Jeno en Stefan. Het vormt in principe een grote flashback van Kata’s leven. Ruimte: Een bed in de hemel speelt zich op een aantal verschillende plekken af. Vooral in de kamer van Stefan, waar de hemel door Kata op het plafon wordt geschilderd. Andere belangrijke plekken in het verhaal zijn bij Kata thuis, waar haar vader en zijn broer lange gesprekken over Boedapest. De tijd van de begrafenis zou ik aan het einde van de twintigste eeuw schatten. Het gaat namelijk over de generatie na de oorlog, en Jeno is dan op een leeftijd dat hij dan wel oud genoeg is om te overlijden. Ook zijn er auto’s en dergelijke en wordt er niet al te ouderwets gedaan.
Titelverklaring: De titel slaat uiteraard op de plafon schildering die Kata in Stefans kamer maakt. Het kan er ook op wijze op de manier van liefde tussen deze mensen. Ze verlangen naar elkaar, en zijn verliefd, denk aan op roze wolkjes lopen. Roze wolkjes bevinden zich uiteraard in de hemel. Een bed in de hemel, kan op iets onwerkelijks duiden, iets onbereikbaars. Het is moreel namelijk onmogelijk om een seksuele relatie met een familielid aan te gaan. Spanning: Een spannend verhaal was het niet. De enige spanning elementen die er in waren terug te vinden, was de vraag aan het begin in het boek, wat gaat Kata doen met Stefan, worden ze verliefd? En aan het einde van het boek, zou er nog wat tussen deze twee mensen gebeuren? Maar ik zou het zeker niet als een spannend boek typeren, want zo is het denk ik ook niet geschreven. Eigen mening: Ik ben zeker niet enthousiast geworden van dit boek. Dit was alles wat ik me niet voorstelde. Ik dacht dat ik aan een boek begon, dat als thema incest had, dat stond immers op de lijst! Het was niet mijn type boek, dit komt doordat de schrijfstijl mij veel moeite met lezen bezorgde. Het was niet gemakkelijk, vloeiend in één adem uit te lezen zoals ik dat gewend ben. Als een boek mij oprecht boeit ben ik er zo doorheen, moeilijk taalgebruik of niet. Dus het verhaal zelf was ook een opstakel. ‘Het tweede deel vergroot mijn gevoel van onbehagen. Zoveel snelheid, zoveel haast, die je door het tumult van de wereld, de grillen van het lot jagen. Iets vols iets oosters trilt erin mee. Een verre herinnering aan de Magyaren, de Ottomaren? Een voorbeeld van een moeilijke zin uit het verhaal, dit verschaft enig denk werk, en daardoor raak je sneller uit het verhaal naar mijn mening. Ditzelfde gevoel had ik ook bij het boek “twee koffers vol”. Het gaat ook allemaal nét iets te veel over Boedapest, want mij op zich niet veel boeit. Ik zoek het dramatische in een boek, een verhaal met leed, liefde en pijn. Iets wat ook écht meegemaakt kan zijn, wat ik overigens wel goed vind aan dit boek. Het is wel een verhaal wat zeker echt gebeurd kan zijn, maar uiteraard zeldzaam. De belangrijkste gebeurtenis voor mij in het boek is aan het einde, de keer dat ze zich aan elkaar overgeven en waarschijnlijk, want dat wordt niet letterlijk vermeld, de liefde met elkaar bedrijven. Dat is ook waar het om ging, een onmogelijke liefde, waar ze uiteindelijk voor één nacht aantoegeven (enkel aan het genot van elkaar). Verder vind ik de opbouw van het boek zeer verwarrend, in het begin dacht ik ook steeds waar in het verhaal zit ik nou, en ik snap het niet meer! Ook ben ik er maar even voor gaan zitten om een familie stamboom te maken, anders werd het echt te ingewikkeld. Er werd namelijk ook verteld over de ouders van Kata’s vader & de ouders van de ouders van Kata’s vader. Zelf heb ik gelukkig nooit in mijn leven te maken gehad met incest, onmogelijke liefde of de oorlog. Ik kan mij ook niemand indenken die dat wel heeft. Dit verhaal zou misschien verfilmd kunnen worden, althans het onderwerp. Dit was overgens mijn eerste Tessa de Loo boek, dus ik kan nog geen oordeel vellen over wat ik van haar vindt als schrijfster. Wel weet ik dat het boek “Een bed in de hemel” maar een klein publiek mensen heeft aangesproken, daar zit ik niet bij. Maar daardoor kan ik natuurlijk niet zeggen dat het een slecht boek is. Verdiepingsopdracht: Autobiografische elementen: Ja, ik heb op het Internet gezocht, en op een Duitse boekenveiling site stond dus ook dit boek. Daar stond dat Tessa de Loo ook eigen ervaringen in dit boek heeft gestopt. Hoewel, ik daar op haar eigen website verder niets over kan vinden. Dus ik verander mijn Ja in een Nee. Literatuuropvatting: Tessa de Loo kan natuurlijk niet de hele Nederlandse maatschappij in één familie vangen, maar ze probeert in haar boeken wel een aantal aspecten mee te nemen. Mens- en wereldbeeld: In de verhalen van Tessa de Loo is het conflict tussen het collectief en het individu een terugkerend thema. Een ander thema is het conflict tussen de kinderwereld en die van de volwassenen.