Een bed in de hemel door Tessa de Loo

2. Waarom dit boek? Het was de eerste keer dat ik een leesverslag moest maken over een “echt” literair boek. Ik heb een CJP-pas en dan krijg je ook meteen het CJP-magazine, daar staat allerlei informatie in over cultuur, ook over boeken. Tessa de Loo stond er meerdere keren in en omdat er binnenkort ook een film van haar boek “de tweeling” uitkomt wilde ik wel een boek van haar lezen. Het leukste leek me “een bed in de hemel” want de titel en kaft waren wel apart (een hemel met zon die door wolken heen schijnt) en omdat er helemaal korte inhoud of zoiets dergelijks op stond. 3. Samenvatting Katinka is een joods meisje dat graag schildert uit Boedapest. Ze is opgegroeid in Nederland met een vader die haar liefde of die van haar moeder nooit heeft geaccepteerd en er nooit voor hen is. Jenö heeft alleen zijn cello en dat is dan ook alles wat belangrijk voor hem is. Hij heeft een ongelukkige jeugd gehad met een moeder die hem dwong om cello te spelen, en toen ze ontdekte dat hij daar aanleg voor had, mocht hij niks anders meer. Zijn broer Miksa heeft echter veel betere herinneringen aan zijn jeugd. Kata’s moeder vreet zich vol door het gebrek aan aandacht van haar echtgenoot. Katinka hoort verward hoe verschillend de broers over hun moeder denken en vraagt zich af wat de waarheid is, of er maar één waarheid is. Katinka ontmoet de vriend van haar studiegenote Diana. Hij heet Stefan en de eerste keer dat ze hem ontmoet voelt ze een vlaag van herkenning die ze niet kan thuisbrengen. Stefan vraagt haar een hemel met wolken op zijn plafond te schrijven. Zijn moeder zal het betalen, als verjaardagscadeau. Kata stemt in en komt vaak langs. Ze worden verliefd op elkaar. Dan komt Stefan’s moeder langs om te kijken naar het verjaardagscadeau van haar zoon. Ze vindt de hemel prachtig. Als Kata zich voorstelt merkt Stefan’s moeder op dat ze dezelfde achternaam heeft als een joodse man die ze in huis had tijdens de oorlog. Het blijkt dezelfde man te zijn als Kata’s vader. Dan beseft Kata waarom ze Stefan heeft herkend. Hij lijkt op haar vader. Ze vraagt zich af of haar vader en Stefan’s moeder iets met elkaar hebben gehad. Ze informeert wat bij haar moeder. Haar vader had vroeger een vriendin in Nederland. Toen de oorlog uitbrak dook hij bij haar onder. Zij sliep echter met een Duitse soldaat, om hem jaloers te maken. Tegen hem zei ze dat ze het deed om geen argwaan te wekken, om hem te beschermen. Na de oorlog ging Kata’s vader weg en trouwde met haar moeder, maar hij heeft nooit echt van haar gehouden. Kata legt het verband. Stefan is niet de zoon van de Duitse soldaat, maar hij is haar broer. Ze vertelt het hem en hij komt langs bij haar thuis. Dan vertelt ze het aan haar vader. Hij accepteert het en Stefan en hem bouwen een goede relatie op. Kata’s moeder komt het nooit te weten, het zou de genadeslag voor haar zijn. Als Jenö sterft wil hij in Boedapest begraven worden. Kata en Stefan gaan er naartoe. Na de begrafenis verklaart Stefan haar de liefde. Ze brengen samen de nacht door. De volgende dag vliegt Stefan terug naar huis, naar zijn vrouw. Kata blijft achter in Boedapest en ze vraagt zich af waarom haar vader er voor haar moeder en haar nooit geweest is, maar voor Stefan wel, en dat terwijl hij nog maar heel even in zijn leven is.
4. Tijd Het verhaal speelt zich af in deze tijd, misschien iets vroeger. Dat kun je merken aan de omgeving, auto’s, vliegtuigen, en aan het verhaal, waarin het gaat over de tweede generatie na de oorlog. De tijd die verloopt, is over het gehele boek iets van 30 jaar. Maar het eigenlijke verhaal speelt zich af in ongeveer twee maanden, van de dag waarop Kata Stefan ontmoet, tot wanneer Stefan zijn vader heeft ontmoet, en wanneer Kata en Stefan beiden beseffen dat hun liefde geen kans heeft, ze zijn immers broer en zus. Het verhaal verloopt niet chronologisch, tussen het eigenlijke verhaal zitten flashbacks, of misschien is het eigenlijke verhaal de flashback, waarin Kata naar haar vader en oom luistert die samen praten over hun jeugd, die ze zo verschillend hebben ervaren. Na het eind van het eigenlijke verhaal komt een tijdsprong en dan nog een soort epiloog, waarin Kata en Stefan samen hun vader begraven. Er is ook een soort proloog, dat een soort kleinere, minder duidelijke versie van het epiloog is. Het verhaal vormt dus eigenlijk een grote flashback. 5. Plaats Een bed in de hemel speelt zich voor een deel af in Nederland, bij Kata thuis of bij Stefan thuis, en voor een deel in Boedapest. 6. Personen 1. Katinka Rózsavölgyi is een joods meisje dat graag schildert. Ze is verlegen en stil, wat veroorzaakt is door haar jeugd. Ze houdt veel van haar vader, maar hij wil die liefde niet. Kata voelt zich daardoor eenzaam, ze lijdt eronder, net als haar moeder. Kata is verliefd op Stefan, maar ze houdt hem op afstand tot na hun vader’s dood. Kata voert een soort strijd met zichzelf, eerst omdat ze wil dat haar vader de waarheid weet over Stefan, maar ze wil hem geen pijn doen, en later omdat ze van Stefan houdt, maar niet bij hem kan zijn omdat hij haar broer is. Uiteindelijk geeft ze daar toch aan toe, maar voor één keer. 2. Stefan is de halfbroer van Kata. Hij heeft ook een ongelukkige jeugd gehad doordat hij opgegroeid is als de zoon van een Duitse soldaat. Zijn moeder had in de oorlog een relatie met een Hongaarse jood, Jenö, een met een Duitse soldaat. De soldaat stierf in de oorlog, Jenö verliet haar. Ze vertelde haar zoon dat zijn vader de Duitser was. Hierdoor werd hij lang gezien als een verrader en zijn moeder ook. Hij weigert echter de schuld op zich te nemen, hij vindt dat hij er niks aan kan doen wat zijn moeder heeft gedaan. Stefan is een knappe jongen, hij is populair bij meisjes, maar wordt verliefd op Kata. Hij ontmoet haar via zijn vriendin Diana, een vriendin van Kata. Later vraagt hij haar een hemel op zijn plafond te schilderen, en ze leren elkaar steeds beter kennen. Stefan heeft een goede relatie met zijn vader, in tegenstelling tot Kata. Hij weigert zich schuldig te voelen voor wat zijn moeder heeft gedaan. Ook heeft hij net als zijn vader een passie voor muziek, wat hun contact makkelijker maakt. 3. Jenö Rózsavölgyi is de vader van Kata en Stefan. Hij heeft ongelukkige ervaringen gehad in zijn leven, beide door de schuld van een dominante vrouw. Hij is volgens Kata dan ook “chronisch somber”. In zijn jeugd dwong zijn moeder hem om heel zijn leven in het teken te stellen van de cello. Ze stuurde hem naar een leraar waar ze tegen zei dat hij hem mocht slaan als hij een fout maakte. De leraar deed dat ook vaak. Jenö vertrok naar Nederland en sloot zich tot woede van zijn moeder aan bij een zigeunerorkest. In die tijd had hij een relatie met een Nederlandse vrouw. Toen de oorlog uitbrak dook hij bij haar onder. Dat werd de tweede verschrikkelijke ervaring in zijn leven, de vrouw was erg wreed. In Jenö’s schuilplaats zat een kijkgat. Zij kreeg een relatie met een Duitser, en Jenö kon alles volgen vanuit het kijkgat. Ze wilde dat hij leed, en dat deed hij. Na de oorlog verliet hij haar, maar hij kon nooit liefde accepteren van zijn dochter of vrouw. 7. Opbouw Het boek is opgebouwd uit drie delen, Aarde, Hemel en Bed. Aarde vormt het proloog, Bed het epiloog. Dat zijn allebei vrij korte stukjes. Hemel vormt het verhaal en is opgebouwd uit stukjes met een regel wit ertussen. De stukjes zitten om en om, na een stukje over Kata en Stefan komt een stukje over Miksa, Jenö en hun jeugd, dan weer een stukje over Kata enz. Deze stukjes hebben geen titel. Het einde is gesloten, Stefan vliegt terug naar zijn vrouw en Kata blijft achter. Hun relatie eindigt daar, maar toch blijft er wel ruimte over voor vragen, zoals waarom Kata’s vader er wel voor Stefan was, maar niet voor haar en haar moeder. 8. Thema Een meisje ontdekt dat de jongen waar ze verliefd op is eigenlijk haar halfbroer is.
9. Mening Ik vond het een moeilijk boek omdat de opbouw zo verwarrend is. In het begin heb je niet door dat de stukjes afgewisseld worden door twee verhalen, die van Kata en die van haar vader. Als je dat weet komen die stukjes in een heel ander licht te staan. Ook het begin met het einde is heel vreemd. Het is wel heel bijzonder want al die ogenschijnlijk losse stukjes komen uiteindelijk samen. Dan begrijp je bijvoorbeeld pas goed waarom Jeno zo depressief is. Wat ik wel verwarrend vond was Kata. Het hele verhaal wordt vanuit de ik vorm verteld, vanuit Kata. Haar gedachten vond ik erg moeilijk, hoewel ze wel te begrijpen waren, maar ze maakt heel de tijd vergelijkingen waardoor je de kern soms uit het oog verliest. Maar dat hoort misschien bij “echte” literatuur. Wat het boek voor mij minder boeiend maakte, maar wel apart, was dat er nergens echt iets gezegd werd. Het wordt wel gezegd, maar er staan geen aanhalingstekens bij, waardoor het lijkt alsof het allemaal uit Kata’s herinnering komt, wat waarschijnlijk ook zo is. 10. Extra Tessa de Loo is als Tineke Duyvené de Wit op 15 oktober 1946 te Bussum geboren. Haar jeugd bracht zij vooral door in het Brabantse Oss, in een afgelegen huis dat was omgeven door weilanden. Na het behalen van het geb MMS-diploma aan het Maaslandcollege in Oss ging zij in Utrecht Nederlands studeren. In 1971, na de oorte van een zoon, brak zij die studie af en staakte ook haar pogingen om te schrijven, haar grootste wens. Met man en kind verhuisde zij vervolgens naar de Achterhoek en enige jaren later naar Texel. Ze gaf les, nam de studie weer op en begon opnieuw te schrijven, onder meer naar aanleiding van een oproep voor verhalen in Vrij Nederland. In oktober 1980, nadat ze definitief voor een bestaan als schrijfster had gekozen, ging zij met haar zoon in het Groningse Pieterburen wonen.