Titel De vierde man Over het boek Druk: 1e druk Uitgever: Wolters-Noordhoff, Groningen, 1996 Eerste druk: 1981 Pagina's: 102 Indeling: De vierde man is onderverdeeld in elf hoofdstukken. Samenvatting Gerard vertelt aan zijn vriend Ronald dat hij jaren geleden een verhouding had met een jonge weduwe van het vrouwelijke geslacht . Dan volgt in de hoofdstukken twee tot en met tien het verhaal van die verhouding en de verwikkelingen eromheen. Schrijver is uitgenodigd om in de Zuidnederlandse havenstad V. een lezing te houden voor de plaatselijke notabelen. Hij gaat erheen met de trein en valt door het regelmatige ritme van de wielen in slaap. Hij droomt akelig van een lange gang waarin een kloppend geluid naderbij komt zoals in een film de nadering van gevaar wordt aangekondigd. De lezing verloopt goed, schrijver meent zelfs dat hij zeer geestig is geweest die avond. Na afloop heeft hij weinig zin om in een plaatselijk hotel te overnachten. Dat komt hem goed uit, want de penningmeester van de vereniging die hem voor de lezing had gevraagd, nodigt hem uit bij haar te logeren. Christine is de naam van de pen ningmeester. Ze is een mooie, jonge en aantrekkelijke weduwe. Gerard raakt er opgewonden van, hoewel hij gewoonlijk de herenliefde bedrijft. Christine blijkt in een groot huis naast haar kapperszaak te wonen. Het idee dat ze wellicht ook nog rijk is, windt Gerard nog meer op. Ze gaan met elkaar naar bed en ondanks Gerards betrekkelijke onervarenheid op het gebied van de hetero-seksuele liefde, zijn Gerard en Christine zeer voldaan. s Nachts heeft hij weer een nare droom over een magere zwarte man (de Dood) met een sleutel die zingt Tierelierelier ... wie is nummer vier ... ? De volgende ochtend ziet hij op het bureau van Christine een brief en een foto van een knappe jongen. Direct wordt hij op deze jongen verliefd. Deze Herman uit Dssel dorf moeten zal hij bezitten. Christine zal hem daarbij moeten helpen. Als Christine hem vraagt of hij het volgende weekend, tegen betaling, op haar huis wil passen, zegt hij dat meteen toe, want hij meent op die manier met die mooie Herman in contact te kunnen komen. Het volgen de weekend zal Christine naar Herman toe gaan, maar als Gerard bij haar is, aarzelt ze met vertrekken. Ze is niet zo zeker van Herman. Hij is weliswaar al lang verliefd op haar maar hij drinkt veel (net als Gerard) en is in bed nogal snel en woest. Gerard wendt occulte (verborgen) gaven voor om allerlei dingen van Herman te weten te komen (het verhoor -motief) en stelt voor dat ze Herman meeneemt naar huis onder het voorwendsel dat hij met zijn helderziende gaven wellicht van dienst kan zijn bij het bepalen van hun onderlinge verhouding. In werkelijk heid barst Gerard van verlangen om Herman inlevende lijve te aanschouwen. Als Christine zaterdagochtend is vertrokken, probeert Gerard te gaan schrijven, maar het grote, lege huis benauwt hem. Hij gaat een wandeling maken in de hoop de jongen te ontmoeten die hij de vorige dag in de Kamperfoeliestraat heeft gezien. Deze jongen komt hij niet tegen, maar voor de plaatselijke bioscoop pikt hij Laurens op, een lieve blonde knaap die hij meeneemt naar het huis van Christine. In een klein logeerkamertje vrijen ze met elkaar waarna Laurens weer weg gaat. In het kamertje achter een stapel kappersvakbladen vindt Gerard een rechthoekig kistje. Met een sleutel zoals hij die in zijn droom in handen van de Dood had gezien, maakt hij het kistje open. Hij vindt papieren, brieven en foto s van drie overleden minnaars van Christine. Alle drie vertonen grote gelijkenis met Gerard en alle drie waren ineens dood ! Gerard vlucht in paniek terug naar zijn eigen huis in A., zich realiserend dat zijn dromen hem al gewaar schuwd hebben. Christine belt hem later op en vertelt dat ze Herman inderdaad heeft meegeno men. Ook vertelt ze dat Herman in V. een zwaar auto-ongeluk heeft gehad. Hij is tegen een schip gereden met de auto van Christine, hij is zwaar verminkt en mist ‚‚n oog. Gerard herri nert zich, dat hij van dit ongeluk een visioen heeft gehad, toen hij voor Christine de helderzien de vriend speelde. Hij is dus de dans bijtijds ontsprongen. Weer later verneemt hij dat Christine met een Canadees is getrouwd, van wie ze ook alweer weduwe is. Dan is het verhaal uit en in hoofdstuk elf (het laatste) vraagt hijaan Ronald wat die er van vindt. Alleen het versje dat de Doos zong is hem ontschoten !Het oordeel van Ronald komen we overigens niet te weten. Thema Het boek heeft twee thema s, homofilie en angst voor de dood. In het begin van het boek lijkt het erop dat hij een liefdesrelatie gaat beschrijven tussen hem en een vrouw Christine. Halver wege het boek blijkt de liefde voor de man belangrijker als hij verliefd wordt op een man die hij alleen van een foto kent. Het andere thema is de angst voor de dood. De minnaars van Christi ne sterven snel achter elkaar. Misschien is Christine wel een femme fatale die haar minnaars op geheimzinnige manier de dood injaagt.
Titelverklaring De weduwe Christine waar de schrijver een kortstondige liefdesrelatie mee heeft, blijkt al drie andere minnaars te hebben gehad, die alle drie vroegtijdig zijn gestorven. De schrijver vreest dat hem hetzelfde zal gebeuren en verlaat hals-over-kop het huis. Herman, een vriend van Christine waar de schrijver ook verliefd op was, blijkt de vierde man te zijn. Personages Gerard Reve is in dit boek zelf de hoofdfiguur. Gerard is een schrijver die zich aangetrokken voelt tot Christine. Het blijkt al snel dat hij zich meer tot het mannelijk geslacht aangetrokken voelt. Hij is een round-character, omdat je in het boek steeds meer kanten van hem te weten komen door nachtmerries, dromen en veelal wrede fantasiën.Christine is een jonge weduwe. Je komt van haar niet veel te weten, alleen uiterlijke kenmerken zoals haar onberispelijke kleding. Haar karakter blijft al helemaal onbekend. In het tweede deel van het verhaal speelt ze nauwe lijks een rol. Omdat we maar een aantal kenmerken te weten komen is ze een flat-character en geen type. Van de andere personages komen we nog minder te weten en zijn veelal typen; Laurens is een jongen die Gerard oppikt bij de bioscoop en een kortstondig avontuurtje mee heeft. Herman is een man die Gerard alleen maar kent van een foto. De enige kenmerken zijn, dat hij veel drinkt en nogal woest kan worden. Ronald is de gene die het verhaal van Gerard aanhoort. Zijn beoordeling over het verhaal komen we niet te weten. Perspectief Het boek heeft een ik-perspectief. De ik-figuur en de schrijver van het boek zijn een en dezelf de. Hij vertelt het verhaal aan zijn vriend Ronald en is dus een vertellend-ik. In het verhaal dat hij vertelt is het net een belevend-ik, omdat hij er geen commentaar opgeeft en hij het vertelt alsof hij de afloop niet kent. Toch is het geen belevend-ik, omdat hij het verhaal in de verleden tijd vertelt. Tijd De vertelde tijd duurt acht dagen. Van een vrijdagavond tot een zaterdagavond een week later. Er is wel sprake van tijdsverdichting, omdat alleen de vrijdagen en zaterdagen uitvoerig besproken worden. Het verhaal is chronologisch. Reve vertelt het verhaal in de verleden tijd. Ruimte Het verhaal speelt zich voornamelijk af in het huis van Christine in de Zuidnederlandse haven stad V. Het huis wordt uitvoerig door Reve beschreven en heeft een sferische functie. Het kamertje in het huis doet Reve denken aan een doodskist en beschrijft een sfeer van angst en dreiging. Beoordeling Ik vond het boek aan de ene kant verrassend doordat hij ineens zijn gevoelens voor mannen ging beschrijven terwijl hij kort daarvoor zijn relatie met Christine beschreef. Toch was het op het laatst enigszins voorspelbaar toen hij achter de dood van drie andere minnaars van Christi ne kwam en hij concludeerde dat hij misschien de vierde man kon zijn, terwijl dit al duidelijk aan te voelen was. Ook werd ik soms verrast door zijn taalgebruik: Moest ik nu de wanhopige aanbidder gaan spelen, of het onverzadige, brute dier dat man heette ? Opgewonden was ik wel (...) en ruggemergsap had ik nog voldoende in voorraad Desondanks was ik toch veelal geboeid door het boek, omdat het ten eerste niet moeilijk om te lezen was en erg realistisch was. Ten tweede omdat het boek spannend was en hier en daar wel komische passages in voor kwamen.
Schrijver Gerard Kornelis van het Reve, zoals hij tot 1973 heette, werd geboren in Amsterdam. Hijzat op het gymnasium, maar verliet deze na vier jaar zonder diploma en volgde een opleiding aan de Grafische school. Hierna belande hij in de journalistiek. Hij komt uit een communistisch milieu; in 1966 trad hij toe tot de rooms-katholieke kerk. Van het Reve schreef romans, verhalen, novellen, een toneelstuk, gedichten, boeken met reisbrieven en liefdesromans. Zijn werk is realistisch en vaak sterk autobiografisch. Veel voorkomende thema s zijn: eenzaam heid, agressie, droefheid, ergernis, innerlijke en uiterlijke onttakeling van de mens, homofiele relaties en angst voor de dood.Grote bekendheid kreeg hij door zijn autobiografische roman De avonden (1947). Deze werd bekroond met de Reina Prinsen Geerligsprijs en kreeg enorm veel aandacht. Andere boeken die hij schreef zijn o.a. Vier wintervertellingen (1963), De taal der liefde (1972), Oud en eenzaam (1978) en De vierde man (1981). Reve schreef De vierde man in opdracht van de CPNB als boekenweekgeschenk, maar de CPNB weigerde het boek. Volgens het CPNB zou voor een breed publiek te veel seks in voorkomen. Herman Verhaar schreef hierover in Vrij Nederland over: Hij mocht wel het geschenk schrijven, graag zelfs, het mocht alleen niet over datgene gaan waarover al zijn boeken gaan. Paul Verhoeven verfilmde het boek in 1983, met in de hoofdrollen Renée Soutendijk en Jeroen Krabbé.