De thuiskomst door Anna Enquist

De Thuiskomst Zakelijke gegevens Titel: De Thuiskomst
Auteur: Anna Enquist
Uitgever: Arbeiderspers
Jaar van uitgave: 2005
Gelezen druk: 7e druk (2005) Aantal bladzijdes: 415 Titel en motto Titelverklaring Het boek heet De thuiskomst omdat het moment dat haar man thuiskomt, voor Elizabeth (vrouw van ontdekkingsreiziger James Cook) altijd weer een grote verandering is. Ze moet dan weer erg wennen aan zijn aanwezigheid. Verder schrijft James in zijn scheepsjournaal vlak voor hij doodgaat: “Nog enkele ogenblikken en dan zal de steen mijn hoofd raken, het mes mijn rug openrijten; nog even en ik val verlost mijn toekomst in om waarlijk thuis te komen.” (pagina 403) Motto en verklaring daarvan “I, who had ambition not only to go further than anyone had been before, but as far as is was possible for man to go, was not sorry at meeting with this interruption, as it relieved us.” James Cook (1728-1779) Een grote drijfveer in het leven van James Cook was zijn drang om nieuwe dingen te ontdekken. Hij wilde verder komen dan iedereen al had gedaan, tot hij niet verder kon. Dat punt kwam op zijn laatste reis, waarna hij terugkeerde naar Hawaii, waar hij om het leven kwam, en dat eigenlijk nog prettig vond ook. Al deze kenmerken vind je terug in het motto.
Inhoudsweergave James wordt geboren op het platteland. Hij wil gaan varen en gaat daarom in de leer bij J. Walker in Whitby. Als hij daar klaar is gaat hij in dienst bij de marine. Elizabeth deed thuis altijd de boekhouding. Haar om zocht daar nog iemand voor en daarom mag ze bij hem in de winkel komen werken. Daar ontmoet ze James. Ze trouwen en krijgen drie kinderen Jamie (James), Nat (Nathaniel) en Ellie (Elizabeth). Dan gaat James weg voor zijn eerste grote reis. In hetzelfde jaar wordt er nog een zoon geboren: Joseph. Hij ziet er ongezond uit en overlijdt vrijwel meteen. Nog voor James terug komt, hij was drie jaar weg, overlijdt ook Elly. Ze was op de weg aan het spelen, toen ze werd overreden door een koets. Elizabeth is hier helemaal kapot van. James komt thuis en gaat ook na een half jaar weer weg. George wordt geboren, maar ook hij blijkt niet levensvatbaar. Het was een vrolijk kind, dat wel, maar hij sterf zomaar, opeens. Dan is het wachten op James. Elizabeth wordt er zenuwachtig van en gaat het hele huis door de ogen van haar man bekijken en ruimt alles op at volgens haar weg moet. Ondertussen kan ze het goed vinden met Hugh Palliser, een oude zeeman en collega van James. Ze zijn verliefd op elkaar maar durven er niet echt aan toe te geven. James komt thuis en beloofd om niet meer op reis te gaan. Hij wordt lid van de Royal Society. Daarvoor moet hij wel een onderzoek presenteren. Verder moet hij ook, net als na elke reis, zijn scheepsjournaal tot een boek maken. Dit alles levert nogal wat spanning op in huis. Naast het onwennige wat er al is omdat James thuis is. Er wordt nog een zoon geboren: Benny (Hugh). Het is het enige kind dat geboren werd terwijl James thuis was. De bevalling verloopt moeizaam en bovendien kan Elizabeth, als Benny eenmaal geboren is hem niet voeden. Daarom komt er een voedster in huis, Charlotte. Eigenlijk wou Elizabeth een dochter, ze ging er ook van uit dat het nieuwe kind een meisje zou zijn, en baalt er van dat Benny een jongen is. Ze kan geen band met hem opbouwen en weet niet goed wat ze met hem aan moet. Overigens heeft James de naam Hugh gegeven, naar Hugh Palliser. Elizabeth noemt hem altijd Benny omdat ze anders steeds aan Palliser moet denken, en dat kan ze niet aan omdat ze nog steeds op hem verliefd is. Ondertussen in Jamie naar de zeevaartschool vertrokken. Hij vindt het er leuk, maar Elizabeth had hem liever thuis gehad. Ze wilde niet dat haar zoons zouden gaan varen. Vooral Nat niet, dat is zo’n gevoelige jongen, die hoort niet op zee. Toch treed een jaar later ook Nat in zijn vaders voetsporen. Niet met heel veel plezier, hij was liever muzikant geworden. Hij speelde namelijk viool. Tegen alle beloftes in gaat James toch weer op reis. Hij kan de zee niet weerstaan. Elizabeth is teleurgesteld. Nu haar twee oudste zoons weg zijn is ze alleen met Benny en Charlotte, die ondertussen ook een soort van plaatsvervangend moeder is. Samen met Jane, ook een vrouw van een zeeman, is Elizabeth een schooltje voor kinderen van zeemannen begonnen, als afleiding, tijdverdrijf. Op een bepaald moment staan er twee mannen van de admiraliteit (de baas van James) in de keuken van Elizabeth. Ze brengen slecht nieuws. Er is een brief van de schepen waar James mee weg was. Daarin stond dat James overleden was, al meer dan een jaar geleden. Elizabeth’s wereld stort in. Ze wil van alles weten. Het enige wat ze te horen krijgt is dat hij vermoord is op Hawaii. Het laatste deel van het scheepsjournaal mis dus daarom weten ze niet wat er precies gebeurd is. Ondertussen zijn zowel Jamie als Nat ongeveer klaar met de zeevaartschool. Nat is er nog steeds niet gelukkig, hij wil zijn vioolstudie afmaken, maar beloofd om een keer naar West-Indië te gaan uit respect voor de nagedachtenis aan zijn vader. In een orkaan vergaat het schip. Iedereen verdronk. Hiervan is Elizabeth al helemaal van slag. Ze gaat in bed liggen en eet niets. Ook de moeder van Elizabeth houdt bed in haar eigen huis. Vrienden en familie weten zich geen raad. Op een gegeven moment heeft Elizabeth zelfs geen besef meer van dag en nacht. Pas als meneer Hartland een brief schrijft komt ze weer uit bed, en bezoekt hem. Hij had goede herinneringen aan Nat en kon nog goed herinneren hoe hij altijd speelde. Meneer Hartman speelt een stuk voor Elizabeth dat Nat ook altijd heel mooi vond. Elizabeth wordt er helemaal geëmotioneerd van. Elizabeth blijft zoeken naar de waarheid rond de dood van James en hoe hij z’n laatste dagen heeft beleefd. Ze krijgt een brief via een bonthandelaar van Charles, de kapitein van het andere schip. Daaruit blijkt dat hij zeer wreed was in zijn lage dagen. Elizabeth verhuist samen met Benny en Isaac Smith, een neef van James. Later verbreekt Elizabeth het contact met Hugh. Hij zal altijd van haar blijven houden. Benny gaat naar de universiteit om theologie te studeren. Hij wil dominee worden. Ook al iets wat Elizabeth niet begrijpt. Ze heeft niets met het geloof. Ongeveer een jaar later overlijdt Benny, hij was ziek. Uiteindelijk sterft ook haar laatst overgebleven zoon, Jamie, bij een ongeluk op een schip. Vlak voor Hugh sterft, stuurt hij haar een afscheidsbrief, waarin hij ook vraagt om hem niet te bezoeken. Hij wil het haar niet aandoen. Met zijn brief stuurt hij ook het laatste deel van het scheepsjournaal, dat hij eruit had gehaald om te voorkomen dat iedereen het kon lezen. Het is een wreed verhaal. Er blijkt min of meer uit dat James zich in zijn laatste dagen nogal raar gedroeg. Hij was blij om te sterven. Waarschijnlijk omdat hij dan niet thuis hoefde te komen zonder echt iets bereikt te hebben. Als Elizabeth het gelezen heeft, verbrand ze het. Geen man, geen kinderen. Elizabeth woont in een veel te mooi huis samen met Isaac Smith. Tot ook hij sterft en ze helemaal alleen overblijft. Personages Elizabeth
Elizabeth is de hoofdpersoon in het boek. In het boek wordt het uiterlijk van Elizabeth niet echt beschreven. Maar er staat wel een plaatje van haar in. Dat zie je hiernaast. Elizabeth is een zelfstandige vrouw. Zeker voor de tijd waar we het hier over hebben. Ze wil niet afhankelijk zijn van anderen. Elizabeth probeert haar kinderen te beschermen. Ze wil bijvoorbeeld niet dat haar kinderen gaan varen. Maar ze wil ook haar zelf op die manier beschermen. Ze wil het gevoel hebben dat ze de controle heeft, dat ze alles heeft gedaan om ze te kunnen beschermen. Toen Elly dood ging had ze bijvoorbeeld heel sterk het gevoel dat ze gefaald had als moeder. Bang dat mensen haar met de nek aan zouden kijken. Voor dat gevoel wil ze zichzelf beschermen. Ze is ook slim. Ze kan James helpen met van alles en nog wat. Ze is beter in schrijven bijvoorbeeld. Ze helpt hem met het schrijven van zijn boek over de tweede reis. Elizabeth is als James weg is wel wat rustiger. Dan kan ze haar eigen gang gaan, zoals ze gewend is. James
James is de belangrijkste bijpersoon. Ook zijn uiterlijk is niet erg duidelijk in het boek beschreven, alleen dat hij tijdens zijn tweede reis een groot litteken op zijn ene hand heeft opgelopen. Het steekt uit, omdat het ontstoken was. Op de kaft staat wel een schilderij van James. Dat staat hiernaast. Hij is trots op wat hij bereikt heeft, en wil ook dat iedereen het echte verhaal van zijn reizen hoort en dat de verhalen niet door iemand veranderd worden. Een grote drijfveer in zijn leven is het in kaart brengen van de wereld. Een drang om te presteren. Hij kan er niet tegen als hij merkt dat er iets niet lukt. Thuis kan hij zich daar wel meer aan overgeven. Tegenover Elizabeth hoeft hij zich niet te schamen. Verder is hij zorgzaam voor zijn bemanning, hij gebruikt geen harde straffen zoals kielhalen enzo. Verder zorgt hij ook dat er niemand dood gaat aan scheurbuik. Zijn familie laat hij echter vaak achter, zonder dat hem dat iets lijkt te doen. Hij denkt wat dat betreft vooral aan zichzelf, aan zijn eigen geluk. Dat zou ook de reden kunnen zijn dat hij zo goed zorgt voor zijn bemanning. Wat is immers een kapitein zonder bemanning? James is zowat getrouwd met de zee, de zee trekt te hard. Hij kan het niet weerstaan. James is nieuwsgierig naar wat er thuis gebeurt. Hij vraagt Elizabeth om een “thuisjournaal” aan te leggen, zodat hij na thuiskomst kan lezen wat er gebeurd is. Hugh Palliser
Hugh loopt mank. Het is een oude man, hij is met pensioen. Hij houdt van Elizabeth, en wil voor haar en de jongens zorgen op momenten dat het moeilijk gaat. Hij probeert mensen te beschermen. Als hij bijna dood is wil hij bijvoorbeeld niet dat Elizabeth komt om hem te bezoeken. Jamie (James) Jamie is een beetje stoer jongetje. Hij is net als zijn vader ambitieus. Hij bewonderd zijn vader, en vooral zijn werk. Hij vindt het geweldig om naar de zeevaartschool te gaan, om in de voetsporen van zijn vader te treden. Nat (Nathaniel) Nat heeft blond haar. Hij is een heel gevoelig jongetje. Hij vindt het vreselijk om naar de zeevaartschool te gaan. Hij speelt veel liever muziek. Hij veranderd op de zeevaartschool wel een beetje. Hij wordt wat sterker. Hij schrijft bijvoorbeeld een brief naar zijn moeder, waarin hij heel sterk overkomt. Zelfverzekerder dan hij eerst was. Ik vraag me alleen af of dat dat echt was of dat hij zich gewoon sterk probeerde te houden. Isaac Smith
Isaac bewondert James. Hij helpt James met kaarten maken. Hij is zorgzamer dan James. Als James wegvalt en later ook Nat dood gaat, besluit hij om voor Elizabeth en Benny te gaan zorgen. Overige personen • Marry: moeder van Elizabeth; drinkt veel, vind een glaasje alcohol de oplossing van alle problemen • Elly (Elizabeth): speels, vrolijk • Benny (Hugh): Als kind erg mager; wil dominee worden. • George: vrolijk en opgewekt kind; beetje gezet Opbouw Het boek is opgedeeld in drie delen. Deel I bevat vier hoofdstukken. Het vertelt over hoe Elizabeth wacht op James en wat er gebeurt als hij net thuis is. Deel II bevat ook vier hoofdstukken en beschrijft de tijd dat James thuis is. Deel III bevat drie hoofdstukken en daarin staat de rest van het verhaal. De nummering van de hoofdstukken loopt gewoon door. Bij een nieuw deel is het eerste hoofdstuk niet weer hoofdstuk 1.
Ruimte Het grootste deel van het verhaal speelt zich af in het huis van Elizabeth en James. Het speelt allemaal tijdens de verlichting. Toch geeft dat niet helemaal de sfeer van het verhaal aan. In de verlichting was de ratio erg belangrijk, maar in het huis van Elizabeth spelen juist heel veel emoties, en ook haar omgeving probeert haar daarmee te helpen. Toch brengen de mensen van de admiraliteit dingen soms wel erg zakelijk, waaraan je wel kunt merken dat het in deze tijd speelt. De omstandigheden zijn als volgt: James is meestal op zee, en Elizabeth weet nooit wanneer hij thuis komt. Als hij thuis is, staat het hele huis op zijn kop. Ze zijn niet gewend dat hij thuis is. Tijd De verteltijd bedraagt 392 bladzijdes. De vertelde tijd bevat ongeveer 57 jaar. Vanaf de tweede reis tot na de dood van Isaac Smith. Het verhaal wordt niet chronologisch vertelt. Er wordt veel gewerkt met flashbacks. Op die manier krijgen we ook alles te horen over de tijd van voor de tweede reis. Er zijn ook sprongen in de tijd. Het zijn meestal geen grote sprongen. Meestal gaat het om sprongen van een paar uur of een paar dagen. Perspectief Er is sprake van een personaal perspectief: het hele verhaal wordt vanuit Elizabeth vertelt. Maar je zit niet in haar hoofd van Elizabeth, dus er is geen sprake van een ik-perspectief. Thema en motieven Het thema van het boek is denk ik: eenzaamheid. Elizabeth is eenzaam als James op zee zit, en eenzaam als al haar geliefden dood gaan
Motieven zijn: • Verdriet • Dood • Zeevaart • Zelfstandige vrouw Taalgebruik en stijl Het taalgebruik is niet ingewikkeld. Het is goed te lezen. Ze schrijft beschrijvend en gedetailleerd. Bewegingen worden uitgebreid beschreven. Gedachtes ook. Verder zijn er ook veel brieven, dagboeken en stukjes scheepsjournaal afgedrukt. Genre en stroming Dit boek is een historische roman
Auteur Anna Enquist is een pseudoniem van Christa Broer. Anna Enquist (19 juli 1945) studeerde piano en psychologie. Ze was lange tijd als docente verbonden aan het Sweelinck Conservatorium en werkte in de periode 1988-2000 als psychoanalytica voor een in Amsterdam gevestigd instituut. Enquist debuteerde in 1988 met enkele gedichten in Maatstaf en publiceerde in 1991 haar eerste bundel Soldatenliederen, die zowel bij kritiek als publiek groot succes oogstte en bekroond werd met de C. Buddingh'-prijs. In 1993 en 1994 verschenen achtereenvolgens Jachtscènes (Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs) en Een nieuw afscheid, die eveneens juichend ontvangen werden en herdruk op herdruk beleefden. Zomer 1994 debuteerde zij als prozaschrijfster met de roman Het meesterstuk, die werd bekroond met de Debuutprijs en waarmee ze de stap zette naar een zeer groot lezerspubliek. Begin 1997, een jaar na haar vierde bundel Klaarlichte dag, verscheen haar tweede roman
Het geheim, die het succes van haar debuut nog overtrof. Van deze roman, waarmee ze de Trouw Publieksprijs won, werden inmiddels 350.000 exemplaren verkocht. Voorjaar 1999 verscheen met De kwetsuur haar eerste verhalenbundel, najaar 2000 met De tweede helft haar vijfde dichtbundel. In datzelfde jaar waren haar vier eerdere bundels al bijeengebracht in één band onder de noemer De gedichten 1991-2000. Ook haar poëzie is inmiddels in vele tienduizenden exemplaren verkocht. In 2002 was zij de auteur van het Boekenweekgeschenk De IJsdragers. Nadien kwam nog een bundeling monologen uit onder de titel De sprong en een zesde dichtbundel De tussentijd. Met de verschijning van De thuiskomst, voorjaar 2005, publiceert zij haar eerste roman in ruim acht jaar. De bekendheid van Anna Enquist beperkt zich niet tot het Nederlandse taalgebied. Vertalingen van haar werk verschenen in onder meer Duitsland, Zweden, Frankrijk, Engeland, Italië, Denemarken, Bulgarije, Hongarije en Israël. Bibliografie 1991: Soldatenliederen (poëzie) 1992: Jachtscènes (poëzie) 1994: Een nieuw afscheid (poëzie) 1994: Het meesterstuk (roman) 1996: Klaarlichte dag (poëzie) 1996: Een avond in mei (herdenkingstoespraak t.g.v. 4 mei) 1997: Het geheim (roman) 1999: De kwetsuur (verhalenbundel) 2000: De gedichten 1991 - 2000 (poëzie) 2000: De tweede helft (poëzie) 2001: Tussen boven- en onderstem (CD samen met pianist Ivo Janssen; preludes van Chopin met voorgelezen poëzie door Anna Enquist) 2002: Hier was vuur (poëzie) 2002: De IJsdragers (Boekenweekgeschenk) 2002: De erfenis van meneer De Leon, pianomuziek uit Het geheim (CD samen met pianist Ivo Janssen; alle pianowerken uit Het geheim en voorgelezen passages door Anna Enquist) 2003: De sprong (monologen) 2004: De tussentijd (poëzie) 2005: De thuiskomst (historische roman)