Anna Enquist – De thuiskomst
Samenvatting:
Het verhaal wordt in het perspectief van Elizabeth verteld en het verhaal speelt zich af in de 18e eeuw, tijdens de periode van de verlichting
Elizabeth is de persoon waar het hele verhaal om draait. Ze is de vrouw van de ontdekkingsreiziger James Cook. En samen kregen ze in totaal zes kinderen. James (Jamie), Nathaniel (Nat), Elizabeth (Elly), Joseph, George en Hugh (Benny). Niet alleen dit gezin speelt een grote rol in het boek, maar ook een collega van James, Hugh Palliser. In de loop van het boek voelt Elizabeth zich aangetrokken tot hem en hij ook tot haar. Dit veroorzaakt een grote spanning, alleen hier wordt niet aan toe gegeven. Het boek draait om het lange weg zijn van James. Dit komt door de ontdekkingsreizen die hij maakt. Voor zijn eerste wereldreis krijgen ze drie kinderen, Jamie, Nat en Elly. Wanneer James vertrekt laat hij Elizabeth zwanger achter, Joseph wordt geboren, hij sterf snel daarna aan koorts
Vlak voordat James weer terug komt sterf Elly door een vreselijk ongeluk, ze wordt getrapt door een paard. Elizabeth is hier helemaal kapot van. Een jaar later begint de tweede reis (Resolution en Adventure). Weer laat James Elizabeth zwanger achter, George wordt geboren, ook hij sterf snel daarna. Drie jaar later komt James weer terug, Elizabeth hoopt dat hij nou nooit meer weg gaat en dat hij eindelijk thuis kan blijven. Aanvankelijk leek het erop dat, dat ook zou gebeuren. Elizabeth wordt weer zwanger en Hugh word geboren. Hij is vernoemd naar Hugh Palliser, maar Elizabeth kan het niet aan om hem zo toe noemen, want ze voelt zich nog steeds aangetrokken tot hem, dus wordt Hgh, Benny genoemd. James gaat toch weer reizen. Hij kan de drang naar het water niet weerstaan. De derde reis (Resolution en Discovery) wordt zijn dood. Hij wordt vermoord op Hawai. Iets daarna sterft Nathaniel die een voorliefde voor muziek had, maar zich verplicht voelde om toch de zeevaartsschool af te maken als eerbetoon aan zijn vader. Hij sterft bij Jamica in een storm. Na de dood van Nathaniel verhuisd ze naar Clapham samen met Isaac (een broer van haar) ze wilde weg van de zee. Een tijd daarna gaat Benny de opleiding theologie volgen hij wil namelijk dominee worden. Hij beloofde om met kerst thuis te komen maar dat kwam hij niet, hij was namelijk gestorven aan hoge koorts. Terwijl Jamie nog het enige kind is wat Elizabeth over heeft verplicht ze hem niet om met de zeevaarders opleiding te stoppen. Hij is immiddels al meerdere malen gepromoveerd als zoon van de beroemde kapitein James Cook. Maar uiteindelijk sterft hij tijdens een storm aan een roofmoord. Twee jaar daarna steft Hugh Palliser aan ouderdom, hij kon het niet meer aan dat Elizabeth nog vlak voor zijn dood langs kwam. Elizabeth erft echter wel van hem een brief van hem waarin staat hoe James precies is overlijden (al vond ik het einde van de brief wel vrij cryptisch).Uiteindelijk sterft Isaac en 3 jaar daarna sterft zij, op 94 jarige leeftijd, ook.
De Beoordeling:
De Recensie:
Schrijver: Enquist, Anna
Titel: Thuiskomst, De: roman
Jaar van uitgave: 2005
Bron: NRC Handelsblad
Publicatiedatum: 13-05-2005
Recensent: Janet Luis
Recensietitel: Cook vond niks gek "James Cook keurde niets af. Dat beviel mij", stelde Anna Enquist vast. Ze schreef een roman met de ontdekkingsreiziger als uitgangspunt. Ze kwam uit bij zijn echtgenote.Vijftien jaar geleden marcheerde Anna Enquist de Nederlandse literatuur binnen met haar Soldatenliederen. Sindsdien is ze er niet meer uit weg te denken, met haar rauwe manier van vertellen, haar altijd wat hoekige stijl en haar robuuste woordkeus. Over gebrek aan belangstelling had ze niet te klagen. Niet alles wat ze schreef werd met gejuich ontvangen, maar haar lezers trokken zich weinig aan van de soms kritische geluiden. De zes dichtbundels, de verhalen, de monologen, het boekenweekgeschenk en de twee romans die ze na Soldatenliederen schreef, werden goed verkocht. Het moet al heel gek lopen als dat met haar nieuwe boek, De thuiskomst, niet ook het geval zal zijn, want het is haar beste, haar meest omvattende en meest ontroerende roman tot dusver, veel soepeler en losser van stijl ook dan we van haar gewend zijn. Het is een historische roman, gewijd aan Elizabeth Batts Cook, de vrouw van de zeevaarder en ontdekkingsreiziger James Cook. Een dappere, maar ook bepaald beklagenswaardige vrouw, zo blijkt uit de gloedvolle beschrijving die Enquist van haar leven geeft. Zij baarde zes kinderen, maar geen van de zes zou oud worden. Twee kinderen overleden al in haar kraambed of in de wieg. De andere vier hielden het langer vol, maar de arme Elizabeth werd met haar vierennegentig jaren veruit het oudst van iedereen. Haar echtgenoot overleefde ze ongeveer twee keer. Achterin het boek zien we haar beeltenis, van de hand van een onbekende schilder: een krasse oude dame, keurig rechtop, met een vage glimlach om de lippen en een ongebroken, heldere oogopslag. Enquist deed voor haar doen nogal lang over deze roman. Er ging een uitgebreid en jaren in beslag nemend onderzoek aan vooraf. De eerste tekenen van haar belangstelling voor de verlichte reiziger Cook doken al op in de roman Het meesterstuk (1994) en in de dichtbundel Een nieuw afscheid (1994), waarin een afdeling aan hem was gewijd. Ruim tien jaar later zou ze de laatste hand leggen aan de roman waarin kapitein Cook wel veel voorkomt, maar dan meer indirect, als degene op wie node en uiteindelijk zelfs vergeefs wordt gewacht. Zijn thuiskomst, zou je kunnen zeggen, luidde een definitief afscheid in. Het werken aan de roman over Cook was, vertelt Enquist, ook bedoeld om afgeleid te worden van het verdriet om haar in 2001 na een aanrijding door een vrachtwagen verongelukte dochter Margit. Haar concentratievermogen was zo pover, dat ze er niet in slaagde haar gebruikelijke methode te volgen: te schrijven volgens een strak plan, met kaarten en schema's. En daardoor bleef ze maar lezen en herlezen en gebeurde er verder niets. Marcel Möring deed haar, op precies het juiste moment, het idee aan de hand om ieder vooropgezet idee te laten varen en gewoon maar te gaan zitten schrijven. "Dat was een gouden advies", zegt Anna Enquist, breed glimlachend. "Ik ben de volgende ochtend gaan zitten en met hoofdstuk een begonnen. Zonder enig plan. Dat heeft uitstekend gewerkt. Ik had blijkbaar allang een structuur in mijn hoofd, die alleen nog maar bevrijd hoefde te worden." Ze is blij en trots dat het boek er is en wil er graag over praten. "Ik heb het opgedragen aan mijn zoon Wouter, om te benadrukken dat het leven hoe dan ook doorgaat. Ik heb monologen geschreven over Margit, ik heb gedichten geschreven die allemaal over rouw gingen (De tussentijd, 2004), maar hij is er óók. Deze roman heeft iets toekomstigs in zich, iets feestelijks. Er mag nu ook wel weer eens iets zijn waar je blij van wordt." Toch zal de rouw om Margit steeds weer opduiken in het gesprek, als ijkpunt, als maat van alle dingen. Ze heeft het druk, met promotionele activiteiten en enkele kleinere opdrachten. Gisteren ging bovendien in Rotterdam een toneelstuk in première waarvoor Enquist drie monologen schreef. Struisvogels op de Coolsingel gaat over het bombardement op Rotterdam, op 14 mei 1940. Haar dagen zijn gevuld en dat is prettig, want toen het boek net af was, rond de jaarwisseling, nadat ze er anderhalf jaar dagelijks aan had gewerkt, inclusief vakanties en weekends, had ze ineens niets meer te doen en werd ze somber. "Ik heb mijn draai eigenlijk nog steeds niet gevonden. Ik heb ook erg veel moeite met afscheid nemen van dit boek. Ik heb er met veel plezier aan gewerkt. Anders dan mijn vorige romans, die ik tussen allerlei bedrijven door schreef, kon ik me hier helemaal op concentreren. Elke ochtend om een uur of half negen zat ik achter mijn blocnote." Ging u altijd meteen aan de slag, of deed u eerst een soort warming-up? "Nee hoor, ik begin altijd meteen, net als bij het pianospelen. Vroeger oefende ik eerst een half uur techniek, maar nu speel ik gewoon. Zo is het bij het schrijven ook. Ik weet dat echte schrijvers zoals Gerard Reve en Jeroen Brouwers eerst brieven schrijven voordat ze aan het echte werk beginnen. Dat zijn geen huisvrouwen. Je leert van die tijd dat je kinderen klein zijn dat je die halve uurtjes ertussen zo productief mogelijk moet maken. Al dat gezeur van in de stemming moeten komen, dat is zonde als je maar even de tijd hebt." Hoe kwam u op het idee om een roman te schrijven over James Cook? "Ik maakte eens een wandeling met een vriendin, in 2001 was het, in zijn geboortestreek Cleveland. Daar kwam ik hem als het ware tegen, in de kustplaats Whitby, waar een Cook-museum gevestigd is. Daarna wilde ik alles over hem weten. Een hele trieste streek is dat. Als je daar langs die kust loopt, zo tragisch en arm, met die steile klippen, dan kan je je helemaal voorstellen dat zo'n nieuwsgierige jongen als Cook zo die weidse zee inrolt. Hij moet wel hebben gedacht: die zee, daar moet je overheen, dan kom je ergens. Ik voelde mij erg aangetrokken tot het autonome, zelfstandige denken van die man. Godsdienst had hij niet nodig. Hij was nieuwsgierig en kon goed observeren. Hij vond niets gek, keurde niets af, dacht overal over na en probeerde te duiden wat hij zag. Dat beviel mij." En vervolgens ging u zich concentreren op zijn vrouw. "Over Cook is veel bekend, maar over zijn vrouw zijn alleen een paar droge feiten overgeleverd. Haar karakter kon ik zelf bepalen en via haar kon ik dan weer dingen over hem vertellen. Het was fijn om zo'n vergeten vrouw in de schijnwerpers te kunnen zetten. Dan is haar leven toch niet voor niks geweest. Het is natuurlijk onzin, maar ik heb al bedacht dat er, over een eeuw of zo, een schrijver opstaat die een mooie roman gaat schrijven over mijn dochter. Dat soort egocentrische gedachten spelen ook mee. Verder vond ik het ook echt sneu dat er over hem nog steeds wordt gepubliceerd, maar dat je nooit iets leest over haar en al die gestorven kinderen. Terwijl het gevoelsleven van die mensen natuurlijk het allerbelangrijkste is geweest." Was het moeilijk om al die rampzalige gebeurtenissen te beschrijven? "Ik heb lang getwijfeld of ik het wel kon. Het lag heel ingewikkeld. Ik moest iets te doen hebben en ik wilde het graag, maar ik vond het ook een handicap dat zij al die kinderen verloor. Als je zelf een roman zou verzinnen, dan zou je nooit zes kinderen laten doodgaan. Dat kreeg ik door de geschiedenis in de schoot geworpen. Ik heb het opgelost door twee van die kinderen eruit te lichten: het meisje Elly en het jongetje Nathaniel met de viool. De rest heb ik wat terloops behandeld, want het was gewoon veel te veel. Het idee van klap op klap krijg je toch wel. Waar ik nog steeds niets van snap is hoe die vrouw het al die jaren heeft uitgehouden. Waarom ging ze niet gewoon dood? Ik heb gehoopt dat ik daar achter zou komen, maar zo gaat dat natuurlijk niet. Elizabeth krijgt op het eind een soort berusting over zich. Haar dierbaren hebben bestaan en zij koestert haar herinneringen aan hen. Zo zou ik zelf ook graag willen denken." En zo werkt het dan niet? "Zo werkt het niet, nee. Misschien wel op heel lange termijn. Dus ik troost me nu met het idee dat ik dit heb kunnen bedenken en opschrijven. Het is in elk geval een aanzetje. En misschien help ik er wel anderen mee. Ik heb tenminste wel eens van lezers gehoord dat ze zich door mijn boeken gesteund voelen. Waarom dat zo is, weet ik ook niet precies." Misschien omdat er wel veel narigheid in beschreven wordt, maar de personages toch niet echt zielig zijn? "Ja, dat zou best kunnen. Er is veel ellende, maar in mijn boeken gaat het altijd om mensen die zich desondanks weten te handhaven, zij het ook op een verarmd niveau. Hun leven mislukt niet definitief. Hoopvol is het allerminst, maar het is wel zo dat mijn hoofdpersonen genoegen nemen met minder dan het beste. Dat is ook iets wat je patiënten tijdens psychotherapie probeert bij te brengen. Het is erg prettig als mensen kunnen aanvaarden dat het leven niet altijd perfect hoeft te zijn, dat ze niet belachelijk zijn als ze hun idealen opgeven. Het is een misvatting om te denken dat je recht hebt op van alles en nog wat. Op liefde, geluk, kinderen, een mooie baan. En als dat er dan niet in blijkt te zitten, dan ontsteken sommige mensen in narcistische woede. Wat een akelig leven! Als je kunt verdragen dat het leven minder is dan je ervan had verwacht - ja, hoor mij! - dan is dat mooi." Uw thematiek is wel omschreven als 'het menselijk tekort', een poging tot beantwoording van 'de grote levensvragen'. "Het gaat bij mij altijd om mensen die klappen oplopen en die zich dan afvragen hoe ze nu verder moeten. Op een bewust niveau wil ik vaak wat anders. Met Het geheim heb ik bijvoorbeeld een soort monumentje willen oprichten voor pianotechniek. Met De thuiskomst wil ik vooral de verlichtingsidee goed laten uitkomen. Dat is toch onze enige redding in het denken. Ik ben enorm antigodsdienstig. Altijd geweest ook. Toch kom je er niet alleen met dat rationele verlichtingsdenken. Er blijft een gebied waar je je onthand voelt. Het is nooit helemaal opgehelderd waarom Cook op zo'n gruwelijke manier aan zijn einde kwam. Hij werd vermoord door de Hawaianen, maar hoe moeten we dat duiden? Daarover verschillen de Cook-vorsers van mening. Het ene kamp houdt staande dat hij een humane geleerde was, met veel oog en respect voor de inlanders. Het andere kamp, een groep antropologen, beweert dat hij een wrede, koloniale overheerser was en dat het zijn eigen schuld is dat hij werd vermoord. Ik vermoed dat hij in zijn laatste maanden psychotisch was. Hij was wanhopig. Hij zag geen uitweg meer en voelde zich nergens meer thuis: niet aan de vaste wal bij zijn gezin en ook niet meer op zee. Zijn alertheid als navigator liet hem in de steek. Dat is een historisch feit. In mijn visie liet hij zich vermoorden, in de waan zo toch nog een of andere bestemming te bereiken." Elizabeth vat, tegen het eind van de roman de levensloop van haar man kort samen: 'Alles gewonnen, alles verloren.' Alsof het eigenlijk allemaal voor niets is geweest. Een zinloze bedoening. Bent u het daarmee eens? "Zo zou je dat kunnen zien. Het leven heeft inderdaad geen zin, maar dat is natuurlijk geen reden om bij de pakken neer te zitten. Je kunt wel zin aan het leven geven. Iedereen moet het een beetje aardig zien te maken voor zichzelf. Wat aardig wordt gevonden, verschilt per persoon. De een ziet het in hard werken en beroemd worden, de ander in het aangaan van relaties." Is het prettig om beroemd te zijn? "Ik zie dat niet als iets waar je voor zou moeten leven. Maar ik zal niet zeggen dat het totaal onbelangrijk is. Ik denk dat het me wel goed doet om veel lezers te hebben. Ik voel me bevoorrecht dat ik een podium heb en dingen de wereld in kan sturen. Ik heb er ook herhaaldelijk gebruik van gemaakt. Ik heb gepleit voor inzichtgevende psychotherapie. Niet dat dat enig effect heeft gehad, trouwens. Die therapie is inmiddels zelfs uit alle verzekeringen geschrapt. Maar ik vond het toch goed om het gezegd te hebben. Ook vond ik het leuk om in mijn roman Het meesterstuk over de zwakzinnigenzorg te kunnen schrijven, een onderwerp dat mij na aan het hart ligt, maar waarvoor in deze maatschappij geen interesse is. En ik heb na de dood van Margit actie gevoerd voor die dodehoekspiegels. Dat schijnt ook zinloos te zijn geweest. Toevallig stond dat vorige week in de krant, dat er net zoveel van die ongelukken gebeuren als voor de invoering van die spiegels. Het helpt niet, omdat ze er niet in kijken. "Ach, beroemdheid is zeer betrekkelijk. Het zijn lege relaties die je dan hebt. Het is voor de meeste mensen veel prettiger om gekend te worden door hun gezin, hun vrienden, de mensen die weten hoe ze zijn. Ik heb de kinderen altijd als erg zinvol ervaren." Gaat u opnieuw afleiding zoeken in het schrijven van een roman? "Ik weet het niet. Om een roman te kunnen schrijven heb je een onderwerp nodig dat je jarenlang boeit. Toen ik begon met het schrijven van romans had ik drie onderwerpen. Ik heb ze alle drie afgehandeld. Het is klaar, ik hoef niet meer. Het kan best dat zich nog iets aandient, dat hoop ik ook wel, maar op dit moment heb ik helemaal geen ideeën." "Had ik wel een onderwerp, dan zou het, in mijn huidige staat, een ongeconcentreerde troep worden. Een boek dat je maar zo'n beetje laat gebeuren. Misschien moet ik nog verder gaan en zonder enig plan beginnen aan een roman zonder onderwerp. Dat is pas echt gewaagd." Anna Enquist: 'De thuiskomsf, Uitg. De Arbeiderspers. 416 blz. e 19,95. Anna Enquist, AntoineUitdehaag en Anne Vegter: 'Struisvogels op de Coolsingel'. Theater Bonheur, 3 mei t/m 5 juni 2005. Eigen Mening: Mijn eerste impressie van het boek was dat ik best landradig was, het was veel van het zelfde en steeds een zelfde structuur, opbouw: er ging iemand dood Elizabeth ging rouwen er gebeurde iets, er ging iemand dood, Elizabeth ging weer rouwen enzovoort. Het boek was bovendien heel gedetailleerd dit is ook de reden waarom het een vrij lang(dradig) boek is denk ik. In principe had Anna Enquist het boek veel korter kunnen maken maar ze heeft er echt een hoop moeite in gestopt (zie recensie) en elk detail ongeveer uitgwerkt. Wel vind ik het wel aardig dat het boek op feiten uit de geschiedenis is gebaseerd hierdoor kom je toch wel wat te weten over James Cook en vooral zijn vrouw. (en gezin, familie) Ik vond het taalgebruik niet verschikkelijk lastig, er zat bijna geen beeldspraak in het boek dus ik vond het goed te begrijpen, als je eenmaal in het verhaal zat was het heel goed te volgen. Wat ik wel weer jammer vond is dat het boek ergens midden in het leven van James Cook begint (thuiskomst van eerste reis) hierdoor moet je bij het begin van het boek goed opletten om het te kunnen volgen. Het thema van het boek is niet erg orgineel maar wel goed uitgwerkt, bovendien is het wel begrijpelijk van de schrijfster dat ze zo vlak naar de dood van haar dochter en boek over een dergelijk onderwerp schrijft (zie recensie). Wat ik wel goed vind is dat je je in de meeste personen goed in kunt leven, zo is het goed begrijpelijk dat Elizabeth zo “depressief” is na de dood van haar kinderen. Ook is het wel grappig dat ze na de dood van het ene kind verdrietiger is dan na de dood van een ander kind, ze geeft bijvoorbeeld heelveel om Nathaniel omdat dit kind in pricipe het minst op haar man lijkt qua innerlijk (hij houd niet heel veel van de zee). Ten slotte is het wel leuk dat Elizabeth zo'n “taaie” maar toch ook gevoelige vrouw is zo twijvelt ze er aan om een verhouding aan te gaan met Hugh Palliser, maar uiteindelijk groeien ze uit elkaar. Ik vond het over het algemeen wel een redelijk goed boek maar wel beetje langdradig ik zou het boek aanraden aan mensen die houden van historische romans.
De Analyse:
Thema:
Het boek gaat over dood een rauw en eenzaamheid. De hoofdpersoon zit een groot deel van de tijd alleen thuis (of met een huisknecht) terwijl haar man weg is/dood is. Al haar kinderen gaan dood en dit doet haar groot verdriet (al rouwt ze relatief gezien minder om haar laatste kinderen)
Vertelwijze:
Het boek bestaat voor een groot gedeelte uit gedachtes namelijk de gedachtes van Elizabeth.
Ook komen er een hoop gesprekken, dialogen, tussen de personen in het boek voor. Aan de typografie is mij niet veel bijzonders opgevallen. Het boek is bovendien erg uitgebreid en gedetailleerd.
Titel ondertitel en Motto:
De titel van het boek is de thuiskomst dit slaat op het feit dat James Cook na elke reis thuis komt en dat Elizabeth hier met lange tijd op wacht. Het motto is een uitspraak van James Cook namelijk:
I, who had ambition not only to go further than anyone had been before, but as far as it was possible for man to go, was not sorry at meeting with this interruption, as it relieved us.
Ook staat er op de bladzijde een opdracht namelijk: voor Wouter, ze heeft het boek dus voor Wouter geschreven; Ze is blij en trots dat het boek er is en wil er graag over praten. "Ik heb het opgedragen aan mijn zoon Wouter, om te benadrukken dat het leven hoe dan ook doorgaat. Ik heb monologen geschreven over Margit, ik heb gedichten geschreven die allemaal over rouw gingen (De tussentijd, 2004)
Opbouw:
het boek bevat een nawoord waarin ze alle mensen bedankt die haar geholpen hebben. Verder bevat het boek drie delen
Personages:
Elizabeth:
De hoofdpersoon in het verhaal. Een huisvrouw die het grootste gedeelte van haar leven alleen met haar kinderen is. Ze is een is een rond karakter ze heeft meerdere karakter eigenschappen in het boek. Ze is in het boek vaak in rouw dit omdat al haar kinderen een voor een sterven en ze niet echt een standaard gezinsleven leid (man altijd weg kinderen ook).
James: Een ontdekkingsreiziger, die veel van huis is. Hij is de man van Elizabeth maar hij voelt zich niet zo op zijn gemak op het land. Daarom maakt hij alle ontdekkingsreizen hij voelt zich meer op zijn gemak op zee en als kapitein heeft hij een soort gevoel van “macht”. Hij is een rond karakter hij heeft ook meerdere karakter
Jamie, Nathaniel, Elly, George, Joseph, Benny: De kinderen van James en Elizabeth, alle zes sterven ze voordat Elizabeth sterft. Het zijn voornamelijk vlakke karakters. Hugh Palliser: Collega van James. En minnaar/vriend van Elizabeth. Hij is vriend van Elizabeth maar naarmate het boek vordert groeien ze uit elkaar. Hij is een vlak karakter.
Historische tijd:
Het boek begint ongeveer 1771 bij te thuiskomst van James Cook van zijn eerste reis. Het boek eindigt bij de dood van Elizabeth in 1835.
Plaats en Ruimte:
Het boek speelt zich voor het grootste gedeelte af in het huis van James en Elizabeth Cook. Later verhuisd ze samen met Isaac naar Clapham, van de zee weg.
Tijdsduur:
Het boek speelt zich af in ongeveer 54 jaar, verder zitten er best veel vertragingen en versnellingen in, tijdens en na de dood ( of tijdens de thuiskomst van James) vertragingen en er tussen over het algemeen versnellingen.
Tijdsvolgorde:
Het boek is chronologisch verteld.
Perspectief:
het hele boek word verteld vanuit de ogen van Elizabeth (zij-persoon) en het boek wordt dus personaal verteld.
Elizabeth is de persoon waar het hele verhaal om draait. Ze is de vrouw van de ontdekkingsreiziger James Cook. En samen kregen ze in totaal zes kinderen. James (Jamie), Nathaniel (Nat), Elizabeth (Elly), Joseph, George en Hugh (Benny). Niet alleen dit gezin speelt een grote rol in het boek, maar ook een collega van James, Hugh Palliser. In de loop van het boek voelt Elizabeth zich aangetrokken tot hem en hij ook tot haar. Dit veroorzaakt een grote spanning, alleen hier wordt niet aan toe gegeven. Het boek draait om het lange weg zijn van James. Dit komt door de ontdekkingsreizen die hij maakt. Voor zijn eerste wereldreis krijgen ze drie kinderen, Jamie, Nat en Elly. Wanneer James vertrekt laat hij Elizabeth zwanger achter, Joseph wordt geboren, hij sterf snel daarna aan koorts
Vlak voordat James weer terug komt sterf Elly door een vreselijk ongeluk, ze wordt getrapt door een paard. Elizabeth is hier helemaal kapot van. Een jaar later begint de tweede reis (Resolution en Adventure). Weer laat James Elizabeth zwanger achter, George wordt geboren, ook hij sterf snel daarna. Drie jaar later komt James weer terug, Elizabeth hoopt dat hij nou nooit meer weg gaat en dat hij eindelijk thuis kan blijven. Aanvankelijk leek het erop dat, dat ook zou gebeuren. Elizabeth wordt weer zwanger en Hugh word geboren. Hij is vernoemd naar Hugh Palliser, maar Elizabeth kan het niet aan om hem zo toe noemen, want ze voelt zich nog steeds aangetrokken tot hem, dus wordt Hgh, Benny genoemd. James gaat toch weer reizen. Hij kan de drang naar het water niet weerstaan. De derde reis (Resolution en Discovery) wordt zijn dood. Hij wordt vermoord op Hawai. Iets daarna sterft Nathaniel die een voorliefde voor muziek had, maar zich verplicht voelde om toch de zeevaartsschool af te maken als eerbetoon aan zijn vader. Hij sterft bij Jamica in een storm. Na de dood van Nathaniel verhuisd ze naar Clapham samen met Isaac (een broer van haar) ze wilde weg van de zee. Een tijd daarna gaat Benny de opleiding theologie volgen hij wil namelijk dominee worden. Hij beloofde om met kerst thuis te komen maar dat kwam hij niet, hij was namelijk gestorven aan hoge koorts. Terwijl Jamie nog het enige kind is wat Elizabeth over heeft verplicht ze hem niet om met de zeevaarders opleiding te stoppen. Hij is immiddels al meerdere malen gepromoveerd als zoon van de beroemde kapitein James Cook. Maar uiteindelijk sterft hij tijdens een storm aan een roofmoord. Twee jaar daarna steft Hugh Palliser aan ouderdom, hij kon het niet meer aan dat Elizabeth nog vlak voor zijn dood langs kwam. Elizabeth erft echter wel van hem een brief van hem waarin staat hoe James precies is overlijden (al vond ik het einde van de brief wel vrij cryptisch).Uiteindelijk sterft Isaac en 3 jaar daarna sterft zij, op 94 jarige leeftijd, ook.
Titel: Thuiskomst, De: roman
Jaar van uitgave: 2005
Bron: NRC Handelsblad
Publicatiedatum: 13-05-2005
Recensent: Janet Luis
Recensietitel: Cook vond niks gek "James Cook keurde niets af. Dat beviel mij", stelde Anna Enquist vast. Ze schreef een roman met de ontdekkingsreiziger als uitgangspunt. Ze kwam uit bij zijn echtgenote.Vijftien jaar geleden marcheerde Anna Enquist de Nederlandse literatuur binnen met haar Soldatenliederen. Sindsdien is ze er niet meer uit weg te denken, met haar rauwe manier van vertellen, haar altijd wat hoekige stijl en haar robuuste woordkeus. Over gebrek aan belangstelling had ze niet te klagen. Niet alles wat ze schreef werd met gejuich ontvangen, maar haar lezers trokken zich weinig aan van de soms kritische geluiden. De zes dichtbundels, de verhalen, de monologen, het boekenweekgeschenk en de twee romans die ze na Soldatenliederen schreef, werden goed verkocht. Het moet al heel gek lopen als dat met haar nieuwe boek, De thuiskomst, niet ook het geval zal zijn, want het is haar beste, haar meest omvattende en meest ontroerende roman tot dusver, veel soepeler en losser van stijl ook dan we van haar gewend zijn. Het is een historische roman, gewijd aan Elizabeth Batts Cook, de vrouw van de zeevaarder en ontdekkingsreiziger James Cook. Een dappere, maar ook bepaald beklagenswaardige vrouw, zo blijkt uit de gloedvolle beschrijving die Enquist van haar leven geeft. Zij baarde zes kinderen, maar geen van de zes zou oud worden. Twee kinderen overleden al in haar kraambed of in de wieg. De andere vier hielden het langer vol, maar de arme Elizabeth werd met haar vierennegentig jaren veruit het oudst van iedereen. Haar echtgenoot overleefde ze ongeveer twee keer. Achterin het boek zien we haar beeltenis, van de hand van een onbekende schilder: een krasse oude dame, keurig rechtop, met een vage glimlach om de lippen en een ongebroken, heldere oogopslag. Enquist deed voor haar doen nogal lang over deze roman. Er ging een uitgebreid en jaren in beslag nemend onderzoek aan vooraf. De eerste tekenen van haar belangstelling voor de verlichte reiziger Cook doken al op in de roman Het meesterstuk (1994) en in de dichtbundel Een nieuw afscheid (1994), waarin een afdeling aan hem was gewijd. Ruim tien jaar later zou ze de laatste hand leggen aan de roman waarin kapitein Cook wel veel voorkomt, maar dan meer indirect, als degene op wie node en uiteindelijk zelfs vergeefs wordt gewacht. Zijn thuiskomst, zou je kunnen zeggen, luidde een definitief afscheid in. Het werken aan de roman over Cook was, vertelt Enquist, ook bedoeld om afgeleid te worden van het verdriet om haar in 2001 na een aanrijding door een vrachtwagen verongelukte dochter Margit. Haar concentratievermogen was zo pover, dat ze er niet in slaagde haar gebruikelijke methode te volgen: te schrijven volgens een strak plan, met kaarten en schema's. En daardoor bleef ze maar lezen en herlezen en gebeurde er verder niets. Marcel Möring deed haar, op precies het juiste moment, het idee aan de hand om ieder vooropgezet idee te laten varen en gewoon maar te gaan zitten schrijven. "Dat was een gouden advies", zegt Anna Enquist, breed glimlachend. "Ik ben de volgende ochtend gaan zitten en met hoofdstuk een begonnen. Zonder enig plan. Dat heeft uitstekend gewerkt. Ik had blijkbaar allang een structuur in mijn hoofd, die alleen nog maar bevrijd hoefde te worden." Ze is blij en trots dat het boek er is en wil er graag over praten. "Ik heb het opgedragen aan mijn zoon Wouter, om te benadrukken dat het leven hoe dan ook doorgaat. Ik heb monologen geschreven over Margit, ik heb gedichten geschreven die allemaal over rouw gingen (De tussentijd, 2004), maar hij is er óók. Deze roman heeft iets toekomstigs in zich, iets feestelijks. Er mag nu ook wel weer eens iets zijn waar je blij van wordt." Toch zal de rouw om Margit steeds weer opduiken in het gesprek, als ijkpunt, als maat van alle dingen. Ze heeft het druk, met promotionele activiteiten en enkele kleinere opdrachten. Gisteren ging bovendien in Rotterdam een toneelstuk in première waarvoor Enquist drie monologen schreef. Struisvogels op de Coolsingel gaat over het bombardement op Rotterdam, op 14 mei 1940. Haar dagen zijn gevuld en dat is prettig, want toen het boek net af was, rond de jaarwisseling, nadat ze er anderhalf jaar dagelijks aan had gewerkt, inclusief vakanties en weekends, had ze ineens niets meer te doen en werd ze somber. "Ik heb mijn draai eigenlijk nog steeds niet gevonden. Ik heb ook erg veel moeite met afscheid nemen van dit boek. Ik heb er met veel plezier aan gewerkt. Anders dan mijn vorige romans, die ik tussen allerlei bedrijven door schreef, kon ik me hier helemaal op concentreren. Elke ochtend om een uur of half negen zat ik achter mijn blocnote." Ging u altijd meteen aan de slag, of deed u eerst een soort warming-up? "Nee hoor, ik begin altijd meteen, net als bij het pianospelen. Vroeger oefende ik eerst een half uur techniek, maar nu speel ik gewoon. Zo is het bij het schrijven ook. Ik weet dat echte schrijvers zoals Gerard Reve en Jeroen Brouwers eerst brieven schrijven voordat ze aan het echte werk beginnen. Dat zijn geen huisvrouwen. Je leert van die tijd dat je kinderen klein zijn dat je die halve uurtjes ertussen zo productief mogelijk moet maken. Al dat gezeur van in de stemming moeten komen, dat is zonde als je maar even de tijd hebt." Hoe kwam u op het idee om een roman te schrijven over James Cook? "Ik maakte eens een wandeling met een vriendin, in 2001 was het, in zijn geboortestreek Cleveland. Daar kwam ik hem als het ware tegen, in de kustplaats Whitby, waar een Cook-museum gevestigd is. Daarna wilde ik alles over hem weten. Een hele trieste streek is dat. Als je daar langs die kust loopt, zo tragisch en arm, met die steile klippen, dan kan je je helemaal voorstellen dat zo'n nieuwsgierige jongen als Cook zo die weidse zee inrolt. Hij moet wel hebben gedacht: die zee, daar moet je overheen, dan kom je ergens. Ik voelde mij erg aangetrokken tot het autonome, zelfstandige denken van die man. Godsdienst had hij niet nodig. Hij was nieuwsgierig en kon goed observeren. Hij vond niets gek, keurde niets af, dacht overal over na en probeerde te duiden wat hij zag. Dat beviel mij." En vervolgens ging u zich concentreren op zijn vrouw. "Over Cook is veel bekend, maar over zijn vrouw zijn alleen een paar droge feiten overgeleverd. Haar karakter kon ik zelf bepalen en via haar kon ik dan weer dingen over hem vertellen. Het was fijn om zo'n vergeten vrouw in de schijnwerpers te kunnen zetten. Dan is haar leven toch niet voor niks geweest. Het is natuurlijk onzin, maar ik heb al bedacht dat er, over een eeuw of zo, een schrijver opstaat die een mooie roman gaat schrijven over mijn dochter. Dat soort egocentrische gedachten spelen ook mee. Verder vond ik het ook echt sneu dat er over hem nog steeds wordt gepubliceerd, maar dat je nooit iets leest over haar en al die gestorven kinderen. Terwijl het gevoelsleven van die mensen natuurlijk het allerbelangrijkste is geweest." Was het moeilijk om al die rampzalige gebeurtenissen te beschrijven? "Ik heb lang getwijfeld of ik het wel kon. Het lag heel ingewikkeld. Ik moest iets te doen hebben en ik wilde het graag, maar ik vond het ook een handicap dat zij al die kinderen verloor. Als je zelf een roman zou verzinnen, dan zou je nooit zes kinderen laten doodgaan. Dat kreeg ik door de geschiedenis in de schoot geworpen. Ik heb het opgelost door twee van die kinderen eruit te lichten: het meisje Elly en het jongetje Nathaniel met de viool. De rest heb ik wat terloops behandeld, want het was gewoon veel te veel. Het idee van klap op klap krijg je toch wel. Waar ik nog steeds niets van snap is hoe die vrouw het al die jaren heeft uitgehouden. Waarom ging ze niet gewoon dood? Ik heb gehoopt dat ik daar achter zou komen, maar zo gaat dat natuurlijk niet. Elizabeth krijgt op het eind een soort berusting over zich. Haar dierbaren hebben bestaan en zij koestert haar herinneringen aan hen. Zo zou ik zelf ook graag willen denken." En zo werkt het dan niet? "Zo werkt het niet, nee. Misschien wel op heel lange termijn. Dus ik troost me nu met het idee dat ik dit heb kunnen bedenken en opschrijven. Het is in elk geval een aanzetje. En misschien help ik er wel anderen mee. Ik heb tenminste wel eens van lezers gehoord dat ze zich door mijn boeken gesteund voelen. Waarom dat zo is, weet ik ook niet precies." Misschien omdat er wel veel narigheid in beschreven wordt, maar de personages toch niet echt zielig zijn? "Ja, dat zou best kunnen. Er is veel ellende, maar in mijn boeken gaat het altijd om mensen die zich desondanks weten te handhaven, zij het ook op een verarmd niveau. Hun leven mislukt niet definitief. Hoopvol is het allerminst, maar het is wel zo dat mijn hoofdpersonen genoegen nemen met minder dan het beste. Dat is ook iets wat je patiënten tijdens psychotherapie probeert bij te brengen. Het is erg prettig als mensen kunnen aanvaarden dat het leven niet altijd perfect hoeft te zijn, dat ze niet belachelijk zijn als ze hun idealen opgeven. Het is een misvatting om te denken dat je recht hebt op van alles en nog wat. Op liefde, geluk, kinderen, een mooie baan. En als dat er dan niet in blijkt te zitten, dan ontsteken sommige mensen in narcistische woede. Wat een akelig leven! Als je kunt verdragen dat het leven minder is dan je ervan had verwacht - ja, hoor mij! - dan is dat mooi." Uw thematiek is wel omschreven als 'het menselijk tekort', een poging tot beantwoording van 'de grote levensvragen'. "Het gaat bij mij altijd om mensen die klappen oplopen en die zich dan afvragen hoe ze nu verder moeten. Op een bewust niveau wil ik vaak wat anders. Met Het geheim heb ik bijvoorbeeld een soort monumentje willen oprichten voor pianotechniek. Met De thuiskomst wil ik vooral de verlichtingsidee goed laten uitkomen. Dat is toch onze enige redding in het denken. Ik ben enorm antigodsdienstig. Altijd geweest ook. Toch kom je er niet alleen met dat rationele verlichtingsdenken. Er blijft een gebied waar je je onthand voelt. Het is nooit helemaal opgehelderd waarom Cook op zo'n gruwelijke manier aan zijn einde kwam. Hij werd vermoord door de Hawaianen, maar hoe moeten we dat duiden? Daarover verschillen de Cook-vorsers van mening. Het ene kamp houdt staande dat hij een humane geleerde was, met veel oog en respect voor de inlanders. Het andere kamp, een groep antropologen, beweert dat hij een wrede, koloniale overheerser was en dat het zijn eigen schuld is dat hij werd vermoord. Ik vermoed dat hij in zijn laatste maanden psychotisch was. Hij was wanhopig. Hij zag geen uitweg meer en voelde zich nergens meer thuis: niet aan de vaste wal bij zijn gezin en ook niet meer op zee. Zijn alertheid als navigator liet hem in de steek. Dat is een historisch feit. In mijn visie liet hij zich vermoorden, in de waan zo toch nog een of andere bestemming te bereiken." Elizabeth vat, tegen het eind van de roman de levensloop van haar man kort samen: 'Alles gewonnen, alles verloren.' Alsof het eigenlijk allemaal voor niets is geweest. Een zinloze bedoening. Bent u het daarmee eens? "Zo zou je dat kunnen zien. Het leven heeft inderdaad geen zin, maar dat is natuurlijk geen reden om bij de pakken neer te zitten. Je kunt wel zin aan het leven geven. Iedereen moet het een beetje aardig zien te maken voor zichzelf. Wat aardig wordt gevonden, verschilt per persoon. De een ziet het in hard werken en beroemd worden, de ander in het aangaan van relaties." Is het prettig om beroemd te zijn? "Ik zie dat niet als iets waar je voor zou moeten leven. Maar ik zal niet zeggen dat het totaal onbelangrijk is. Ik denk dat het me wel goed doet om veel lezers te hebben. Ik voel me bevoorrecht dat ik een podium heb en dingen de wereld in kan sturen. Ik heb er ook herhaaldelijk gebruik van gemaakt. Ik heb gepleit voor inzichtgevende psychotherapie. Niet dat dat enig effect heeft gehad, trouwens. Die therapie is inmiddels zelfs uit alle verzekeringen geschrapt. Maar ik vond het toch goed om het gezegd te hebben. Ook vond ik het leuk om in mijn roman Het meesterstuk over de zwakzinnigenzorg te kunnen schrijven, een onderwerp dat mij na aan het hart ligt, maar waarvoor in deze maatschappij geen interesse is. En ik heb na de dood van Margit actie gevoerd voor die dodehoekspiegels. Dat schijnt ook zinloos te zijn geweest. Toevallig stond dat vorige week in de krant, dat er net zoveel van die ongelukken gebeuren als voor de invoering van die spiegels. Het helpt niet, omdat ze er niet in kijken. "Ach, beroemdheid is zeer betrekkelijk. Het zijn lege relaties die je dan hebt. Het is voor de meeste mensen veel prettiger om gekend te worden door hun gezin, hun vrienden, de mensen die weten hoe ze zijn. Ik heb de kinderen altijd als erg zinvol ervaren." Gaat u opnieuw afleiding zoeken in het schrijven van een roman? "Ik weet het niet. Om een roman te kunnen schrijven heb je een onderwerp nodig dat je jarenlang boeit. Toen ik begon met het schrijven van romans had ik drie onderwerpen. Ik heb ze alle drie afgehandeld. Het is klaar, ik hoef niet meer. Het kan best dat zich nog iets aandient, dat hoop ik ook wel, maar op dit moment heb ik helemaal geen ideeën." "Had ik wel een onderwerp, dan zou het, in mijn huidige staat, een ongeconcentreerde troep worden. Een boek dat je maar zo'n beetje laat gebeuren. Misschien moet ik nog verder gaan en zonder enig plan beginnen aan een roman zonder onderwerp. Dat is pas echt gewaagd." Anna Enquist: 'De thuiskomsf, Uitg. De Arbeiderspers. 416 blz. e 19,95. Anna Enquist, AntoineUitdehaag en Anne Vegter: 'Struisvogels op de Coolsingel'. Theater Bonheur, 3 mei t/m 5 juni 2005. Eigen Mening: Mijn eerste impressie van het boek was dat ik best landradig was, het was veel van het zelfde en steeds een zelfde structuur, opbouw: er ging iemand dood Elizabeth ging rouwen er gebeurde iets, er ging iemand dood, Elizabeth ging weer rouwen enzovoort. Het boek was bovendien heel gedetailleerd dit is ook de reden waarom het een vrij lang(dradig) boek is denk ik. In principe had Anna Enquist het boek veel korter kunnen maken maar ze heeft er echt een hoop moeite in gestopt (zie recensie) en elk detail ongeveer uitgwerkt. Wel vind ik het wel aardig dat het boek op feiten uit de geschiedenis is gebaseerd hierdoor kom je toch wel wat te weten over James Cook en vooral zijn vrouw. (en gezin, familie) Ik vond het taalgebruik niet verschikkelijk lastig, er zat bijna geen beeldspraak in het boek dus ik vond het goed te begrijpen, als je eenmaal in het verhaal zat was het heel goed te volgen. Wat ik wel weer jammer vond is dat het boek ergens midden in het leven van James Cook begint (thuiskomst van eerste reis) hierdoor moet je bij het begin van het boek goed opletten om het te kunnen volgen. Het thema van het boek is niet erg orgineel maar wel goed uitgwerkt, bovendien is het wel begrijpelijk van de schrijfster dat ze zo vlak naar de dood van haar dochter en boek over een dergelijk onderwerp schrijft (zie recensie). Wat ik wel goed vind is dat je je in de meeste personen goed in kunt leven, zo is het goed begrijpelijk dat Elizabeth zo “depressief” is na de dood van haar kinderen. Ook is het wel grappig dat ze na de dood van het ene kind verdrietiger is dan na de dood van een ander kind, ze geeft bijvoorbeeld heelveel om Nathaniel omdat dit kind in pricipe het minst op haar man lijkt qua innerlijk (hij houd niet heel veel van de zee). Ten slotte is het wel leuk dat Elizabeth zo'n “taaie” maar toch ook gevoelige vrouw is zo twijvelt ze er aan om een verhouding aan te gaan met Hugh Palliser, maar uiteindelijk groeien ze uit elkaar. Ik vond het over het algemeen wel een redelijk goed boek maar wel beetje langdradig ik zou het boek aanraden aan mensen die houden van historische romans.
Jamie, Nathaniel, Elly, George, Joseph, Benny: De kinderen van James en Elizabeth, alle zes sterven ze voordat Elizabeth sterft. Het zijn voornamelijk vlakke karakters. Hugh Palliser: Collega van James. En minnaar/vriend van Elizabeth. Hij is vriend van Elizabeth maar naarmate het boek vordert groeien ze uit elkaar. Hij is een vlak karakter.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden