De thuiskomst door Anna Enquist

Anna Enquist, De Thuiskomst
De Arbeiderspers, Amsterdam, 405 blz. 1e druk 2005 Samenvatting Elizabeth is de persoon waar het hele verhaal om draait. Ze is de vrouw van de ontdekkingsreiziger James Cook. En samen kregen ze in totaal zes kinderen. James (Jamie), Nathaniel (Nat), Elizabeth (Elly), Joseph, George en Hugh (Benny). Niet alleen dit gezin speelt een grote rol in het boek, maar ook een collega van James, Hugh Palliser. In de loop van het boek wordt hij verliefd op Elizabeth en zij ook op hem. Dit veroorzaakt een grote spanning, alleen hier wordt niet aan toe gegeven. Het boek draait om het lange weg zijn van James. Dit komt door de ontdekkingsreizen die hij maakt. Voor zijn eerste wereldreis krijgen ze drie kinderen, Jamie, Nat en Elly. Wanneer James vertrekt laat hij Elizabeth zwanger achter, Joseph wordt geboren, hij sterft snel daarna, er was vanaf de geboorte al iets niet helemaal lekker. Elizabeth vertrouwde het al niet, ze voelde het al een beetje aankomen. Bij James tweede ontdekkingsreis laat hij Elizabeth zwanger achter. George wordt geboren, ook hij sterft snel daarna. Vlak voordat James weer terug komt sterft Elly door een vreselijk ongeluk, ze wordt getrapt door een paard. Elizabeth is hier helemaal kapot van. Elly was toen door het tuinhekje gegaan dat openstond. Ze speelde met haar speelgoed paardje. Later in het boek als Elizabeth het wiegje voor Hugh naar beneden wilt halen, komt ze het paardje tegen. Ze stopt het paardje ergens veilig achter. Veilig voor het paardje, maar ook voor haar om er niet aan herinnert te worden. Voor James zijn thuiskomst komt Hung Palliser het nieuws brengen. Elizabeth begint dan te huilen en Hugh biedt haar dan zijn blote arm aan. Dit is iets wat in haar gedachten blijft hangen, zijn blote arm. Als James dan thuiskomt lijkt het wel of hij het huis inspecteert. Hij kijkt vanuit de dooropening eerst rond door de hele kamer. Elizabeth weet eerst niet goed wat ze moet doen. Ze weet ook niet goed hoe ze hem alles moet gaan vertellen. Elly bijvoorbeeld, maar ook dat Nat zo goed viool speelt en niet echt zal thuishoren op de scheepvaart school. Dit laatste pikt James niet, Nat zal naar die school gaan, hij moet. Nat gaat hierdoor trompet leren spelen, want trompetspelers zijn ook nodig. In het begin weet Elizabeth niet hoe ze met de situatie moet omgaan. Nat zegt niet veel meer tegen haar en haar relatie met hem wordt minder. Maar ook met James heeft ze moeite, ze moet er weer aan wennen dat ze er niet alleen voor staat maar ook om van hem te houden. Tegen de tijd dat de derde reis eraan zit te komen is ze eindelijk helemaal ontspannen tegen hem. James is ondertussen ook aanvaardt bij de Academie van Wetenschappen. Elizabeth denkt eigenlijk de hele tijd dat James niet op die derde reis zal meegaan. Ze hoopt het eigenlijk zo hard dat ze gaat denken dat hij het ook inderdaad niet zal gaan doen. Des te meer is de schok als ze een brief vanaf Kaap de Goede hoop krijgt met het bericht dat hij niet naar huis zal komen. De Resolution en Discovery zijn de schepen waarmee hij de derde ontdekkingsreis was begonnen. In de tussentijd dat James thuis was had Elizabeth Hugh (Benny) gekregen, maar ze had geen borstvoeding waardoor er een min moest komen. Ze noemt Hugh (vernoemt naar Hugh Palliser) Benny, omdat ze nog verliefd op Hugh is sinds die blote arm. Als Benny een jaar is komt ze erachter dat de min al twee maanden geen borstvoeding meer heeft maar het kind gewoon nog komt bezoeken. Vier jaar nadat de derde reis was begonnen kwam Charlotte (de min) nog steeds langs, maar nu helpt ze in het huishouden mee. Elizabeth helpt Jane met een schooltje voor kinderen wiens vaders bij James op het schip zitten maar niet genoeg geld hebben om naar de scheepvaart school te gaan. Vier jaar na het begin van de derde ontdekkingsreis komen opeens Sandwich en Solander langs ( twee hooggeplaatste heren van de marine). Ze brengen het nieuws dat James was overleden, een jaar geleden op 14 februari te Hawaï tijdens een gevecht met inboorlingen. Hierna gaat Elizabeth zoeken naar de manier waarop James is gestorven, haar moeder is er ook om haar te ondersteunen nadat ze het bericht te horen had gekregen. Haar moeder is drank verslaafd en ze geeft Elizabeth ook port. Ze ontdekt dat het schip waarop James vertrokken was niet in goede staat was en er veel dingen beter hadden gemoeten. Hiervan geeft de schuld aan Hugh, hij had het schip in goede staat moeten afleveren. Als ze ruzie met hem heeft en hem ervan beschuldigd krijgt ze te horen dat James ook schuldig is. Hij had ook kunnen weigeren om met zo’n schip de zee op te gaan, hij had ook ergens kunnen stoppen. Op een terrugweg omdat er weer iets kapot was kwamen ze langs Hawai en zo werd James vermoord, tijdens een gevecht. Want als ze op een onbekend eiland aankwamen werd de sociale orde compleet verstoord en niet alle eilandbewoners waren het daarmee eens. Na een poosje gaat er iets fout op de zeevaartschool waar Nathaniel opzit. Hierdoor sterft ook hij. Hij zou naar een verre post gaan in West-Indie, maar het schip kwam in een orkaan en iedereen verdronk. Nat was Elizabeths lievelingszoon. Ze kan zijn dood niet aan en trekt zich terug op haar kamer. Jane helpt Elizabeth door deze periode heen. Na een poosje komt een bonthandelaar opeens langs, maar hij heeft een brief van kapitein Clerke, de andere kapitein die met James aan de derde reis begon. Hij schrijft het hele verhaal van hoe James aan zijn einde kwam. Hij had een beetje misbruik gemaakt van de Hawaï bewoners, ze hadden hem als een God aanschouwt. Toen ze terrug moesten omdat er iets kapot was, waren de inwoners niet zo blij en deelde James strenge straffen uit. Uiteindelijk ontvoerde hij hun opperhoofd en diens twee zoontjes. Op het strand ontstond een gevecht. Daarbij stierf James. Na een poosje verhuisd Elizabeth naar Clapham met Isaac Smith.Als Benny gaat studeren in Cambridge krijgt hij ontzettend hoge koorts. Uiteindelijk overlijd hij eraan. Weer een jaar later overlijd Jamie, doordat hij een eerbetoon wilde voor zijn vader is hij meegegaan op een reis. Dit is helaas zijn dood geworden. Weer 2 jaar later overlijd Hugh Palliser. Vlak voor zijn dood geeft hij haar een verslag vanaf Hawaï geschreven door James tot aan zijn dood. Perspectief en verteller Het verhaal wordt in het perspectief van Elizabeth verteld en het verhaal speelt zich af in de 18e eeuw.
Ruimte en tijd De schrijfster geeft heel gedetailleerd weer waar ze zich bevinden. Bijvoorbeeld de tuin, ze verteld welke planten er staan, of het herfst of winter is. Ze geeft echt een sfeer weer. Ook speelt de tijd een belangrijke rol. Het speelt zich af in de 18e eeuw, de tijd van de ontdekkingsreizen. Personages Elizabeth: De hoofdpersoon in het verhaal. Een huisvrouw die het grootste gedeelte van haar leven alleen met haar kinderen is, terwijl haar man dan op zee zit. James: Een ontdekkingsreiziger, die veel van huis is en daardoor ook zijn kinderen niet ziet opgroeien. Jamie, Nathaniel, Elly, Joseph, George, Benny: De kinderen van James en Elizabeth, alle zes overleefden ze Elizabeth niet. Hugh Palliser: Collega van James, hij valt ook voor Elizabeth. Thema Eenzaamheid, verdriet en de Dood. Deze onderwerpen komen steeds terug in het boek, Elizabeth blijft alleen achter, haar kinderen sterven en ook James en ze kan de dood van Elly niet goed verwerken. Maar een ander thema is andere werelden, want dat is waar James de hele tijd naar op zoek is, en daardoor is Elizabeth alleen, eenzaam. Stijl Enquist weeft de historische feiten met groot gemak door het verhaal. Je komt te weten wat er zoal aan voorraad en proviand mee ging op zo’n schip, wat de gebruiken waren wanneer er werd aangemeerd bij een onbekend eiland en je wordt meegevoerd in de kringen van de Admiraliteit en het muzikale Londen van het eind van de 18e eeuw. Wanneer haar muzikale lievelingszoon Nathaniel tegen haar zin vertrekt naar de scheepvaartschool, laat ze Elizabeth denken: Hij moet die viool thuislaten (…). Gevoeligheid, schoonheid. Het zal hem neerhalen. Die kant van hem moet hier blijven. Bij mij.Juist doordat Enquist op dramatische momenten dit soort korte, concrete zinnetjes gebruikt, zorgt ze ervoor dat het verhaal ondanks de treurige inhoud (de eeuwig wachtende vrouw, het sterven van de kinderen) nergens sentimenteel wordt. Ook de figuur van de dranklustige moeder van Elizabeth, die pas laat in het boek een belangrijke rol krijgt toebedeeld, brengt een luchtige, zelfs komische toon met zich mee. Om Elizabeth op te fleuren na het bericht van James’ dood, zorgt haar moeder met groot enthousiasme voor de drankvoorraad: ‘Port, dat kan eigenlijk de hele dag. (…) Altijd knap je daarvan op.’ Titelverklaring Het gaat om de thuiskomst van James, na zijn wereldreizen. Vooral ook hoe Elizabeth ze telkens ervaart en hoe zij erover denkt, wat en hoe ze belangrijke dingen zal vertellen die gebeurd zijn tijdens zijn afwezigheid. Maar je ziet ook na de tweede reis dat ze er lang voor nodig heeft om eraan te wennen dat James er weer is. Het lijkt wel of ze elkaar een beetje ontgroeid zijn, ieder zijn eigen leven is gaan leiden. Tegen de tijd dat James aan zijn derde reis gaat beginnen zijn ze nou juist weer samen en kan Elizabeth zich weer ontspannen naast James.
Motieven Een motief is heel duidelijk muziek. Anna Enquist heeft zelf conservatorium gedaan. Nathaniel, de tweede zoon van Elizabeth, speelt ontzettend goed en graag viool. Zijn viool is zijn lust en zijn leven lijkt het wel. Omdat Nat zijn vader kapitein is moet hij naar de scheepvaartschool, hier kan hij niks met zijn viool waardoor hij gaat leren trompet spelen. Een ander motief is het moederschap. Elizabeth blijft het bijvoorbeeld moeilijk hebben met het loslaten van Elly, ze blijft naar het graf gaan. Ook als ze een keer haar speelgoed paardje tegen komt op zolder stopt ze het snel weg zodat ze het niet meer tegen kan komen. Waarschijnlijk om er niet meer aan te herinnert worden. Nog een motief is de dood, al haar kinderen sterven voor haar. Ook James sterft. Joseph verliest ze als eerste, dan Elly, George, James Cook, Nathaniel, Hugh, James en dan pas Elizabeth. Zij ziet geen van haar kinderen echt oud worden eigenlijk. Wat ze volgens mij nog het ergste vond is dat ze na Elly geen dochter meer had gekregen, want die hoefde dan niet naar de scheepvaart school. Een dochter kon ze bij zich houden. Een ander motief is ook het lot, want Elizabeth vraagt zich vaak van alles af, mede doordat ze gelovig is, of God haar straf of juist ‘helpt’ door haar zoveel te laten doorstaan. Ook dat James weg zou gaan voor de derde reis had ze aan voelen komen, hij kan niet zonder de zee, hij moet gewoon. Een ander motief is het menselijk tekort, want Elizabeth denkt heel vaak dat ze een slechte moeder is of dat ze in het moederschap tekort komt. Bijvoorbeeld bij de geboorte van Benny (Hugh) heeft ze geen borstmelk en voelt ze zich tekortkomen. Dat heeft ze ook bij Nat, omdat na de tweede reis haar band met hem verzwakt en ze hem wilt helpen maar dat lukt niet. Een ander motief is eenzaamheid. Elizabeth is telkens weer alleen als James weggaat. Overal moet ze alleen voor opdraaien. James is bijna nooit bij de geboorte van zijn kinderen geweest, hij was er niet bij toen Elly dood was. Elizabeth heeft het daar ook wel eens moeilijk mee, vooral voor als James weer thuiskomt, hoe moet ze alles aan hem vertellen? Bijzonder vond ik de eerste zin van het boek: “Hij verwacht een lege tafel als hij terugkomt, dacht zij.” Geen rijk gedekte tafel om gezellig met elkaar te eten, maar een lege vlakte, open voor nieuwe ontdekkingen. Het motief van de tafel keert nog enkele keren terug in het verhaal, want James heeft ook een bureau wat altijd mee op reis gaat, en bij de aanvang van de derde reis werd dat bureautje van te voren weggehaald. Op dat moment heeft Elizabeth al een beetje het gevoel dat James ook al weg gaat.