Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2013
• 224 pagina's
• Uitgeverij: De Kring

Flaptekst

Eerste zin

Het is in oktober 2008. Op deze wonderlijke dag gaat mijn pelgrimstocht naar Santiago de Compostella beter dan ooit. Nog vóór het ontbijt wandel ik tweeënhalf uur in mijn eentje. Het is alsof ik door het landschap heen vlíég; ik leg wel tien kilometer af. Normaal voel ik altijd wel ergens pijn, knieën, blaren, rug, maar vandaag niet. Bij een plaatselijk barretje zie ik de stokken en de rugzakken van andere pelgrims voor de deur staan.

Samenvatting

De ik-vertelster Leoni Jansen maakt in 2008 een pelgrimstocht naar het Spaanse Santiago de Compostella. Ze voelt op zeker moment dat er iemand naast haar loopt. Maar er is niemand: ze voelt dat het haar vader is. Hij is negen jaar daarvóór (1999) overleden. De relatie met haar vader was de laatste jaren niet meer zo goed. Ze had ter wille van haar eigen persoonlijke ontwikkeling afstand moeten nemen van haar vader.

Op haar zestiende had haar vader haar namelijk verteld dat hij in de oorlog voor de Duitsers had gewerkt. Dat was een familiegeheim dat niet doorverteld mocht worden, omdat haar vader anders het risico liep ontslagen te worden. Ze kijkt daarna dan ook op een andere manier naar haar vader. Vroeger ging ze als meisje vaak met haar vader vissen en hadden ze samen een leuke band.

In het Nationaal Historisch Archief vraagt ze het dossier van haar vader op en ze ziet dat hij in Amerika heeft vastgezeten als krijgsgevangene, later in Nederland ontsnapt was en uiteindelijk vastgezeten heeft in Veenhuizen en Vught.Ook heeft ze gezien dat hij onder Generaal Rommel in Tunesië had gediend. Ze vertrekt daarom naar dit land om te zien onder welke omstandigheden hij daar gediend had. Het was toen voorjaar 1943. Ze gaat naar de woestijn waar de veldslagen onder Rommel hadden plaatsgevonden.De omstandigheden moeten loodzwaar geweest zijn voor een jonge knul.

Om het beeld compleet te maken bezoekt Leoni ook enkele oude zussen van haar vader. Niet de hele familie vindt het namelijk zo leuk dat Leoni er een boek over wil publiceren: de reputatie van de familie speelt natuurlijk een rol. Een van de tantes vertelt dat Wim een slechte jeugd heeft gehad. Omdat ze zoveel kinderen hadden en dat niet door de moeder kon worden geregeld, moest Wim naar een tante in Schiedam. Hij hield er wel een gevoel aan over dat hij niet gewenst was. Hij zocht zijn toevlucht dan tot een partij (NSB) die hem die warmte wel bood.

Een symbolische anekdote is dat ze bij een handelaar  een Duits  oorlogspoppetje in Afrika bestelt en dat moet ze na ontvangst in kleine onderdelen helemaal in elkaar zetten. In feite is ze dat met het beeld van haar vader ook aan het doen. Tussendoor bezoekt ze ook haar andere tantes weer (Tante Pleunie, Tante Pollie). Ze merkt hoe groot de impact op haar tantes is van haar mededelingen.

Vervolg queeste: In Tunesië is Wim Jansen gevangen genomen en als krijgsgevangene naar Casablanca getransporteerd waarna de Duitsers op de boot naar Amerika zijn gestuurd. In Amerika zijn toen ook meer dan 500  kampen opgericht waar eerst Japanners hebben gezeten en later de Duitse POW's  (prisoner of war) De Duitsers werden vrij goed behandeld, omdat de Amerikanen dachten dat de Duitsers dat ook met gevangen Amerikaanse soldaten zouden doen. Leonie reist af naar Amerika om daar in Texas de kampen te bezoeken waarin haar vader heeft vastgezeten. Ruim 2 1/2 jaar heeft hij daar tot na de Europese bevrijding in een kamp gezeten. De Amerikanen hebben alles goed geregistreerd en ook de Duitse oorlogsarchieven helpen Leonie bij haar zoektocht. 

Leonie is al eens eerder in Amerika geweest, toen haar ouders 25 jaar getrouwd waren en ze met een grote camper met 6 personen door het land trokken. Er kwam ruzie over de slaapplaatsen omdat iedereen wel eens ongemerkt seks wilde bedrijven en dat gooide Leonie er op een bepaald moment uit. Ze kreeg later altijd het verwijt die vakantie te hebben verziekt.

Haar vader had in Amerika ook de durf gehad om een keer te ontsnappen, maar hij werd verraden door iemand aan wie hij zijn plannen in het geheim had onthuld. Voor straf moet hij een aantal dagen in een strafkooi (in de brandende zon) hebben gezeten. Dat doet denken aan Duitse kampen en Japanse kampen ( Bezonken Rood- Jeroen Brouwers) Ze bezoekt de stad Rosswell (ook al symbolisch, want in deze stad zouden in 1947 twee UFO's op elkaar gebotst zijn- wat een groot geheim moest blijven.) ze ziet dat Duitse POW's daar een groot IJzeren Kruis als monument hebben gemaakt.
Dan vertelt Leoni aan de lezer dat haar vader haar nog eens een groot geheim heeft verteld. Hij had op dat moment(ze was 26)  al een 6 jaar durende verhouding met een vrouw. Leoni mocht dat niet doorvertellen aan haar moeder, wat haar een schuldgevoel bezorgde. Haar moeder hielp mee aan de oplossing. Een jaar later was ze gestorven: ze kreeg kanker en pleegde euthanasie: 58 jaar oud.

Leonie bezoekt in Amerika ook nog een overeind gebleven barak en een ziekenbarak, waarin haar vader ook verpleegd moet zijn geweest. Het overvloedige aanwezige prikkeldraad doet haar denken aan Duindorp (bij Scheveningen) waar haar vader na de oorlog in terecht kwam. Hij was er echter ontsnapt en het prikkeldraad was in zijn been blijven hangen. Hij had er een groot litteken aan overgehouden. 

Niet alleen haar vader had een geheim, ook haar moeder had er één. Ze was zwanger terwijl haar vader gevangen zat en had een illegale abortus ondergaan. Dat had haar moeder altijd voor haar verzwegen.

Terug in Nederland moet Leoni nog één reis maken. Haar vader heeft gevangen gezeten in Drenthe in Veenhuizen en ze wil weten hoe dat daar aan toeging. Ook daar krijgt ze toegang en ziet ze hoe de cellen zijn. Het is dan inmiddels al 2012 - vlak voor het EK. Er zitten nu gewone criminelen vast. Ook hier is echter het prikkeldraad volop aanwezig.
Haar moeder vertelde haar later eens dat ze tijdens een bezoekuur met haar voet onder de tafel haar vader een orgasme had bezorgd.

Leonie beschouwt aan het einde nog de mannen die haar leven een rol hebben gespeeld en beseft dat ze bij de keuze van haar eerste man onbewust gezocht heeft naar het beeld van haar vader. Het huwelijk liep daarom ook stuk, maar het was en bleef  wel de vader van haar kinderen. Helemaal aan het einde van haar zoektocht ontvangt ze uit Duitsland nog een foto van haar vader toen hij 21 jaar oud als krijgsgevangene van Casablanca naar Amerika was verscheept: een jongen met heel onschuldige ogen. Ze plaatst de foto n de auto en is weer even alleen met hem, zoals in 2008 in Spanje. In 2012 verschijnt hij nog een keer in een droom aan haar. Ze lijkt zich met het beeld van haar vader te hebben verzoend.

Personages

Leoni's moeder

Eenvoudige, begripvolle vrouw die altijd achter haar man is blijven staan. Ook toen hij vreemd ging, bleef ze hem steunen en liet hem niet in de steek. Een jaar later overleed ze: ze kreeg kanker en pleegde euthanasie. haar laatste woorden waren: "Ik hoop maar dat het mag van Jezus." Dat typeerde haar moeder heel goed.

Vader Wim

Wim werd in zijn jeugd verwaarloosd. Hij moest naar tantes in Schiedam. Hij heeft waarschijnlijk nooit de warmte van een gezin gevoeld. Daarom ging hij snel uity huis en hij sloot zich aan bij de NSB. Niet voor de ideologie van Hitler- Wim was zeker geen nazi- maar omdat hij zich geborgen voelde. Hij werd naar Tunesié gestuurd maar verloor de slag in de woestijn. Hij heeft drie jaar in gevangenkampen in Amerika gezeten en was na de oorlog ook gevangen gezet in Veenhuizen. Hij heeft dus een ongemakkelijk leven gehad. Hij had een haat-liefde verhouding met Leonie. Ze vond dat hij haar niet met zijn geheimen had mogen opzadelen : bijv. dat hij een overspelrelatie had. Ze liet hem dat duidelijk weten en dat heeft de verhouding wel beter gemaakt. Hij kreeg prostaatkanker, maar sterft uiteindelijk aan een hartinfarct. Zijn as werd "gewoon" in een sloot gedropt: nl. de sloot waarin hij placht te vissen.

Leoni

Het gaat natuurlijk ook om Leonie die er in 2008 behoefte aan krijgt om het portret van haar vader te schilderen. Ze maakt daarom reizen naar Amerika en Tunesië en ondervraagt de familie. Ze verzamelt zoveel informatie over haar vader en haar moeder, dat ze een compleet beeld krijgt van hun leven. Uiteindelijk heeft ze wel vrede met het beeld dat voor haar is ontstaan. Ze verafschuwt haar vader niet, ze verheerlijkt hem ook niet. Het boek en de theatervoorstelling moeten voor haar een manier geweest zijn om het verleden goed te kunnen verwerken.

Quotes

"Dus mijn vader heeft bij het ‘Afrikakorps’ gezeten onder leiding van veldmaarschalk Rommel. Zou hij dan hebben meegevochten in 1942 in de slag bij El Alamein? Dan is hij niet een van de 59.000 doden geweest die er toen zijn gevallen aan de Duitse en Italiaanse kant. Is hij dan daarna met dat Afrikakorps teruggekomen naar Tunesië? Nee, hij was niet in El Alamein, want in een andere verklaring staat: ‘Als soldaat dienst gedaan bij het Duitse Pantsergrenadier-regiment. Bij dat regiment gestreden aan het front in Tunesië van 4 maart 1943 tot 13 mei 1943. Op laatst genoemde datum door de Amerikanen gevangen genomen.’ Dat was dus al na de slag bij El Alamein." Bladzijde 17

"Ik was zestien en hield me vooral bezig met jongens, vriendinnen, kleren, feesten en een heel klein beetje met school… Ik was zestien en vandaag ging mijn vader het vertellen. Mijn moeder was er niet bij, ze stond in de keuken. Mijn broer mocht er ook bij zijn. Hij was pas dertien, ik vond dat eigenlijk niet eerlijk; waarom moest díé niet eerst zestien zijn? Maar dit leek me niet het moment om een scène te gaan schoppen" Bladzijde 11

"Ik kijk om me heen, 360 graden. Ik ben nog steeds alleen in het landschap. En toch hoor ik die voetstappen. Ik ‘voel’ iemand naast mij lopen aan de linkerkant. Die iemand zegt in mijn hoofd: ‘Die namen van de bloemen heb ik je toch verteld, als we samen in het weiland gingen wandelen? Ik heb ze een voor een aangewezen en een voor een benoemd!’ Het is mijn vader. Ik ben niet bang, maar wel helemaal verbaasd. Ik voel mijn vader… het is echt zo, ik vóél mijn vader naast mij lopen" Bladzijde 6

"Mijn vader kwam niet vanzelf te overlijden. Wij moesten het besluit nemen wanneer de machines stil zouden worden gelegd. Ik vond dat heel moeilijk. Het was inmiddels zeventien jaar na de dood van mijn moeder en een beetje wanhopig dacht ik: weer een soort euthanasie, weer mee moeten denken wanneer een leven te beëindigen. Kunnen jullie niet gewoon doodgaan, ouders? De stekkers ging eruit op de dag na de verjaardag van mijn schoonzus, op 25 november. Het was 1999" Bladzijde 23

"Hoe symbolisch. Eerst alles los halen, je pijn doen aan de onderdelen, dan alles door je handen laten gaan en het voorzichtig, stukje bij beetje in elkaar zetten. Ik ben mijn vader in elkaar aan het zetten. En als ik dat gedaan heb, ga ik hem opschilderen. " Bladzijde 43

Thematiek

Geheim/ familiegeheim

De ontrafeling van het familiegeheim ( het foute verleden van Leoni's vader) is het thema van dit boek. Leoni hoort als ze zestien jaar is dat haar vader "fout"geweest is in de Tweede Wereldoorlog. Dat wordt in de familie verzwegen. Ze heeft een minder goede band daarna met haar vader. Hij sterft in 1999. Een kleine tien jaar later als Leoni een bedevaartstocht naar Santiago de Compostella maakt, voelt ze dat haar vader met haar meeloopt. het is het startsein om het verleden van haar vader te ontrafelen. Daarvoor bezoekt ze plaatsen als Tunesië, Amerika, Veenhuizen en Vught. Er blijken echter nog meer familiegeheimen onthuld te worden. Leoni's vader onthult op haar 24e dat hij ook al een zes jaar durende verhouding heeft met een vrouw. Ze moet dat geheim houden voor haar moeder. Leoni ontdekt dat haar moeder voordat ze Leoni kreeg ook een illegale abortus had ondergaan. Aan geheimen geen gebrek. naast de titel is het dus ook het thema van deze autobiografische roman.

Motieven

Schuldgevoel

De vertelster heeft aanvankelijk een schuldgevoel omdat haar vader in de oorlog "fout" is geweest. Laten wordt bij haar het besef ontwikkeld dat zij niet verantwoordelijk is voor haar vaders daden. Een zelfde situatie speelt wanneer haar vader onthult dat hij een geheime relatie heeft. Ze mag dat niety tegen haar moeder vertellen en dan draagt Leoni dat geheim weer mee met een schuldgevoel ten opzichte van haar moeder.

Tweede wereldoorlog

De nawerking van de Tweede Wereldoorlog is een belangrijk motief in dit boek. Het gaat in feite om de verkeerde keuze die Leoni's vader Wim in de oorlog gemaakt heeft om voor de Duitsers te gaan werken. Omdat dit een familiegeheim werd, drukte het zwaar op de leden van de familie. Dit is een van de romans die de laatste tijd over foute vaders die de laatste jaren zijn verschenen. Eerst gingen oorlogsromans alleen over de helden van het verzet. Er is een lange tijd voor nodig om een taboe te doorbreken. Maar ook in gezinnen met "foute" vaders is de nawerking van de oorlog dus groot.

Queestemotief

Leoni maakt een daadwerkelijke queeste. Ze gaat ook in andere landen op zoek (Tunesië en Amerika) waar haar vader in de oorlog is geweest. Ze wil aan den lijve ondervinden wat voor plekken het zijn geweest. Ze bezoekt in het laatste deel Veenhuizen, waar haar vader gevangen heeft gezeten.

Abortus

Een van de onthulde geheimen is dat de moeder van Leoni een illegale abortus heeft ondergaan. Ze was toen zwanger terwijl Wim gevangen zat.

Vader-dochterrelatie

In dit boek staat natuurlijk ook de verhouding tussen Leoni en haar vader centraal. Voordat het geheim aan haar onthuld werd, had ze een heel goede band met haar vader (ze ging bijv. als meisje met hem vissen en hij wees haar altijd op de mooie dingen in de natuur). Na de onthulling verandert ook de relatie met haar vader. Haar vader "flikt"haar dat nog een keer. Als Leonie 26 jaar is, vertelt hij haar dat hij al zes jaar een relatie heeft met een andere vrouw. Leoni mag dat niet vertellen aan haar moeder en dat bezorgt haar ook nog een schuldcomplex. Het zet de relatie met haar vader op scherp. Een jaar later overlijdt haar moeder en moet ze het doen met haar stiefmoeder. Ze maakt haar vader duidelijk dat hij niet meer met haar moet spelen. Daarna wordt de relatie redelijk normaal.

Familiebetrekkingen

Wanneer er sprake is van een familiegeheim heeft de onthulling ervan invloed op de gehele familie. Niet alle familieleden van Leoni zijn blij dat ze op zoek gaat naar de ontrafeling van haar vaders geheim.

Overspel

Wim Jansen onthult aan zijn dochter dat hij een jarenlange overspelige relatie heeft. Zij heeft er moeite mee dat geheim voor haar moeder te bewaren en ze neemt dat haar vader erg kwalijk.

Opdracht

Voor Olaf en Hessel. 
(dat zijn de zoons van Leoni) 

Trivia

Leoni Jansen is zangeres en tv-presentator (geweest). Dit is haar eerste boek over het verleden van haar vader. Over dit gegeven maakte ze ook een theatervoorstelling die ze in 2013 heeft opgevoerd.

Titelverklaring

De titel "Geheim" wijst op de cover al naar de verklaring. "Het oorlogsverhaal van mijn vader. "Als Leoni 16 jaar is, vertelt haar vader  dat hij in de oorlog voor de Duitsers heeft gewerkt. Hij is zogezegd "fout"geweest. In het boek maakt Leoni een queeste naar het verleden van haar vader. Zo leert ze hem beter kennen. Maar het feit dat haar vader  "fout" was, moest in de jaren na de oorlog geheim blijven, "anders zou haar vader zijn baan kunnen verliezen." 

Verder in de roman blijken er nog meer geheimen in het verhaal onthuld te worden. Dat is bijvoorbeeld het geheim dat Leoni's vader vertelt aan Leoni dat hij al zes jaar een verhouding heeft en dat ze dit niet tegen haar moeder mag vertellen. 
Leoni hoort van een tante da haar moeder ook een illegale abortus heeft ondergaan omdat ze zwanger was van haar vader terwijl die in een gevangenis zat.

Structuur & perspectief

Jansen bouwt haar boek op in 37 relatief korte hoofdstukken met een vrijwel altijd korte titel. "Een droom, Dochtrervakantie, Een foute Dokter, Veenhuizen etc."

Ze schrijft het verhaal over de zoektocht naar  haar vaders verleden vanuit het perspectief van het heden. Ze maakt reizen naar Tunesië, Amerika en Drenthe. Ook bezoekt ze oude tantes in Nederland.
Leonie vertelt in de ik-vorm van de autobiografie en ze doet dat vaak in de o.v.t (verleden)  
In een van de laatste hoofdstukken schrijft ze:
Mijn zoektocht  is nu  ten einde, meer valt er niet te  ontdekken, tenminste niet bewust. Er zal uit de een of andere hoek vast nog wel eens een  verhaal  komen, een herinnering  van een  vriend of  familielid, maar ik denk niet dat  die een ander  licht op  de zaak  zal werpen.    Het is geen rehabilitatie van mijn  vader geworden. Ik hoef hem ook  niet  te rehabiliteren, híj heeft die keus gemaakt. Ik wilde alleen weten  hoe  het zat. En ik ben  blij dat ik het heb uitgezocht. Het  heeft  mijn bewustzijn vergroot  en me tegelijkertijd ook nederig  gemaakt tegenover mensen en hun keuzen. Je  weet pas of je het goed hebt gedaan  in het licht van  de  geschiedenis. Achteraf is dat altijd veel makkelijker  te  duiden dan op het moment zelf

Decor

De begrippen decor en tijd zijn in deze biografie niet zo heel toepasselijk. Leonie maakt reizen naar Tunesië (waar haar vader met Rommel heeft gevochten), naar Amerika,  (waar haar vader krijgsgevangene is geweest) en naar Veenhuizen (waar haar vader na de oorlog gevangen heeft gezeten.) Ze vat het idee om de queeste te beginnen op als ze in 2008 een bedevaartstocht naar Santiago de Compostella maakt. In 2009 begint ze aan de zoektocht. In 2012 als het verhaal van haar vader compleet is droomt ze nog een keer van hem.

Leoni Jansen heeft niet alleen boek over haar vader geschreven, maar er ook een theatervoorstelling over gemaakt.

Stijl

In onverbloemde taal met helder woordgebruik en goed opgebouwde zinnen vertelt Leonie over haar zoektocht naar het verleden van haar vader. Af en toe wordt ze cynisch (ook mogelijk door de vertelafstand)
Enkele voorbeelden daarvan: 
De as van mijn  vader  verstrooiden we in de sloot, achter het huis van  mijn stiefmoeder. De sloot grenst aan weilanden en van die sloot hield hij, hij heeft er jarenlang zitten  te vissen.  Daar vond  hij,  zoals hij het later omschreef, zijn enige echte ‘avontuur’.    Toen mijn ex  ziek werd vertelde  hij mij  ook in die sloot te willen.  Bij Wim. ‘Omdat ik daar zo gelukkig ben geweest.’ Au,  pijn;  hij deed dat alleen,  zonder mij, na de scheiding, als  alleenstaande vader met de jongens naar  opa  Wim,  en dan vissen... als troost.    Mensenas in een sloot  biedt ook veel troost. Het  maakt mooie patronen, als melkpoeder in een immense bak met slappe koffie. En elke keer  zijn  de  patronen weer  anders, afhankelijk van  wie het gooit en hoe en in welke hoeveelheid.

En toen vertelde mijn  moeder,  die  altijd zo gesloten was,  dat  ze  met haar voet in zijn kruis  had gewreven, dat ze hem met  haar voet had bevredigd, in dat ontvangstkamertje van  de gevangenis.    Ik  voelde me  een beetje raar bij dit  verhaal. Als  kind wil je nooit  over seks van  je ouders horen. Maar ik was ook ontroerd  dat ze mij  zoiets  intiems vertelde. Ik ongemakkelijk,  zij  gek  genoeg  helemaal  niet. Zag ik  nou een trots glimlachje bij haar? Met  de voet bevredigd.  Dat  is nog eens wat anders dan met  de voet geschilderd.

Achteraf heb ik mijn  vader het geheim kwalijk  genomen, niet het vreemdgaan op  zichzelf.  Er zijn twee mensen  die de relatie bepalen.  Mijn moeder vermoedde wel iets maar had het lef niet ernaar  te vragen. Dat  was haar verantwoordelijkheid.      En uiteindelijk kwam er een oplossing. Mijn moeder kreeg kanker en was  binnen  een  jaar dood.

In dit soort opmerkingen herken je natuurlijk ook wel de theatervrouw.

Slotzin

Dan richt hij zijn hoofd op en kijkt mij aan: ‘Waarom heb je mij niet geïnterviewd?’ Ik schrik, dat heb ik inderdaad niet gedaan. Maar dan bedenk ik mij opeens: ‘Jij bent toch dood?’ ‘O ja,’ zegt mijn vader, met een kleine glimlach, ‘dat is waar ook, ik ben dood.’ En tevreden zakt hij achterover, de ogen weer dicht, om te genieten van een onbekende zon

Beoordeling

Ene mooie autobiografie over een altijd interessant onderwerp. Een geheim uit de Tweede Wereldoorlog dat de hele familie bezig heeft gehouden en daarom verzwegen heeft. Het geheim wordt door de zoektocht van Leonie onthuld en door de manier waarop ze dat beschrijft kun je ook nog sympathie krijgen voor de vader. Dat is knap.

Dit boek zou ik dan ook zeker kunnen aanraden voor de literatuurlijst. Het is heel prettig leesbaar en van voldoende literair niveau om te combineren met andere boeken over "foute" Nederlanders of schuldgevoelens in de oorlog.
Je kunt dan denken aan:  
W.F. Hermans - De donkere kamer van Damocles 
Harry Mulisch - De aanslag  
Ad Fransen (2015)- Vaderskind  
Jessica Durlacher - De held 
Laurens Abbink Spaink-  Zwartboek  (naar de film van Paul Verhoeven) 
Hans Münsterman - Het gelukkige jaar 1940 
Erik Hazelhoff -  Soldaat van Oranje
Grimbert Rost van Tonningen - Het juiste moment
Anne Neijzen - Zoutberg 

De combinatie van deze boeken levert een fraai en interessant  gespreksthema voor je mondeling literatuur op

 

 
 

Recensies

"Maar “Geheim” is een boek dat meer omvat dan alleen het oorlogsverhaal van Wim Jansen. Aan de hand van de ontdekkingen reflecteert Leoni haar relatie met haar ouders en juist deze weerspiegelingen maken dit boek interessant en daarin komt ook haar kwetsbaarheid het meest naar voren. Ze raken aan de diepere inhoud van dit boek: de vader-dochter relatie en waardoor die beïnvloed wordt. Hoewel dochters meestal vaders oogappeltjes zijn, kan lang niet iedere dochter zich verheugen in een goede relatie met haar vader." https://oorlogsboekenrevi...ni-jansen/

"Overal probeert ze een stukje van de puzzel te vinden: ze onderzoekt, filmt en neemt muziek mee. Hoe heeft zijn keuze het leven van vader en dochter getekend? Wat is goed en fout, toen en nu? Een indrukwekkend verhaal in woord, beeld en muziek. Met Geheim, waarin ze het verhaal over haar vader vertelt, sluit ze min of meer een drieluik af, na Second Wind over haar persoonlijke tocht naar Santiago de Compostella en The Third Road over haar moeder." http://www.literairnederl...ni-jansen/

"Dan wordt duidelijk dat het verhaal van haar vader niet alleen ook háár verhaal is, maar het verhaal van een hele familie. Als zij zelf met het verhaal naar buiten wil komen, dan krijgen ook familieleden hiermee te maken en dat willen dezen zelf liever niet. Ze hebben er in de familie altijd over gezwegen, het zelfs hun eigen kinderen niet verteld. De invloed reikt dus veel verder dan Leoni aanvankelijk heeft gedacht. Toch blijft ze bij haar besluit om het zwijgen te doorbreken om zo voortaan normaal over het verleden te kunnen praten." http://www.werkgroepherke...en-geheim/

"Dit lucht haar uiteindelijk op omdat ze eindelijk inzicht heeft gekregen in haar vader en ze zich ook niet verantwoordelijk voelt voor wat hij gedaan heeft in de oorlog. Evenmin voelt ze schaamte, omdat het toch zijn eigen keuze was. Dankzij haar zoektocht is ze in staat om naar haar relatie met haar ouders te kijken. Dit maakt het boek tot een aangrijpend, persoonlijk verslag." http://boekenproeven.blog...rhaal.html

"Jansen 'Ik moest dit doen sinds mijn pelgrimstocht naar Santiago. Op een dag, negen jaar na zijn dood, liep mijn vader plotseling naast me. Ik had heel lang niet aan hem gedacht. Jaren zelfs. Dat is het grote verschil met Marcel. Ik had volledig afstand genomen van mijn vader.'" http://www.volkskrant.nl/...~a3426323/