Feitelijke gegevens

• 47e druk, 1958
• 318 pagina's
• Uitgeverij: Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek

Flaptekst

Eerste zin

Dagenlang zwierf hij rond op zijn vlot, zonder drinken. Hij stierf van dorst want het water van de oceaan was zout.

Samenvatting

Henri Osewoudt verlaat zijn geboortedorp om bij zijn oom en tante te gaan wonen omdat zijn moeder zijn vader heeft vermoord. Hij groeit op in Amsterdam, heeft een relatie met zijn nicht en doet aan judo. Als hij achttien is geeft hij aan geen interesse te hebben in studie, hij trouwt met zijn nicht, Ria Nauta, en verhuist terug naar Voorschoten waar hij de sigarenzaak van zijn vader heropent. Zijn moeder komt bij Henri en Ria inwonen. De oorlog begint. Osewoudt wordt afgekeurd en hoeft dus niet het leger in, maar helpt wel bij de burgerwacht van Voorschoten.

Op een dag komt Dorbeck met wat andere soldaten de winkel binnen, Dorbeck laat een fotorolletje bij Osewoudt achter om te laten ontwikkelen. Als Dorbeck twee dagen later terugkomt zijn de foto’s nog niet klaar, maar heeft Nederland al gecapituleerd en wil Dorbeck dat Osewoudt hem een pak leent en zijn uniform en pistool begraaft. Osewoudt doet dit alles. Als Osewoudt de foto’s wil ontwikkelen mislukt dit, maar omdat hij zoiets niet aan Dorbeck wil vertellen koopt hij een Leica en maakt zelf foto’s van militaire objecten.

Hierna krijgt Osewoudt opnieuw een opdracht van Dorbeck. Hij moet naar Haarlem gaan en krijgt daar een pistool in zijn hand gedrukt waarmee hij samen met Dorbeck en Zewuster een moord pleegt. Osewoudt is bang dat de zoon van de drogist, die een NSB'er is, hen gezien heeft.

Osewoudt hoort een tijd lang niets van Dorbeck, maar ontvangt dan een brief of hij de foto's van het allereerste rolletje naar een bepaalde postbus wil sturen. Osewoudt wil een ontmoeting met Dorbeck en gaat dus naar de postbus toe om te zien wie de post ophaalt, het wordt opgehaald door een heilsoldate.

Vrij snel daarna wordt hij opgebeld door Elly Meier, zij zegt uit Engeland te komen en dringend op zoek te zijn naar een schuilplaats. Hij brengt haar naar zijn oom in Amsterdam. Hij hoort via via dat zijn moeder en Ria zijn opgepakt en kan nu zelf ook niet langer naar huis toe. Bij de Joodse studente Marianne, met wie hij een relatie begint, laat hij zijn haar zwart verven. Hij lijkt nu precies op Dorbeck.

Opnieuw volgt er een opdracht van Dorbeck. Dit keer gaat het om een hoge man van de Gestapo die uit de weggeruimd moet worden. Osewoudt werkt bij deze opdracht samen met een andere vrouw wanneer zij beiden terugreizen met de trein wordt de vrouw opgepakt. Osewoudt niet. Maar wanneer hij diezelfde avond met Marianne in de bioscoop zit ziet hij zijn eigen foto op het scherm verschijnen met als aankondiging dat hij opgepakt moet worden. Hij vlucht wel maar het duurt niet lang of hij wordt opgepakt. Hij wordt gemarteld en belandt in het ziekenhuis, maar wordt daaruit bevrijd. Hij duikt onder bij Labare waar hij in een volledig verduisterde kelder foto's ontwikkeld. Maar ook hier is hij niet veilig want wanneer de Duitsers het pand van Labare overvallen wordt Osewoudt toch opgepakt.

Tijdens deze tweede gevangenschap wordt Osewoudt beter behandeld, wat hij vooral te danken heeft aan de hooggeplaatste Ebernuss die een zwak voor Osewoudt lijkt te hebben. Ebernuss probeert zijn vertrouwen te winnen door Marianne, die Osewoudts kind draagt, vrij te laten. Toch twijfelt Ebernuss aan de verhalen die Osewoudt over Dorbeck vertelt en wil daarom Dorbeck ontmoeten. Samen met Osewoudt gaat hij naar een halfgeheim café waar inderdaad ook Dorbeck aanwezig is. Die laatste geeft hem kristallen om de wijn van Ebernuss mee te vergiftigen en wanneer dat gebeurd is, vluchten Osewoudt en Dorbeck in de auto van Ebernuss. Dorbeck vertelt Osewoudt dat Ria nu samenwoont met de zoon van de apotheker en dat Marianne aan het bevallen is. Osewoudt krijgt een verpleegstersuniform waardoor hij door zijn kleine gestalte en baardloze gezicht onherkenbaar is. Als Osewoudt bij de kraamkliniek aankomt en naar Marianne informeert, krijgt hij het levenloze lichaampje van hun kind te zien. Hij is erg van slag en een Duitse soldaat die wel wat vriendelijks wil doen voor de mooie vrouw waar hij Osewoudt voor aanziet neemt hem mee in zijn auto en brengt hem naar Voorschoten. Daar doodt Osewoudt Ria en nadat ze nog wat verder gereden zijn doodt hij ook de Duitser. Met behulp van een arts komt hij uiteindelijk in Breda, dat al bevrijd is. Daar meldt hij zich direct maar tot zijn grote verbazing, wordt hij gearresteerd. Hij wordt zelfs naar Groot-Brittannië gebracht en het lukt hem niet om te bewijzen dat hij geen verrader is. Dorbeck is de enige die hem vrij zou kunnen pleiten, maar die is onvindbaar. Osewoudt lijkt zijn verstand te verliezen en wanneer hij wegrent wordt hij neergeschoten. Hij overlijdt aan zijn verwondingen.

Personages

Dorbeck

Of hij wel of niet bestaat wordt niet duidelijk, maar Dorbeck is in ieder geval een mysterieus persoon. Hij lijkt in alles op Osewoudt. Hij heeft alleen wel baardgroei en donker haar. Hij was soldaat in het Nederlandse leger en weigerde te capituleren. Hij rijdt op een motorfiets en geeft Osewoudt allerlei opdrachten. Hij lijkt een sleutelfiguur van het verzet te zijn wat het zelf vreemder maakt dat zijn bestaan niet duidelijk is.

Henri Osewoudt

Hij woont in Voorschoten waar zijn ouders een cigarenwinkel hebben. Wanneer zijn moeder zijn vader doodt, trekt Henri bij zijn oom en tante in. Daar begint hij een relatie met zijn zeven jaar oudere nicht, niet echt uit liefde meer om haar blij te maken. Hij is erg klein voor zijn leeftijd en volgt judolessen waardoor zijn voeten vergroeien. Hij heeft blond haar en geen baardgroei.

Marianne Sondaar

Een joodse studente die een relatie met Osewoudt begint. Ze heet eigenlijk Mirjam Zettenbaum. Ze raakt zwanger van hem, maar verliest haar kind. Na de oorlog vertrekt ze naar Israël.

Quotes

"Ik geloof in die jongen. Het is een vuile zaak. Hij weet te veel, daarom laten ze hem kreperen. Dorbeck heeft bestaan, of hij bestaat nog, daar ben ik van overtuigd. Maar de kranten vertellen ook niet alles." Bladzijde 317

"Hij overdacht wat er die laatste tijd gebeurd was, sinds Elly hem vorige week maandag had opgebeld. Hij telde de dagen uit. Vrijdag was het nu! Morgenmiddag moet ik Amsterdam opbellen, om vijf uur, nummer 38776!" Bladzijde 84

Thematiek

Dubbelgangersmotief

Dorbeck en Osewoudt zijn elkaars dubbelgangers, toch zijn ze niet hetzelfde. Dorbeck is wat Osewoudt graag zou willen zijn, aan het eind zegt hij zelfs dat hij zonder Dorbeck niets is. Dorbeck is het negatief van Osewoudt, in alles zijn precies omgekeerde en daarom zo ontzettend gelijk. Een aanwijzing hiervoor is de precies omgekeerde haarkleur.

Motieven

Fantasie en werkelijkheid

Zeker omdat het personage Dorbeck nogal wat vragen oproept. Lijkt het alsof Osewoudt de fantasie en de werkelijkheid niet kan scheiden. Dit is eigenlijk niet zozeer een motief dat in het boek speelt, maar wel wat er achter blijft in het hoofd van de lezer.

Fotografie

De fotografie speelt een grote rol, het ontwikkelen en het maken van foto\\\'s komt een aantal keer terug. Ook worden foto\\\\\'s voor verschillende doeleinden gebruikt, zo identificeert Elly zich met een foto en probeert Osewoudt later het bestaan van Dorbeck met foto\\\'s te bewijzen.

Trivia

Dit boek is in 1963 verfilm onder de titel: Als twee druppels water.

In 2012 werd dit boek gekozen om bij de jaarlijkse actie Nederland leest gratis verspreid te worden.

Titelverklaring

De titel is opgebouwd uit twee delen die afzonderlijk van elkaar te verklaren zijn. De donkere kamer zou kunnen wijzen naar de kamer waarin Osewoudt foto’s ontwikkelt voor het verzet. Damokles verwijst naar een mythologisch figuur. Damokles is een dienaar van Dionysius en wil voor een dag de macht van zijn heerser. Dus Damokles mag dan voor deze ene dag op de troon van Dionysius zitten en geniet van alle rijkdom, maar dan zegt Dionysius hem omhoog te kijken en daar ziet hij boven zijn hoofd een zwaard aan een paardenhaar hangen. Dit zwaard boven zijn hoofd staat voor de constante dreiging die boven geluk en rijkdom hangt.

Met betrekking tot de roman kun je zeggen dat ook in Osewoudt’s leven er een constante dreiging bestaat.

Structuur & perspectief

Het boek is chronologisch opgebouwd hoewel er soms tussen verschillende scenes grote tijdsprongen worden gemaakt die de lezer kunnen verwarren. Het verhaal wordt verteld vanuit een alwetende verteller met Henri Osewoudt als hoofdpersoon.

Decor

Het verhaal speelt zich af in Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Het begint in Osewoudt’s geboortedorp Voorschoten waar hij later ook gaat wonen met zijn vrouw.  In 1944 moet Osewoudt onderduiken in Amsterdam bij Labare werkt hij in de donkere kamer. Hij wordt opgepakt en naar Leiden gebracht, maar weet te ontsnappen en reist naar Breda dat inmiddels al bevrijd is. Hier wordt hij opnieuw opgepakt, maar nu door de geallieerden en naar Groot-Brittannië gebracht.

Stijl

Hermans’ stijl is erg ingewikkeld. Mijn lerares Nederlands zei op de middelbare school dat er bij Hermans nog geen mus van het dak af kan vallen zonder betekenis. De woorden of zinsconstructies zijn niet moeilijker dan normaal, maar het verhaal zit erg ingewikkeld in elkaar waardoor je als lezer de neiging hebt de weg kwijt te raken. Toch is het boek juist door die diepere lagen zeker de moeite waard om te herlezen. Er worden steeds nieuwe dingen in ontdekt.

Slotzin

Maar aan de handen van pater Beer zaten minder vingers dan Osewoudt kogelgaten in zijn lichaam had.

Beoordeling

De donkere kamer van Damokles valt niet onder het kopje literatuur voor beginners. Ik zou het iedereen die net begint met het lezen van literatuur afraden, maar iedereen die al langer leest of opzoek is naar een uitdaging zeker aanraden. Het is absoluut geen gemakkelijk boek, maar als je er eenmaal doorheen bent is het zeker de moeite waard.

Recensies

"Persoonlijk vind ik het een zeer goed boek. Het bevat niet alleen veel spanning maar het is daarbij ook een zeer diepzinnig verhaal dat je nog vol vragen laat zodra je de laatste bladzijde hebt uitgelezen. " http://recensies.infonu.n...ensie.html

"Zo\'n vijfenveertig jaar na de eerste verschijning blijkt de geschiedenis van Henri Osewoudt getekend door een zekere nadrukkelijkheid. Het lijkt wel of de schrijver zelf voortdurend getroffen wordt door het bordje in Osewoudts winkel \'Hebt u niets vergeten\'." http://www.trouw.nl/tr/nl...iten.dhtml

Bronnen

Nederland leest

http://www.nederlandleest...okles.html

De bibliotheek: Special- Willem Frederik Hermans

http://www.literatuurplei...p?medId=16