Feitelijke gegevens
- 1e druk, 2021
- 256 pagina's
- Uitgeverij: Leopold
Flaptekst
Aangrijpende jeugdroman over een vluchtelinge die terugkeert naar haar geboorteland, en haar beste vriend die achterblijft (15+). Vormgegeven als schetsboek, met prachtige illustraties van Martijn van der Linden.
Eerste zin
Alles gaat fout. Die klootzak van een Sergio pakte mijn schetsboek af. Het was gelukkig niet het boekje met naakten, ik ben wel zo slim om dat thuis te laten. Het was die dikke met de slappe kaft van Leonardo da Vinci. Mijn mooiste. Bijna vol.Samenvatting
De 15-jarige Joshua (ik-verteller) is 'cum laude' van Havo 2 naar vmbo-3 bevorderd. Hij zit nu op een school waar het allemaal even anders gaat. De sfeer is ruwer en de docenten zijn vaak mikpunt van pesterijen. Joshua is een bedeesde jongen die meteen al in aanvaring komt met Sergio,(17) een kickbokser die hem homo noemt. Die ziet wel dat Joshua ontzettend goed kan tekenen. Hij wil een tekening van hem als tattoo. Hij kiest uit het afgepakte schetsboek een wolf, maar dat wil Joshua niet. Die wolf is voor hemzelf. Hij zal nadenken over een geschikte tattoo voor Sergio. Die is daarna wel aardiger voor Joshua. De groep met wie Sergio omgaat, is vrij gewelddadig, zoals bijvoorbeeld Dylan.(16)
Al snel wordt duidelijk dat Joshua iemand mist. Het is Zivan, een Irakese vluchtelinge met wie hij in zijn jeugd is opgegroeid. Anderhalf jaar geleden ging het gezin terug naar Irak, waar Zivan voortaan met een hoofddoek moet lopen en geen telefoon meer heeft. Haar vrijheid is erg beknot. Ze antwoordt ook niet meer op zijn berichten. Joshua die bij zijn vader woont, nadat zijn moeder een andere vriend heeft ontmoet, met wie ze "van zichzelf verder moet". Ook zijn vader leeft daarna eenzamer, want zusje Kaat is bij moeder gaan wonen. Beiden voelen zich door de twee vormen van afscheid erg verdrietig. Joshua heeft wel contact met een tante van Zivan. Via haar kan hij brieven sturen.
Als tante Shanya borstkanker krijgt, komt Zivan met haar moeder terug naar Nederland. Joshua hoort dat ze uitgehuwelijkt wordt aan een neef. Dat wekt zijn woede op. Op een bepaald ogenblik wordt Zivan uit het huis gehaald en naar een opvangtehuis gebracht. Het contact tussen haar en Joshua wordt er niet beter op.
Als hij haar een keer bezoekt met haar tante, reageert ze heel anders dan vroeger. De tante beweert dat ze verslaafd is en moet afkicken.
Ook Dylan is geïnteresseerd geraakt in de tekeningen van Joshua en hij wil ook iets uitzoeken. Hij komt bij Joshua thuis. Hij moet voor school een tekening maken en hij wil dat Joshua dat doet. Als hij vraagt naar de vriendin van Joshua, geeft hij een antwoord, waaruit zou blijken dat Zivan dood is. Dat levert later problemen op met Sergio en Dylan, als blijkt dat Zivan niet dood is. Ze voelen zich bedrogen. Ook Sergio en Dylan hebben persoonlijke problemen. Zo lijdt Sergio's vader aan kanker. Ook vindt hij hem een lul. Hij woont ergens onder een brug in Thailand. Joshua vindt ineens dat zijn vader zo slecht nog niet is. Dylan heeft een zusje verloren. Zijn stiefvader heeft haar doodgeslagen.
Joshua bezoekt een kickbokstraining en hij ziet dat Sergio en Dylan les geven aan kleine kinderen. Hij tekent de kinderen in diverse houdingen en dan weet Sergio wat hij voor tattoo wil: een verlegen meisje met een pluche konijn voor haar borst. Sergio doet ook dingen voor Joshua. Zo helpt hij hem met hardlooptraining voor school.
Joshua heeft een brief aan Zivan geschreven die hij via tante Shanya laat brengen. Maar er komt voorlopig geen reactie. Hij had gevraagd of ze niet wilde terugkeren naar Irak. Af en toe heeft Joshua seksuele fantasieën over Lindsey, een schoolmeisje dat 'het met iedereen doet'. Verliefd is hij niet op haar.
Met school gaat Joshua naar het Rijksmuseum. Hij loopt door het museum met Sergio en Dylan die commentaar geven op de schilderijen van o.a. Rembrandt. (Dylan: "Hadden die vrouwen toen geen tieten.") Ze bekijken o.a. het schilderij met het Lam Gods, waardoor Joshua geboeid is.
Na een lange tijd reageert Zivan op de naar haar toegestuurde brief. Het is een lauw telefoongesprek waarin duidelijk wordt dat Zivan terug zal gaan naar de neef in Irak met wie ze zal moeten trouwen. ( "Ik wil geen slecht meisje meer zijn", blz. 227). Joshua heeft er verdriet van. Zus Kato komt hem een keer van school halen: ze komt koken en ze ruimt de kamer met tekeningen van Zivan voor haar op. Sergio lijkt wel gecharmeerd van haar en probeert contact te leggen. Joshua wil het liever niet.
Sergio en Dylan laten een tatoeage zetten. Joshua wil het niet. Ze besluiten met zijn drieën hun verjaardag te vieren. Joshua schrijft nog een brief aan Zivan over het feestje, maar verstuurt hem niet. In het laatste hoofdstuk zegt Joshua dat hij een geitje op zijn arm heeft laten tatoeëren.
Personages
Joshua
Joshua is 15 jaar. Hij treurt om zijn jeugdliefde Zivan die naar Irak terug moet gaan van haar vader. Ze zal worden uitgehuwelijkt. Joshua is een wat stille jongen die niet helemaal op zijn plaats lijkt in 3 vmbo, waar het op school er stevig aan toegaat. De jongens in zijn klas zijn sterker en gewelddadiger, type kickboksers. Sergio noemt hem 'homo en Rembrandt' (wat geen compliment is). Joshua kende Zivan al toen hij vijf was en met haar speelde. Ze had op hem een rustgevende invloed. Joshua heeft hier en daar namelijk trekjes van autisme. Zij kan hem met haar stem kalmeren. Nu hij haar kwijt is, is hij boos, hij scheldt haar uit in stilte, omdat ze niets van zich laat horen. Ook is hij op afstand boos op haar neef die met haar zal moeten trouwen. De scheiding tussen hem en Zivan ervaart hij als veel dieper dan de scheiding van zijn ouders. Hij woont bij zijn vader die hoewel hij dat steeds ontkent, zijn dochter Kato mist. Joshua leert de twee boeffies van zijn schoolklas (Sergio en Dylan) beter kennen en ook beter waarderen. Het is een vriendschap van noord -en zuidpolen. Ze hebben allebei het nodige meegemaakt. Sergio heeft een vader die aan kanker lijdt en helemaal buiten beeld is (Thailand) en Dylan heeft meegemaakt dat zijn stiefvader zijn zusje heeft doodgeslagen. Joshua maakt tekeningen voor hen beiden die in tattoos worden uitgewerkt. Joshua is zeker geen homo , want over zijn schoolgenootje Lindsey heeft hij seksuele fantasieën. Maar hij wijst de seks die ze hem aanbiedt, uiteindelijk toch af. Uiteindelijk berust Joshua in het feit dat Zivan terug zal keren naar Irak.
Quotes
"Alles gaat fout. Die klootzak van een Sergio pakte mijn schetsboek af. Het was gelukkig niet het boekje met naakten, ik ben wel zo slim om dat thuis te laten. Het was die dikke met de slappe kaft van Leonardo da Vinci. Mijn mooiste. Bijna vol." Bladzijde 7
"In mijn nieuwe klas gaan ze eerst de tafels ondersteboven zetten als ze een lokaal binnenkomen. Dat vinden ze leuk. Ik denk: veel moeite. Want het draait er altijd op uit dat ze die tafels ook weer overeind moeten tillen. Maar dan zijn we inmiddels wel tien minuten verder. Daar zal het ze wel om te doen zijn. Hoe korter hoe beter" Bladzijde 10
"Gelukkig kreeg de tante van Zivan borstkanker. I, dat klinkt niet zo leuk, hè ? Gelukkig kreeg de tante van Zivan borstkanker. "Dat zeg je toch niet. Joshua!" Nee , mijnheer van Alten, dat zeg je niet. Dat denk je alleen maar." Bladzijde 51
""Is ze dood?' Ik merk pas na een tijdje dat ik heel dom met mijn hoofd sta te knikken. Dood. Klopt eigenlijk wel. Zivan is dood voor mij. Zo voelt het." Bladzijde 80
"Het laatste wat ze zegt voor we afscheid nemen, maakt me heel verdrietig, en ik weet er geen antwoord op. "Ik wil geen slecht meisje meer zijn."" Bladzijde 227
Thematiek
Het verdriet van het afscheid nemenJoshua is opgegroeid met een Irakees vluchtelingetje Zivan. Haar vader heeft haar anderhalf jaar geleden mee teruggenomen naar Irak. Daar was ze haar vrijheid kwijt, moest een hoofddoek dragen en met haar neef trouwen. Joshua mist haar ontzettend. Als haar tante borstkanker heeft, komt Zivan terug met haar moeder. Maar het gaat daarna snel mis. Ze belandt in opvangtehuizen en raakt verslaafd aan drugs. Joshua probeert het contact met haar te onderhouden, maar dat lukt niet goed. Ze antwoordt niet op zijn berichten. Van haar tante hoort ze dat ze steeds verhuist naar een ander tehuis. Ze maakt nog een mooie tekening voor Zivan, maar daar reageert ze niet op. Er is nog eenmaal telefonisch contact tussen Joshua en Zivan. In het gesprek vertelt Zivan dat ze terug zal keren naar Irak om daar met haar neef te trouwen , omdat ze geen 'slecht meisje' meer wil zijn. Joshua heeft verdriet om het noodlottige afscheid. Het is een veel groter verdriet dan toen zijn moeder hem liet weten dat zijn ouders gingen scheiden, omdat ze met een andere vriend mee wilde gaan. Joshua is bij zijn vader blijven wonen, zijn zus Kaat ging met moeder mee. Hij mist zijn zus echter wel. Zijn vader mist Kaat ook, maar hij wil dat nooit hardop zeggen.
Motieven
Scheiding
De scheiding van de ouders van Joshua is een motief. Hij blijft bij zijn vader en zijn zus Kaat gaat bij haar moeder wonen. Het leven met zijn vader (journalist) is niet erg vrolijk. Zijn vader heeft grote moeite de scheiding te verwerken.
Cultuurverschillen
Zivan is een Irakese vluchtelinge. Maar in Nederland gedragen de meisjes zich heel anders dan in Irak. Zivan moest weg uit Nederland, omdat haar tante met een Engelse man was getrouwd. Hij was ook geen moslim. In Irak wordt Zivan in haar vrijheid beknot. Ze moet een hoofddoek dragen, mag niet meer naar school en ze moet met een neef trouwen. Na een tussenpoos in Nederland besluit Zivan weer terug te gaan naar Irak., "Ze wil geen slecht meisje meer zijn." Blijkbaar heeft haar vader het haar ingeprent dat de gewoonten, normen en waarden in Nederland niet van een moslimmeisje zijn.
Vriendschap
Zivan en Joshua zijn van jongs af aan vrienden. Hij mist haar dan ook heel erg. Sergio en Dylan zijn eerst een stel klootzakjes. Maar als ze Sergio en zijn vriend beter leert kennen, worden ze eigenlijk toch een soort vrienden.
Schoolleven
Naar school gaan op een vmbo-school is ook een motief. Het gaat er heel anders aan toe dan op de havo-school waar Joshua eerst zat. Hier wordt rotzooi getrapt, de leraren worden niet met respect behandeld en de leerlingen scheppen er plezier in om een docent overspannen te maken. De wiskunde-juf moet het sterk ontgelden. Joshua die erg goed kan tekenen, kan het wel goed vinden met de tekenleraar. Ze gaan ook op excursie naar het Rijksmuseum en dat is wel een humoristische situatie, want Dylan en Sergio geven hun eigen commentaar bij de schilderijen die ze bekijken. Op school vormen Sergio en Dylan een groep die de andere leerlingen wel eens pijn doen. Sergio heeft besloten Lindsey te verdedigen. Op het schoolplein hebben ze twee jongens in elkaar getimmerd die "iets met Lindsey hadden."
Seksualiteit
Joshua heeft wel seksuele gevoelens voor het meisje Lindsey. Hij droomt ervan seks met haar te hebben, maar Lindsey is volgens Sergio een meisje die het met iedereen doet. In de laatste brief aan Zivan (nooit verstuurd overigens) zegt hij dat Lindsey heeft aangeboden het met hem een keer te doen. Maar hij heeft geweigerd. Hij is namelijk helemaal niet verliefd op haar. Zivan was immers zijn grote vriendin.
Relatie tussen broer en zus
Door de scheiding van hun ouders raken ook Joshua en Kaat uit elkaar. Kaat is zeseneenhalfjaar ouder dan Joshua. Hij mist haar. Er komt een passage in het boek voor waarin Kaat Joshua van school komt halen, mee naar zijn huis gaat om voor hem te koken en zijn kamer op te ruimen. Sergio voelt wel wat voor die knappe meid en dat vindt Joshua net niet leuk. Ook misschien een teken van jaloezie. Hij gunt haar niet aan een ander.
Opdracht
Dit boek is gedeeltelijk gebaseerd op het levensverhaal
van Zivan en haar tante Shanya, twee buitengewoon
in spirerende vrouwen wier echte namen ik helaas
niet kan noemen. Mijn respect voor,
en dank aan hen is zeer groot.
Titelverklaring
Veel schilderijen /kunst hebben geen titel. Joshua kan ontzettend goed tekenen, waardoor hij de bijnaam "Rembrandt" op school krijgt. Hij maakt tekeningen van zijn grote liefde /soulmate vanaf de kleuterschool. De tekeningen die Joshua van zijn vriendin maakt, zijn ook "zonder titel."
Martijn van der Linden (de illustrator) maakte een beeld voor de cover van het boek. Op de binnenpagina staat vermeld dat de afbeelding van Zivan met het geitje door hem "Zonder titel." genoemd is. Bij schilderijen is het vaak de bedoeling van de schilder dat toeschouwers er zelf een titel bij bedenken. Misschien heeft Erna Sassen dezelfde bedoelling met deze 'titel'.
Structuur & perspectief
Het verhaal telt 66 genummerde hoofdstukken. Een opvallende afwijking van een gewoon jeugdboek zijn de vele tekeningen van Martijn van derr Linden, waardoor er bijna een "soort graphic novel" ontstaat. De tekeningen zijn van hoge kwaliteit en door deze opmaak is het boek heel prettig leesbaar.
Eigenlijk heeft het boek de vorm/structuur van een schetsboek.
Er is een ik-verteller, de 15-jarige Joshua die meestal in de o.t.t. vertelt. Het is een chronologisch verteld verhaal, waarbij de verteller wel enkele keren terugdenkt aan het verleden met Zivan. Ook kom je te weten wat hij van binnen denkt, maar vaak niet hardop zegt.
Decor
Over het decor (de plaats van handeling) komen we weinig te weten. Joshua woont in een dorp, vertelt hij, maar het wordt niet duidelijk waar in Nederland dat dorp ligt.
Ook is niet duidelijk in welk jaar het verhaal speelt. Het is wel een actueel verhaal. De personages hebben WhatsApp op hun telefoon. Joshua zegt in de roman dat "Heel Holland Bakt" op televisie is. Op Netfilx kijkt Joshua naar de swerie Sex Education.Ook wordt tijdens de excursie naar het Rijksmuseum door Joshua verteld dat de Nachtwacht van Rembrandt wordt gerestaureerd. Die restauratie startte in 2019. Je mag er dus van uitgaan dat het verhaalheden omstreeks die tijd speelt.
Stijl
De stijl van de roman is ruw of liever rauw. De personages spreken ook tiener- en straattaal; er wordt soms in het boek gescholden. De schrijfster gebruikt ook vergelijkingen (beeldspraak) die makkelijk te volgen zijn. Door de taal die Erna Sassen gebruikt, staat de inhoud dicht bij de lezers van 15-18 jaar.Soms gebruikt de vrij stille Joshua zinnen die met een ingehouden humor zijn doorspekt.
Een paar voorbeelden van het taalgebruik:
- (blz. 7: "Die klootzak van een Sergio pakte mijn schetsboek af.)
- (blz. 8: "Ben je homo of zo? Dat je de hele tijd in dat boeke zit te schrijven.?")
- (blz. 2: "We deden een staredown")
- ( blz.15: "Die blauwe kutvinkjes van WhatsApp.......)
- (blz. 21: "Alleen al omdat ik er niet naar kan kijken zpnder het gevoel te krijgen dat ik word terug gekatapulteerd naar die klote-tijd toen Zivan emigreerde naar Irak, het geboorteland van haar ouders.")
- (blz. 31: "Zivan stomme trut! Stik er maar in! Verwijderen voor iedereen")
- (blz. 49: "Vannacht weer in mijn blote reet op straat gelopen.")
En een paar vergelijkingen:
- (blz 32: "Dylan, de hoofd-mattie met het lichaam van een opgepompte gorilla....")
- (blz. 82: Ik ben opeens totaal uitgewoond. Alsof ik drie nachten heb doorgehaald en daarna in elkaar ben gerost door een berggorilla.")
- (blz. 88:"Time-out. Verlof. Hoe heet het wat ze kreegt? Uitstel van executie.")
- (blz. 117: "Holy Mozes. Er zit een hele dikke mist in mijn kop. Het verhaal van Dylan.")
- (blz. 192: "Hij steekt zijn handen naar me uit als bewijs. Enorme kolenschoppen zijn het, dat was me al eerder opgevallen."
Slotzin
Laat je niets wijsmaken door je vader. Je bent het allerbeste meisje dat bestaat.Bijzonderheden
Met deze jeugdroman won Erna Sassen in oktober 2021 de Nienke van Hichtum-prijs, een tweejaarlijkse literatuurprijs voor kinderboeken in de categorie van dertien jaar en ouder.
Beoordeling
Schitterende Young Adultoman die ook heel goed te lezen is door volwassenen.
Pluspunten:
- sterk gericht verhaal op doelgroep : eindexamen vmbo/mavo; middengroepen havo/vwo
- actueel onderwerp: een vluchtelinge uit Irak die terug moet
- goed te volgen structuur
- aangepaste stijl voor de doelgroep: actueel, realistisch en rauw, met hier en daar een koele humoristische ondertoon
- mooi overgangsboek van jeugdboek naar roman voor volwassenen
- prachtige tekeningen van Martijn van der Linden.
Kortom, een aanrader voor elke middelbare scholier.
Recensies
"Ik heb zelden een boek gelezen dat ik meteen moest uitlezen, dat zo mooi in elkaar zat en zo rauw, puur, eerlijk en herkenbaar was. Ook al heb ik geen vriendin gehad die uitgehuwelijkt was, toch kon ik me enorm goed inleven, want welke tiener heeft nooit een vriend(in) gehad die niets meer van zich liet horen? Dat verhaal samen met de tekeningen van Martijn van der Linden, maken dit verhaal helemaal af. Zeker een aanrader en dus krijgt Zonder Titel van Erna Sassen ook 5 sterren van mij." https://www.young-adults....%20titels.
"Ook Joshua (15) in dit nieuwe boek raakt meteen met zijn indringende manier van vertellen. Hij klinkt vooral bang en boos – hij vloekt en tiert - maar heeft ook veel gevatte, soms zwarte puberhumor. Toch is alles voelbaar doortrokken van een diep verdriet. Dat verdriet heet Zivan (15). Ze was al sinds de kleuterklas zijn hartsvriendin, degene bij wie hij hoorde en die hem als geen ander kon kalmeren. En dat was vaak nodig, want neurotische Joshua is snel overprikkeld. “" https://www.trouw.nl/rece...gle.com%2F
"Het is een boek dat door de veelheid aan gelaagdheid en gedachten/ontwikkelingen best meerdere leesbeurten kan verdragen. Misschien niet voor de vluchtige, verplichte lezer, maar voor de lettervreter een toptitel. Dus de prijzenregen maar even afwachten." https://www.hebban.nl/rec...nder-titel
"Bijna alles klopt aan Zonder titel. De titel, die verwijst naar de tekening van Zivan het geitje op de cover, is misschien nog wel het minst geslaagd aan deze actuele roman waarin het persoonlijke uitstijgt boven de maatschappelijke problemen. Sassen zoomt niet in op de grote onderliggende thema’s zoals de cultuurverschillen en de daaruit voortvloeiende onrechtvaardigheid die Zivan treft. Maar door de ogen en vooral door het potlood van de verdrietige Joshua, met wie haar leven verknoopt is, levert ze toch ongenadig commentaar." https://www.jaapleest.nl/...der-titel/
"Het is geen feelgood verhaal. Het doel is dan ook niet om de lezer een goed gevoel te geven. Het is rauw en oprecht. Het komt echt aan en is enorm eerlijk. Zowel de jeugd als adolescenten zullen zich hierin herkennen. Joshua is heel open over de dingen waar hij mee zit. Het tempo is heerlijk en voor je het weet zit je tegen het einde van het boek. Er blijven nog wat vragen onbeantwoord (vervolg?), maar het is een verhaal dat je nog eens uit de kast kunt halen. Zonder Titel is zeker een aanrader voor een groot publiek; ook voor mensen die niet graag lezen of graag naar mooie schetsen kijken." https://www.chicklit.nl/b...rna-sassen
Bronnen
podcast over het boek van Erna Sassen
https://open.spotify.com/...QIGX7rQmlXOok een podcast over het boek Zonder titel.
https://www.degrotevriend...er-linden/
Geschreven door Cees
Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..
Ik heb tot nu ( 1 maart 2025) 1513 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
REACTIES
1 seconde geleden