Vlinder door Martine Kamphuis

Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2022
• 220 pagina's
• Uitgeverij: Ploegsma

Flaptekst

Eerste zin

Het is toeval dat Farida het meisje ziet. Ze moet wachten op een oude man met een rollator, die in een tergend traag tempo langs de brievenbussen schuifelt. Normaal gesproken zou ze haar ondanks het gedwongen wachten niet opgemerkt hebben. Dan had ze even op haar telefoon gekeken om te zien of er een nieuw berichtje was. Sinds twee weken doet ze dat zo min mogelijk, vandaar dat ze nu om zich heen kijkt. Aan de overkant van de straat ziet ze het meisje dat ongeveer even oud is als Farida zelf

Samenvatting

Farida Demer zit op het voortgezet onderwijs. Ze ziet een verdrietig meisje Tess in een speeltuintje in de buurt. Ze praten met elkaar en de volgende dag gaat Farida naar Tess die in een instelling zit, die Phoenix heet. Tess maakt een wilde indruk en Farida spreekt met haar begeleidster. Weer wat later praten ze over elkaars problemen. Farida heeft gezien dat een vriendinnetje (Britt) haar vriendje Janusz heeft afgepakt.

Tess heeft te maken gehad met de dood van een vriendinnetje, Vlinder. Tess staat in de instelling onder streng toezicht. Ze wil een vriendje (Gideon) spreken en dan moet Farida haar dekken. Maar Tess maakt misbruik van de gunst die Farida haar verleent. Ze biedt daarvoor wel haar excuses aan en vertelt daarna meer over Vlinder en haar vriend Gideon. De volgende dag hoort Farida dat Tess in de isolatiecel in de instelling is gezet: ze heeft pillen ingenomen. Intussen heeft Farida ook wel problemen thuis: haar moeder (die met een moeilijke zwangerschap kampt)  schenkt meer aandacht aan haar vriendin dan aan haar kind. Die vriendin van haar moeder is uit het raam gevallen en ligt in het ziekenhuis. Farida spijbelt de volgende dag en ze ontmoet Lely, ook een meisje uit Phoenix dat niet zo goed met Tess kan opschieten en die haar een paar dingen over Tess vertelt.

Farida moet een spreekbeurt voor filosofie voorbereiden. Na een bezoek aan de bibliotheek wil ze in een supermarkt een broodje kopen, maar ze vergeet te betalen en wordt opgepakt wegens winkeldiefstal. Haar opgeroepen Turkse vader is woedend.
Tess is inmiddels weer uit de isoleer en praat met Farida over Vlinder en Gideon. Ze vertelt dat zij en Vlinder  anderhalf jaar geleden een auto gepakt hadden en dat ze een hardloper hadden aangereden. Daarna waren ze weggereden van de plek en hadden zich niet gemeld bij de politie. Vlinder werd daar gek van en pleegde later zelfmoord. Vlinder had een dagboek bijgehouden en dat ligt bij Tess thuis. Tess vraagt aan Farida of ze dat misschien bij haar thuis wil ophalen. Farida gaat naar het huis en ontmoet daar een vreemde moeder van Tess, die lijkt wel gek. Ze wonen ook in een achterstandswijk. Farida geeft het dagboek aan Tess, maar heeft daarvóór wel een fotokopie gemaakt van een aantal bladzijden.

Farida en Britt die een tijdje ruzie hadden, praten eindelijk weer met elkaar. Ze zien een foto van Gideon op Insta. Britt begint meteen een  App naar de jongen te sturen en opnieuw begint Farida te twijfelen aan de vriendschap met Britt. Ook Farida wil contact met Gideon en ze zoekt hem op bij de voetbalclub. Hij wil niet antwoorden op haar vragen( heeft hij drugs gebruikt met Vlinder) en is zelfs heel boos  op haar. Britt spreekt ook af met Gideon.

Farida en Tess praten met elkaar over het dagboek. Tess beweert dat ze een schuldgevoel heeft over de dood van Vlinder. Ze vertelt dat het meisje drugs gebruikte en daardoor misschien zelfmoord heeft gepleegd.
Kort daarop hoort Farida van de politie dat Tess op straat in elkaar geslagen is. Farida en Britt worden op school opgepakt om verhoord te worden. Later staan zowel Gideon als Janusz voor het huis van Farida  , die daar wel een beetje angstig van wordt. Gideon waarschuwt Farida voor het gevaarlijke meisje Tess.
Nu wil Farida meer weten over Tess en ze spreekt met Leny over Tess. Later zit Tess weer in de Phoenix en Farida gaat haar opnieuw opzoeken. 
De relatie met haar BFF Britt wordt intussen steeds slechter. Met haar vader praat ze daarover. De Turkse vader lijkt heel verstandig en legt haar uit hoe het leven en vriendschappen in elkaar zitten.

Farida bezoekt Tess weer in de Phoenix en ze praat met haar over Vlinder en het dagboek. Tess vertelt dat ze het inmiddels verbrand heeft. Farida gaat twijfelen aan de waarheid van Tess. Ze zoekt het twitteraccount van de politie door en ziet helemaal geen bericht over een overleden hardloper. Heeft Tess over het voorval gelogen? Als ze haar weer bezoekt, neemt ze stiekem de sleutelbos van Tess mee. Ze wil naar haar huis gaan. Ze leest in die woning brieven van Vlinder en ziet ook de auto van het ongeluk in de garage staan. Hij is beschadigd.  De moeder van Tess komt onverwacht thuis, betrapt haar en slaat Farida neer. Lely komt haar echter helpen. Ze was Farida nagelopen naar het huis en redt haar. Farida gaat naar de politie.

Zo langzamerhand begint alles van vroeger uit te lekken. Er is nooit een hardloper doodgereden, maar een zestienjarig meisje van een middelbare school. Tess is een leugenaarster en Vlinder heeft geen zelfmoord gepleegd. Het is Tess die haar vriendin heeft vermoord. Die wist namelijk dat Tess achter het stuur van de auto had gezeten en ze heeft dat waarschijnlijk in haar dagboek opgeschreven, zodat Tess het dagboek wilde hebben.  
Farida spreekt nu met Leny over alles. Met de laatste gaat het nu een stuk beter: ze mag binnenkort Begeleid zelfstandig wonen. 
De begeleidster van Tess, Lucy, vertelt Farida over het Benjamin Franklin Effect. Dat principe heeft Tess bij Farida uitgebuit.

En oh ja de spreekbeurt voor filosofie ging Farida uitstekend af: ze kreeg een vette negen.

Personages

Farida Demer

Farida heefteen Nederlandse moeder en een Turkse vader. Haar beste vriendin is Britt, maar die haalt achter haar rug toch een paar lelijke streken uit. Ze wil de vriend van Farida afpakken. Britts moeder speelt daarbij ook geen leuke rol. Farida heeft een erg sociaal karakter en als ze verdrietige Tess aantreft in een speeltuintje in de buurt, wil ze het meisje graag helpen. Tess zit in een psychiatrische inrichting en Farida bezoekt haar daar. Tess vertelt dat ze een vriendin door een zelfmoord heeft verloren. Farida probeert Tess te helpen waar ze kan, maar Tess haalt steeds vreemdere streken uit. Farida krijgt ook te maken met andere vreemde vogels uit de instelling van Tess: Lely en Pierre. Maar die blijken later toch wat normaler dan Tess. Die heeft uiteindelijk haar vriendin Vlinder vermoord.

Quotes

"‘Wacht,’ zegt het meisje. ‘Sorry. Blijf alsjeblieft even. Ik wacht op mijn vriend en ik voel me zo... alleen.’ Ze haalt een telefoon uit de zak van haar jack, het scherm is een wirwar van barsten. ‘Hij heeft niet geappt.’" Bladzijde 6

"Onderweg naar het speeltuintje is Tess stil. Is ze zenuwachtig vanwege haar afspraak? Met wie is die eigenlijk? Farida wil het vragen, maar ze doet het niet. De afspraak is belangrijk en Tess weet zeker dat ze erheen wil. Ze moet zich mentaal voorbereiden." Bladzijde 33

"Gideon ademt uit. "Ja hoor. We zijn net klaar." De man draait zich om en loopt weg. Farida verwacht dat Gideon hetzelfde zal doen, maar hij buigt zich naar haar toe. "Weet je zeker dat je Tess op straat ontmoet hebt? Zit je zelf niet ook in dat gesticht.?"" Bladzijde 102

"Farida laat haar telefoon zakken. Anderhalf jaar geleden hadden Gideon en Vlinder al contact met elkaar, ze praatten over Tess. Tess dacht dat het pas later begonnen was. Nu snapt Farida beter dat Tess afstand wil nemen van Vlinder. Sterker nog, ze gaat dat zelf ook doen. Omdat er geen goede reden is om meer te lezen, wist Farida de foto's van het dagboek een voor een." Bladzijde 179

"Zondag als ze eigenlijk voor haarhuiswerk is gaan zitten, bekijkt Farida de politietwitter op[nieuw. Er is echt geen dode jogger. Goed nieuws voor Tess, dat ze zo snel mogelijk moet vertellen. Niet over de telefoon, ze moet erheen gaan" Bladzijde 183

"Farida googelt 'dood zestienjarig meisje' en belandt op de site van het Calvijn College, waar een herdenkingsplek voor een omgekomen leerlinge is ingericht. De school ligt vlak bij de straat waar het ongeluk gebeurde. Zaten Tess en Vlinder ook op die school?" Bladzijde 183

Thematiek

Wat is vriendschap?

Vlinder is een jeugdboek( een psychologische thriller) over de verschillende vormen vriendschap. Farida leert op deze manier kennen wat ware vriendschap betekent. Ze denkt eerst dat Britt haar BFF is , maar ze merkt dat haar vriendin achter haar rug om contact zoekt met Janusz, de eerste vriend van Farida, om verkering te krijgen. Hetzelfde gebeurt nog een keer als Gideon in beeld komt. Gideon is een vriend van Tess en die weet meer over het ongeluk dat anderhalf jaar geleden gebeurd is. Farida wil met hem contact om over Tess te praten, maar als Britt een foto van de knappe Gideon op Insta, maakt ze weer stiekem een afspraak. Een ander soort vriendschap is die tussen Tess en Farida. Farida heeft medelijden met het verdrietige meisje dat ze in het speeltuintje ziet. Ze gaat haar meteen helpen en bezoekt haar een aantal keer in de instelling. Ook doet ze een paar dingen voor Tess: ze is cover voor de afspraak van Tess met Gideon, ze haalt het dagboek van Vlinder uit het huis van Tess' moeder. Ze gelooft vrijwel alles wat Tess haar op de mouw speldt. Want Tess is een leugenaarster. Het ongeluk met de auto betrof heeft niet een jogger , maar een zestienjarig schoolmeisje. Niet Vlinder maar Tess heeft destijds achter het stuur gezeten. Vlinder heeft geen zelfmoord gepleegd, maar is door Tess vermoord. Als Farida het meisje Lely beter heeft leren kennen, komt er weer een andere vriendschapsrelatie in het verhaal. Juist als Farida in de moeilijkheden zit en geslagen wordt door de moeder van Tess, staat Lely klaar om haar te helpen. Ze is haar achterna gelopen. na de afwikkeling van de hele zaak heeft Farida nog contact met haar en via de WhatsApp komt ze te weten dat Lely aangemeld is voor begeleid Wonen. Ze beloven contact met elkaar te houden. Datzelfde geldt voor de wat vreemde jongen Pierre met wie Farida in die tijd ook contact heeft gehad. Hij mag later waarschijnlijk ook meedoen in het project Begeleid Wonen. Weer een andere vorm van vriendschap is die van de moeder van Farida en haar vriendin. Die vriendin zit in psychische moeilijkheden en vraagt steeds aandacht van Farida's moeder. Die heeft zelf ook even een moeilijke periode, omdat haar zwangerschap niet verloopt zoals ze had gehoopt. Maar toch helpt ze haar vriendin en bezoekt haar in het ziekenhuis. Farida vindt dat ze daardoor zelf aandacht te kort komt bij haar moeder. Uit al die varianten mag je opmaken dat het belangrijkste onderwerp dat Martine Kamphuis in dit boek wil bespreken, is hoe je verschillende vormen van vriendschap in het leven kunt hebben en ook hoe je daarmee kunt en moet omgaan.

Motieven

Moeder-dochterrelatie

Farida krijgt thuis veel vrijheid. De relatie met haar moeder lijkt minder goed dan met haar vader. Haar moeder die een moeilijke zwangerschap meemaakt, besteedt veel tijd aan haar in psychische moeilijkheden verkerende vriendin. Farida vindt dat ze voorzichtig moet zijn, omdat ze een baby verwacht. Toch komt haar moeder in het ziekenhuis terecht. Met haar vader kan Farida toch beter overweg. Wanneer het nodig is, praat hij met haar op een rustige manier. Er zijn meer moeder-dochterrelaties in het boek. De relatie tussen Tess en haar moeder is ronduit slecht. Ze kibbelen vaak als moeder op[ bezoek komt.

Dood door schuld

Tess is schuldig aan de dood van een meisjes van 16 jaar. Ze heeft een keer met haar vriendin Vlinder in een auto gereden en toen een ongeluk veroorzaakt, waarover ze gezwegen hebben. Aanvankelijk hoort Farida dat Vlinder zelfmoord heeft gepleegd, omdat ze schuldig was aan het veroorzaken van het ongeluk. Maar later komt de aap uit de mouw. Tess heeft achter het stuur gezeten en Vlinder had in haar dagboek daarover opmerkingen gemaakt. Daarom had Tess Vlinder vermoord.

Kind tussen twee culturen

Farida heeft een Nederlandse moeder en een Turkse vader. Ze is een kind tussen twee culturen, maar ze lijdt daar helemaal niet onder. Haar vader is een verstandige man die goed met Farida kan praten als ze het even niet ziet zitten.

Zelfmoordpogingen

Tess beweert dat Vlinder zelfmoord heeft gepleegd en dat dit waarschijnlijk met het innemen van drugs gepaard is gegaan. Dat blijkt later niet het geval te zijn. Tess neemt in de Phoenix zelf ook pillen in en wordt daarna voor straf in de isoleer gezet.

Moord

In plaats van zelfmoord van Vlinder is er een moord die Farida ontdekt. Vlinder wist te veel over het ongeluk met het meisje van school en daarom heeft Tess haar vermoord. Vlinder wilde naar de politie stappen, want Tess was de bestuurster van de auto, terwijl ze geen rijbewijs had.

Leugens

Tess hangt voortdurend leugens op : de zelfmoord van Vlinder, het auto-ongeluk, de klappen die Tess oploopt. Pas heel laat ontdekt Farida dat Tess een leugenaarster is.

Opdracht

Met dank aan Jeroen

Titelverklaring

Vlinder is de naam van het vriendinnetje van Tess.

Structuur & perspectief

Deze young adult-thriller wordt onderverdeeld in 40 relatief korte hoofdstukken zonder titel. De vertelster is Farida Demer. Ze vertelt niet in de ik-vorm, maar ze is een zij-vertelster. Farida vertelt in de o.t.t, wat de spanning in een thriller ten goede komt. De volgorde van de hoofdstukken is chonologisch. Er is een hoge vertelsnelheid in de thriller en het verhaal leest daardoor als een trein.

Decor

De plaats van het verhaal is een grote stad: er is voortgezet onderwijs, er zijn enkele wijken in de stad en er is een psychiatrische instelling. Die zaken tref je niet in een dorp aan. Maar de schrijfster houdt de naam van de stad verborgen. Hij is ook niet nodig voor het verloop van het verhaal. Symbolische ruimtes zijn het speeltuintje en de psychiatrische inrichting Phoenix.

Ook doet de vertelster  geen mededelingen over het jaar waarin het verhaal speelt. Dat is niet zo heel belangrijk, want je kunt uit de tekstgegevens opmaken dat het een actueel verhaal is. In de tekst staan namelijk voortdurend afbeeldingen van  appjes tussen diverse personages als Farida, Tess, Pierre, Brit, Lely. Daaruit mag je wel concluderen dat het een verhaal is uit deze tijd |(2020)

Stijl

Vlotte stijl voor jonge lezers. Geschikt vanaf lezers van af een jaar of twaalf, dertien. Misschien is de stijl is te jeugdig voor de YA-lezers  In het vehaal wordt qua stijl ook heel vaak gebruik gemaakt van Whatsappjes, waarmee de personages met elkaar contact hebben. Martine Kamphuis beschuikt over de juiste stijl om jonge lezers te boeien. 

Slotzin

Terwijl ze terugloopt naar het huisje, krijgt ze een appje. Ze leest het met een glimlacht op haar gezicht. [ Hallo Farida,..... Groeten van Pierre]

Bijzonderheden

In de roman wordt het Benjamin Franklin Effect uitgelegd: 

Ben Franklin staat vooral bekend om zijn politieke carrière en de manier waarop hij menselijk gedrag kon observeren. Een van zijn belangrijkste observaties is samengevat in het Ben Franklin effect. Dit effect beschrijft dat een persoon X die persoon Y een gunst heeft aangeboden sneller geneigd zal zijn dit nog eens te doen, dan wanneer persoon X een gunst had ontvangen van deze persoon Y. 

Een persoon X heeft de neiging te denken, dat zij anderen helpen omdat deze andere personen persoon X aardig vinden. Het aanbieden van een nieuwe gunst onderhoudt dit. Zelfs wanneer hier helemaal geen sprake van hoeft te zijn!  

Beoordeling

De psychische thriller"Vlinder" van Martine Kamphuis leest als een trein. Het verhaal gaat niet alleen over misdaad, maar ook over vriendschap. Martine Kamphuis is zelf werkzaam als psychiater en weet dus uit de praktijk hoe de menselijke geest werkt. Ze maakt daarvan gretig gebruik in haar jeugdboeken. Ze beheerst de techniek van de opbouw van een spannend jeugdboek, oa. de cliffhangers d.w.z een hoofdstuk afsluiten met een spannende gebeurtenis. Een goed voorbeeld is het einde van hoofdstuk 33: (blz. 194) "Marjan schopt haar, keer op keer, ze schopt tegen haar hoofd, haar schouder, haar rug en dan weer tegen haar hoofd. "Help!" wil Farida roepen, maar haar stem werkt niet. Ze krijgt toch nog een klap en dan wordt het donker. '"
Verder wordt er een vlotte stijl gebruikt en ook het inlassen van veel Whatsappjes zorgt voor een actueel tintje. Dat is prettig lezen voor jonge boekenliefhebberd. Ik denk dat het  verhaal wel geschikt is voor meisjes vanaf dertien jaar.

Recensies

"Het zijn 40 redelijk korte hoofdstukjes met veel app-berichten. Alles bij elkaar is het een jeugdthriller die goed leesbaar is. Niet buitengewoon. Het is geen boek dat blijvend indruk maakt. Het is mysterieus, maar soms ook wat ver gezocht. Denk dat de puber er een paar uurtjes zoet mee is. In de veelheid van dit misdaadgenre - de boeken zijn bijna niet meer te tellen, laat staan te lezen- geen boek dat eruit springt. Gewoon degelijk. Voor ca. 13+ Drie sterren." https://www.hebban.nl/rec...er-vlinder

"Ondanks de ontbrekende spanning in het verhaal, is het wel een boek met een interessante en belangrijke setting. Ik denk dat het goed is dat je als lezer een kijkje neemt in het leven van een patiënt en hoe daarmee omgegaan wordt. Het plot dat onverwachts is, maakt veel goed alleen werd dit voor mijn gevoel iets te snel afgeraffeld. Ik geef het boek drie sterren." https://www.young-adults....-kamphuis/

"Het verhaal leest zeker heerlijk vlot weg en de appjes die in het verhaal staan vind ik ook erg passend voor deze tijd en een leuke toevoeging aan het verhaal. Het verhaal is meeslepend, ik leefde mee met Farida en waar ze allemaal mee worstelt (ook met haar moeder met geen makkelijke zwangerschap), en het is heerlijk spannend als je er langzamerhand achter komt dat er meer aan de hand is rondom de dood van Vlinder. Ik wilde maar al te graag doorlezen! En het allerfijnste: ik werd verrast door de wending die het verhaal nam aan het einde! Gemengde gevoelens dus, maar nee, een slecht boek vind ik het zeker niet! Ik weet zeker dat veel jongeren hier veel leesplezier aan zullen beleven" https://biebmiepje.nl/202...-kamphuis/

"Vlinder van Martine Kamphuis is een boek dat een mix van genres is. Het is niet helemaal een jeugdboek, maar ook niet helemaal een YA. De personages en schrijfstijl zijn uiterst geschikt voor de jeugd, maar de thematiek is wat heftig waardoor het weer een YA boek is. Het verhaal behandelt heftige thema’s als jongeren in de psychiatrie. Ik denk oprecht dat dit boek helpt om meer inzicht in de psychiatrie te geven, terwijl het verhaal ook nog eens echt spannend wordt. Door de vlotte schrijfstijl en de constante spanning bleef ik als luisteraar geprikkeld waardoor ik het boek vlot uitlas." https://laurieleest.nl/re...-kamphuis/

Overhoor jezelf